ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΣΑΠΗΣ Επιµέλεια 6 o ιήµερο ιαλόγου για τη ιδασκαλία των Μαθηµατικών 17 & 18 Μαρτίου 2007 Οµάδα έρευνας της Μαθηµατικής Εκπαίδευσης Α.Π.Θ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 6 o ιήµερο ιαλόγου για τη ιδασκαλία των Μαθηµατικών 17 & 18 Μαρτίου 2007 Eκδόσεις: C P ublish ity Κίτρους Επισκόπου 7 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 203 566 www.copycity.gr Η εικόνα του εξωφύλλου: Ο Ζονγκ Κούι, θεός της λογοτεχνίας και των διερευνήσεων της Κινέζικης µυθολογίας συλλαµβάνει τα φαντάσµατα ii
Εισαγωγικό σηµείωµα Η ευρύτατα διαδοµένη άποψη θεωρεί τα µαθηµατικά και τη λογοτεχνία ως εντελώς διαφορετικά µεταξύ τους πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τα µαθηµατικά κείµενα αντιµετωπίζονται ως καταγραφές γνώσης, αντικειµενικής, καθολικής, α-χρονικής και ουδέτερης, η οποία αποτελεί αντικείµενο πρωτίστως των λογικών διεργασιών. Αντίθετα, τα λογοτεχνικά κεί- µενα θεωρούνται περιγραφές εµπειριών, πραγµατικών ή φανταστικών, υποκειµενικών, χωρίς καθολικότητα, χρονικά περιορισµένων, κοινωνικά και πολιτιστικά προκατειληµµένων, τα οποία απευθύνονται πρωτίστως στις ανθρώπινες συναισθηµατικές λειτουργίες. Η απόλυτη αυτή διάσταση, όµως, µαθηµατικών και λογοτεχνικών κειµένων έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να αµφισβητείται έντονα και από επιστηµολογικές και από διδακτικές οπτικές. Ειδικότερα, από τη σκοπιά της θεωρίας και της πρακτικής της διδασκαλίας των µαθηµατικών στο σχολείο, οι αµφίδροµες σχέσεις µαθηµατικών και λογοτεχνίας αποτελούν πλέον αντικείµενο προβληµατισµού και πειραµατισµών, οι οποίοι έχοντας ως αφετηρία διαπιστώσεις για την αναποτελεσµατικότητα της κυρίαρχης πρακτικής στη διδασκαλία των µαθηµατικών επιδιώκουν την ανάπτυξη εναλλακτικών προσεγγίσεων, οι οποίες θα αξιοποιούν µαθησιακά τις απεριόριστες δυνατότητες της ανθρώπινης φαντασίας. Η ενηµέρωση για τους σχετικούς προβληµατισµούς, τις ερευνητικές δραστηριότητες και τις πρωτοβουλίες των ερευνητών και των εκπαιδευτικών για τις πολύπλευρες σχέσεις µάθησης, µόρφωσης και ψυχαγωγίας µαθη- µατικών και λογοτεχνίας αποτέλεσε πρωταρχικό στόχο του 6 oυ ιηµέρου ιαλόγου για τη ιδασκαλία των Μαθηµατικών µε θέµα «Μαθηµατικά και Λογοτεχνία» που οργανώθηκε στις 17 & 18 Μαρτίου 2007 στο Κέντρο ιάδοσης Επιστηµών & Μουσείο Τεχνολογίας Θεσσαλονίκης µε την οργανωτική υποστήριξη της Οµάδας Έρευνας της Μαθηµατικής Εκπαίδευσης, του Κέντρου ιάδοσης Επιστηµών, του Σωµατείου Φιλοι του Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, του περιοδικού ΚΡΙΤΙΚΗ και του ικτύου HRSN - Hellenic Radical Scientists Network. iii
Στην παρούσα έκδοση περιλαµβάνονται τα κείµενα των εισηγήσεων, οι οποίες παρουσιάστηκαν στο ιήµερο αυτό και ένα κείµενο του Απόστολου οξιάδη που θέτει καίρια ζητήµατα για τις σχέσεις µαθηµατικών και λογοτεχνίας, εκπαιδευτικών και παιδιών. Για την Οργανωτική Επιτροπή ηµήτρης Χασάπης Επίκουρος Καθηγητής Π.Τ..Ε. του Α.Π.Θ. iv
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι Μαθηµατικά και Λογοτεχνία Γενικά ζητήµατα και προβληµατισµοί ηµήτρης Χασάπης Μαθηµατικά και Λογοτεχνία: Μια αιτούµενη σχέση 3 Τεύκρος Μιχαηλίδης Λέσχες ανάγνωσης µαθηµατικού βιβλίου: Μια εναλλακτική - συµπληρωµατική διδακτική πρόταση. 15 Ευγενία Κολέζα Τα Μαθηµατικά µέσα από τον καθρέφτη της Λογοτεχνίας: ένα ταξίδι στη χώρα των θαυµάτων 27 Ιωάννα Σταύρου και Κώστας Σκορδούλης Μαθηµατικά και επιστηµονική φαντασία 49 Παναγιώτης Σπύρου Λογοτεχνία και µαθηµατικά: Όρια και συγκλίσεις 59 Γιάννα Κατσιαµπούρα Εγκληµατικά µαθηµατικά: Μαθηµατικά και λογοτεχνία µυστηρίου 71 Aρίσταρχος Kατσάρκας Λογοτεχνία και µαθηµατικά: Αµφίδροµες σχέσεις 81 Στέφανος Μπαλής ιαθεµατική προσέγγιση των µαθηµατικών: Μαθηµατικά Ιστορία Αστρονοµία - Αρχαία Ελληνική Γραµµατεία - Λογοτεχνία 95 Κων/νος Νικολαντωνάκης Εικονογραφηµένη ιστορία των µαθηµατικών: Η ζωή του Πυθαγόρα 109 του Σάµιου Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας Της Λογοτεχνίας και της Φυσικής 125 Άννα Κωστούλα Η επιρροή της Νευτώνειας Επανάστασης στην δοµή της λογοτεχνικής αφήγησης. Η περίπτωση του Ροβινσώνα Κρούσο. 133 v
ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙ Μαθηµατικά και Λογοτεχνία Εκπαιδευτικές Παρεµβάσεις και Ερευνητικές ιαπιστώσεις Χρυσάνθη Σκουµπουρδή Παιδιά νηπιαγωγείου αναπαριστούν ποσότητες βοηθώντας τη Χιονάτη 151 Κυριαζής Παρασχίδης ιδασκαλία της µαθηµατικής λογοτεχνίας στο ηµοτικό σχολείο Μια πρώτη ερευνητική προσέγγιση 165 Άρης Μπιτσώρης Μαθηµατικά στην επιγραµµατική ποίηση: Το αρχαίο ελληνικό επίγραµµα και η Παλατινή Ανθολογία 181 Κοταρίνου Παναγιώτα Η λογοτεχνία και οι δραµατικές τέχνες στη διδασκαλία της γεωµετρίας στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση 197 Μαλβίνα Παπαδάκη Θέατρο και Μαθηµατικά: Η περίπτωση της «7 ης Νύχτας» από το «Πειραχτήρι των Αριθµών» του Χανς Μαγκνους Εντσεσµπέργκερ 217 Χρίστος Μηλιώνης Εξερευνώντας την Επιπεδοχώρα 229 Λέλα Λυµπεροπούλου & Λουκία Στέφου f (t) = π ή λέξη και πόνος - Ένα εγχείρηµα συνδυασµού µαθηµατικών και λογοτεχνίας 251 Κοκκαλίδης Σταύρος, Συντυχάκης Χαράλαµπος, Στέφος Ευστάθιος ιαθεµατική προσέγγιση Μαθηµατικών και Λογοτεχνίας στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης Καινοτόµων ράσεων του Γυµνασίου 265 Κώστας Χατζηκυριάκος Η διδακτική αξιοποίηση της µαθηµατικής λογοτεχνίας στο µάθηµα «ιασκεδαστικά Μαθηµατικά-Επίλυση Προβληµάτων». 277 vi
ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΙΙ Υλικό αναφοράς Απόστολος οξιάδης Προβάλλοντας τα µαθηµατικά στην ψυχή: Η αφήγηση ως 287 εργαλείο της µαθηµατικής εκπαίδευσης vii