ΠΑ Υ ΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥ ΛΟΣ. Πού να γυρίζεις

ΠΑ Υ ΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥ ΛΟΣ Πού να γυρίζεις

ΑΚΗΣ ΛΑΔΙΚΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ Πού να γυρίζεις,,!\τ,\ ΣΊ'ΝΟΡΑ» ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡ1ΆΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ ΑΘΗΝΑ 1998

Σειρά: ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Τίτλος: ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ A ΠΡΙΖΕΙΣ ΣυΥΥρα'{έας: ΑΚΗΣ ΛΑΔΙΚΟΣ Copyright Άκης Λαδικός CopyΓight 1998: ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ ΑΒΕ - «ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ» Σόλωνος 98-106 80 Αθήω. Τη.\.: 3600398, Fax: 3617791 http://wwv..li. anis.gr/ Πηγές φωτογραψιών: 1-38: φωτογραφικό αρχείο Μελίνας Σιδηροπούλου, 39, 40: Γιώργος Κυριαζίδης, 41-50: Σόνια Μπα\όγλου, 51: Χάρης Δημο.\ιάτι]ς, 52: αρχείο :\κη Περδίκη, 53-56: αρχείο Πάνου Ηλι6πουλου, 57-62: Χάρης Δημολιάτης, 63: Χρήmος Κιζατσεκεmιάν. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομέ\'ου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρ6πο, μηχανικό, η.\εκτροnκό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλ.\ο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Ν6μος 2121/1993 και καν6νες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν mην Ε.\λάδα. ISBN 960-236-938-8

Στους Lou Reed, Ηρώ Σκάρου και Μαρία Αρβανίτη

Π ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ευχαριmίες. 11 Πρόλογος 13 Τα πρώτα χρόνια.. 15 Δάμων και Φιντίας..... 21 Τα Μπουρμπούλια. 27 Περίοδος Μαρκόπουλου....... 39 Σπυριδούλα και άλλες ιmορίες.4 1 Α συμβίβαστος Εταιρεία Καλλιτεχνών............................... 9 1 Η συνέντευξή του mov Ήχο... 1 39 Ε ν Λ ευκώ και βραδιές μπλουζ..... 1 77 Zorbα the FTeαk. 229 Χωρίς Μακι γι άζ... 267 Συμβόλαια,............................................... 283 λ Το τέλος - Ά ντε, και Κα ή Τύχη, Μάγκες.. 299 Τα Μπλ ουζ του Πρ ίγκιπα.... 323 Ε ν Αρχή Η ν ο Λ όγος 335 347 Μεταθανάτια κείμενα για τον Παύλο Σαν αρχαίο δράμα 365 Μια παρτιτούρα......... 371 Δισκογραφία...... 375............................................................................................................................................................................................................................................... -................................................................................................................................................................................................. 9.....................................

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οφείλω πολλές ευχαρισrίες στους Μελίνα Σιδηροπούλου, Πάνο Ηλιόπουλο, Χάρη Καββαδία και Θόδωρο Σαρανrή. Επίσης στους Μάκη Βενιέρη, Οδυσσέα Γαλανάκη, Ανδρέα Γιαννακουλόπουλο, Αργύρη Ζήλο, Θοδωρή Κρίθαρη, Σπήλιο Λαμπρόπουλο, Μάκη Μηλάτο, Μάκη Χ. Μηλάτο, Σόνια Μπαλόγλου, Ηλία Μπαρμπίκα, Γιώργο Οικονόμου, Νίκο Πολίτη, Βασίλη Σπυρόπουλο, Νίκο Σταθόπουλο, Μάρκο Φράγκο, Κώστα Χρονόπουλο, Αλέκο Αράπη. Και στα περιοδικά Ήχος, Μουσική και Ποπ+Ροκ. Χωρίς την άμεση ή έμμεση βοήθειά τους δε θα μπορούσε να συγκεντρωθεί το υλικό της έκδοσης. 11

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Πέρασαν εφτάμισι χρόνια κιόλας από την ημέρα που ο «πρίγκιπας» του ελληνικού ροκ μετανάmευσε για τη μεγάλη μπάντα του Παραδείσου. Ο Παύλος Σιδηρόπουλος έφυγε χωρίς να μπορέσει να νιώσει την ικανοποίηση της σποράς που έπιασε. Γιατί είναι κοινό μυmικό ότι το ελληνικό ροκ διανύει την καλύτερη περίοδό του. Ο Παύλος δεν έφυγε από την ηρωίνη. Η ηρωίνη ή ταν το μέσο. Ο θάνατος της μητέρας του ήταν το γεγονός που του mοίχισε αφάνταmα. Ήταν το γεγονός που τον ξανάριξε mην πρέζα. Ο Σιδηρόπουλος, όπως και όλοι οι νεκροί ήρωες του ροκ, άθελά του δημιούργησε ένα μύθο. Ένα μύθο προς εκμετάλλευση. Στο μύθο όμως πάντα ξεχνιέται το ανθρώπινο mοιχείο. Και ο Παύλος, για όσους τον γνώριζαν από κοντά, ήταν ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Παράλληλα, όμως, ήταν και ο καλλιτέχνης εκείνος που μίλησε mη γενιά του (και όχι μόνο) με τη σκληρή γλώσσα της πραγματικότητας, χωρίς να πιπιλήσει τα αφτιά με ωραιοποιημένα μη ύματα, που θα τον έκαναν εμπορικότερο. 13

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΓΥΡΙΙΕΙΣ \ Η κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά το θά πo -tρυ Παύλου φανι:άζει (και είναι) αρκετά περίεργη. Ο ηαυλάκης απέκτησε μεγάλη δημοσιότητα και οι δίσκοι Τ9υ μπήκαν σε χιλιάδες σπίτια. Τα περιοδικά και γενικότερα τα ΜΜΕ, που πολλές φορές τον λοιδορούσαν, τώρα τον χαϊδεύουν. Ίσως γιατί δεν είναι πια επικίνδυνος. Το σώμα του Παύλου έπαψε να υπάρχει, υπάρχει όμως το έργο του και θα μιλάει διαχρονικά. Προσπάθησα να συγκενι:ρώσω το σύνολο των δημοσιευμάτων που αφορούσαν τον Σιδηρόπουλο, γιατί πιστεύω ότι έτσι κατατίθεται η άποψή του. Μια άποψη που πρώτα απ' όλα μετέφερε στα τραγούδια του, γιατί ο Παύλος ποτέ δεν κρύφτηκε και ποτέ δε μάσησε τα λόγια του. Απρίλιος '98 Άκης Λαδικός 14

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ Γ Ε!\'!\'ΗΜΕΝΟΣ σης 27 Ιουλίου του 1948, από γονείς που αyl1καν ιπην αιπική τάξη, ο Παύλος ζει την αντίφαση του αριιπερού εργοιπασιάρχη πατέρα. Ο Σιδηρόπου.\ος γεννήθηκε ιπην Αθήνα και μέχρι τα εφτά του χρό \Ία έζησε ιπη Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας του, ο Κώιπας ιδηρόπoυλoς, είχε έρθει από τον Πόντο και κατέληξε ιπην Αθήνα, όπου άνοιξε εργοιπάσιο παραγωγής χαρτιού για φωτογραφίες, απασχολώντας περίπου είκοσι άτομα. Η μητέρα του, Τζένη, ήταν αδερφή του Ροδάμανθου Αλεξίου. Αρκετές φορές η Γαλάτεια Καζαντζάκη (σύζυγος του Νίκου) είχε πάρει ιπην αγκαλιά της το μικρό Παύλο σε επισκέψεις της ιπο σπίτι. Ο ίδιος λέει για την οικογένειά του: Ο πατέρας μου είχε ένα εργοστάσιο μεσαίο, της τάξης των είκοσι περίπου εργατών, που άφηνε κάποιο υπολογίσιμο εισόδημα. Παρ' όλα αυτά, πολιτικά βρίσκεται στ' αριστερά, πράγμα που δημιουργεί μια αντίφαση, που κι αυτή παίζει το ρόλο της μέσα στ' άλλα στο περιβάλλον μου. Απ' την ά, στην οικογένεια της μάνας μου μπορεί να συνα- 15

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΓΥΡΙΖΕΙΣ ντήσ ει κανείς το διανοουμενισμό. Έτσι, από κει κουβαλάω μια πνευματική παράδοση. *. ). Είναι γνωστή η οικογενειακή σχέση του Παύλου ε την Έλλη Αλεξίου καθώς και ότι καταγόταν απ' τον Αλέ ξη Ζορμπά. Ο Σιδηρόπουλος άρχισε να αντιλαμβάνεται το ροκ στην Ελλάδα μέσω των MGC, όταν αυτοί έπαιζαν στο «Φριχτό Νάνο» της οδού Μιχαλακοπούλου ( πρώην Jacky Ο» και νυν «Babes ίn Toyland»). Εκεί ο Παύλος βλέπει και τον (μακαρίτη) Βασίλη Ντάλλα (έπαιζε μπά σο), με τον οποίο θα συνεργαστεί αργότερα. Στους MC.C έπαιξε για ένα διάστημα και ο Νίκος Τζονιχάκης. Στον Τζονιχάκη, ο οποίος μετά δούλεψε ως υδραυλικός, εί ναι αφιερωμένο και το «Τζονιχάκειον Άσμα», που υ πάρχει στο άλμπουμ Εν Λευκώ (1 982). Σε επεισόδιο με κάποιους που τον ειρωνεύονταν, ο Τζονιχάκης είχε πει: «Πληγωμένος στα κατάβαθα της τσέπης μου, γνώρισα τον Χριστό μέσ' απ' την πείνα μου». Ο τελευταίος στίχος χρησιμοποιήθηκε από τον Π αύλο στο τραγούδι «Οι Σοβαροί Κλόουν» στο άλ μπουμ Φλου. Ένα άλλο γκρουπ που είχε συγκινήσει εκείνη την πε ρίοδο τον Σιδηρόπουλο ήταν οι Loubogg των Γιάννη Κιουρτσόγλου - Νίκου Δαπέρη. Στο γυμνάσιο οι πολύ καλές επιδόσεις του στα μα θήματα είχαν ως αποτέλεσμα ο Παύλος να τη βγάλει κα* Περιοδικό Μουσικιί, 1 982. 16

Ο προιιάιιιιο(' Ίου Ilαύλου, /Ί'ώΡγΙΟ(' Λλ{Εψ" Ζορ/lιιά<'. Οι γονείς ι\ώ(πας 2.'lδ'lΡΓ)170uλo(' και '{ζ{ι'η Α.ΙεΕίοι -ΣιδηΡΟΙΙΟji.lοu. 11 σι ι!'μ ιί 7 ifζ!'{i'ι'ψτψ: '{ζ{ι'ιι...j.lεuοιι-σιδιιροιloύλοιι, Ι\ώσιας 2.Ίδι/ρόιιοιι.\οζ', Jιf'ΙΟI' Παύλο σι ην α)'καλl(ί ΊΟυ, και.1l'ασιασία Ζορμl7ά-.υl Είοιι /λ'όριιιοζι ΙΊΊυΡγίου Λλ{ςιι Ζορμιιά].

11 Π/νΙ! 2.:ιδιιιιrιιιoιί.lo/ι jil' το μιιφιi Πα(\ο. λώσια( Σιδιu)(ίlιοιι.Ιο( κω Π/1'1! Σιδηροιιοιίλοιι σε βόλια jil' ΊΟ μιψ! J1αιΗο. (Θωσαλο]'1'κl! -Ι'ΙΙΡΟΙΤΙ({ ull6 ΊΟ ναιίι ψ" 'XtΊ[lOT/rιιψOI'.). ]'αrrι ασία 1.0ρl'ιιά-.-ΊλιΗοιι και Ilαι''\ο( ΣιδΊlρόιιοιι.Ιο(. J Ιαι/ρα( και )ΊΟ(: Λω(rια( λ"ω Παιί.\ικ 2.:IιlIJpιiIlOU.\O(",

() 11αιί.(ος οε δρόμο Ί ης Θωσα.\οl'(κψ. 11 Μελίνα λ'αι ο 1Jαύλoς ιπη Οά.Ιασσα. ι Οι ΚΟ)Τ1'rιακιί f'κδf!οjl ιί σι ιι Β ύρλ"ιζα. Κιδιπικ ΜελΙl'α, lίαιί.\ο( και Π/νΙ! L'lιJΙΙf!ΟllΙ)1ί.\οιι. Τα αδιίη!ια Παύλος και Μελίνα σι η Βάρλ"ιζα, οε οι κογενειακιί εκδρομιί.

Ροδάμανθο( Αλεζίοιι, Τα.\ά"ιπα Καιαντζάκη, Σι/λιο( Αλεςίοι/, ΤζΙνη Α.\εξίου-Σιδηροιιοιίλοιι, Aναrπασία lορjl π (1-.4 λ εείαυ και α δίχρονος Ilαύ,\α( 2;ιδηΡrίTlο!lλος. Οικογενειακιί έςοδος. Ι Ιλίας μα,/ αιιλίδίις, Ρα,/ αιμ Ρα,/ αηλίδης, ΠΕι/η 2, ιοιζραιιοιί.\οιι. Παύλο( Σιδηρόπουλος, Κώσιας ΣΙ0ιιμόποιιλος και Θά.\εια ΣιΟηροιlOύλου-ΓαΊ(αηλίΟοιι.. " i nlfίj -,,,, ι, \ \,,,,. -. Π αρασκε:ιιιι Ι lαραrπρπι ίδου-λ αζαρίοο1! (η θι-ία που ανα,/ιίιπαl σω φαυοιjδι "Θάl'αΊΟ(» (πα άλjlιιοli)l Ε" Λευκ(δ), ΠαιJλα( LιδιΖρόιιοvλας (ο I/I1l1lιοιίς).

() /lαύ.\ος l'ιυμ{l'ος καουμllόης. ΦωΊ ο Jρα«ι'α ΙLOυ ΧΡιΖσιμοποιιίθηκε και (πο άλμιloυμ Ζοι'IΧΙ ti1c FΓCί-Ιk. {α Στύρα [ύjlοια(. Πατέρας και γιος.ιύνοντας (παυjιιηεεα Παtί.\O( Σιδηρόιιου.\ος, ΛΙ(ίμος Αυμ(ιιις λπι H.tία( σια.\ίια Σιύρα Ει!βοια(. Φω70JραΤ{ία αιιό εκδρομιί. Ο Παιί.Ιο( δι'/ίgε«ίά ηώι' (δεειά).

2.χολικι? 11(1(1/(1. ΦωΊΟ ΥραΊ( i (1 () Παύλος δεύιιρος αιιό δεε.ιά. (1/)() σχο.ιικιί ['ΚιJρομιί. JIΙΙη Jιια εκι>(ιοjlιί μειο σχολε ίο. Ο f faιίλοζ' (!f' C'Κιίίιojlιί.

ΦωΤΠϊ(lαrία }Ία ιaυιόιψα (ιί δί αβατιίljl ο). Ν Αυγπιίιπου 1961..iΙΙη μια rιι0!ίjαrία /ιίιιοιι ταυ/{jί ()!7αιίλο( {ι/ιι/ιπ( σ/ο (JUMI'1 ΊΟ!' ΙΠl7τιοιί Ίου. \Jά(l/ιος 1978, Ιψ ετ/oχιί ιιου j'j'ω(lιifι ψίαμε. Εκδjιομιί μ 70 σχοιε!ο.

Ο Γlαιίλ()( χορπίεl ζεί/ιll/κικο. Εδώ μαζί με τη Θάλεια L'ιδΊΖΡΟf/οιί.Ιοιι-Γα v αηλίδοl'.

ΤΑ Π ΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ θαρή παρά τα όποια προβλήματα διαγωγής. Χαρα κτηρισπκή διήγηση του πατέρα του αναφέρει ότι, όταν σε κάποιο διαγώνισμα <ηα μαθηματικά πήρε 12 -πα ρά το γεγονός ότι είχε όλα τα θέματα λυμένα σωmά-, πήγε <πο σχολείο μαζί του και εκεί ο καθηγητής διαπί <ηωσε το λάθος που είχε γίνει <ηη βαθμολόγηση του γραπτού. Η μητέρα του, ανήσυχη για το γεγονός της 0.\ιγόωρης μελέτης του Παύλου, φώναξε το θείο του, Λευ τέρη Αλεξίου, για να τον βοηθήσει. Ο Αλεξίου θαύμα σε τον τρόπο σκέψης του Παύλου και φώναξε αμέσως τον Στέλιο Αλεξίου (καθηγητής, σήμερα, <πο Πανεπι <πήμιο Κρήτης) και του ανέφερε το γεγονός. Τελειώνοντας το σχολείο, άρχισα να περιφέρομαι. Έτσι, θα περάσει ένας χρόνος τριγυρνώντας εδώ κι εκεί. Γυρνώ ντας σπίτι μου, και μετά απ' αυτή τη χρονιά, κι εγώ δεν ξέ ρω πώς γίνεται, μου την πέφτουν οι γέροι μου να σπουδά σω. Μην έχοντας να κάνω κάτι, κάθομαι τρεις μήνες, δια βάζω, και μπαίνω <πο Μαθηματικό Τμήμα του ΑΠΘ. * Ο Παύλος συγκατοικεί με το συμφοιτητή του Βαγ γέλη Γερμανό. Οι μέρες τους περνάνε παίζοντας υλικό από τα Μπαράκια (που θα κυκλοφορήσει ο Β. Γερμανός το 1 98 1 ) και ακούγοντας Dylan, Stones, Animals Κ.ά. Ο Βαγγέλης έπαιζε κιθάρα και ο Παύλος ό,τι είδους κρου <ηό έβρισκε. Η Θεσσαλονίκη για τον Παύλο απομυθοποιείται σε... Περιοδικό Μουσική, 1 982. 17

ΠΑΥΛΟΣ ΣI HPOΠOY.\OΣ - ΠΟΥ i\a ΓΥΡΙΖΕΙΣ ό,τι αφορά την αντισrασιαkή της ταυτότητα. Χαρακτη ρισrιkά γράφει ο ίδιος: Έxoνrας ταυτόχρονα απογοητευτεί από τη φοιτητική α νrίmαση κατά της xoύνrας, παρόλο που λένε πως η θεσσα λονικιώτικια φοιτητική ανrίmαση ήταν σκληρότερη από της Αθήνας (ο πρ(δτος Ρήγας Φεραίος έγινε mη Θεσσαλονίκη), είχα μετατρέψει την απόmαση Αθήνα-Θεσσαλονίκη σε Ομό νοια-κυψέλη. Παράλληλα, εκείνη την περίοδο είχα ενmι κτώδικα ανrιληφθεί ότι mo πανεπιmήμιο κάθε άλλο παρά σπούδαζα. Ο Βαγγέλης, απ' την άλλη μεριά, δεν ήξερε το δι κό μου σκεπτικό. Έτσι, όταν εκείνη τη μέρα πήγαμε μια βόλ τα ν' ακούσουμε τον Παπαδόπουλο σro αμφιθέατρο της Φυ σικομαθηματικής Σχολής του Αριmοτέλειου, ενώ εγώ περί μενα ν' ακούσω ένα μπαμ, από πληροφορίες που είχα, ανr' αυτού, ξεδιπλώθηκαν πανό κατά μήκος του κτιρίου του Χη μείου που έγραφαν «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ» το ένα και «ΚΑΤΩ ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΑΙΟI» το άλλο. Εμείς βέβαια μιλάγαμε για ποδόσφαιρο όταν αρχίσαμε να τρέχουμε επειδή η αmυ νομία έκανε «αόριmα».συλλήψεις. Απ' την άλλη μεριά, όμως, ma ειδικά μαθήματα, ma φρονrιmήρια του Μαθηματικού που φοιτούσα, από είκοσι γίναμε είκοσι πένrε. Οι πένrε ήταν κάτι ημικαραφλάκηδες αμφιβόλου ηλικίας, οι μετέπειτα γνωmοί ως «Μπλε ταυτό τητες».* Ο Παύλος δε θεωρούσε τον εαυτό του γεννημένο ρο* Περιοδικό Μουσικιί, 1 984. 18

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟ1\ΊΑ.\ίσrα (όπως ο καθένας άλλωσrε). Στο περιοδικό 'Ιάιος 1981) δήλωνε : Γιατί εγώ δεν είμαι ροκεντρολίστας από γεννησιμιού Είχα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια. Αλλά το διάλεξα σαν -ι'uιιu ζωής. Και ό,τι τράβηξα μετά το τράβηξα επειδή το t1ελα, όχι επειδή οδηγήθηκα προς τα κ ει. -.. ι Περίπου σrα 1968, ο Σιδηρόπουλος άκουσε τον Ουγ Υροϊταλοέλληνα κιθαρίστα Johnny Labizzi να παίζει μπλουζ και μαγεύτηκε. Ήταν η πρώτη επαφή του με το μπλουζ. Ο Labizzi* τότε έπαιζε Muddy Waters, John Lee Hooker και τέτοια. Στην αρχή οι μπλoυζίσrες τον κατέθλιβαν. Εγώ δεν είχα καμία σχέση με το μπλουζ το δικό τους τό τε, γιατί δεν είχα τραβήξει τίποτα ακόμα. Ήμουνα πιτσιρι κάς. Δε με αντιπροσώπευε καθημερινά στη ζωή μου αυτό το πράγμα, αλλά ταυτόχρονα σαν κάτι να μου 'λεγε «σ' τα λέω Υιατί μπορεί να 'ρθουνε κι αυτά έξω από την πόρτα σου κάποτε». Στις αρχές της δεκαετίας του '80, ο Σιδηρόπουλος θα συμμετάσχει σrις μπλουζ βραδιές σro «Κύτταρο» μαζί με τους Socrates και τον Πουλικάκο και θα θυμη θεί τα ακούσματά του. * Ο Labizzi έπαιξε με τους Σαββόπουλο, Μπουρμπούλια, Εξαδάκτυλο και Socrates. EKτεν έσrερη αυαφορά σrα επόμεν α κεφ άλαια. 19

ΔΑΜΩΝ ΚΑΙ Φ ΙΝΤΙΑΣ Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ τη διετία 1965-67 είχε μια φοβερά δυναμική, συμπαγή και σκληρή ροκ σκηνή. Σπουδαία σχήματα της εποχής (αδισκογράφητα όμως) οι Fratel Ιί και οι Μακεδονομάχοι. Ονόματα της εποχής: Θοδωρής Παπαντίνας (μετέπειτα μέλος της Εταιρείας Καλλιτεχνών και των Bicycle), Νίκος Παπάζογλου (ο γνωστός), ο Κατζός, ο Λεωνίδας Σταματιάδης, ο Τάσος Ψαλτάκης (μετέπειτα εκδότης του περιοδικού Μουσικό Εξπρές) Κ.ά. Το στέκι της ροκ παρέας της Θεσσαλονίκης ήταν ο «Παπαγάλος», που ήταν ακριβώς απέναντι από την Ασφάλεια, και ένα λουκουματζίδικο (<<Τριαντάφυλλος»), που ήταν και αυτό κοντά σε κάποιο αστυνομικό τμήμα. Ο Σιδηρόπουλος γνώρισε τον Παντελή Δεληγιαννίδη, κιθαρίστα των Olympians. Ο Δεληγιαννίδης ασφυκτιούσε στο ποπ ύφος των Olympians και, ευκαιρίας δοθείσης, απέδρασε από το γκρουπ, για να σχηματίσει εν έτει 1969 με τον Παύλο το ντουέτο Δάμων και Φιντίας. 21

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΓΥΡΙΖΕΙΣ Ο Παύλος διηγείται ως εξής την επαφή του με τον Δε ληγιαννίδη: Πάνω, στη Θεσσαλονίκη, πάω μια μέρα ν' ακούσω τους Olympians και βλέπω μαζί τους τον Παντελή Δεληγιαννίδη, που έπαιζε κιθάρα. Ξεχώριζε ο άνθρωπος. Δεν είχε καμία δουλειά με τον Πασχάλη και τους υπόλοιπους. Του μιλάω, τα βρίσκουμε -αυτός άκουγε του σκοτωμού Cream, Clap ton και τέτοια- και αποφασίζουμε να κάνουμε κατάσταση. Κατεβαίνουμε στην Αθήνα, κλεινόμαστε στο σπίτι και «πλα κωμένοι» καθόμαστε και παίζουμε. Είχε αυτός κάτι μελωδίες και ακόρντα στην κιθάρα, τους έβαλα τους στίχους και έτσι έγιναν ολοκληρωμένα τραγούδια. Ηχογραφούμε σ' ένα κα σετόφωνο κάτι τραγούδια και τα στέλνουμε σε μια εταιρεία, της οποίας ο διευθυντής μάς απαντάει (τόσα ήξερε, τόσα έ λεγε) «ναι μεν καλά, αλλά τα τύμπανα είναι πολύ μπροστά». Καταλάβαμε. Και αρχίσαμε να παίζουμε στα μαγαζιά της Αθήνας.* Η αλήθεια είναι ότι το τραγούδι «Ο Κόσμος τους» το έγραψε μέσα στο λεωφορείο που τους κατέβαζε στην Αθ11να, ενώ παρατηρούσε το ύφος των συνεπιβατών τους που κάθονταν απέναντί τους. Ο Παύλος και ο Παντελής έρχονται σε επαφή με τον Τάσο τον Φαληρέα και τον Πέτρο τον Μοροζίνη** και * Περιοδικό ;\10υσι"lί, 1 982. ** Πέτρος Μοροζίνης: cιιlι φυσιoγnuμία της εποχής. Αργότερα απομακρί:\ θηκε από τη σκηνή και έφι'υε για την λίγ η'α. Έχει εκδώσει ποιητικές συλ.\ο γές. 22

ΔΑΜΩΝ ΚΑΙ ΦΙΝΤΙΑΣ ηχογραφούν το πρώτο τους σινγκλ στη Lyra, που εκείνη την εποχή, βοηθούντος του Φαληρέα αλλά και του προοδευτικού πνεύματος του τότε ιδιοκτήτη της, μακαρίτη λλέξανδρου Πατσιφά, άρχισε να στεγάζει αρκετά ροκ σχήματα. Τις μέρες εκείνες ' δεν είχε ακόμα αποφασιστεί η επωνυμία του σχήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Όλγα Μπακομάρου τούς είχε αναφέρει σε άρθρο της ως το ντουέτο Παύλος και Παντελής. Τ ο σινγκλ περιέχει τα τραγούδια «Ο Κόσμος τους» και «Ξέσπασμα» (Zodiac 8232). Το «Ξέσπασμα» θα ξαναηχογραφηθεί από τον Σιδηρόπουλο στο άλμπουμ Φλου (Harvest 70913). Το σινγκλ ήταν σίγουρα πιο μπροστά από την εποχή του. Οι Δάμων και Φιντίας παίζουν στο «Κύτταρο» μαζί με τους Εξαδάκτυλος και Socrates. Τέλη του 197 1 ηχογραφείται το άλμπουμ Ζωντανοί στο «Κύτταρο», με υπότιτλο Η Ποπ στην Αθήνα. Στην ηχογράφηση συμμετέχουν και οι Δάμων και Φιντίας με τα τραγούδια «Απογοήτευση» και «Ο Γερο-Μαθιός». Το δεύτερο τραγούδι συμπεριλαμβανόταν σε ένα σινγκλ που υπήρχε μόνο στην πρώτη έκδοση του δίσκου και θεωρείται αρκετά σπάνιο απ' τους συλλεκτικούς κύκλους. Ο κωδικός του σινγκλ είναι Lyra 8252 και το άλμπουμ έχει τον κωδικό Lyra 3024. Στο άλμπουμ Ζωντανοί στο «Κύτταρο» συμμετείχαν οι Socrates, τα Μπουρμπούλια με τον Διονύση Σαββόπουλο, η Δέσποινα Γλέζου και οι Εξαδάκτυλος. Αν ανατρέξουμε στο σύνολο των μουσικών που παί- 23

ΠΑ"ΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΓΥΡΙΙΕΙΣ ζουν στο Ζωντανοί στο «Κύτταρο», θα βρούμε αρκετούς με τέπειτα συνεργάτες του Παύλου. Πέρα απ' τα Μπουρ μπούλια, μαζί με τη Γλέζου* έπαιζε και ο Άκης Σημη ριώτης, που αργότερα (1982) θα συνεργαστεί με τον Σι δηρόπουλο στο άλμπουμ Εν Λευκώ (ΕΜΙ 71250), όντας ντράμερ της πρώτης περιόδου των Απροσάρμοστων. Ο Σημηριώτης υπήρξε μέλος των Ακρίτας. Επίσης ο Που λικάκος (ως μέλος των Εξαδάκτυλος), τον οποίο ο Παύ λος είχε ως παραγωγό στο Zorba the FTeak (Columbia 170050). Αλλά και ο Παύλος συμμετείχε στα δύο άλ μπουμ του Πουλικάκου. Ένα τραγούδι των Δάμων και Φιντίας (<<Απογοήτευση») ο Παύλος θα το συμπεριλά βει αργότερα σε προσωπικό του άλμπουμ (Zorba the F Teak). Σχεδόν παράλληλα με το Ζωντανοί στο «Κύτταρο» η Lyra θα εκδώσει και τη συλλογή Rock Σ?ίμερα (Lyra 3024), στην οποία θα συμπεριλάβει και τα τραγούδια «Ξέ σπασμα» και «Ο Κόσμος τους» από τους Δάμων και Φι ντίας. Στο περιοδικό Φαντάζιο (1971) η Όλγα Μπακομάρου είχε γράψει: Καινούριο όνομα σ ω ελληνικό μουσικό προσκήνιο οι Δά μων και Φιντίας. Πρόκειται, όπως θα καταλάβατε, για ντου έτο, που απαρτίζουν δύο νέα παιδιά, ο Παύλος Σιδηρόπου λος και ο Παντελής Δεληγιαννίδης, λάτρεις και οι δύο της * Η Γλέζου ήταν γειτόνισσα του llav.\ou και στο γκρουπ της συμμετείχε ο, με τέπειτα Ακρίτας, Άρης Τασούλης. 24

ΔΑΜΩΝ ΚΑΙ ΦΙΝΤΙΑΣ μουσικής -κάθε είδους μουσικής, από την τζαζ ως την κλασική-, έχουν ιδιαίτερη προτίμηση στη φολκ, το μπλουζ και το ροκ, και θαυμάζο\.'ν τους FIank Zappa, Jimi HendIix, Chuck BeTΓY, 'Υίl1χ Dixon, Β. Β. King, EIic C1apton, Jack BIUce, Paul ButteIfield. Κι από τους Έλληνες καλλιτέχνες; Μας λένε τις προτιμήσεις τους πρόθυμα: «Θαυμάζουμε τον Διονύση Σαββόπουλο και τα Μπουρμπούλια, για την προσφορά τους στην ελληνική μουσική. Από τα συγκροτήματα που εκφράζουν την ξένη ποπ στην Ελλάδα αξιολογότερο θεωρούμε τους Εξαδάκτυλος, ενώ μουσική ποιότητας πιστεύο\.'με ότι κάνουν στον τόπο μας οι Soaates DIank The Coniuffi». 25

ΤΑ ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΛΙΑ ΤΑ ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΛΙΑ ήταν το σχήμα που συνόδευε τον Διο νύση Σαββόπουλο στις αρχές της δεκαετίας του '70. Συμμετείχαν στην ηχογράφηση του δίσκου Μπάλλος (Lyra 3573) με τη σύνθεση: Νίκος Τσιλογιάννης (τύ μπανα, πρώην μέλος των Idols, τώρα ζει μόνιμα στην Ολλανδία), Βασίλης Ντάλλας (μπάσο, πρώην μέλος των MC C), Johnny Labizzi (κιθάρα) και Σπύρος Καζιάνης (φαγκότο). Ο Βασίλης Ντάλλας -πέθανε στο Βερολίνο στις 21-2-96, μετά από μακροχρόνια μάχη με την επά ρατη νόσο- είχε παίξει και στο προηγούμενο άλμπουμ του Σαββόπουλου, Το Περιβόλι του Τρελού (Lyra 3243), και έπαιξε επίσης με τους Iron Loko Band στο λάιβ του Πουλικάκου στου Ζωγράφου και σε κάποιες συναυλίες της Εταιρείας Καλλιτεχνών. Στο γκρουπ συμμετείχε επίσης η Στέλλα Γαδέδη (φλάουτο), που ακολούθησε τον Διονύση στη Λαιστρυ γόνα. Όταν ο Labizzi έφυγε από το γκρουπ για να πά ει στους Socrates, τον αντικατέστησε ο Νίκος Δαπέρης.* * Ο Νίκος Δαπέρης έπαιξε και σιους Πελόμα MΠOKΙO. 27

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΠΡΙΖΕΙΣ Στο άλμπουμ Ζωντανοί στο «Κύπαρο» τα Μπουρμπούλια αποδίδουν τη «Μαύρη Θάλασσα», πριν ηχογραφηθεί για το άλμπουμ Βρόμικο Ψωμί (Lyra 3577). Σύμφωνα με μη εξακριβωμένες πληροφορίες, ο Σαββόπουλος είχε ζητήσει από τον Παύλο να τραγουδήσει τη «Μαύρη Θάλασσα». Το 1972 βρίσκει τον Σαββ6πουλο να τα «σπάει» με το γκρουπ. Έτσι, οι Ντάλλας και Τσι.\ογιάννης ενώνονται με τους Δάμων και Φιντίας και δημιουργούν τη νέα σύνθεση του γκρουπ. Τα Μπουρμπούλια στη νέα τους φάση ξεκίνησαν παίζοντας στη «Μαϊμού». Μαζί με τον Αμερικανό κλαρινετίστα Mikel Frogg ηχογραφούν το σινγκλ Ο Ντάμης ο Ληστής, το οποίο ένεκα φόβου λογοκρισίας γίνεται Ο Ντάμ ης ο Σκληρός. Οι στίχοι του: Κλαιν τα πουλιά στην Μπαρμπαριά, πιάσαν τον Ντάμη το ληστή (σκληρό) * με δυο σκυλιά σε μια σπηλιά, ζούσε σα λεύτερο πουλί (θ εριό ), από μικρός αναρχικός (ατί θ ασος), ζούσε μονάχος σα στοιχειό, λέυαν πως ιίτανε τρελός, τον διώξανε κι απ ' το χωριό. Ο Ντάμιις ο λιιστής μ ' ένα σπα θ ί σαν αστραπή, έκλεβε ο Ντάμης τα χωριά * Σε πcφέ,θεση εί\"αι οι σrίxoι όπως τελικά πέρασα\" σro σινγκλ. 28

ΤΑ ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΛΙΑ να πάρει μιαν εκδίκηση γι ' αυτά που τράβηξε παλιά, σαν το σκυλ ί (άγριο σκυλί) στ ο δικαστή τον σύραν έ να πρωινό κι αυτός εκεί λ έει στη Βουλτί (βουή) φταίτε κι εσείς για τούτα εδώ. θ έ Μ' να σπα ί σαν αστραπ ή έ κλεβε ο Ντάμης το χωριό τώρα κορμ ί σαν το σακί κρέμεται απ ό σφιχτή θ ηλι ά. Το τραγούδι ήταν σε ρυθμό 3/4, με το κλαρίνο να βγαίνει σε δημοτική κλίμακα και με μια γέφυρα 2/4 σε ρυθμό σουίνγκ. Η «Μαϊμού»* όμως δεν κράτησε πάνω από ένα μή να και τα Μπουρμπούλια κατέβηκαν λίγο πιο κάτω, στην Πλάκα, στην «Ενδεκάτη Εντολή» που μετονομά στηκε σε «Πέμπτη Εποχή». Σε γράμμα του -απάντηση στο δημοσιογράφο Κώ στα Αρβανίτη στο περιοδικό Μουσική (Μάιος 1984)- ο Σιδηρόπουλος αναφέρει: Αλλά κι η «Πέμπτη Ε ποχή» δεν κρατάει πολύ. Αρχίζει η πείνα. Στο ρεπερτόριό μας πρέπει να μπούνε και ξένα τρα γούδια. Στο «Hobby», λοιπόν, τέλος '72 και '73, εκτός από το «Θάνατο του Βασιλιά Σαρδόνιου», όπου «τον μπεκρή βασι λιά δυο τέρατα με πύρινα σπαθιά τον ξεκοιλιάζουν, του βγά* Σ' αυτό το κλαμπ είχαν παίξει και οι Poll. 29

ΠΑν ΛΟΣ ΣΙΔΗροπον ΛΟΣ - πον ΝΑ ΓΥΡΙΙΕΙΣ ζουν τα μάτια και του καίνε το παλάτι», εκτός απ' τον «Καμπούρη», που «τραγούδια σων κόσμο πουλά ανάμεσα σε πόλυκατοικίες και ψηλά ιδανικά», εκτός από «την "Ερημική Χώρα" που 'ρθαμε λίγο για να σταθούμε και δω πια τίποτα δεν έχουμε ν' ακούσουμε και τίποτα να πούμε», εκτός από το δημοτικό μας αφιέρωμα στην ελευθερία: «απόψε πάλι θα σου ' ρθω από χασίς (ρακί) πιωμένος, μην τύχει και δε με δεχτείς γιατί είμαι πληγωμένος, γιατί σ' αυτή τη χώρα εδώ τα λόγια μου τελειώνουν, το ξέρεις θα 'μαι μακριά όταν θα σε οταυρώνουν», τραγουδάμε και «Johnny Β, ( oode», Παρόλο που εμείς έχουμε την αίσθηση ότι δεν κάνουμε καμία παρασπονδία, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ένα βράδυ που ήρθε ν' ακούσει τα Μπουρμπούλια του, μου είπε: «Γιατί τραγουδάς Stones κι όχι μόνο τα δικά σας;» «Γιατί, δε σου αρέσουν οι Stones;» τον ρωτάω εγώ. «Πώς, βέβαια, οι Stones είναι μια αιμορραγούσα πληγή... αλλά για την πατρίδα τους». Εγώ βέβαια δεν κατάλαβα την αγανάκτηση του Σαββόπουλου, γιατί για μένα και τότε και τώρα αυτά τα τραγούδια, είτε είναι ελληνικά είτε αγγλικά είτε αλαμπουρνέζικα, απευθύνονται σε λαούς κι όχι σε χώρες. Εκείνο στο οποίο α ναμφισβήτητα είχε δίκιο είναι η γλώσσα, ο ρυθμός και η α τμόσφαιρα. Πίστευα και πιστεύω ότι και με άναρθρους ή χους ένας τραγουδιστής μπορεί πολλά να πει στο οποιοδήποτε κοινό. Εκείνη ΤΨ' εποχή ξεσπιτωμένος κι ο Εξαδάκτυλος, αφού στο «Κύτταρο», είπαμε, τότε πια τραγουδάει ο Σαββόπουλος με τη Λαιστρυγόνα, έρχεται στο «Hobby», τραγουδώντας: 30

ΤΑ ΙΠOYPMΠOYΛIA Σκόνη, πέτρες, λάσπη όλη μέρα σro γιαπί, ουρά σro λεωίfopείo, και τα ψώνια σε σακούλα πλασrική. Εν ολίγοις πενήντα ώρες τη βδομάδα για δυο πιάτα φασουλάδα λαδερή. Κι ενώ η χούντα προωθεί κάτι ομολογίες της ΔΕΗ στην τηλεόραση κι αναρωτιέται κι η ίδια, χωρίς να το πιστεύει, «για μένα;» ο Πουλίκας τραγουδάει: Πώς, πού και πότε πρέπει, ο μπάτσος (κύριος) από κει μας βλέπει, τρέχα, σrην άκρη του δρόμου, παραμονεύει ο άρχων του τρόμου. Κάποιος απ' το ακροατήριο πετιέται και λέει «για μένα;». Ο ιδιοκτήτης του «Hobby» αναρωτιέται: «για μένα;». Ο Εξαδάκτυλος εν χορώ του απαντάει: «ΓΙΑ ΜΑΣ». Το «Hobby» δεν κρατάει. Ο Σαββόπουλος θέλει πίσω τα Μπουρμπούλια του. Αποκαλεί σε ιδιαίτερη συζήτηση τον Νίκο ΤσιλΟΥιάννη «Ιούδα». Το «Κύπαρο» του φαίνεται μεγάλο, παρ' όλες τις κερκίδες που το 'χουν μετατρέψει σε α ρένα (Τζίμης ο Τίγρης), κι αναφωνεί, ενώ αναρωτιέται αν υπάρχουμε ή δεν υπάρχουμε: «Νεκροζώντανοι στο "Κύπαρο"! ΣΚΗΝΕΣ ΡΟΚ», κι α ποχωρεί. Τα Μπουρμπούλια, στην προσπάθειά τους ν' αποκτή- 31

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΙΎΡΙΙΕΙΣ σουν αυτόνομη φήμη, πηγαίνουν ένα ντέμο στον Τάσο τον Φαληρέα, στη Lyra. Ο Τάσος μού λέει: «Δεν μπορώ να σου δώσω εγώ το ΟΚ για μεγάλο δίσκο. Πήγαινε στον Πατσιφά». Εγώ δειλιάζω του λέω «όχι, εσύ». Έκτοτε αγνοείται η τύχη αυτού του ντέμο. Μ ια άλλη κρούση για δημοσιότητα στην τηλεόραση, στην εκπομπή «Δισκοθήκη για Νεολαία» του Μαστοράκη, γίνεται δεκτή με τα τραγούδια «Ο Καμπούρης» και «Στην Ελευθερία». Στο δρόμο όμως, η βοηθός του Μαστοράκη, τότε, η Μπέπυ Λιβανού, μάς λέει ότι οι κριτές των σόου της τηλεόρασης μόνο που άκουσαν τη λέξη Μπουρμπούλια δε δέχτηκαν να δουν ούτε ν' ακούσουν τίποτα. Έκτοτε, η τύχη αυτού του φιλμ, που είχε ήδη γυριστεί, αγνοείται. Προσωπικά πιστεύω ότι ο Μαστοράκης είχε τη διάθεση να το περάσει. Έτσι, αποφασίζουμε αρχές '73 να μετακινηθούμε, μπας και κάνουμε καριέρα στη Θεσσαλονίκη, αφού ο Σαββόπουλος μας έχει αρνηθεί, και ιδιαίτερα εμένα που με προόριζε για τραγουδιστή του. (Επρόκειτο εγώ να τραγουδήσω τη «Μαύρη Θάλασσα».) Στη Θεσσαλονίκη συναντήσαμε φοβερή αγάπη για τη δουλειά που κάναμε. Α\λά το κακό είχε ήδη γίνει. Ο Παντελής αποχώρησε για άγνωστους λόγους. Τη θέση του πήρε ο Νίκος ο Δαπέρης. Η πείνα είχε φτάσει στο απροχώρητο. Έτσι στο κλαμπ «ΤίΠanΥ's» της Έκθεσης έπρεπε να παίξουμε χορευτική μουσική. Αρνούνται κι αποχωρούν κι ο Νίκος ο Τσιλογιάννης κι ο Βασίλης ο Ντάλλας. Με το πο υ μ παίνε ι το ' 74, τον Σιδηρόπουλο τον α- 32

ΤΑ ΜΠΟΥΡΜΠΟΥ.\ΙΑ παγάγουν από ένα μοναχικό ξενοδοχείο έξω απ' τη Θεσ σαλονίκη, με θερμοκρασία κάτω απ' το μηδέν, η μάνα του, η αδερφή του κι ο γαμπρός του. Η μεταπολίτευση βρίσκει τον Σιδηρόπουλο εργάτη στο εργοστάσιο του πατέρα του. Οι αντιστασιακοί ει σβάλλουν, κι ο Σιδηρόπουλος τραγουδάει «Τούμπου Τούμπου-Ζα» για τον Γ. Μαρκόπουλο και υποδύεται έ γα ρακένδυτο, μισότρελο πλανόδιο μάντη. Αυτά για την Ιστορία, ενώ η ζωή συνεχίστηκε. Τα Μπουρμπούλια προκαλούν το άμεσο ενδιαφέρον του Λεωνίδα Χρηστάκη, * ο οποίος γράφει στο περιο δικό Κούρος που εξέδιδε. Στο ίδιο περιοδικό είχε δημο σιευτεί και συνέντευξη του Βασίλη Ντάλλα. Σ' ό,τι αφορά το ντέμο που αναφέρει ο Σιδηρόπου λος στο γράμμα του, η εταιρεία (Lyra) το αντιμετώπι σε διστακτικά, γιατί ακουγόταν πολύ εξτρέμ για την ε ποχή του και άρχισαν να τους τα μασάνε. Να σημειώσω ότι το σινγκλ Ο Ντάμης ο Σκληρός είχε ως b-side το «Απογοήτευσψ. Ο κωδικός του σινγκλ εί ναι Zodiac 828Ι. Στις 2 Απριλίου 1972 τα Μπουρμπούλια έπαιξαν μα ζί με τους Morka σε κινηματογράφο του Αιγάλεω, σε μια συναυλία που διοργάνωσε το γυμνάσιο αρρένων Αι γάλεω. Η εφημερίδα Μουσική Γενιά (αρ. φύλλου 5) έ γραφε: * Εκδ6της σήμερα ΤΟι) περιοδικο(- ΙδεοδρόμlO και από τις κορvφαίες προσωπι κότητες του ανrερykράoυνr Τύποι'. 33

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙ.λΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ]\'Α ΓΥΡΙΖΕΙΣ Τα Μπουρμπούλια παρουσίασαν ξένες και δικές τους συνθέσεις κι έδειξαν ότι παίζουν σωστά καλό μπλουζ και ό τι προβληματίζονται από την καθημερινή ζωή. Παράλληλα με τις παλαιότερες συνθέσεις τους, η νέα σύνθεση «Καφενείο» αντιμετωπίζει καυτά προβλήματα. Πρωτότυπη για τα ελληνικά δεδομένα η σκηνική παρουσίασή τους. Ο Σιδηρόπουλος και ο Ντάλλας έκαναν συνεχώς ωραίο χιούμορ από τα μικρόφωνα, μιλούσαν γρήγορα, με άνεση, κοροϊδεύονταν, κορόιδευαν και παρότρυναν με επιτυχημένες φράσεις το κοινό, που ξέσπαγε σε χειροκροτήματα και κραυγές. Η εμφάνισή τους ήταν καλή και τα Μπουρμπούλια ά ρεσαν πολύ. Στις 16 Απριλίου 1972 το γκρουπ έπαιξε μαζί με τους Εξαδάκτυλος σε κινηματογράφο της Νίκαιας μπροστά σε 1.000 άτομα. Στη συναυλία, που οργάνωσαν δύο μαθήτριες, έπαιξαν και δύο τοπικά συγκροτήματα. Η ε φημερίδα Μουσικιί ΓΕνιά (αρ. φύλλου 6) σημείωνε: Τα Μπουρμπούλια εμφανίστηκαν για πρώτη φορά με τον Αμερικανό φλαουτίστα Μάικ, που τώρα είναι μόνιμο μέλος του συγκροτήματος, και με τον κιθαρίστα του Εξαδάκτυλου Νίκο Πολίτη -ο Δεληγιαννίδης απουσίαζε- και τον Δ. Πουλικάκο (φωνητικά και κρουστά). Το κοινό ενθουσιάστηκε με τη μουσική τους και τη σκηνική παρουσία του Σιδηρόπουλου. Αξιοσημείωτο είναι το ότι έπαιξαν χωρίς αμοιβή. Στις 23 Απριλίου 1972 το γκρουπ έπαιξε μαζί με τους 34

ΤΑ MΠOYPMΠOYΛlA Πελόμα Μποκιού, Mirabilis Jalara και Δαναό στο Μο σχάτο, σε μια συναυλία που οργάνωσε ο Στέλιος Ελλη nάδης. Ο Μάνος Β αφάκης έγραψε στη Μουσική Γενιά αρ. φ ύλλου 6): Τα Μπουρμπούλια έκαναν εντυπωσιακή εμφάνιση και άρεσαν πάρα πολύ στο κοινό, που στην αρχή ήταν επιφυ λακτικό, γρήγορα όμως εκδηλώθηκε με ενθουσιασμό. Ο λμερικανός φλαουτίστας Μάικ είναι εντυπωσιακός και ο Σι δηρόπουλος κινείται ελεύθερα στο πάλκο και κάνει το βα σικό σόου. Τα Μ πουρμπούλια, εάν επιμείνουν, θα κατα κτήσουν την Ελλάδα. Στις 6-2-73 ο Παύλος Σιδηρόπουλος μιλάει στο Φα ντάζιο. Το κείμενο, που είχε επιμεληθεί η Όλγα Μπα κομάρου, είχε ως εξής: ΜnουΡμnούλ1α: ΚαινούΡΙΟ1 δρόμοι Με τον Διονύση Σαββόπουλο και με την παρουσία ε κείνου στο χώρο της ελληνικής ποπ έχουν συνδέσει την ύ παρξή τους. Τα αποτελούσαν ο Βασίλης Ντάλλας, μπάσο, κιθάρα, ιδρυτής τους, παλιό μέλος των MGC, ο Βασίλης Τσιλογιάννης, τύμπανα, ο Νίκος Δαπέρης, που αργότερα πήγε με τους Πελόμα Μποκιού, και η νεαρή φλαουτίστα Στέλλα Γαδέδη, η οποία είναι τώρα μέλος της Λαιστρυγό νας. <<'Οταν, στα τέλη του 1 97 1, ο ΔΙΟΥύσης αποφάσισε να στα ματήσει τις νυχτερινές εμφανίσεις του για ένα χρόνο, τα 35

ΠΑ Υ ΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΙΤΡΙΖΕΙΣ Μπουρμπούλια αποφάσισαν να συνεχίσουν μόνα το δρόμο τους, γιατί είχαν οικονομικές ανάγκες και γιατί ήθελαν να παρουσιάσουν προσωπική τους δουλειά», μας λέει ο Παύλος Σιδηρόπουλος. << ' Ετσι, στις θέσεις του Δαπέρη και της Γαδέδη, που αποχώρησαν από το γκρουπ, μπήκαμε εγώ, που παίζω κρουστά και τραγουδώ, και ο Παντελής Δεληγιαννίδης, που παίζει ηλεκτρική και ακουστική κιθάρα και φυσαρμόνικα. Ο Παντελής κι εγώ αποτελούσαμε, ως τότε, το ντουέτο Δάμων και Φιντίας». - Ποια είναι η παρουσία των καινούριων Μπουρμπουλιών στο χώρο της μουσικής ως τώρα; «Κυκλοφόρησε ένας μικρός δίσκος μας, με τα τραγούδια "Ντάμης ο Σκληρός" και "Απογοήτευση", με μουσική του Δεληγιαννίδη και στο ένα στίχους δικούς μου. Οι βασικές ι δέες για τα κομμάτια μας είναι του Δεληγιαννίδη, αλλά τις επεξεργάζονται όλα μαζί τα μέλη του γκρουπ, ώσπου να πάρουν την τελική τους μορφή». - Εδώ και λίγες μέρες εμφανίζεστε στην «Πέμπτη Εποχή», μαζί με το" Θα "άση Γκαϊφύλλια. Τι παρουσιάζετε; «Παρουσιάζουμε πέντε κομμάτια μας, τα οποία θα κυκλοφορήσουν σε δίσκο την άνοιξη. Όλα στηρίζονται στη δημοτική μουσική και το κλασικό ροκ και ένα απ' αυτά έ χει προκλασικά στοιχεία. Είναι "Το Ξέρεις θα 'μαι Μακριά" βασισμένο στη μακεδονίτικη μουσική, ''Ο Καμπούρης", που αποτελείται από δύο μέρη, το ένα από τα οποία είναι βασισμένο σε στοιχεία της προοδευτικής τζαζ, και ''Ο Θάνατος του Βασιλιά Σαρδό\Ίου", πάνω σε στοιχεία δημοτικά και προκλασικά». - Όλα τα τραγούδια σας έχουν ελληνικό στίχο. Γιατί; 36

ΤΑ ΜΠΟΊ:ΡΜΠΟΊ:ΛΙΑ «Μας ενδιαφέρει αφάνταστα ο ελληνικός χώρος. Η μου σική δεν είναι μόνο μουσική αλλά και στίχος, που στην ε ποχή μας κλείνει κοινωνιολογικά σroιxεία». - Π οια είναι τα άμεσα σχέδιά σας; «Το καλοκαίρι δε θα εργαστούμε. Θα πάμε κάπου μα κριά, για ν' απομονωθούμε και να ετοιμάσουμε τη δουλ ειά μας για τον ερχόμενο χειμώνα». - Πώς βλέπετε την υπόθεση της ελλ ηνικής ποπ; Υπάρχει καμιά εξέλιξη ή το ανάλογο κοινό που θα μπορέσει να τη δε χτεί; «Δε νομίζουμε ότι υπάρχει αλλαγή ποιότητας στην ποπ. Μόνο αισθητική αλλαγή των ελαφρών τραγουδιών, που άλ λαξαν λίγο τον ήχο και τα όργανά τους. Η ουσία παραμένει η ίδια. Γι' αυτή την κατάσταση ρόλο παίζει και η μουσική ανευθυνότητα των γκρουπ, τα οποία 6μως έχουν και τα ε λαφρυντικά τους, γιατί αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέ ρειες, την ανωριμότητα του κοινού, το οποίο θα πρέπει να δεχτεί με υπομονή την προσφορά τους σαν μια φιλότιμη και ειλικρινή προσπάθεια, σαν ένα έργο που ακόμα βρίσκεται σrα σπάργανα. Κι ύστερα, ο κάθε μουσικ6ς ας κάνει έναν αυτοέλευχο να δει σε ποια μουσική ανήκει. Διαφορετικά θα χάσει τη γνησιότητά του. Έτσι, η προσφορά του δε θα έχει αξία». Από το γκρουπ πέρασαν και οι Γιώργος Κουβαράς (κι θάρα) και Γιάννης Σπυρόπουλος* (πιάνο, πνευσrά). * Πρόκειται για το γνωmό Γιάννη Σπυρόπουλο (<<Μπαχ»), npu')ηy μέλος του γκρουπ Τερμίτες. ο οποί()ς ιιταν από τοι'ς πιο Κ()ll:ινούς ανθρ(;)π()ι'ς του Παύ λου και συμμαθητής του. Στο ίδιο γυμνάσιο φ οιτούσε επίσης () ημήτρης Μη τροπάνος. 37

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ fύpizeiσ Το καλοκαίρι του 1974 ο Σιδηρόπουλος συμμετέχει στην ηχογράφηση του τραγουδιού «Ο Γιατρός, Παιδιά» του Δημήτρη Πουλικάκου, το οποίο συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ Μεταφοραί-Εκδρομαί ο ΜιΖτσος (ΕΜΙ 70262). 38

Π ΕΡΙΟΔΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ ΥΣΤΕΡΑ απ' αυτά, ο Παύλος Σιδηρόπουλος θα δουλέψει γ ια έξι εφτά μήνες σων πατέρα του και θα περάσει μια δύσκολη περίοδο που θα τον φρικάρει άσχημα. Μέσα σ' όλο αυτό το διάστημα το μόνο φως στον ορίζοντα εί ναι μια επικείμενη συνεργασία με τον Γιάννη Μαρκό πουλο. Όμως ο Παύλος παίζει το ρόλο του σατιρικού τραγουδιστή. Σι5ντομα, φρικαρισμένος από αυτή την ι στορία, θα τα παρατήσει, αν και οικονομικά η κατά σταση είναι καλή. Έπαιρνα χρήματα χωρίς να ξέρω το γιατί. Ένιωθα να κοροϊδεύω τον κόσμο. * Σε συνέντευξή του στο π εριοδικό Ήχος ( Μάρτιος 1981) δηλώνει : Από το 1 974 μέχρι το 1 978 πραγματικά έχω πάθει αμνη σία. Τίποτε δε με ερέθισε, τίποτε δε με έθιξε και δεν ξέρω αν υπήρχε και ροκ εν ρολ στην Ελλάδα εκείνη την εποχή. * Περιοδικό Μουσική, 1982. 39

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ!\Α ΓΥΡΙΖΕΙΣ Στο δημοσιογράφο Γιάννη Φ.\έσσα είχε πει mις 30 Ιουλίου 1989 (εφημερίδα Έθνος): Μέσα σ' όλα τα άλλα, κάποτε είπα να παριστάνω μόνο τον τραγουδιστή άλλων συνθετών και συνεργάστηκα με τον Μαρκόπουλο. Όμως τελικά κατάλαβα πως όλα αυτά ήτανε τυχαίες λύσεις για μένα. Το μόνο θετικό απ' τη συνεργασία του με τον Μαρκόπουλο ήταν το ότι εκείνη την εποχή σκάντζαρε με το mρατό. Η πρώτη περίοδος συνεργασίας με τον Γιάννη Μαρκόπουλο απέφερε τρία άλμπουμ: Στο Θεσσαλικό Κύκλο (1974, ΕΜΙ 70152/3) ο Παύλος ερμηνεύει τέσσερα τραγούδια (<<Τελάλης», «Η Βασίλω», «Το Τηλέφωνο» με τη Λιζέττα Νικολάου και «Το Γράμμα» με τον Λάκη Χαλκιά). Στα Ανεξάρπιτα (1975, ΕΜΙ 70164) ο Παύλος συμμετέχει μόνο μ' ένα τραγούδι «,τ ούμπου Τ ούμπου Ζα»), το οποίο ερμηνεύει μαζί με τον Χαλκιά. Το συγκεκριμένο τραγούδι βγήκε και σε σινγκλ. Στο ΟροΜδιο (1976, ΕΜΙ 70255) ο Σιδηρόπουλος λέει το «Δεν Ήρθα σαν Ξένος». Υπάρχει και δεύτερη περίοδος συνεργασίας με τον Γιάννη Μαρκόπουλο, η διετία 1987-88. Στην Τολμηρή Επικοινωνία (1987, CBS 450505) ο Παύλος ερμηνεύει δύο τραγούδια. Στο μίνι ΙΡ ΗλελΤρικός Θησέας ο Παύλος τραγουδάει επίσης δύο τραγούδια. Το 1990 η Polygram εξέδωσε το διπλό άλμπουμ Η Συναυλία στο Ηρώδειο, που είναι ηχογράφηση συναυλίας του Μαρκόπουλου, mην οποία συμμετέχει ο Παύλος και η οποία έγινε mις 4 Οκτωβρίου 1976. 40

ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ '70, η ροκ κατάσταση στην Ελλάδα έχει αρχίσει να αναζωπυρώνεται' έχει περάσει και η μόδα του πολιτικού τραγουδιού, που ήρθε με τη μεταπολίτευση. Παράλληλα, Ο Σιδηρόπουλος συμμετέ χει στις ηχογραφήσεις του ιστορικού άλμπουμ του Δη μήτρη Πουλικάκου Μεταφοραί-Εκδρομαί ο Μιίτσος ( 1 976, ΕΜΙ 70262). Έτσι λοιπόν στο δίμηνο Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1975 ο Παύλος και η αδερφή του, Μελίνα, συμμετέχουν στο προαναφερόμενο άλμπουμ κάνοντας φωνητικά στα τραγούδια «Στο Σούπερ Μάρκετ, «Τι μας Λες», «Κάλ λιο μιας Ώρας», «Άνευ Ουσίας - Άνευ Σημασίας». Ο Π αύλος στο μεταξύ έχει γράψει κατά περιόδους διάφορα τραγούδια. Ένα από τα γκρουπ που δραστη ριοποιείται έντονα την εποχή αυτή είναι και η Σπυρι δούλα. Ας δούμε πώς αυτοπαρουσιάζονται στην εφημε ρίδα Μουσικά Νέα (αρ. φύλλου 1, Μάρτιος 1978): Όταν μας ζητήθηκε να κάνουμε μια παρουσίαση της Σπυριδούλας και της μέχρι τώρα πορείας της, φανταστή41

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥΝΑ Ii'ΡΙΙΕΙΣ καμε ότι το πράγμα ήταν απλό. Κάθε άλλο όμως. Γιατί δεν είναι καθόλου εύκολο να γίνουν κατανοητές οι συνθήκες που μας γέννησαν, χωρίς να γίνουν αναφορές σε γενικότερες καταστάσεις. Ενώ δηλαδή είναι απλό να ειπωθεί ότι οι κοινές μουσικές μας επιδιώξεις υπήρξαν ο πόλος για τη συσπείρωσή μας, δεν είναι τόσο απλό να αιτιολογηθεί το γιατί παίζουμε ροκ και δεν αρκούμαστε στο να γίνοι'με άξιοι συνεχιστές της «εθνικής μας μουσικής παράδοσης». Εδ(δ λοιπόν πρέπει να γίνει μια παρένθεση. Πριν από είκοσι, περίπου, χρόνια εμφανίστηκαν στις προηγμένες χώρες κάποια καινούρια μουσικά ρεύματα, με βασικά χαρακτηριστικά τον ηλεκτρικό ήχο, το δυνατό ρυθμό και τη βιαιότητα στην έκφραση. Ήταν η έκφραση της αντίθεσης ενός μεγάλου κομματιού της νεολαίας στον αγχώδη, καταπιεστικό και γρήγορο ρυθμό της ζωής εκείνης της εποχής. Είναι φυσικό, λοιπόν, τώρα που αυτός ο τρόπος ζωι}ς γίνεται κοινωνική πραγματικότητα και στην Ελλάδα -με τις α νάλογες βέβαια ιδιομορφίες- να γεννιέται και μια ανάλογη μορφή έκφρασης. Γιατί εμείς που μεγαλώσαμε σε μια πόλη 2.500.000 κατοίκων, πνιγμένη στο καυσαέριο, μέσα σε πολυκατοικίες με ηλεκτρικό ψυγείο, τηλέφωνο, τηλεόραση, τα ρυάκια, τα θυμάρια και τη φλογέρα του βοσκού τα «γνωρίσαμε» απ' το αναγνωστικό της Α' δημοτικού, ενώ τα σιντριβάνια της Ομόνοιας, το «Χίλτον» και η κυκλοφορία στη μέση της Αθήνας άλλους ήχους γεννάνε στ' αφτιά μας, πολύ σκληρότερους. Βέβαια, παίζοντας Velvet Ί;ndergrοund ή Rolling Stones δεν εκφραζόμαστε με την επιθυμητή πληρότητα, αλλά πιστεύουμε ότι αυτό αποτελεί μια ουσιαστική βάση για τις παραπέρα μουσικές μας αναζητήσεις. 42

ΣΠΥΡΙΔΟΥΜ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Πριν από ένα χρόνο λοιπόν (το Σεπτέμβρη του '77), μαζευτήκαμε έξι άνθρωποι [Αντρέας Μουζακίτης (ντραμς), Κώστας Κουρεμένος (τραγούδι), Γιώργος Κοτσμανίδης (τραγούδι), Μάκης Μπλαζής (μπάσο), Βασίλης Σπυρόπουλος (κιθάρα), Νίκος Σπυρόπουλος (κιθάρα, πιάνο)] και πολύ σύντομα γίναμε πέντε, με την αποχώρηση του Γιώργου Κοτσμανίδη. Η βασική μας δραστηριότητα ήταν συναυλίες, στις οποίες παίζαμε τραγούδια από Velvet, Doors, Stones και διάφορα μπλουζ. Στο δρόμο (το Γενάρη του '78) γνωριστήκαμε με τον Παύλο Σιδηρόπουλο, με τον οποίο από τότε έ χουμε μια κάπως μόνιμη συνεργασία. Διάφορα πρακτικά και άλλα προβλήματα έφεραν αποχωρήσεις και αλλαγές στη σύνθεση του γκρουπ. Συγκεκριμένα, το Μάη του '78 αποχώρησαν ο Κώστας Κουρεμένος και ο Μάκης Μπλαζής, ο οποίος και απικαταστάθηκε από τον Τόλη Μαστρόκαλο. Επωμεταξύ, αρχίσαμε να ετοιμάζουμε ένα δίσκο με κομμάτια του Π. Σιδηρόπουλου (σε ελληνικούς στίχους), που θα κυκλοφορήσει κατά το Δεκέμβρη. Παρόλο που ο τίτλος του είναι Φλου, τα κομμάτια είναι αρκετά συγκεκριμένα από ήχο και πιστεύουμε ότι αντανακλούν τη σημερινή μουσική μας κατάσταση. Στο μεταξύ, έγινε ακόμη μια αλλαγή, και στη θέση του Αντρέα Μουζακίτη στα ντραμς παίζει ο Τάσος Φωτοδήμος. Παράλληλα, συνεχίζουμε τη συνεργασία μας με τον Παύλο. Όσο για μελλοντικά σχέδια, δεν υπάρχει τίποτε το συγκεκριμένο, εκτός από το ότι θα δώσουμε βάρος στη δική μας δουλειά, στον ελληνικό στίχο και θα προσπαθιισουμε να δώσουμε όσο το δυνατό περισσότερες συναυλίες, γιατί θέ- 43

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΙΎΡΙΖΕΙΣ λουμε να διατηρήσουμε μια πιο άμεση επαφή με τον κόσμο που του αρέσουμε και μας αρέσει. Δε συμμεριζόμαστε τη γνώμη των άλλων συγκροτημάτων για το ελληνικό κοινό, ότι δηλαδή είναι πίσω και δεν κατα λαβαίνει. Πιστεύουμε ότι είναι κοινό εξίσου καλό με το κοι νό των άλλων χωρών, αλλά πιο ολιγάριθμο. Τέλος, με μεγάλη ευχαρίστηση βλέπουμε μια στροφή ε νός σημαντικού αριθμού νέων ανθρώπων προς τη ροκ και τείνουμε να πιστέψουμε ότι επιτέλους θα δημιουργηθεί μια μουσική σχολή, μια νέα τάση, που θα εκφράσει καινούρια πράγματα, πράγμα που μέχρι τώρα δεν έχουν κατορθώσει τα νεκρά ή εκχυδαϊσμένα είδη της ελληνικής μουσικής. Παύλος θυμάται χαρακτηρισπκά για την επαφή με την ΕΜΙΑΛ: Ο Στον Πετσίλα, * που ήταν αρκετά προοδευτικός, είχαν μι λήσει για το γκρουπ και σε μια συνάντησή του μαζί μου μου ανέφερε ότι ήθελε να τους ακούσει. «Μα μ' αυτούς παίζω», του λέω. Του αναφέρω ότι θέλω να κάνω ένα ροκ δίσκο. Μας άκουσε, του αρέσαμε και φτιάξαμε το δίσκο. ** Ο Θό δωρος Σαραντής όμως με έχει επανειλημμένα διαβεβαιώσει ότι αυτός ήταν που έκανε τις επαφές για την ένταξη του γκρουπ στο δυναμικό της εταιρεία. * Μουσικός και διευθυντής την εποχή εκείνη της ΕΜΙΑ\. μέχρι Ι10υ τον αντικα τέmησε ο ΓΗδΡΥος Κυβέ.\ος - επί T(ιJν ιιμερcδν τοι' οποίοι' (Κι'βέλου) έμεινε ο Παί:λος χωρίς συμβόλαιο με τι]\' εταιρεία. Έπαιζε mοι'ζ λθψαίους που συνό δευαν τη Νάνα Μούσχουρη της οποίας ήταν σύζυγος. ** Περιοδικό Μουσική, 1 983. 44

ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΚΑΙ ΑλλΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Οι κριτικές για τις εμφανίσεις του γκρουπ διίστανται. Ο Βλάσης Μπονάτσος σε συνέντευξή του δηλώνει: Η Σπυριδούλα είναι μηδέν! Είναι ένα ερασιτεχνικό γκρουπ, που όμως διαθέτει ταλέντο κι έχει δυνατότητες βελτίωσης, ε νώ ο τραγουδιστής είναι ο Σιδηρόπουλος. Αυτό τα λέει όλα' ο νοών νοείτω... Το γκρουπ δεν μπορεί να ελέγξει τις πράξεις του κοινού του, που είναι επιθετικό. * Βέβαια η Ιστορία γράφει και δικαιώνει. Τα πράγματα μπερδεύει κάποιος δημοσιογράφος, όταν αναφέρει ότι το γκρουπ είναι πανκ. Αν βέβαια οι Doors, ο Lou Reed και οι Rolling Stones (υλικό των οποίων έπαιζε το γκρουπ) είναι πανκ, τότε ο ορισμός του κυρίου Θανάση Μάνθου είναι σωστός... Βέβαια οι αναγνώστες του περιοδικού Ποπ+Ροκ στο οποίο έγραψε αυτές τις αμπελοφιλοσοφίες ο εν λόγω κύριος αντέδρασαν έντονα (βλέπε στήλες αλληλογραφίας Ποπ +Ροκ, τεύχος 7, Σεπτέμβριος 1978). Ο Μάνθος κρίνοντας τους στίχους του τραγουδιού «Εν Κατακλείδι» έγραφε: Διάβασα τους στίχους τού «Εν Κατακλείδι» κι έβγαλα συμπέρασμα: τρέμε, Dylan... Σε απάντηση όμως του Μάνθου αντιγράφω ένα μικρό απόσπασμα από κριτική του Μανώλη Νταλούκα, ό- * Ποπ + Ρ()Κ, τει'\ος 2. Απρίλιος 1978. 45

ΠΑΥΛΟΣ ΣI HPOΠOY.\OΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΓΥΡ Ι Ζ Ε Ι Σ πως αυτή γράφτηκε σε μεταγενέστερο τεύχος του Ήχου: Ο δίσκος τελειώνει μ' ένα ελιοτικό καληνι'χτισμα «<Εν Κα τακλείδι») στις μαμάδες, στους υγιείς και στους αξιοπρεπείς, που τίποτα δεν καταλαβαίνουν από τους κλόουν με σοβα ρούς σκοπούς και από τους ξέμπαρκους θεούς του Σιδηρό πουλου. Θα θυμάστε ότι την ιδέα αυτή του Eliot την είχε χρη σιμοποιήσει και ο Lou Reed στο «Goodnight Ladies», που έ κλεινε το δίσκο Τωnsjοπner. Εν κατακλείδι, το Φλ ου είναι έ νας τίμιος και αισθαντικός δίσκος. Μιλώντας για το κλείσι μο μιας εποχής, εκπυρσοκροτεί την έναρξη μιας καινούριας. Στις 1 6 Νοεμβρίου του 1978, το γκρουπ παίζει στον κινηματογράφο Μαρία-Έλενα στους Αγίους Αναργύρους μαζί με τους ΙΧΟ και Shelter. Το περιοδικό Ήχος έ γραφε στο τεύχος 70 (Ιανουάριος 1979). Η Σπυριδούλα βγήκε στη σκηνή γύρω στη μία παρά τέταρτο με σύ νθεση: Παύλος Σιδηρόπουλος (πρ( τη φωνή, κρουστά) Βασίλης Σπυρόπουλος (κιθάρα) Νίκος Σπυρόπουλος (κιθάρα) Τόλης Μαστρόκαλος (μπάσο) Τάσος Φωτοδήμος (ντραμς). Παίζουν Stones «<sxmpath ' [or the Devil», «Honkx Tonk Women»), δύο μπλουζ, μερικά αξιόλογα κομμάτια από το δίσκο τους που θα κυκ\οφορήσει γύρω στον Ιανουάριο (πά ρα πολύ καλές εντυπώσεις αφήνει ο «Μπάμπης ο Φλου» ), διάφορα από Jack BelTY και Lou Reed «<Vicious», «\Valk 46

ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕ Σ ΙΣΤΟΡΙΕΣ οη the Wild Side»), μια και ο κόσμος επιμένει και απαιτεί. Στάθηκαν στη σκηνή με τον αέρα του γκρουπ που έχει ε μπιστοσύνη στον εαυτό του. Δεμένοι, δυναμικοί και σωστοί, αποθεώθηκαν από ένα κοινό που είχε γεμίσει ασφυκτικά την κινηματογραφική αίθουσα επιθυμώντας να ακούσει λί γο καλό ροκ. Και βρήκε ακριβώς αυτό που ζητούσε. Κριτική όμως για συναυλία του συγκροτήματος είχε γράψει και ο ΚανΙ\λος Τερζής στο περιοδικό 1 8 τον Ιανουάριο του '79. Η Σπυριδούλα για τους αδαείς είναι ένα συγκρότημα με μικρή σχετικά μουσική ιστορία, που έχει καταφέρει σε μι κρό διάστημα να δημιουργήσει ένα μύθο γύρω από το όνο μά του. Στη δημιουργία του μύθου αυτού πρέπει να συντέ λεσαν ασφαλώς οι φημολογούμενες ριζοσπαστικές θέσεις του γκρουπ καθώς και η εκτέλεση ορισμένων κομματιών κα τεξοχήν αγαπητών στους νεόκοπους οπαδούς του ροκ στην Ελλάδα. Εν μέσω αποθέωσης, εμφανίζεται η Σπυριδούλα. Αρχί ζουν με κομμάτια των Stones και συνεχίζουν στο ίδιο μου σικό κλίμα με Reed, κομμάτια βγαλμένα από το πρώτο τους LP, που πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντομα, και τέλος, με ρικά μπλουζ. Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε για τη μου σική τους ότι είναι μέτρια, το δέσιμό τους ως γκρουπ αρκε τά χαλαρό, ενώ δε διαθέτουν επ' ουδενί τψ επαγγελματική συνέπεια και την ωριμότητα των Socrates. Παρ' όλα αυτά, πίσω από τον ακατέργαστο τρόπο παιξίματός τους αφήνουν 47

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙ.λΗΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ ΓΥΡΙΖΕΙΣ να διαφαίνονται αρκετές δυνατότητες, σημάδια ίσως κάποιας ελπίδας για το μέλλον. Ψι:χή του γκρουπ είναι ο Παύλος Σιδηρόπουλος, όπως στους Socrates οι Σπάθας - Τουρκογιώργης. Γνωστός σόουμαν ο Σιδηρόπουλος, με μεγάλες ερμηνευτικές δυνατότητες, δίνει χρώμα και νεύρο στην εκτέλεση των κομματιών, αλλά με θλίψη αναλογιζόμαστε ποια θα ήταν εντέλει η προσφορά του γκρουπ χωρίς το δοκιμασμένο αυτό τραγουδιστή. Στις απαισιόδοξες αυτές σκέψεις έρχονται να προστεθούν οι κακές εντυπώσεις από το άκουσμα του υ λικού που απαρτίζει το πρώτο ΙΡ των Σπυριδούλα. Αν ξεπεράσουμε εύκολα το φράγμα της ελληνικής γλώσσας, στην οποία είναι γραμμένοι οι στίχοι των κομματιών των Σπυριδούλα, θα δούμε ότι η μουσική κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, τέτοια που δε θα συγχωρούσαμε σ' οποιοδήποτε ξένο γκρουπ που θα προσπαθούσε να μας πουλήσει την ίδια πραμάτεια. Εύκολα λοιπόν αντιλαμβάνεται κανείς το φαύλο κύκλο που δημιουργείται και που μέσα του πέφτουν χωρίς εξαίρεση τα ελληνικά γκρουπ. Το κοινό πολύ δύσκολα θα υποστηρίξει τις σποραδικές, άλλωστε, δισκογραφικές τους προσπάθειες, με αποτέλεσμα βέβαια τον οικονομικό τους μαρασμό και την εξαφάνιση. Το περιοδικό Ποπ + Ροκ (τεύχος 6, Αύγουστος 1978) έχει την πρώτη συνέντευξη του Σιδηρόπουλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι τη συνέντευξη έχει πάρει ο Λάκης Παπαδόπουλος (πιο γνωστός ως ο «Λάκης με τα ψηλά ρεβέρ»). 48

ΣΠΥΡΙΔΟ\Ί\Α ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Έγραφε λοιπόν το περιοδικό: Σήμερα θα σας παρουσιάσουμε άλλο ένα καινούριο ελληνικό συγκρότημα. Λέγεται Σπυριδούλα. Ξεκίνησαν το '77 παίζουτας σε πολλές συναυλίες με επιτυχία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γίνουν γνωστοί (είναι το πιο ακουσμένο καινούριο ελληνικό συγκρότημα χωρίς ακόμη να «γυρίσει» δίσκο) σε ένα μεγάλο κύκλο νεολαίας που αγαπά τη ροκ μουσική και τις εκδηλώσεις της. Μιλήσαμε με το γνωστό από άλλα σχήματα, καινούριο τους τραγουδιστή Παύλο Σιδηρόπουλο. Μεταξύ άλλων μας είπε: «Τους γνώρισα στα τέλη του '77. Μου άρεσαν γιατί δεν είχαν μεγάλη τεχνική κατάρτιση, το παίξιμό τους είχε αίσθημα, γουστάρανε που παίζανε, δηλαδή κινιότανε το πράγμα πάνω στο πάλko»βλέπουτας όλα αυτά καθώς και την ηλικία τους (όλοι είναι γύρω στα είκοσι με είκοσι πέντε), αποφάσισα να ενώσω την τύχη μου μ' αυτούς. Τότε έπαιζαν τραγούδια των Stones, Lou Reed, Doors, Velvet Underground καθώς και ροκ και μπλουζ του Berry, του Willie Dixon και του Β. Guy. Αλήθεια, σ' αυτά τα παιδιά μού κάνει εντύπωση το πόσο εύκολα μαθαίνουν και μέρα με τη μέρα γίνονται καλύτεροι». - Τι ήταν αυτό που σας έκανε να βγάλετε το συγκρότημα Σπυριδούλα; «Υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη είναι από μια γάτα που είχε ένας από μας και τη φωνάζαμε Σπυριδούλα και η δεύτερη: μια μέρα που ήμαστε όλοι μαζεμένοι και μιλούσαμε για καταπίεση, μας ήρθε στο μυαλό η γνωστή ιστορία της Σπυριδούλας που τη σιδέρωσε το αφεντικό της. Αυτά 49

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟ ΥΛΟΣ - ΠΟΥ ΝΑ JΎPIZEIΣ λοιπόν λέμε όταν μας ρωτάνε, επειδή ξέρουμε ότι ο κόσμος έχει ανάγκη από μύθους και του αρέσουν οι μυθοποιημένες καταστάσεις. Εμείς πάλι - Τι σχέδια υπάρχουν για το μέλλον του συγκροτήματος; «Αυτές τις μέρες μπαίνουμε στο στούnιο για τον πρώτο μας μεγάλο δίσκο. Έχει τίτλο Φλ ου. Η μουσική είναι δική μου καθώς και οι στίχοι: Ακούστε μερικούς τίτλους: 'Ή Ώρα του Stuff', ''Ο Μπάμπης ο Φλου", 'Το '69 με Κάποιο Φίλο", "Εν Κατακλείδι", "Τω Αγνώστω Θεώ", "Οι Σοβαροί Κλόουν"». - Θέλαμε να μας παίξεις στην κιθάρα κάποιο απ' αυτά. «Βεβαίως, αν και δε γνωρίζω πολλά από κιθάρα, θα σας τραγουδήσω το "Εν Κατακλείδι", που είναι και το φινάλε του δίσκου»....» Το γκρουπ υπογράφει cπην Ε Μ ΙΑΛ και αρχίζει ηχο γραφήσεις με παραγωγό τον Θόδωρο Σαραντή* και βοηθό τον Μάνο Ξυδού.** Το Φλου είχε κωδικό ΕΜΙ 709 1 3 και cπην πρώτη περίοδο της κυκλοφορίας του πούλησε περί τα 5.000 αντίτυπα. Η σύνθεση του γκρουπ την εποχή της ηχογράφησης του δίσκου ήταν η εξής: Παύλος Σιδηρόπουλος (τραγούδι, KΡOυCΠά), Βασίλης Σπυρόπουλος (κιθάρα), Νίκος Σπυρόπουλος (κιθάρα), Τόλης MαcπρόKαλoς (μπάσο), Ανδρέας Μουζακίτης (τύμπανα). Στο δίσκο συμμετέχει και η Δήμητρα Γα λάνη (συνοδεύει τον Παύλο cπo τραγούδι «Η Ώρα του * Από τα ιστορικότερα στελέχη της ελληνικής ροκ κοινότητας, ξεκίνησε γρά φοντας στο περιοδικό Μοντέρνοι Ρυθμοί στη δεκαετία του '60. Ήταν επίσης πα ραγωγός στο πρώτο άλμπουμ των Sharp Ties. ** Σημερινό μέλος των Πυξ Λαξ. 50

ΣΠΥΡΙ.lΟΥΛΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Stuff»), που επειδή εκείνη την εποχή ανήκε στη Minos αναφέρεται ως «μία γυναίκα». Σέσιον μουσικοί που παί ζουν στο δίσκο είναι οι: Γιώργος Μαγκλάρας (βιολί), Τάσος Φωτοδήμος (τύμπανα) -ο οποίος αργότερα παίρ νει τη θέση του Μουζακίτη-, * Δημήτρης Πολύτιμος (πλήκτρα), πρώην μέλος των M GC και Εξαδάκτυλος, Ν ίκος Π ολίτης (πρώην μέλος των Εξαδάκτυλος και Socrates), Αδρέας Γκαβογιάννης (τρομπόνι), Μάκης Παπαθεοδώρου (τενόρο σαξόφωνο), Γιάννης Φανα ριώτης (άλτο σαξόφωνο, κλαρίνο) και Δημήτρης Λεο νταρίδης (τρομπέτα). Το άλμπουμ αποσπά ευνοϊκές κριτικές από τον ει δικό μουσικό Τύπο. Ο Μάκης Μηλάτος έγραψε στο περιοδικό 18: Απ' την αρχή νομίζω ότι πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ένα πράγμα: ο δίσκος αυτός είναι δημιούρυημα του Παύλου Σι δηρόπουλου, που έχει γράψει τους στίχους και τη μουσική, και οι Σπυριδούλα εμφανίζονται ως γκρουπ συνοδείας. Γι' αυτό το λόγο θα πρέπει ο Σιδηρόπουλος να συγκεντρώσει τις κριτικές, είτε καλές είναι αυτές είτε κακές. Πρώτα ας ασχοληθούμε με το στίχο που, γραμμένος στα ελληνικά, δεν έχει να κρύψει τίποτα. Ο Σ ιδηρόπουλος στον τομέα αυτό τα πάει πολύ καλά. Η περασμένη δεκαετία, την οποία έζησε και μάλιστα πολύ έντονα ο Παύλος, παρου σιάζεται ανάγλυφη μαζί με τις χαρακτηριστικές καταστάσεις * Αργότερα θα δημιουργήσει τους ΙΡΒ (δεκαετία '90) και θα εκδώσει και ποιη τική συλλογή. 51

ΠΑΥΛΟΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ :... ΠΟΥ ΝΑ ΙΎΡΙΖΕΙΣ και τα άτομα που συνθέτουν το ντεκόρ της. Το ροκ είχε μπει σε αδιέξοδο και η γενιά του '70 έτρωγε τα μούτρα της προσπαθώντας να επιβιώσει, όπως ακριβώς της υπαγόρευαν τα ιδανικά της. Δύσκολη κατάσταση και τα θύματα πάμπολλα. Ο Σιδηρόπουλος κατάφερε να επιβιώσει, παρόλο που θα μπορούσε άνετα να περάσει στο απέναντι στρατόπεδο, όπως τόσοι και τόσοι. Στο σημείο αυτό διακόπτω, για να σας πω ότι φουντώνει ο θαυμασμός μου γι' αυτό το αγόρι. Ο Σιδηρόπουλος έφαγε τα μούτρα του, αλλά στέκει ακόμα στα πόδια του. Οφείλει όμως μια αναφορά σ' αυτούς που λιώθηκαν, και το φ.ιου είναι αυτό ακριβώς. Οι στίχοι των τραγουδιών αναφέρονται σε καταστάσεις και υπάρξεις που υπήρχαν μέχρι προ ολίγου. Όσες από αυτές τις καταστάσεις υπάρχουν και σήμερα, είναι σε μια πιο εξελιγμένη μορφή, που τελικά διαφέρει από την προηγούμενη. Για παράδειγμα, το θέμα των ναρκωτικών, όπως παρουσιάζεται μέσα απ' το «Η Ώρα του Stuff», έχει αλλάξει σήμερα και ο ε φιάλτης έχει μισοσβήσει και στη θέση του έχουν εμφανιστεί διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις. Γενικά, οι χτεσινές καταστάσεις μπορούν να χαρακτηριστούν αρκετά α γνές σε σύγκριση με τις σημερινές βίαιες. Βέβαια, αυτή η διαφοροποίηση των καταστάσεων δεν είναι αποκομμένη, προς το παρόν τουλάχιστον, απ' το χτες και γι' αυτό το λόγο και οι στίχοι του Σιδηρόπουλου έχουν αμεσότητα. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι στίχοι αυτοί είναι αναφορά στη δεκαετία που τελειώνει. Το περίεργο, για μένα, είναι ότι ο Σιδηρόπουλος βάζει έ να τέλος σε κάθε αναφορά, πράγμα που σημαίνει ότι η συγκεκριμένη κατάσταση πήρε τέλος. Σε κανένα κομμάτι δε 52