ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΥΡ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΥΡ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ (1903-1984) ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ Ἐπιμέλεια Χαρᾶς Παπαδάτου-Γιαννοπούλου Θέρος 2011

Ὁ Ἰωάννης Παπαδᾶτος τοῦ Σπυρίδωνος Παπαδάτου καί τῆς Ἀγγελικῆς Παπαδάτου τό γένος Γουρζῆ, γεννήθηκε στήν Κατούνα Λευκάδας τό 1903. Παντρεύτηκε τήν διδασκάλισσα Μαρία Παπαδάτου, τό γένος Δοξαρᾶ. Ἀπέκτησε δύο παιδιά: τόν Σπυρίδωνα Παπαδᾶτο, μαθηματικό καί τήν Χαρά Παπαδάτου Γιαννοπούλου, ἀρχιτέκτονα. Ἀπῆλθε τῆς ζωῆς τόν Φεβρουάριο τοῦ 1984. Ὁἱ βιογραφικές πληροφορίες εἶναι γραμμένες ἀπό τόν στενό συνεργάτη καί φίλο του Πᾶνο Ροντογιάννη. Τό κείμενο ἐμπλουτίσθηκε μέ φωτογραφίες καί ἄλλα στοιχεῖα πού θεώρησα σημαντικά (Χ.Π.Γ.). Τά βιογραφικά τοῦ 'Ιωάννου Σπ. Παπαδάτου (1903 1984) Ὑπό Πάνου Ροντογιάννη Ο 'Ιωάννης Παπαδᾶτος πού στίς 17 τοῦ Φλεβάρη (1984) ἄφησε γιά πάντα τόν ἀνήσυχο κόσμο μας, στάθηκε ἕνας διακεκριμμένος ἐπιστήμονας, δάσκαλος καί πολί-της, ἕνας ἀληθινός ἄνθρωπος. Γεννήθηκε στίς 24-6-1903 στήν Κατοῦνα Λευκάδος. Στό χωριό του τελείωσε τό Δημοτικό σχολειό καί στήν πόλη τῆς Λευκάδος τό Ἑλληνικό Σχολεῖο κι ἔπειτα τό τετρατάξιο μεικτό Γυμνάσιο τό 1920, γιά νά γραφῆ ἀπό τό Σεπτέμβριο της ἴδιας χρονιᾶς στή Μαθηματική σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Τό Όκτώβριο τοῦ 1922 στρατεύτηκε μέχρι τόν Δεκέμβροιο τοῦ 1923 καί μετά ἕνα χρόνο ἀναβολῆς λόγω σπουδῶν ξανακατετάγη τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1924 μέχρι τόν Μάϊο τοῦ 1925. Μέ τούς γονεῖς του Σπυρίδωνα καί Ἀγγελική καί τά ἀδέλφια του Εὐαγγελία καί Κοσμᾶ στήν Λυγιά. (1930). Μέ τούς ἀδελφικούς του φίλους ἀπό τό χωριό Τηλέμαχο Γουρζῆ καί Χριστόφορο Λάζαρη. (Λευκάδα 1928).

Ὁ ἀείμνηστος Τέλης Χαραμόγλης, ὁ ἀκάματος ἐρευνητής πού χάρισε στήν Λευκάδα τήν πολύτιμη βιβλιοθήκη του, σέ κάποιες ἀνασκαφές σέ παλαιοπωλεῖο τῆς Ἀθήνας βρῆκε τήν ἐγγραφή τοῦ πατέρα μου στό Πανεπιστήμιο καί εἶχε τήν καλωσύνη νά μοῦ τήν στείλει. Δημοσιεύω τά ἔγγραφα αὐτά στήν μνήμη καί τῶν δύο. Κυρίως, ὅμως, στήν μνήμη τοῦ Τέλη Χαραμόγλη.

Ἀπόφοιτος τῆς σχολῆς διωρίσθηκε στίς 15-5-1925 καθηγητής στό Ἑλληνικό Σχολεῖο τῆς Παραμυθιᾶς καί τό 1926 στό Γυμνάσιο τῆς ἴδιας πόλης. Τό 1929 μετατέθηκε στό ἱεροδιδασκαλεῖο Βελλᾶς καί τό 1931 ἐπανῆλθε μέ προαγωγή στό Γυμνάσιο Παραμυθιᾶς. Ἀναπληρωτής ἐδῶ τοῦ 'Επιθεωρητοῦ Δημοτικῶν Σχολείων τῆς Περιφερείας καί ἐξαντλώντας τήν περίφημη δραστηριότητά του ἔκαμε νά οἰκοδομηθοῦν περίπου 25 διδακτήρια καί πολλά ἄλλα νά ἐπισκευασθοῦν. Τό 1933 ὁ Ἰω. Παπαδᾶτος μετατέθηκε στό Γυμνάσιο Θηλέων Ἰωαννίνων καί ἔμεινε στά Γιάννενα ὡς τό 1945. Ἐδῶ μέ τήν κήρυξη τοῦ πολέμου τοῦ 1940 ἀποσπάσθηκε ὡς βοηθός τοῦ Μητροπολίτου Σπυρίδωνος, ἔπειτα 'Αρχιεπισκόπου 'Αθηνῶν, στόν ἀμερικανικό ἔρανο προστασίας τοῦ ἀμάχου πληθυσμοῦ καί ἔγινε προϊστάμενος τοῦ Διεθνοῦς Ἐρυθροῦ Σταυροῦ ἀπό τό 1940-1945. Μέ τήν σύζυγό του Μαρία, στό Χάνι Τζαμαλῆ - Ἀγᾶ (1930). Στό Χίλτον τῆς ἐποχῆς, ὅπως ἔλεγε. Καθηγητής στό γραφεῖο του στά Γιάννενα. Στήν Κέρκυρα μερικά χρόνια ἀργότερα. Καθηγητής στά Γιάννενα.

Ἡ ταυτότητά του ὡς καθηγητοῦ τό 1943, ἑλληνικά καί γερμανικά. Ἡ ταυτότητά του ὡς προϊσταμένου τοῦ Διεθνοῦς Ἐρυθροῦ Σταυροῦ, ἑλληνικά καί γερμανικά.

Τό 1945 ἀποσπάσθηκε καί συνέχεια μετατέθηκε στό Γυμνάσιο Λευκάδος, ὅπου δίδαξε καί ἐργάσθηκε ὡς τό 1949 πού ἔγινε Γυμνασιάρχης τοῦ Γυμνασίου Ἀρρένων Ἀργοστολίου. Μέ τόν Πᾶνο Ροντογιάννη στήν Λευκάδα. Τό 1951 μετατέθηκε στό Γυμνάσιο Νίκαιας Ἀθηνῶν καί τήν ἴδια χρονιά στό Χαλάνδρι, ὅπου δίδαξε καί ἐργάσθηκε ὡς τό 1963 πού προβιβάσθηκε σέ Γενικό 'Επιθεωρητή Μαθηματικῶν τῆς Γ' Περιφερείας Θεσσαλονίκης. Στό Χαλάνδρι ὁ Γ. Παπαδᾶτος ἄφησε ἐποχή σάν δάσκαλος καί σάν ἄνθρωπος καί ὡς κύριος συντελεστής τῆς οἰκοδομήσεως ἑνός λαμπροῦ διδακτηρίου γιά τούς μαθητές καί τίς μαθήτριες τῆς Μ. Ε. Τήν ὅλη αὐτή προσφορά τοῦ ἐκτιμώντας οί γονεῖς καί κηδεμόνες τῶν μαθητῶν τόν Ἀπρίλη τοῦ 1963, σέ ἔκτακτη καί πολυάνθρωπη γενική συνέλευση, τοῦ ἀπονείμανε χρυσό μετάλλιο καί δίπλωμα εὐγνωμοσύνης, ἐνῶ ὁ Δῆμος Χαλανδρίου τόν ἀνεκήρυξε ἐπίτιμο δημότη του. Τό 1964 ὁ Γ. Παπαδᾶτος συνταξιοδοτήθηκε μέ ὑπηρεσία 39 χρόνια καί 3 μῆνες. Ἀκούραστος ὡστόσο, ἐργάσθηκε γιά 5 ἀκόμη χρόνια ὡς διευθυντής σπουδῶν στήν 'Αναργύρειο Σχολή Σπετσῶν. 'Εξἄλλου, ὡς μέλος τῆς Ἑλληνικῆς Μαθηματικῆς Ἑταιρείας (Ε.Μ.Ε.) πρόσφερε τήν ἐργασία του ὡς εἰδικός Γραμματέας της, καί ἀπό τό 1974, ὅταν ἔγινε ἱδρυτικό μέλος τῆς Ἑταιρείας Λευκαδικῶν Μελετῶν, ἀποτέλεσε κινητήριον παράγοντα τῆς Ἑταιρείας, ἐπίσης ὡς Γενικός Γραμματεύς της.

Ὡς συνταξιοῦχος πλέον, ὁ Γ. Παπαδᾶτος εὕρισκε πιά καί χρόνο νά ἐργάζεται καί γιά τήν ἐπιστήμη του, καί δημοσίευσε τίς ἑξῆς αὐτοτελεῖς μελέτες του: 1 Ἀρχιμήδη, τά 13 ἠμικανονικά πολύεδρα, Ἀθήνα 1975. 2 Πολύγωνοι καί πολυεδρικοί ἀριθμοί, Ἀθήνα, 1982., καθώς καί τίς παρακάτω μελέτες σέ ἐπιστημονικά περιοδικά: 3 Χαρακτήρας διαιρετότητας διά 15 καί τρόπος εὑρέσεως τοῦ πηλίκου διά 15, 4 Παράρτημα Δελτίου ΕΜΕ, τεῦχος Δεκέμβριος 1935. Κοπέρνικος (1473-1543). Βίος καί ἔργα του σέ συνδυασμό μέ τόν Ἀρίσταρχο, 5 Περιοδικό Εὐκλείδης τῆς ΕΜΕ, Τεῦχος 'Απρίλης 1973. «Μέθοδος μέ τήν ὁποίαν μπορεῖς, μ ἔξυπνο τρόπο, νά βρεῖς ἕναν ἀριθμό 6 πού ἔχει κάποιος στό νοῦ του», 1975. Ἀρχιμήδης, ὁ τύπος ἐμβαδοῦ τριγώνου ὁ λεγόμενος τοῦ Ηρωνος εἶναι τοῦ 7 Ἀρχιμήδη, Περιοδικό «Εὐκλείδης» τῆς ΕΜΕ, τεῦχος Ἀπρίλης 1977. Ἑνα πρόβλημα τοῦ Πάππου, Περιοδικό «Εὐκλείδης» τῆς ΕΜΕ, Τεῦχος Ἰα- 8 9 νουαρίου 1978. Συμπλήρωσις ἑνός προβλήματος τοῦ Διοφάντου, Περιοδικό Μαθηματική Ἀγωγή, 1981. Ἕνα λογικό παιγνίδι τοῦ Νικομάχου καί ἡ ἐξήγησή του μέ σημερινή ὀρολογία. Στίς 21-2-1983 καί 7-3-1983 ἔδωσε δύο διαλέξεις στό Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν, στήν Ἕδρα τῆς Ἱστορίας τῶν μαθηματικῶν, μέ θέμα: Ἀριθμός καί Πυθαγορική ἀριθμοθεωρία. Οἱ ὁμιλίες αὐτές, τελευταίες ἐπιστημονικές ἐκδηλώσεις του, δημοσιεύτηκαν ἀπό τά παιδιά του, μέ ἐπιμέλεια τοῦ γιοῦ του Σπύρου Παπαδάτου, στή μνήμη του, τό 1985. Ἀφησε ἀκόμη πολλές ἀνέκδοτες ἐνδιαφέρουσες μελέτες πού ἀναφέρονται στόν Εὐκλείδη, τόν Νικόμαχο καί τόν Πάππο κ.λ.π. Γιά τήν σημασία τῶν ἐργασιῶν τοῦ Γ. Παπαδάτου οἱ μή εἰδικοί μποροῦμε νά συμπεράνουμε βλέποντας τό βιβλίο τοῦ P. Federico, «Descartes on Polyhedra», Springer Verlag, New York, Heidelberg, Berlin, ὅπου στόν πρόλογο ὁ ἐπιμελούμενος τήν ἔκδοση G. J. Toomer ἐκφράζει τήν εὐγνωμοσύνη του στόν Γ. Παπαδᾶτο πού τοῦ ἐπέτρεψε νά ἀνατυπώσει μέρος τοῦ βιβλίου του «Ἀρχιμήδης, τά 13 ἠμικανονικά πολύεδρα» ἀπό τό ὁποῖο παραθέτει τίς σελίδες 101 μέχρι 115, μέ τά σχήματα τῆς ἐργασίας τοῦ Παπαδάτου, καί γιά τόν ὁποῖο στήν σελίδα 134 σχολιάζει: «οἱ ἀλγεβρικές ἐκφράσεις τῶν ἀκτίνων τῶν περιγεγραμμένων σφαιρῶν καί γιά τά 13 ἠμικυκλικά πολύεδρα ὡς καί οἱ ἐκφράσεις τῶν ὄγκων τους δόθηκαν γιά ὅλα πρώτη φορά ἀπό τόν 'Ιωάννη Παπαδᾶτο». Ἡ παραπάνω μελέτη τοῦ Γ. Παπαδάτου σημειώνεται καί στήν βιβλιογραφία τοῦ βιβλίου τοῦ P. Federico μεταξύ τῶν ἔργων ὀνομαστῶν ἐπιστημόνων τῆς εἰδικότητας. Τελευταῖος κόπος καί ἐπιμέλεια τοῦ Γ. Παπαδάτου εἶναι τό περιεχόμενο τοῦ φυλλαδίου πού κρατᾶτε στά χέρια σας (Ἀναφέρεται στό «Τό χρονικό τῶν ἐκδόσεων τῆς Ἑταιρείας Λευκαδικῶν Μελετῶν 1971-1984»). Ἀθήνα 16-3-1984

Στά παραπάνω θά πρέπει νά συμπληρώσουμε τά ἑξῆς: Εἶχε μεγάλη μουσική παιδεία καί ἦταν προικισμένος μέ ἐξαίρετη φωνή. Διδάχτηκε τήν βυζαντινή μουσική, ἀπό ἑπτά ἐτῶν, μαθητής τοῦ δημοτικοῦ σχολείου, ἀπό τόν ἐξαίρετο δάσκαλο μουσικῆς Θεόδωρο Ἀσημακόπουλο, πού εἶχε προσληφθεῖ ἀπό τίς δύο ἐκκλησίες τοῦ χωριοῦ γιά νά διδάξει στούς νέους τήν βυζαντινή μουσική, στίς ἀρχές τοῦ 20 οῦ αἰῶνα στήν Κατούνα, Λευκάδας. Ἀργότερα, σάν φοιτητής, ἔψελνε στήν χορωδία τοῦ Ἰωάννου Σακελλαρίδη στήν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Εἰρήνης στήν Ἀθήνα. Ἐκτός τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς εἶχε καί πλήρη θεωρητική κατάρτιση τῆς εὐρωπαϊκῆς λεγομένης μουσικῆς καί λεπτομερή γνώση γύρω ἀπό τήν κλασική μουσική καί τήν ὄπερα. Ἔπαιζε κιθάρα καί μαντολίνο. Ἔφτιαχνε χορωδίες γιά ἐκκλησιαστική μουσική, καί ὄχι μόνο, ὅπως στήν Ἁγία Αἰ-κατερίνη Ἰωαννίνων, ἡ ὁποία ἀριθμούσε πάνω ἀπό 30 νέους (μαθητές) καί 20 ἐνήλικες καί στήν ἐκκλησία τῶν Ἁγίων Ἁναργύρων στήν Λευκάδα, ἐπίσης μέ μαθητές του. Και, φυσικά, καί στά γυμνάσια πού ἐδίδαξε εἶχε τήν εὐθύνη τῶν μαθητικῶν χορωδιῶν. Διέθετε ἕνα σημαντικό ἀρχεῖο βυζαντινῆς μουσικῆς, τό ὁποῖο παραδόθηκε στόν π. Βασίλειο κακλαμάνη, Ἱερέα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Παναγίας στήν Κατούνα, στήν ἐκκλησία μέ τήν ὁποία συνδέθηκε ἀπό παιδί καί ὅπου ἄρχισε νά μαθαίνει τήν βυζαντινή μουσική. Ἀνάλυση τοῦ ἀρχείου αὐτοῦ κάνει ὁ κ. Π. Ἀνδριόπουλος (ἴδε σ. 121). Θά πρέπει ἐπίσης νά ἀναφέρω ὅτι στίς καλλιτεχνικές του ἀνησυχίες, ἐκτός τῆς μουσικῆς, πρέπει νά προσθέσουμε καί τήν φωτογραφία. Εἶχε τόν κατάλληλο ἐξοπλισμό τότε γιά ἕναν ἐρασιτέχνη φωτογράφο. Προπολεμικά εἶχε ἐργαστήριο στά Γιάννενα, ὅπου ἐμφάνιζε μόνος του τίς φωτογραφίες. Ἀποτέλεσμα αὐτοῦ ἦταν νά ἔχουμε μέχρι σήμερα πολλές φωτογραφίες ἀπό την δεκαετία τοῦ 30 καί τοῦ 40, τῆς οἰκογενείας, ἀλλά καί τῶν φίλων μας. Στό Γυμνάσιο Λευκάδας ἐκτός τῆς διδακτικῆς του ἐργασίας ἀσχολήθηκε ἰδιαίτερα καί μέ τίς μαθητικές θεατρικές παραστάσεις πού γίνονταν τότε στό Γυμνάσιο κατά τίς Ἐθνικές Ἐπετείους. Θυμόμαστε ἀκόμη τίς θαυμάσιες παραστάσεις, ὅπως «Παπαφλέσσας», «Πέρσες» τοῦ Αἰσχύλου, «Μαντώ Μαυρογένους» κ.ἄ. Και, φυσικά, εἶχε καί τήν εὐθύνη τῆς χορωδίας. (Ἐπιμέλεια Χαρᾶς Παπαδάτου Γιαννοπούλου) Ἀπό τὀ τεῦχος: ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΥΡ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ (1903-1984) ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ - ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ