Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ Σχολή Διοίκησης & Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής. Θέυα πτυχιακής εργασίας:

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ Σχολή Διοίκησης & Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής Θέυα πτυχιακής εργασίας: Οι Τ.Π.Ε. στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και η αποδοχή - χρήση από τους εκπαιδευτικούς. Υποβληθείσα στον έκτακτο καθηγητή Καζανίδη Ιωάννη από την σπουδάστρια ΚΑΡΑΜΠΑΤΑΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ (Ριζάρι Έδεσσας, 58200) Καβάλα, 2009

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στα πλαίσια πραγματοποίησης της πτυχιακής μου εργασίας ασχολήθηκα με το θέμα: «Οι Τ.Π.Ε. στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και οι αποδοχή - χρήση από τους εκπαιδευτικούς». Ο ερευνητικός στόχος αυτής της εργασίας περιλαμβάνει: την έκθεση και ανάλυση από την κλασική εκπαίδευση στην σύγχρονη εκπαίδευση με χρήση των Τ.Π.Ε., τον ορισμό των Τ.Π.Ε. στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και έναν σύντομο ορισμό της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Επίσης, θα ασχοληθούμε με τους τρόπους διδασκαλίας με τη χρήση των Τ.Π.Ε, με προγράμματα - εφαρμογές των Τ.Π.Ε στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση καθώς και με την αποδοχή και χρήση των τεχνολογιών αυτών από τους εκπαιδευτικούς. Το θέμα αυτό προσέλκυσε το ενδιαφέρον μου, μιας και οι σύγχρονες μορφές τεχνολογίας έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής και θέλησα επίσης να διαπιστώσω εάν και κατά πόσο οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν πλέον τις νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία τους και κατά πόσο αυτό έχει θετικό αντίκρισμα στην πρόοδο και τη διαδικασία μάθησης των μαθητών. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες μου προς τον κύριο Ιωάννη Καζανίδη, ο οποίος μου ανέθεσε το θέμα και με καθοδήγησε με τις πολύτιμες συμβουλές του καθ όλη τη διάρκεια της ολοκλήρωσης της. Επίσης, τον εξάδελφο μου Καραμπατάκη Αναστάσιο, εκπαιδευτικό Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης για τις συμβουλές του στο θέμα αυτό. 11

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... II ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... III Κατάλογος Σχημάτων...VII Κατάλογος Διαγραμμάτων...VIII ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο... 3 1.1) Κοινωνία της Πληροφορίας και Τ.Π.Ε...3 1.2) Τα χαρακτηριστικά του παραδοσιακού Δημοτικού σχολείου... 4 1.3) Ορισμός των Τ.Π.Ε. και η ένταξή τους στο σύγχρονο δημοτικό σχολείο 7 1.4) Χρονολογικές φάσεις εισαγωγής των Τ.Π.Ε. στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση... 9 1.4.1) Πρώτη φάση εισαγωγής... 9 1.4.2) Δεύτερη φάση εισαγωγής... 9 1.4.3) Τρίτη φάση εισαγωγής...10 1.4.4) Τέταρτη φάση εισαγωγής...10 1.5) Γενικός Σκοπός της εισαγωγής των Νέων Τεχνολογιών στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση...11 1.6) Μεθοδολογία ένταξης και διδασκαλίας... 13 1.6.1) Ο υπολογιστής στην τάξη...13 1.6.2) Σχολικό εργαστήριο Πληροφορικής...14 1.6.3) Μεικτή προσέγγιση (υπολογιστής στην τάξη και σχολικό εργαστήριο πληροφορικής)...15 1.7 ) Η λειτουργικότητα των Τ.Π.Ε. στο δημοτικό σχολειό...16 1.8) Πλεονεκτήματα από την εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση 18 1.9) Μειονεκτήματα από την εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση 20 1.10) Περιορισμοί ένταξης των Τ.Π.Ε. στο Δημοτικό Σχολείο...22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο... 25 2.1) Η συμβολή των Τ.Π.Ε. στη μαθησιακή διαδικασία... 25 ΐΐΐ

2.2) Ο υπολογιστής ως μέσο διδασκαλίας...27 2.3) Εφαρμογές των Τ.Π.Ε. στο Δημοτικό σχολείο... 28 2.3.1) Διοικητική υποστήριξη και διαχείριση - πληροφοριών...30 2.3.2) Προσέγγιση στη γνώση - μάθηση...31 2.3.3) Επικοινωνία...33 2.3.4) Υποβοήθηση του εκπαιδευτικού έργου και της προετοιμασίας του εκπαιδευτικού...34 2.3.5) Υποβοήθηση της μελέτης του μαθητή...34 2.4) Το Intemet ως βασική εφαρμογή των Τ.Π.Ε. στο σχολείο... 35 2.4.1) Πηγή πληροφόρησης...35 2.4.2) Η νέα διάσταση του διαδικτύου στην σχολική τάξη...37 2.4.3) Προβλήματα κατά τη χρήση των Τ.Π.Ε. και του Ιntemet...38 2.5) Γνωστικοί στόχοι των Τ.Π.Ε. για κάθε τάξη... 39 2.5.1) Διαθεματικές δραστηριότητες στη μαθησιακή διαδικασία... 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο... 48 3.1) Λογισμικά Γλώσσας στο Δημοτικό σχολείο... 48 3.2) Μαθηματικά Α' - Β' και Ε' - ΣΤ' Δημοτικού...50 3.3) Μαθηματικά Γ' και Δ' Δημοτικού... 52 3.4) Λογισμικό για τα Μαθηματικά Δ', Ε', ΣΤ' Δημοτικού... 52 3.5) Ιστορία Γ'και Δ' Δημοτικού...54 3.6) Λογισμικό για την Ιστορία Ε' Δημοτικού... 55 3.7) Λογισμικό για την Ιστορία ΣΤ' Δημοτικού... 56 3.8) Λογισμικό για την Ιστορία στις τάξεις Γ' - ΣΤ' Δημοτικού...58 3.9) Λογισμικό για τα Θρησκευτικά Γ' - ΣΤ' Δημοτικού...59 3.10) Λογισμικό για το μάθημα των Θρησκευτικών Ε' Δημοτικού... 60 3.11) Λογισμικό για τη Γεωγραφία Ε' και ΣΤ' Δημοτικού... 60 3.12) Λογισμικό για τη Μελέτη Περιβάλλοντος Α' - Δ'... 64 3.13) Λογισμικό για τη Μελέτης Περιβάλλοντος Γ' Δημοτικού στο κεφάλαιο «Κυκλοφοριακή Αγωγή»...67 3.14). Λογισμικό για τη Μελέτης Περιβάλλοντος Γ' Δημοτικού στο κεφάλαιο «Φυσικό περιβάλλον και άνθρωπος - σχέσεις»... 69 ιν

3.15) Λογισμικό για τη Μουσική Α' - ΣΤ' Δημοτικού...70 3.16) Λογισμικό για το μάθημα των Εικαστικών από Α' - ΣΤ' Δημοτικού...72 3.17) Λογισμικό για το μάθημα των Αγγλικών Δ' - ΣΤ' Δημοτικού...75 3.18) Λογισμικό (διαθεματικότητας) για το μάθημα της Γλώσσας και της Μελέτης Περιβάλλοντος Α' και Β' Δημοτικού...76 3.19) Λογισμικό για το μάθημα της Φυσικής Ε' Δημοτικού... 77 3.20) Συμπεράσματα - γενική αποτίμηση 3ου κεφαλαίου... 78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο... 82 4.1) Γενικά στοιχεία ερωτηματολογίου... 82 4.2) Τα αποτελέσματα της ερευνάς...85 Προσωπικά στοιχειά των ερωτηθέντων...85 Ερώτηση Α) Το φύλο των ερωτηθέντων:...85 Ερώτηση Β) Η ηλικία των ερωτηθέντων :...86 Ερώτηση Γ) Οικογενειακή κατάσταση ερωτηθέντων:...87 Ερώτηση Δ) Επίπεδο Σπουδών:...88 Ερώτηση Ε) Τάξη διδασκαλίας:...89 Ερώτηση Στ) Ειδικότητα των ερωτηθέντων:...90 Ερώτηση 1) Είστε εξοικειωμένοι με την χρήση των Τ.Π.Ε.;... 91 Ερώτηση 2) Χρησιμοποιείτε τις Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία των μαθημάτων σας;...92 Ερώτηση 3) Σκοπεύετε να χρησιμοποιήσετε τις Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία των μαθημάτων σας στο μέλλον;...93 Ερώτηση 4) Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να συνειδητοποιεί τα δυνατά και αδύνατα σημεία του;... 94 Ερώτηση 5) Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να εντοπίζει πιθανά λάθη στη διαδικασία επίλυσης ενός προβλήματος ;... 95 Ερώτηση 6) Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να αναπτύσσει νέες στρατηγικές για την επιτυχία του μαθησιακού του στόχου;...96 Ερώτηση 7) Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να επιβάλει στην μαθησιακή διαδικασία το δικό του ρυθμό εκμάθησης;... 97 V

Ερώτηση 8) Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να δοκιμάζει όσες φορές θέλει την άποψή του ή τις γνώσεις του χωρίς να φοβάται ότι θα χαρακτηρισθεί άσχημα;...98 Ερώτηση 9) Η χρήση των Τ.Π.Ε. διευκολύνει την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία;...99 Ερώτηση 10) Η χρήση των Τ.Π.Ε. προσφέρει τη δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου;...100 Ερώτηση 11) Η χρήση των Τ.Π.Ε. διευκολύνει την εξατομικευμένη και ανακαλυπτική μάθηση;...101 Ερώτηση 12) Η χρήση των Τ.Π.Ε. συμβάλλει στην αύξηση της ενεργητικής και αυτόνομης συμπεριφοράς των μαθητών;...102 Ερώτηση 13) Η χρήση των Τ.Π.Ε. αναπτύσσει την κριτική σκέψη των μαθητών;...103 Ερώτηση 14) Είστε ικανοποιημένοι από την ποιότητα και το περιεχόμενο των λογισμικών που διατίθενται στα Δημοτικά;...104 Ερώτηση 15) Ποιο/α μάθημα/τα θα διδάσκατε με τη χρήση των Τ.Π.Ε.; 105 Ερώτηση 16) Πιστεύετε ότι η Τ.Π.Ε. πρέπει να ενταχθούν σε μεγαλύτερο βαθμό στα Δημοτικά σχολεία;...106 4.3) Τα συμπεράσματα της έρευνας...107 Βιβλιογραφία... 118 Ελληνική βιβλιογραφία... 118 Ξενόγλωσση βιβλιογραφία... 120 Δικτυακοί τόποι... 121 VI

Κατάλογος Σχημάτων Σχ.2.1) Λογισμικό για την δραστηριότητα της Ζωγραφικής στην Α' Δημοτικού 41 Σχ.2.2) Λογισμικό για την δραστηριότητα της Ζωγραφικής στην Β' Δημοτικού 42 Σχ.2.3) Λογισμικό παρουσίασης για τη Δ' Δημοτικού στο μάθημα της Ιστορίας....43 Σχ. 2.4) Λογισμικό για τη δραστηριότητα των Μαθηματικών Ε' Δημοτικού... 44 Σχ. 2.5) Λογισμικό για τις δραστηριότητες των μαθημάτων Ιστορίας και Μαθηματικών ΣΤ' Δημοτικού... 46 Σχ. 3.1) Διεπαφή λογισμικού Γλώσσας Α' και Β' Δημοτικού...49 3.2) Διεπαφή λογισμικού Γλώσσας Γ' και Δ' Δημοτικού...50 3.3) Διεπαφή λογισμικού Γλώσσας Ε' και ΣΤ' Δημοτικού...50 3.4) Διεπαφή λογισμικού Μαθηματικών Α' Δημοτικού... 51 3.5) Διεπαφή λογισμικού Μαθηματικών Β' Δημοτικού...51 3.6) Λογότυπο λογισμικού Μαθηματικών Γ'και Δ' Δημοτικού... 52 3.7 Λογότυπο λογισμικού Μαθηματικών Δ ', Ε', και ΣΤ Δημοτικού...53 3.8) Διεπαφή λογισμικού Μαθηματικών Δ ', Ε', και ΣΤ Δημοτικού...54 3.9) Διεπαφή λογισμικού Ιστορίας Γ'και Δ' Δημοτικού...55 3.10) Λογότυπο λογισμικού Ιστορίας Ε' Δημοτικού...56 3.11) Λογότυπο λογισμικού Ιστορίας ΣΤ' Δημοτικού...57 3.12 Λογότυπο λογισμικού Ιστορίας ΣΤ' Δημοτικού...57 3.13) Λογότυπο Ιστορία στις τάξεις Γ' - ΣΤ' Δημοτικού...58 3.14) Διεπαφή λογισμικού Θρησκευτικών Γ' και Δ' Δημοτικού...59 3.15) Διεπαφή λογισμικού Θρησκευτικών Ε' και ΣΤ' Δημοτικού...59 3.16) Λογότυπο Θρησκευτικών Ε' Δημοτικού...60 3.18) Διεπαφή λογισμικού Γεωγραφίας Ε' Δημοτικού...61 3.18) Διεπαφή λογισμικού Γεωγραφίας ΣΤ' Δημοτικού...62 3.19) Λογότυπο λογισμικού Γεωγραφίας Ε' και ΣΤ' Δημοτικού...63 3.20) Λογότυπο λογισμικού Γεωγραφίας Ε' και ΣΤ' Δημοτικού...64 3.21 Διεπαφή λογισμικού για τη Μελέτη Περιβάλλοντος Α' - Δ' Δημοτικού... 65 γΐΐ

3.22) Λογότυπο λογισμικού για τη Μελέτη Περιβάλλοντος Γ' Δημοτικού...67 3.23) Λογότυπο λογισμικού για τη Μελέτης Περιβάλλοντος Γ' Δημοτικού...69 3.24 Λογότυπο λογισμικού για τη Μελέτη Περιβάλλοντος Γ' Δημοτικού...70 3.25) Διεπαφή λογισμικού Μουσικής από Α '- ΣΤ' Δημοτικού...71 3.26 Διεπαφή για Εικαστικά Α'-ΣΤ' Δημοτικού...72 3.27) Λογότυπο για Εικαστικά Α'-ΣΤ' Δημοτικού...73 3.28) Λογότυπο Εικαστικών Α' Δημοτικού...75 3.29) Διεπάφή λογισμικού Αγγλικών για την Δ' - ΣΤ' Δημοτικού...75 3.30) Λογότυπο για τη Γλώσσα και τη Μελέτη Περιβάλλοντος Α' και Β' Δημοτικού...77 3.31) Λογότυπο για τη Φυσική Ε' Δημοτικού...78 Κατάλογος Διαγραμμάτων Διάγραμμα 1: Φύλο...85 Διάγραμμα 2:Ηλικία...86 Διάγραμμα 3:Οικογενειακή κατάσταση...87 Διάγραμμα 4:Επίπεδο Σπουδών...88 Διάγραμμα 5:Τάξη...89 Διάγραμμα 6:Ειδικότητα...90 Διάγραμμα 7: Είστε εξοικειωμένοι με την χρήση των Τ.Π.Ε.;... 91 Διάγραμμα 8: Χρησιμοποιείτε τις Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία των μαθημάτων σας;...92 Διάγραμμα 9: Σκοπεύετε να χρησιμοποιήσετε τις Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία των μαθημάτων σας στο μέλλον;... 93 Διάγραμμα 10: Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να συνειδητοποιεί τα δυνατά και αδύνατα σημεία του;...94 γΐΐΐ

Διάγραμμα 11: Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να εντοπίζει πιθανά λάθη στη διαδικασία επίλυσης ενός προβλήματος ;...95 Διάγραμμα 12: Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να αναπτύσσει νέες στρατηγικές για την επιτυχία του μαθησιακού του στόχου;...96 Διάγραμμα 13: Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να επιβάλει στην μαθησιακή διαδικασία το δικό του ρυθμό εκμάθησης;...97 Διάγραμμα 14: Η χρήση των Τ.Π.Ε. κατά την διδασκαλία βοηθάει το μαθητή να δοκιμάζει όσες φορές θέλει την άποψή του ή τις γνώσεις του χωρίς να φοβάται ότι θα χαρακτηρισθεί άσχημα;... 98 Διάγραμμα 15: Η χρήση των Τ.Π.Ε. διευκολύνει την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία;...99 Διάγραμμα 16: Η χρήση των Τ.Π.Ε. προσφέρει τη δυνατότητα για διαθεματική προσέγγιση ενός γνωστικού αντικειμένου;...100 Διάγραμμα 17: Η χρήση των Τ.Π.Ε. διευκολύνει την εξατομικευμένη και ανακαλυπτική μάθηση;...101 Διάγραμμα 18: Η χρήση των Τ.Π.Ε. συμβάλλει στην αύξηση της ενεργητικής και αυτόνομης συμπεριφοράς των μαθητών;... 102 Διάγραμμα 19: Η χρήση των Τ.Π.Ε. αναπτύσσει την κριτική σκέψη των μαθητών;... 103 Διάγραμμα 20: Είστε ικανοποιημένοι από την ποιότητα και το περιεχόμενο των λογισμικών που διατίθενται στα Δημοτικά;... 104 Διάγραμμα 21: Ποιο/α μάθημα/τα θα διδάσκατε με τη χρήση των Τ.Π.Ε.;... 105 Διάγραμμα 22: Πιστεύετε ότι η Τ.Π.Ε. πρέπει να ενταχθούν σε μεγαλύτερο βαθμό στα Δημοτικά σχολεία;... 106 IX

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στόχος της παρούσας έρευνας είναι να διερευνηθεί και να μελετηθεί το πλαίσιο και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ευνοήθηκε η εισαγωγή των Τ.Π.Ε. στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και ειδικότερα οι επιταγές της σύγχρονης κοινωνίας με την ανάπτυξη της τεχνολογίας που καθιστούν απαραίτητες τις Τ.Π.Ε. στο δημοτικό σχολείο. Έτσι, η έρευνα θα χωριστεί σε 4 κεφάλαια καθένα από τα οποία θα ασχοληθεί με τις παραπάνω θεματικές ενότητες. Συγκεκριμένα, στο 1ο κεφάλαιο θα μελετήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του παραδοσιακού σχολείου και εν συνεχεία θα αναφερθούμε στο σύγχρονο σχολείο και τις παιδαγωγικές του αρχές, ώστε να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης του παλιού και του καινούργιου που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα την επιτακτική ανάγκη εισαγωγής των Τ.Π.Ε. στα δημοτικά σχολεία. Στο 2ο κεφάλαιο θα αναφέρουμε διάφορους τρόπους διδασκαλίας στο σχολείο με τη χρήση των Τ.Π.Ε., όπως για παράδειγμα την τηλεκπαίδευση. Στο 3ο κεφάλαιο θα μιλήσουμε για προγράμματα και εφαρμογές των Τ.Π.Ε. στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και συγκεκριμένα για το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν στη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων, ενώ στο 4ο θα δοθούν ερωτηματολόγια σε εκπαιδευτικούς 5 δημοτικών σχολείων με στόχο να μελετηθεί η στάση τους απέναντι στη χρήση των Τ.Π.Ε. κατά τη διάρκεια της διδακτικής πράξης, καθώς και ο βαθμός αποδοχής τους απ αυτούς.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο 1.1) Κοινωνία της Πληροφορίας και Τ.Π.Ε. Πριν αρχίσουμε να αναφερόμαστε στο πέρασμα από το παραδοσιακό στο σύγχρονο σχολείο με τη χρήση των Τ.Π.Ε. ( Τεχνολογία της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών) είναι αναγκαίο να αναφέρουμε τι σημαίνει Κοινωνία της Πληροφορίας. Η Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ) δεν αφόρα πλέον το στόχο ενός σχεδιασμού, δεν είναι κάτι μελλοντικό, αλλά αποτελεί όλο και πιο συχνά αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας, τόσο στις απλές καθημερινές λειτουργίες όσο και στον επαγγελματικό μας χώρο. Ο Αναστασίαδης (1998) σημειώνει ότι η ταχύτητα με την οποία παράγονται και διακινούνται οι πληροφορίες παίζει σημαντικό ρολό, αφού θεωρείται ότι αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να διαχειρίζονται όσο το δυνατόν ταχύτερα μεγάλο όγκο πληροφοριών κατέχουν σήμερα τον πλούτο και τη δύναμη. Άλλωστε, τη μεγαλύτερη και ταχύτερη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο παρουσιάζουν οι βιομηχανίες πληροφοριών και επικοινωνίας. Στο χώρο της εκπαίδευσης, το μοντέλο της ΚτΠ δημιουργεί νέες απαιτήσεις, με την έννοια ότι η εκπαίδευση βασίζεται πλέον σε διαφορετικούς τρόπους για την προσέγγιση, επεξεργασία, πρόσκτηση και διαχείριση της γνώσης και για την ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων πληροφορία τείνει να αποτελέσει τη βάση, το δομικό στοιχειό, στην ποριά της επεξεργασίας και της αφομοίωσης της γνώσης. Οι τεχνολογικές αλλαγές οδηγούν στην ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική διαδικασία ως εργαλείου διδασκαλίας, έρευνας, μάθησης και γνώσης και δεν πρόκειται απλώς για την διδασκαλία του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως γνωστικό αντικείμενο (Τζιμογιάννης, 2002). 3

1.2) Τα χαρακτηριστικά του παραδοσιακού Δημοτικού σχολείου Θα αναλύσουμε, λοιπόν, μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά του παραδοσιακού σχολείου, ώστε να γίνει πιο κατανοητό το κλίμα που ευνόησε την εισαγωγή τους στην εκπαίδευση. Τα βασικά του χαρακτηριστικά συνοψίζονται στα εξής σημεία (Ράπτης, 2006) : Δασκαλοκεντρική διδασκαλία. Ο δάσκαλος αποτελεί το κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ενώ οι μαθητές δεν λαμβάνουν κανένα ρόλο στη λήψη αποφάσεων, έχοντας παράλληλα ελάχιστες ευκαιρίες αυτό - διόρθωσης. Δεν λαμβάνονται υπόψη και δεν αξιοποιούνται διδακτικά οι πρότερες εμπειρίες και τα γνωστικά σχήματα των μαθητών. Η προϋπάρχουσα γνώση των μαθητών για την πολυσημία της οποίας έχουν γίνει πολλές έρευνες δεν λαμβανόταν υπόψη από το δάσκαλο. Η προϋπάρχουσα γνώση περιλαμβάνει όλα τα βιώματα και τις εμπειρίες των μαθητών στην εξωσχολική τους ζωή και θεωρείται σήμερα άκρως σημαντική από τους εκπαιδευτικούς και απαραιτήτως αξιοποιήσιμη στην εκπαιδευτική διαδικασία για την πλήρη κατανόηση των γνωστικών αντικειμένων που διδάσκονται. Γνώση/γλωσσά αφηρημένη, μη οικεία προς τα γνωστικά δομήματα των μαθητών. Η «γλώσσα» που χρησιμοποιούσα ο δάσκαλος μέσα στην τάξη ήταν η «γλώσσα» που μιλούσαν τα μεσαία και κυρίως τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα με άμεσο επακόλουθο οι μαθητές των χαμηλών στρωμάτων να αποκόπτονται από ίσες ευκαιρίες μάθησης. Παράλληλά, η «γλώσσα» των σχολικών εγχειριδίων εξέφραζε και αντανακλούσε τα υψηλά κοινωνικά στρώματα, τάσσοντας τα με το μέρος τους. 4

Εσωτερίκευση γνώσεων και ιδεών με χαμηλό βαθμό αφομοίωσης, οικειοποίησης, μετασχηματισμού, αυτορρύθμισης και μεταφοράς σε νέες καταστάσεις. Το σημείο αυτό αποτελεί ασφαλώς συνέπεια και επακόλουθο του παραπάνω χαρακτηριστικού. Έτσι, οι μαθητές κατανοούσαν ελάχιστα όσα διδάσκονταν, ενώ δεν μπορούσαν να συνδέσουν και να μεταφέρουν όσα μάθαιναν με καταστάσεις της πραγματικής τους ζωής. Χαμηλού επιπέδου, αναπαραγωγικές γνωστικές διεργασίες και μαθησιακά προϊόντα. Η γνώση θεωρείται δεδομένη, κλειστή, έτοιμη και αποσπασματική. Συνεπώς, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως από τη στιγμή που οι μαθητές δεν μπορούσαν να αξιοποιήσουν τα γνωστικά τους σχήματα στην καθημερινή τους ζωή οι γνώσεις που διδάσκονταν είχαν από ελάχιστο έως ανύπαρκτο παιδαγωγικό περιεχόμενο. Απουσία ή μη αξιοποίηση πολλών και ικανοποιητικών πηγών/μέσων πληροφόρησης και μάθησης στο σχολειό και στο εξωσχολικό περιβάλλον, πέραν του σχολικού εγχειριδίου. Η μοναδική πηγή γνώσης είναι το σχολική εγχειρίδιο, ενώ οποιοδήποτε άλλο εποπτικό μέσο διδασκαλίας απαξιώνεται και θεωρείται περιττό. Σύστημα βιβλιοκεντρικό - εξεταστικοκεντρικό, που πνίγει την πηγαία ικανοποίηση, τη φαντασία. τις πρωτοβουλίες, την αναζήτηση εναλλακτικών θεωρήσεων. Οι μαθητές στηριζόμενοι, όπως αναφέραμε παραπάνω στο σχολικό εγχειρίδιο προετοιμάζονται καθ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς για την εξεταστική περίοδο και μόνο. Η τελευταία αποτελεί αυτοσκοπό, χωρίς να καλλιεργείται η 5

αυτενέργεια, η πρωτοβουλία και η δυνατότητα λήψης αποφάσεων και παραγωγής επιχειρημάτων από τους μαθητές κάτι που στο σύγχρονο σχολείο είναι απαραίτητο και κομβικής σημασίας. Το λάθος τιμωρείται, στιγματίζεται, ελέγχεται εξωτερικά ( συνήθως με χρονική καθυστέρηση) και οι ευκαιρίες μάθησης στη σχολική τάξη μέσα από διαδικασίες γνωστικής σύγκρουσης και αυτοδιόρθωσης είναι λίγες. Δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα και όχι στη διαδικασίας παραγωγής σκέψης. Ο δάσκαλος αξιολογεί και καθορίζει το μαθητή ως «άριστο» ή «κακό» από την τελική του επίδοση, τιμωρώντας τον και στιγματίζοντας τον. Κερματισμός και ιεραρχία της γνώσης. Υποβαθμίζεται ο ολικός χαρακτήρας της γνώσης, χωρίς να δίνεται καμία έμφαση στο συναισθηματικό και ψυχοκοινωνικό τομέα της προσωπικότητας των μαθητών. Παροχή εξωτερικών κυρίως κίνητρων και παραμέληση των εσωτερικών. Δεν αναδεικνύονται οι κλίσεις και τα ταλέντα των μαθητών και κυριαρχεί διάχυτα η ρουτίνα με την παράδοση, την εξέταση, τις οδηγίες και την ανάθεση εργασιών. Η αξιολόγηση της σχολικής επίδοσης καταλήγει σε ποινική διαδικασία και σε αξιολογική/κοινωνική ιεράρχηση ατόμων - με αρκετά περιορισμένα μάλιστα κριτήρια- και δεν αξιοποιείται ως θετική ευκαιρία μάθησης. Η παραδοσιακή μέθοδος διδασκαλίας αποτελούσε μέσο άσκησης εξουσίας και ελέγχου της τάξης από το διδάσκονται με άνισες ευκαιρίες μάθησης για τους μαθητές. 6

Έλλειψη σεβασμού στην ιδιαιτερότητα. Η ανεπάρκεια του παραδοσιακού σχολείου φαίνεται και από το γεγονός ότι δεν υπολόγιζε τη διαφορετικότητα των μαθητών, ως προς τη συγκρότηση της προσωπικότητας τους, της κοινωνικής τους προέλευσης, των κλίσεων και των ενδιαφερόντων τους. Συνεπώς, βλέπουμε ότι το παραδοσιακό σχολείο ήταν το σχολείο των ανισοτήτων και το τροχοπέδι γνωστικής, συναισθηματικής και ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης των μαθητών. Ασφαλώς, υπ αυτές τις συνθήκες η χρήση τεχνολογιών φάνταζε ουτοπία. 1.3) Ορισμός των Τ.Π.Ε. και η ένταξή τους στο σύγχρονο δημοτικό σχολείο Αφού αναλύσαμε τα χαρακτηριστικά της κλασικής εκπαίδευσης μπορούμε να προχωρήσουμε στην ανάπτυξη του σύγχρονου σχολείου, όπως αυτό ακμάζει στην εποχή μας και ειδικότερα στην εισαγωγή των Τ.Π.Ε., οι οποίες αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αρχικά, όμως, θα δώσουμε ένα σύντομο ορισμό των Τ.Π.Ε. ως γενικότερο πλαίσιο εισαγωγής. Με τον όρο Τ.Π.Ε. νοούνται οι σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες που επιτρέπουν την κωδικοποίηση, επεξεργασία, αποθήκευση, αναζήτηση, ανάκληση και μετάδοση της πληροφορίας σε ψηφιακή μορφή με χρήση υπολογιστών και δικτύων υπολογιστών ( users.sch.gr). Η ταχύτατη ανάπτυξη των (Τ.Π.Ε.) έχει οδηγήσει σε μια νέα πραγματικότητα σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Οι ανάγκες προσαρμογής της εκπαιδευτικής διαδικασίας στις απαιτήσεις της νέας αυτής πραγματικότητας, επιτάσσουν την ένταξη των Τ.Π.Ε. σε όλα τα στάδια του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις μόρφωσης και κατάρτισης και στις 7

ραγδαίες εξελίξεις της αγοράς εργασίας. Η εισαγωγή και αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στο σύγχρονο σχολείο έχει επιφέρει καταλυτικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Το παραδοσιακό σχολείο που βασιζόταν στον εκπαιδευτικό που κατείχε την πληροφορία και τη γνώση και τη μετέδιδε στο μαθητή, μετατρέπεται σε ένα νέο τύπο σχολείου, όπου ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοδηγητικός και συμβουλευτικός και ο μαθητής αποκτά την πληροφορία και τη γνώση μέσω του υπολογιστή και των νέων τεχνολογιών, λειτουργώντας ως ερευνητής, καθοδηγούμενος από τον εκπαιδευτικό και καλλιεργώντας έτσι τις δεξιότητες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Η ιδιότητα της αλληλεπιδραστικότητας, πάνω στην οποία βασίζονται οι Νέες Τεχνολογίες, προσφέρει στο μαθητή τη δυνατότητα να συμμετέχει μαζί με τον δάσκαλό του στο σχεδιασμό των μαθησιακών δραστηριοτήτων και να εκφράζει ελεύθερα τις αντιλήψεις και τα συναισθήματά του. Επίσης, διαμορφώνεται η κατάλληλη ψυχοπαιδευτική σχολική ατμόσφαιρα και επικοινωνία μεταξύ των μελών της τάξης, στα πλαίσια μιας τάσης για ισότιμη σχέση, αλληλεπίδραση και ανατροφοδότηση (Ζωγόπουλος). Συνεπώς, είναι αναγκαία η υποστήριξη του σχολείου από όλους τους κοινωνικούς, εκπαιδευτικούς και πολιτικούς φορείς, έτσι ώστε οι Τ.Π.Ε. να αξιοποιηθούν με τρόπο κατάλληλο και να βελτιώσουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Οι σημερινοί μαθητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης πρέπει να εκπαιδεύονται σωστά και μεθοδευμένα, ώστε να είναι ικανοί να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις της κοινωνίας. 8

1.4) Χρονολογικές φάσεις εισαγωγής των Τ.Π.Ε. στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Κατά την εισαγωγή και την ένταξη των τεχνολογιών και της πληροφορικής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερα σημαντικά στάδια ή φάσεις εισαγωγής: Η περίοδος της εκπαιδευτικής τεχνολογίας και των διδακτικών μηχανών ( πριν το 1970) Η πληροφορική προσέγγιση (1970-1980) Η πληροφορική ως μέσο και ως αντικείμενο εκπαίδευσης (1980-1989) Οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών ως μέσο διδασκαλίας και μάθησης (μετά το 1990). 1.4.1) Πρώτη φάση εισαγωγής Πρόδρομος όλων των σταδίων που σχετίζονται με την ένταξη των υπολογιστών και των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση μπορεί να θεωρηθεί μια ολόκληρη περίοδος (πρώτη ή εισαγωγική φάση) της εκπαιδευτικής τεχνολογίας που χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια εισαγωγής και ένταξης των διαφόρων media και τεχνολογιών (πριν το 1970) στην εκπαίδευση. Η περίοδος αυτή, χαρακτηρίζεται από την προβληματική των διδακτικών μηχανών. 1.4.2) Δεύτερη φάση εισαγωγής Το πρώτο καθαρά πληροφορικό στάδιο (δεύτερη φάση ) που αφόρα στην εισαγωγή της πληροφορικής ( δεν μιλάμε ακόμα για Τ.Π.Ε., αφού η σύγκλιση της πληροφορικής με τις άλλες τεχνολογίες επήλθε αργότερα ) ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ( αν και οι εκπαιδευτικές χρήσεις του υπολογιστή σποραδικά είχαν ξεκινήσει από τη δεκαετία του '50), η προβληματική του όποιου αποκρυσταλλώνεται στις πρώτες επίσημες εκθέσεις ειδικών σχετικά με την «πληροφοριοποίηση» της κοινωνίας και τις επιπτώσεις της στην 9

εκπαίδευση, το δεύτερο αφόρα στην περίοδο της δεκαετίας του 1980, κατά την οποία γίνεται η μαζική εισαγωγή του υπολογιστή στο σχολικό σύστημα, σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Το στάδιο αυτό αφόρα κυρίως την πληροφορική προσέγγιση με κύριο προσανατολισμό στη διδασκαλία του προγραμματισμού και σε μικρότερο βαθμό την προσπάθεια ανάπτυξης συστημάτων διδασκαλίας με τη βοήθεια υπολογιστή. Η πλειονότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων διδασκαλίας με τη βοήθεια υπολογιστή, κατά την περίοδο εκείνη δεν είναι παρά προγράμματα εξάσκησης και πρακτικής εφαρμογής και πολύ λίγα είναι αυτά που φορούν εναλλακτικές εφαρμογές (όπως προγράμματα προσομοιώσεων και έμπειρα διδακτικά συστήματα). 1.4.3) Τρίτη φάση εισαγωγής Το τρίτο στάδιο (αρχές δεκαετίας 1990, το όποιο χαρακτηρίζεται πλέον από τις Τ.Π.Ε.)βρίσκεται σε εξέλιξη και έχουν πλέον καταγράφει οι προσεγγίσεις που έχουν επικρατήσει και οι προοπτικές των επερχόμενων ετών. Η Τρίτη φάση συνίσταται από την σφαιρική προσέγγιση, η οποία προτείνει τους υπολογιστές στα σχολειά στην Μεγάλη Βρετάνια, την πληροφορική για όλους στην Γάλλια, ενώ αντίστοιχα προγράμματα εισαγωγής των υπολογιστών εξελίσσονται στις ΗΠΑ και στις άλλες αναπτυγμένες χώρες. Πρόκειται, συνεπώς, για μια περίοδο γενικευμένης εισαγωγής της πληροφορικής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. 1.4.4) Τέταρτη φάση εισαγωγής Το τελευταίο στάδιο (τέταρτη φάση) έχει ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και βρίσκεται σε εξέλιξη ακόμα και σήμερα. Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της φάσης είναι η γενικευμένη ένταξη των Τ.Π.Ε. στις διαφορές πτυχές της εκπαιδευτικής δραστηριότητας και οι σημαντικές προσπάθειες που 10

καταβάλλονται για την ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. σε όλο το εύρος του προγράμματος σπουδών. 1.5) Γενικός Σκοπός της εισαγωγής των Νέων Τεχνολογιών στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Οι μαθητές χρησιμοποιούν με ή χωρίς την βοήθεια του εκπαιδευτικού τον υπολογιστή ως «γνωστικό-διερευνητικό εργαλείο», αναζητούν πληροφορίες, επικοινωνούν και προσεγγίζουν βασικές αρχές που διέπουν τη χρήση της υπολογιστικής τεχνολογίας (σύφωναμε το Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών στην Πληροφορική και τις Νέες Τεχνολογίες, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Ράπτης & Ράπτη, 2006). Η εισαγωγή των Νέων Τεχνολογιών στο δημοτικό σχολειό, κάτω από το πρίσμα αυτό, πρέπει να σκοπεύει στην αρχική συγκροτημένη και σφαιρική προσέγγιση από όλους τους μαθητές των διαφόρων χρήσεων της πληροφορικής τεχνολογίας στα πλαίσια των καθημερνών σχολικών τους δραστηριοτήτων σε μια περίοδο που μαθαίνουν «οσμωτικά» και η εξοικείωση με τον υπολογιστή γίνεται χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια (Ράπτης & Ράπτη, 1998). Η έμφαση δίνεται στο να αναπτύξουν οι μαθητές δραστηριότητες με τον υπολογιστή και να κατανοήσουν βασικές αρχές που διέπουν τη χρήση της υπολογιστικής τεχνολογίας σε σημαντικές ανθρώπινες ασχολίες: η πληροφορία και η επεξεργασία της, η επικοινωνία, η ψυχαγωγία, οι νέες δυνατότητες προσέγγισης της γνώσης. Η πρώτη επαφή των μαθητών με την υπολογιστική τεχνολογία μπορεί να αρχίσει στο δημοτικό σχολειό και στις δυο τελευταίες τάξεις του με την καθιέρωση εβδομαδιαίας Ώρας Πληροφορικής (ένα τρίτο ή ένα τέταρτο του ημερήσιου σχολικού χρόνου).η επαφή των μαθητών με τον υπολογιστή δεν περιορίζεται μονό στο χρόνο της Ώρας Πληροφορικής αλλά μπορεί να επεκταθεί σε αρκετές από τις καθημερινές τους εργασίες στα πλαίσια της σχολικής τάξης (με τη χρήση της γωνίας του υπολογιστή) επιτρέποντας 11

διαφοροποίηση και εξατομίκευση των μαθησιακών ευκαιριών και ευνοώντας μια παιδαγωγική επικέντρωση στο μαθητή. Η υλοποίηση του παραπάνω γενικού σκοπού περνά μέσα από τέσσερις άξονες: ο υπολογιστής γνωστικό - διερευνητικό εργαλείο, εποπτικό μέσο διδασκαλίας σε βασικά γνωστικά αντικείμενα, εργαλείο επικοινωνίας και συζήτησης πληροφοριών, και πληροφορικός αλφαβητισμός. Οι άξονες αυτοί καλύπτουν το εύρος του γενικού σκοπού αλλά δεν είναι απαραίτητο να υλοποιηθούν στην ολότητα τους και δεν είναι δεσμευτικοί για τους εκπαιδευτικούς. Ο κάθε εκπαιδευτικός επιλεγεί με βάση τις γνώσεις του, την υπάρχουσα υποδομή και τις ανάγκες των μαθητών του, ποιον ή ποιους άξονες θα υλοποιήσει. Η πρώτη επαφή των μαθητών με την υπολογιστική τεχνολογία μπορεί να αρχίσει στο δημοτικό σχολειό και στις δυο τελευταίες τάξεις του με την καθιέρωση εβδομαδιαίας Ώρας Πληροφορικής (ένα τρίτο ή ένα τέταρτο του ημερήσιου σχολικού χρόνου).η επαφή των μαθητών με τον υπολογιστή δεν περιορίζεται μονό στο χρόνο της Ώρας Πληροφορικής αλλά μπορεί να επεκταθεί σε αρκετές από τις καθημερινές τους εργασίες στα πλαίσια της σχολικής τάξης (με τη χρήση της γωνίας του υπολογιστή) επιτρέποντας διαφοροποίηση και εξατομίκευση των μαθησιακών ευκαιριών και ευνοώντας μια παιδαγωγική επικέντρωση στο μαθητή. Η υλοποίηση του παραπάνω γενικού σκοπού περνά μέσα από τέσσερις άξονες: ο υπολογιστής γνωστικό - διερευνητικό εργαλείο, εποπτικό μέσο διδασκαλίας σε βασικά γνωστικά αντικείμενα, εργαλείο επικοινωνίας και συζήτησης πληροφοριών, και πληροφορικός αλφαβητισμός (Ράπτης, 2006). Οι άξονες αυτοί καλύπτουν το εύρος του γενικού σκοπού αλλά δεν είναι απαραίτητο να υλοποιηθούν στην ολότητα τους και δεν είναι δεσμευτικοί για τους εκπαιδευτικούς. Ο κάθε εκπαιδευτικός επιλεγεί με βάση τις γνώσεις του, την υπάρχουσα υποδομή και τις ανάγκες των μαθητών του, ποιον ή ποιους άξονες θα υλοποιήσει. 12

1.6) Μεθοδολογία ένταξης και διδασκαλίας Μπορούμε να θεωρήσουμε τρεις διαφορετικούς τρόπους ένταξης του υπολογιστή στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση : ο υπολογιστής στην τάξη, το σχολικό εργαστήριο πληροφορικής, η μικτή προσέγγιση. 1.6.1) Ο υπολογιστής στην τάξη Στην τάξη δημιουργείται γωνία υπολογιστή που είναι συνδεμένος με το διαδίκτυο και χρησιμοποιείται σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα όποτε κρίνεται απαραίτητο από τον εκπαιδευτικό. Ο υπολογιστής κάτω από το πρίσμα αυτό εντάσσεται στο καθημερινό σχολικό περιβάλλον του μαθητή και : Χρησιμοποιείται με τη βοήθεια του δάσκαλου για ποικιλίες δραστηριότητες όπως π.χ. ανάπτυξη εργασιών σε διάφορα μαθήματα (γλωσσά, γραπτή έκφραση, καλλιτεχνικές δραστηριότητες, μαθηματικά) διαχείριση βιβλιοθήκης της τάξης μέσω συστήματος βάσης δεδομένων, επικοινωνία με άλλους μαθητές και αναζήτηση πληροφοριών μέσω διαδικτύου, δημιουργία διαθεματικών δραστηριοτήτων, υλοποίηση στο πλαίσιο αυτό: υπολογιστής εποπτικό μέσο διδασκαλίας, υπολογιστής επικοινωνιακό μέσο και μέσο αναζήτησης πληροφοριών Εντάσσεται στη μαθησιακή διαδικασία με τη χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού διερευνητικής και αποκαλυπτικής μάθησης. Χρησιμοποιείται είτε ατομικά είτε σε ανά ομάδες μαθητών (όχι κατ ανάγκη ίδιου επιπέδου). Άξονες που υλοποιούνται στο πλαίσιο αυτό: υπολογιστής γνωστικό - διερευνητικό εργαλείο, συνεργατική μάθηση. Από το συνδυασμό των δυο παραπάνω άμεσα προσεγγίζονται βασικές έννοιες αλφαβητισμού στις νέες τεχνολογίες και συνειδητοποιούνται κάποιες επιπτώσεις του υπολογιστή στην καθημερινή ζωή. 13

Πλεονεκτήματα Σε μεγάλο αριθμό σχολείων της επικράτειας (τα μονοθεσία και τα ολιγοθέσια σχολειά) απαιτείται η αγορά ενός μονό υπολογιστικού συστήματος ανά σχολειό Τα λειτουργικά έξοδα είναι μικρά ( αναλώσιμα και κόστος σύνδεσης με το διαδίκτυο) Μπορεί να πραγματοποιηθεί με πρωτοβουλία της τοπικής κοινωνίας (αυτοδιοίκηση - σύλλογος γονέων) Δεν υπάρχει αναγκαιότητα χρησιμοποίησης ειδικού προσωπικού Δεν απαιτείται ειδική αίθουσα. Μειονεκτήματα Η προσέγγιση αυτή προϋποθέτει την αποτελεσματική επιμόρφωση όλων (ή μεγάλου μέρους) των εκπαιδευτικών στη χρήση υπολογιστή (χρονοβόρα και μη υλοποιήσιμη άμεσα δυνατότητα) Στα σχολειά των πόλεων ή στα μεγάλα επαρχιακά σχολειά απαιτείται μεγαλύτερος αριθμός υπολογιστών. Απαιτείται αποτελεσματικό σύστημα συντήρησης του συστήματος (επισκευές απλών βλαβών, επανεγκαταστάσεις- ρυθμίσεις λογισμικού) κυρίως στο αρχικό στάδιο της λειτουργίας. 1.6.2) Σχολικό εργαστήριο Πληροφορικής Στο σχολείο δημιουργείται εργαστηριακή αίθουσα υπολογιστών. Προϋποθέτει την ύπαρξη ειδικά μετεκπαιδευμένου εκπαιδευτικού που σε συνεργασία με το δάσκαλο αναλαμβάνει τη λειτουργία του εργαστηριού και τη διδασκαλία. Άξονες που υλοποιούνται στο πλαίσιο αυτό: πληροφορικός αναλφαβητισμός, υπολογιστής μέσο διδασκαλίας, υπολογιστής «γνωστικό - διερευνητικό 14

εργαλείο», υπολογιστής επικοινωνιακό μέσο και μέσο αναζήτησης πληροφοριών. Πλεονεκτήματα Δεν απαιτείται ειδική επιμόρφωση εκπαιδευτικών σε πρώτη φάση Μειονεκτήματα Απαιτείται ειδικό προσωπικό (εκπαιδευμένος δάσκαλος) Απαιτείται ειδική αίθουσα Μεγάλο οικονομικό κόστος για τη δημιουργία των εργαστηρίων Απαιτείται αποτελεσματικό σύστημα συντήρησης του συστήματος (επισκευές απλών βλαβών, επανεγκαταστάσεις- ρυθμίσεις λογισμικού) κυρίως στο αρχικό στάδιο της λειτουργίας. 1.6.3) Μεικτή προσέγγιση (υπολογιστής στην τάξη και σχολικό εργαστήριο πληροφορικής) Συνδυασμός των δυο παραπάνω προσεγγίσεων ( ο υπολογιστής στην τάξη και παράλληλα λειτουργία σχολικού εργαστηρίου πληροφορικής) που φαίνεται να καθιερώνεται διεθνώς τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες χώρες. Συνεπώς, η χρήση του υπολογιστή, στο παραπάνω πλαίσιο, μπορεί να στραφεί γύρω από 4 άξονες: Α) Γνωστικό - διερευνητικό εργαλείο: χρήση ανοικτού λογισμικού διερευνητικής μάθησης για δημοτικό σχολείο. Το λογισμικό αυτό μπορεί να έχει τη μορφή αλληλεπιδραστικών πολυμέσων, προσομοίωσης, εκπαιδευτικού παιχνιδιού, μοντελοποίησης κλπ. και θα προσφέρει στους μαθητές τη δυνατότητα διερεύνησης πραγματικών ή φανταστικών καταστάσεων, αντίστοιχων του επιπέδου ωριμότητάς τους, διευκολύνοντας την ανάπτυξη της 15

δημιουργικής και ανακαλυπτικής μάθησης. Ο υπολογιστής γίνεται μέσο για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων και για την οργάνωση γνώσεων και δεξιοτήτων. Β ) Εποπτικό μέσο διδασκαλίας σε βασικά γνωστικά αντικείμενα: αποτελεσματική χρήση του υπολογιστή με λογισμικό ευρείας χρήσης (π.χ. ζωγραφική, επεξεργασία κειμένου, λογισμικό φύλλο) που θα εντάσσεται στα πλαίσια της διδασκαλίας βασικών μαθημάτων: γλώσσα - γραπτή έκφραση, μαθηματικά, δημιουργία και ανάπτυξη δεξιοτήτων στις καλλιτεχνικές και τις συλλογικές δραστηριότητες. Γ ) Εργαλείο επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών: χρήση βάσεων δεδομένων για αναζήτηση στοιχείων, χρήση των δικτύων για επικοινωνία με άλλους μαθητές και για αναζήτηση πληροφοριών. Δ ) Πληροφορικός αλφαβητισμός: προσέγγιση των βασικών λειτουργιών του υπολογιστή: μνήμη, επεξεργασία της πληροφορίας, επικοινωνία, μέσα σε μια προοπτική τεχνολογικού αλφαβητισμού και αναγνώρισης των δυνατοτήτων της υπολογιστικής τεχνολογίας. 1.7 ) Η λειτουργικότητα των Τ.Π.Ε. στο δημοτικό σχολειό Οι υπολογιστές μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για τη γνωστική, μαθησιακή και διδακτική διαδικασία και ταυτόχρονα να ενσωματώσουν και να ενισχύσουν την άξια των παραδοσιακών εποπτικών μέσων διδασκαλίας. Η δυναμική των Τ.Π.Ε. στην αλλαγή των παραδοσιακών διδακτικών πρακτικών και στην ανάπτυξη και προώθηση νέων διδακτικών πρακτικών στόχων και παιδαγωγικών μεθόδων έχει αναγνωριστεί από πολλούς ερευνητές (Mayer 1999, Wilson και Lowry 2000).Οι νέες τεχνολογίες, ως κοινωνικό φαινόμενο, επηρεάζουν όλο και περισσότερο τη ζωή μας. Λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους αμφισβητούν και ανατρέπουν παραδοσιακές σχέσεις και μοντέλα (π.χ. μαθητή - δάσκαλου). 16

Με αλλά λόγια, η ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική διαδικασία σημαίνει αλλαγή στις στάσεις, στους κανόνες, στις αντιλήψεις και στις αξίες, γεγονός που οδηγεί στην ανάδυση μιας νέας εκπαιδευτικές κουλτούρας. Τη θέση του «δασκαλοκεντρικού» μοντέλου έρχεται να πάρει ένα μοντέλο που ως άξονα έχει τον μαθητή, ο όποιος καλείται να έχει ενεργό συμμετοχή στην κατάσταση της γνώσης μάσα από την χρήση νέων τεχνολογιών. Βεβαία, το παραδοσιακό σχήμα του διδακτικού τρίγωνου μαθητή - δάσκαλος - διδασκαλίας εξακολουθεί να υπάρχει και να λειτουργεί. Αυτό που επαναπροσδιορίζεται με την εισαγωγή των Η/Υ στη διδακτική πράξη είναι ο ρόλος που ο καθένας από τους τρεις αυτούς παράγοντες καλείται να αναλάβει, ανάλογα με το βαθμό εμπλοκής του στο νέο μαθησιακό περιβάλλον. Οι αλλαγές αυτές αφορούν τους παραδοσιακούς ρόλους τόσο του μαθητή, που από παθητικός δέκτης καλείται να γίνει ενεργός παράγοντας μάθησης, όσο και του δάσκαλου που από μοναδικός πομπός και πηγή της πληροφορίας και της γνώσης (δασκαλοκεντρικό μοντέλο), καλείται να μετατραπεί σε οργανωτή - συντονιστή της μαθησιακής διαδικασίας και σε βοηθό και καθοδηγητή των μαθητών. Οι μορφές αναζήτησης, επεξεργασίας και παρουσίασης του γνωστικού αντικείμενου αλλάζουν επίσης. Στις καθιερωμένες φόρμες (βιβλίο, τετράδιο, εγκυκλοπαίδεια, πινάκας, κιμωλία, φωτογραφίες, εικόνες, κ.λπ.), προστίθενται οι έννοιες του εκπαιδευτικού λογισμικού, των υπερμέσων, της εικονικής πραγματικότητας, των προσομοιώσεων, του διαδικτύου κ.λπ. Οι μαθητές αποτελούν το μέρος εκείνο του διδακτικού τριγώνου που πρόκειται άμεσα να δεχτεί τις αλλαγές από την εισαγωγή των υπολογιστών στη σχολική πράξη. Μάλιστα, αυτή η γενιά παιδιών συγκεντρώνει χαρακτηριστικά που την κάνουν να ξεχωρίζει από τις προηγούμενες ακριβώς λόγω της ραγδαίας εισόδου των νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητά τους και στο σχολείο τους. Συγκεκριμένα, μπορούμε να κάνουμε τις εξής διαπιστώσεις (Παρασκευόπουλος, 2006): 17

1. Τα παιδιά της σημερινής γενιάς είναι τα πρώτα που καλούνται να ζήσουν σε ένα σχεδόν ολοκληρωτικά «ηλεκτρονικό περιβάλλον». Οι Smith και Curtin (2002) μελέτησαν και απέδειξαν τη διαφορετικότητα της νέας γενιάς παιδιών από τις προηγούμενες λόγω χρήσης του Η/Υ στο σπίτι και στο σχολειό. 2. Για να αντιμετωπίσουν αυτό το σύνθετο «ηλεκτρονικό περιβάλλον», τα παιδιά αναπτύσσουν ανάλογες μορφές γνωστικής και συμπεριφορικής οργάνωσης. Δηλαδή, διαμορφώνουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον κόσμο και σχηματοποιούν τις κοινωνικές τους αναπαραστάσεις ανάλογα με το βαθμό του πληροφορικού τους αλφαβητισμού. 3. Το συμβατικό παραδοσιακό σχολικό πρόγραμμα και γενικότερα οι παραδοσιακές παιδαγωγικές διαδικασίες δεν συμβαδίζον με τη γνωστική και συμπεριφορική οργάνωση των παιδιών, όπως αυτή προσδιορίζεται πλέον από τη νέα πραγματικότητα στα σχολειά. Βρίσκεται λοιπόν σε εξέλιξη η διαδικασία σχηματισμού μιας νέας εκπαιδευτικής κουλτούρας, κουλτούρα η οποία εξαρτάται άμεσα από τον τρόπο που εισάγεται ο υπολογιστής στο μάθημα και από το πώς θα δεχτούν οι μαθητές αυτή την αλλαγή και θα την εντάξουν στο προϋπάρχον αξιακό τους σύστημα. 1.8) Πλεονεκτήματα από την εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση Μερικά πλεονεκτήματα από την εισαγωγή των Τ.Π.Ε. και κατά συνέπεια των υπολογιστών στην Εκπαίδευση είναι τα εξής ( Ράπτης,2006) : Ο υπολογιστής έχει απεριόριστη υπομονή και δεν «τραβάει ποτέ τα αυτιά των παιδιών», ούτε κάνει από μόνος του κοινωνικές διακρίσεις. 18

Το μάθημα γίνεται πιο κατανοητό, πιο ευχάριστο και παρέχει κίνητρα για περισσότερη διερεύνηση και εμβάθυνση στα υπό μελέτη θέματα σε σχέση με αλλά μέσα διδασκαλίας. Επιτρέπει στο μαθητή να προχωρήσει στην εργασία του με ρυθμό ανάλογα με τις δικές του δυνάμεις. Ο υπολογιστής παρέχει ανάδραση στο μαθητή σχετικά με την ορθότητα των απαντήσεων του καθώς αξιολογεί τις γνώσεις και τις δεξιότητες του. Η ενίσχυση που δίνεται στο μαθητή από τη σωστή απάντηση είναι άμεση κι αυτό δυναμώνει και το κίνητρο για μάθηση. Εξαιτίας αυτής της βαθμιαίας πορείας, ο μαθητής ελέγχει την πρόοδο του και φθάνει σε σημείο να απαντά σχεδόν πάντα σωστά, τουλάχιστον σε θέματα, στα οποία προσδοκόνται ορισμένες σωστές απαντήσεις. Ο ίδιος ο χειρισμός του υπολογιστή ως εργαλείου μαζί με το γεγονός ότι αυτός ευνοεί την αυτοσυγκέντρωση στο συγκεκριμένο μαθησιακό έργο αποτελούν έναν ακόμα ενισχυτικό παράγοντα, που κρατάει το μαθητή εργαζόμενο για αρκετό χρονικό διάστημα. Δίνεται η δυνατότητα στον μαθητή να αναπτύξει μεθοδικό και επιστημονικό τρόπο σκέψης. Με την χρήση του υπολογιστή αναδύονται νέες δυνατότητες μάθησης που δεν ευνοούνται από την παραδοσιακή διδασκαλία, και αναδεικνύονται νέες διαστάσεις διδακτικής. 19

Ο υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εποπτικό μέσο σε όλα τα μαθήματα και να προωθήσει τη συνεργατική και διαθεματική (ολιστική) μάθηση. Εκτός των μαθητών, κατασκευάζονται επίσης εκπαιδευτικά προγράμματα και για τους δασκάλους, γι αυτό υπάρχει και η δυνατότητα συνεχούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, καθώς και της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης τους μέσω των Νέων Τεχνολογιών. 1.9) Μειονεκτήματα από την εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση Στον αντίποδα, υπάρχουν και αναφορές στη βιβλιογραφία, οι οποίες αναφέρονται στα μειονεκτήματα των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση μερικά από τα οποία είναι ( Ράπτης,2006) : Στο βαθμό που οι υπολογιστές υποκαθιστούν τον δάσκαλο και βασίζονται στην προγραμματισμένη διδασκαλία, είναι πιθανόν να δώσουν το έναυσμα για την επιδίωξη ενός υψηλού βαθμού ομοιομορφίας στη διδασκαλία και στην αξιολόγηση, γεγονός που αποτελεί πειρασμό για όσους θέλουν να εφαρμόσουν συστήματα μαζικής και δήθεν αντικειμενικής αξιολόγησης. Πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα κατασκευάζονται από μη ειδικούς στα παιδαγωγικά ή από άτομα με μονόπλευρες και δύσκαμπτες θεωρήσεις σχετικά με τη μάθηση. Από τη φύση τους, τα πακέτα λογισμικού είναι αυθαίρετα και ανεξιχνίαστα, επειδή αντιπροσωπεύουν την εσωτερική δομή και πολυπλοκότητα της σκέψης του προγραμματιστή. 20

Οι υπολογιστές ενθαρρύνουν την ανυπομονησία, επειδή λειτουργούν με διαφορετικό ρυθμό από εμάς. Οι συχνές μάλιστα αλλαγές στον τεχνολογικό τομέα προκαλούν σύγχυση και άγχος σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, ακόμα και στους έμπειρους. Η κοινωνία δίνει έμφαση όλο και περισσότερο στα γρήγορα αποτελέσματα που επιτυγχάνουν με τη συμβολή του υπολογιστή και έτσι όλα γύρω μας επιταχύνονται κατά τρόπο, που οι νοητικές και αντιληπτικές λειτουργίες μαθητών - εκπαιδευτικών, ακόμα και των απλών χρηστών δεν τους επιτρέπουν να τα παρακολουθήσουν. Ο υπολογιστής, απορροφώντας την προσοχή των παιδιών και ένα μεγάλο μέρος της συναισθηματικής τους ενεργεία, μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική τους απομόνωση και τη μοναξιά. Μια απάντηση στο επιχείρημα ότι ο υπολογιστής αυξάνει το επίπεδο της αυτοεκτίμησης του μαθητή, επειδή του δημιουργεί την αίσθηση του έλεγχου της μηχανής, είναι ότι, αντίθετα, ο υπολογιστής, αν δεν χρησιμοποιείται κατάλληλα είναι δυνατόν να δημιουργήσει μια αίσθηση εξάρτησης και να μείωση την εμπιστοσύνη του μαθητή στις δίκες του δυνάμεις, καθώς και την κοινωνική του αποτελεσματικότητα. Παρατηρείται μια διαφοροποίηση στην πρόσβαση, κατανομή και χρήση των υπολογιστών από τόπο σε τόπο και από σχολειό σε σχολειό. Ίσως λοιπόν να είναι μύθος η δυνατότητα μετάδοσης της πληροφορίας και της γνώσης και στα πιο απομακρυσμένα χωριά. Οι επιπτώσεις από τη συνεχή έκθεση στην ακτινοβολία των υπολογιστών και την ακινησία προκαλούν διάφορα δευτερογενή προβλήματα, όπως κόπωση, πονοκέφαλους και πόνους στην μέση, κούραση ματιών και πιθανών καταρράκτη κ.α. προβλήματα στα οποία 21

χρειάζεται να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή, μιας και αναφερόμαστε στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και σε μαθητές από 6 έως 12 ετών. 1.10) Περιορισμοί ένταξης των Τ.Π.Ε. στο Δημοτικό Σχολείο Σε μελέτες που έγιναν στο παρελθόν - κυρίως στις αρχές της δεκαετίας του 1980, υπήρξε έντονος προβληματισμός για το ποτέ και πως πρέπει τα παιδία να έρθουν σε επαφή με τις νέες τεχνολογίες, ως εργαλείο εκπαίδευσης. Κάποιες έρευνες υποστηρίζουν ότι η χρήση των Η/Υ από παιδία είναι πιθανό να τους δημιουργήσει προβλήματα κοινωνικής συμπεριφοράς (Heller και Martin, 1982). Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδία εξοικειώνονται πολύ εύκολα με τη χρήση και τις διαφορές εφαρμογές του Η/Υ και αντιλαμβάνονται τον Η/Υ ως παιχνίδι και τον προσεγγίζουν παίζοντας και διερευνώντας (Burgess και Trinidad, 1991, Campell και Schwartz, 1986). Γεγονός είναι ότι η αναλογία Η/Υ ανά μαθητή στην προσχολική ηλικία συνεχώς αλλάζει. Έχει διαπιστωθεί πλέον ότι όλο και περισσότερα παιδία χρησιμοποιούν τον Η/Υ στην καθημερινή σχολική πράξη (Coley, Cradler και Engel. 1997). Aπαιτείται επίσης διαφοροποίηση της θέσης του δάσκαλου και επαναπροσδιορισμός του ρόλου του στην πράξη. Για να μπορέσει όμως να ανταποκριθεί στη νέα πραγματικότητα που επιβάλει η παρούσα του Η/Υ στο σχολειό και να διαχειριστεί σωστά τη νέα μαθησιακή κατάσταση, ο δάσκαλος οφείλει να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητες του ως επιστήμονας και ως επαγγελματίας και να αναθεώρηση στάσεις και πρακτικές που μέχρι σήμερα χρησιμοποιούσε. Πρόκειται για δύσκολο εγχείρημα, αφού ανατρέπει παγιωμένες συνήθειες και πρακτικές, και γι αυτό οι δάσκαλοι χρειάζονται κατάλληλη επιμόρφωση αλλά και διαρκή στήριξη από την πολιτεία. Σημαντική είναι τέλος και η προσαρμογή που πρόκειται να γίνει στο Αναλυτικό Πρόγραμμα ώστε να εμπλουτιστεί με νέο υλικό και κατάλληλο λογισμικό, το όποιο θα καθοδήγηση τον μαθητή και θα τον ενθαρρύνει να ανακαλύψει νέους 22

δρόμους και τακτικές που θα τον οδηγήσουν στην κατάκτηση της γνώσης. Αυτό που κυρίως μεταβάλλεται είναι ο τρόπος που προσεγγίζει η γνώση, η οποία πλέον τείνει να ταυτιστεί με την έννοια της «πληροφορίας». Η μεταβολή όμως αυτή οδηγεί σε ριζικό επαναπροσδιορισμό των ρολών και των σχέσεων μεταξύ των δυο άλλων πόλων του διδακτικού τρίγωνου, του μαθητή και του δάσκαλου. Η ηλεκτρονική τεχνολογία επιφέρει αλλαγές και στις παραδοσιακές μορφές επικοινωνίας μεταξύ των μελών που απαρτίζουν το κοινωνικό πλαίσιο του σχολειού. Έχει καταδειχθεί μέσα από έρευνες ότι η επιτυχία της χρήσης των Η/Υ εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος από τη στάση που έχουν οι διδάσκοντες και οι διδασκόμενοι απέναντι τους. Ο Davis (1993) σημειώνει ότι ανεξάρτητα από το πόσο εξεζητημένη και αποτελεσματική εφαρμογή της εξαρτάται από το πόσο οι χρήστες έχουν θετική στάση απέναντι της. Συμφωνά με τον Paolo Caellio οι νέες τεχνολογίες δεν είναι χώρος αλλά χρόνος. Οι άνθρωποι μπορούν να μεταδώσουν αυτά που σκέφτονται, να επικοινωνήσουν με τον άλλο και την ιδία στιγμή να αμφισβητήσουν την ιδέα του αλλού. Η πολιτεία πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της τη σημαντικότατη αλλαγή που συμβαίνει στο χώρο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, τον τρόπο που οι εμπλεκόμενοι προσλαμβάνουν αυτή την αλλαγή ώστε να τους βοηθήσει σε θετικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο υποδομών, προκειμένου να ανταποκριθούν στους νέους τους ρόλους, να γίνουν συμμέτοχοι σε μια δυναμικά εξελισσόμενη διαδικασία και να επωφεληθούν από την είσοδο της εκπαίδευσης στη νέα εποχή. 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Η προβληματική του 2ου κεφαλαίου με τίτλο: «Εφαρμογές των Τ.Π.Ε. στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση» επικεντρώνεται στη μελέτη και διερεύνηση της επίδρασης των Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία διαφόρων μαθημάτων, καθώς και στη διδασκαλία του μαθήματος της πληροφορικής. Θα παρατηρήσουμε, δηλαδή, πως οι Τ.Π.Ε. συμβάλουν και επικουρούν στο έργο των εκπαιδευτικών για μια διαφορετική προσέγγιση της διδακτικής, όσον αφόρα τη διδασκαλία των μαθημάτων, αλλά και αναφορικά με τη διδασκαλία τους μαθήματος της πληροφορικής. 2.1) Η συμβολή των Τ.Π.Ε. στη μαθησιακή διαδικασία Η εισαγωγή της πληροφορικής και η χρήση των υπολογιστών στη διδασκαλία διαφόρων διδακτικών αντικειμένων μπορούν να μεταβάλουν τους γνωστούς τρόπους διδασκαλίας και μάθησης ή απλώς να επιδράσουν σε αυτούς. Η προσφορά των Τ.Π.Ε. στη μαθησιακή διαδικασία μπορεί να διακριθεί σε τρία επίπεδα ( Λαφατζή, 2005) : Ένα πρώτο επίπεδο, ίσως το λιγότερο σημαντικό, αποτελεί η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που μπορεί να προσφέρει ο υπολογιστής κυρίως λόγω των τεχνικών του χαρακτηριστικών. Η χρήση, για παράδειγμα, του υπολογιστή ως ηλεκτρονικού πινάκα δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή και στο δάσκαλο να χρησιμοποιήσουν γραφικά, χρώμα, ήχο, να επέμβουν και να μεταβάλουν ή να τροποποιήσουν με εύκολο και απλό τρόπο την εικόνα στην οθόνη, να αποθηκεύσουν τη δουλεία τους για να την ξαναχρησιμοποιήσουν αργότερα κτλ. Ένα δεύτερο επίπεδο προσφοράς αποτελούν οι δυνατότητες που προκύπτουν από τη χρήση συγκεκριμένων προγραμμάτων και όχι από τα τεχνικά 25

χαρακτηριστικά του μηχανήματος. Ένα πρόγραμμα προσομοίωσης, για παράδειγμα, δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να εργαστεί σ ένα περιβάλλον που προσπαθεί τουλάχιστον να φάνει πραγματικό. Αυτό επιτυγχάνεται με το σχεδιασμό εφαρμογών στις οποίες υπεισέρχονται πολλές μεταβλητές, οι διαφορετικοί συνδυασμοί των όποιων καθορίζουν έναν αριθμό από διαφορετικούς δρόμους που μπορούν να ακολουθήσουν οι μαθητές για να επιτύχουν τους τελικούς στόχους της εφαρμογής. Ο κάθε μαθητής μπορεί λοιπόν, ανάλογα με τις ανάγκες, τις ικανότητες του, τις επιδιώξεις του, να βρει το δικό του ιδιαίτερο δρόμο για την απόκτηση της γνώσης. Αντίστοιχα, ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου που επιτρέπει εύκολες διορθώσεις ενθαρρύνει το συλλογικό γράψιμο, καθιστά εύκολο το σχεδιασμό και την πραγματοποίηση αλλαγών στο κείμενο, στη μορφή και στον τρόπο παρουσίασης του κτλ., δηλαδή αναβαθμίζει τη διαδικασία της γραφής. Απαλλάσσει έτσι τους μαθητές από τις χρονοβόρες διαδικασίες που απαιτούνται για τη διόρθωση και την αλλαγή των χειρόγραφων κειμένων και τους επιτρέπει να ασχοληθούν ανενόχλητοι με το σχεδιασμό και τη διαμόρφωση του περιεχομένου των θεμάτων που θέλουν να πραγματευτούν και να καταγράψουν. Τέλος, το τρίτο επίπεδο προσφοράς χαρακτηρίζει τις μεταβολές που μπορούν να προκαλέσουν οι διάφορες κατηγορίες προγραμμάτων τόσο στον τρόπο συμμετοχής του μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία όσο και στη διαχείριση και τον τρόπο παρουσίασης των γνώσεων. Αρχίζοντας από τα απλουστέρα προγράμματα - προγράμματα που επιτρέπουν τη χρήση του υπολογιστή ως ηλεκτρονικού πινάκα- και πηγαίνοντας στα πλέον σύνθετα - προγράμματα προσομοίωσης, έτοιμα εμπορικά πακέτα και προγράμματα που δημιουργούν ένα περιβάλλον πολυμέσων ή υπερμέσων διαπιστώνουμε μια σταδιακή αλλαγή της στάσης του μαθητή απέναντι στη μαθησιακή διαδικασία. Από την παθητική παρατήρηση πηγαίνει στην ενεργητική συμμέτοχη, για να φτάσει, τέλος στη δημιουργία ενός μαθησιακού περιβάλλοντος που ανταποκρίνεται στις δίκες του ανάγκες και επιδιώξεις. Σ ένα πρόγραμμα σωστού - λάθους για παράδειγμα, ο μαθητής παρατηρεί και μαθαίνει να ακλουθεί τους κανόνες που το 26

πρόγραμμα έχει θέσει. Ένα περισσότερο σύνθετο και εξελιγμένο πρόγραμμα, π.χ. μια προσομοίωση, επιτρέπει στο μαθητή να επιδρά στο μαθησιακό του περιβάλλον καθορίζοντας τις τιμές των μεταβλητών και ελέγχοντας το είδος των εξαγόμενων αποτελεσμάτων. Τέλος, ένα πρόγραμμα λογιστικών φύλλων, επεξεργασίας κειμένου και, πολύ περισσότερο, προγράμματα που οδηγούν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος υπερμέσων παρέχουν το κατάλληλο περιβάλλον που επιτρέπει στο μαθητή να θέσει στόχους και να επιλέξει τον τρόπο επίτευξης τους, να καθορίσει δηλαδή ο ίδιος το διδακτικό αντικείμενο και να δημιουργήσει το δικό του περιβάλλον μάθησης. 2.2) Ο υπολογιστής ως μέσο διδασκαλίας Η χρήση υπολογιστών για την εφαρμογή της πληροφορικής στην εκπαίδευση καταγράφεται στη βιβλιογραφία ως ( Σιμάτος, 1995 ) : Μάθηση/ Διδασκαλία βασισμένη στον υπολογιστή (Computer Based Learning/ Instruction, CBL/ CBI), Μάθηση με τη βοήθεια του υπολογιστή (Computer Assisted Learning, CAL) και διδασκαλία με τη βοήθεια του υπολογιστή (Computer Assisted Instruction, CAI). Ο όρος Μάθηση/ Διδασκαλία βασισμένη στον υπολογιστή είναι πολύ γενικός και περιλαμβάνει τη χρήση του υπολογιστή ως μέσου διδασκαλίας αλλά και ως εργαλείου για τη διεκπεραίωση διοικητικών και οργανωτικών εργασιών, όπως η βαθμολογία, η τήρηση αρχείου μαθητών κτλ. Ο όρος Μάθηση με τη βοήθεια του υπολογιστή χαρακτηρίζει τη χρήση του υπολογιστή αποκλειστικά ως αντικείμενου μάθησης και μέσου διδασκαλίας. Ο υπολογιστής ως αντικείμενο μάθησης χρησιμοποιείται για να βοηθήσει τους μαθητές να μάθουν για τη λειτουργία, τις χρήσεις και τις δυνατότητες του ίδιου του υπολογιστή. Ως μέσο διδασκαλίας χρησιμοποιείται για τη διδασκαλία διαφορετικών διδακτικών αντικειμένων, θεωρητικών και θετικών, αλλά και εμπορικών εφαρμογών. 27