ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΜΕ9900 ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Έρευνα και Συγγραφή Διάλεξη 7η Αναζήτηση βιβλιογραφίας Εφαρμογές στον καθορισμό του θέματος Βασικά βήματα για την επιλογή του θέματος και τον καθορισμό του τίτλου της διπλωματικής εργασίας Περιγραφή του τρόπου βιβλιογραφικής αναζήτησης για την υλοποίηση των παραπάνω βημάτων μέσα από ένα παράδειγμα πρακτικής εφαρμογής. 1
Η επιλογή του θέματος της διπλωματικής εργασίας είναι σημαντική διαδικασία. Είναι πολύ πιο πιθανό να καταφέρεις να ολοκληρώσεις την έρευνα και τη συγγραφή μιας εργασίας, όταν θεωρείς ότι η εργασία σου είναι σημαντική, θα συμβάλλει στην επιστημονική γνώση και γενικότερα σου αρέσει. Είναι πολύ πιο πιθανό να βρεις έναν καλό τίτλο εργασίας αν ακολουθήσεις συγκεκριμένα βήματα Η διαδικασία για την επιλογή του θέματος της διπλωματικής εργασίας που περιγράφεται παρακάτω επικεντρώνεται στην αναζήτηση της βιβλιογραφίας. Ο εντοπισμός σύγχρονης βιβλιογραφίας, και κυρίως ο εντοπισμός μετα-αναλύσεων αναλύσεων και εργασιών ανασκόπησης μας βοηθάει να αποφασίσουμε αν αξίζει τον κόπο να ερευνήσουμε ένα συγκεκριμένο θέμα ή να καθορίσουμε ένα συγκεκριμένο προβληματισμό. Μας βοηθάει ακόμη να σχεδιάσουμε την έρευνα μας και να οργανώσουμε τις μετρήσεις μας. 2
Όταν προσπαθείτε να καθορίσετε το θέμα της διπλωματικής σας εργασίας, στο 1ο βήμα συνήθως ξεκινάτε από τη θεματική περιοχή που σας ενδιαφέρει. Προσπαθείτε να βρείτε κάποιον επιβλέποντα σ αυτή την περιοχή και μαζί του να διατυπώσετε ένα προβληματισμό που θα είναι ο τίτλος της εργασίας σας. Είναι δυνατόν να ξεκινήσετε επιλέγοντας τον επιβλέποντα. Στην περίπτωση αυτή ο επιβλέπων θα σας κατευθύνει στη διατύπωση ενός προβληματισμού σε μια συγκεκριμένη επιστημονική περιοχή. Αν έχετε στο νου σας να ασχοληθείτε με κάτι συγκεκριμένο, τότε ακόμη και αν δεν έχετε καθορίσει ακριβώς τον προβληματισμό σας, πρέπει να δείτε σε ποια επιστημονική περιοχή εντάσσεται η έρευνα που θέλετε να κάνετε, έτσι ώστε να βρείτε κάποιον επιβλέποντα που να μπορεί να σας βοηθήσει. Βήμα 1 Προβληματισμός Θεματική περιοχή Επιβλέπων Ερώτημα 3
Στη συνέχεια, στο 2ο βήμα, θα πρέπει να αναζητήσετε πληροφορίες από τη σύγχρονη βιβλιογραφία για να δείτε αν όντως αξίζει να ασχοληθείτε με αυτό το θέμα. Για να κάνετε την αναζήτηση θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε τις κατάλληλες λέξεις κλειδιά που μπορεί να τις καθορίσετε μαζί με τον επιβλέποντα. Αφού μελετήσετε τίτλους και περιλήψεις, στο 3ο βήμα, αποφασίζετε αν θα ασχοληθείτε περαιτέρω με το θέμα, δηλαδή αν υπάρχουν ακόμη αναπάντητα ερωτήματα που αξίζει τον κόπο να ερευνήσετε ή αν θα πρέπει να επαναπροσδιορίσετε τον προβληματισμό σας. Βήμα 2 Ερώτημα Αναζήτηση σύγχρονης βιβλιογραφίας (τελευταία 5 έτη) ΝΑΙ Βήμα 3 Δίνεται πλήρης και τεκμηριωμένη απάντηση στο παραπάνω ερώτημα από πολλές σχετικές εργασίες? ΟΧΙ Βήμα 4 4
Στο 4ο βήμα, προσπαθήστε να εντοπίσετε το πλήρες κείμενο 3 4 εργασιών επισκόπησης (review) ή μετα-ανάλυσης ανάλυσης (metanalysis) που είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στον προβληματισμό σας. Αυτού του είδους οι εργασίες κάνουν συστηματική κριτική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και εντοπίζουν τους προβληματσιμούς που δεν έχουν αποσαφηνιστεί ακόμη. Έτσι μπορεί να σας βοηθήσουν να διατυπώσετε την ερευνητική σας υπόθεση στο 5ο βήμα, η οποία θα πρέπει να έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Βήμα 4 Μελέτη εργασιών επισκόπησης ή μεταανάλυσης Βήμα 5 Διατύπωση ερευνητικής υπόθεσης Η υπόθεση θα πρέπει να: Διατυπώνεται υπό τη μορφή δήλωσης Περιγράφει μία σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες μεταβλητές Μπορεί να εξετασθεί πειραματικά Προσπαθεί να δώσει μια πιθανή λύση σε ένα πρόβλημα η οποία βασίζεται σε προηγούμενες έρευνες ή γνώσεις. 5
Στο συνέχεια θα πρέπει να δείτε αν αυτό που θέλετε να ερευνήσετε μπορείτε όντως να το κάνετε με τα μέσα που διαθέτει το τμήμα. Έτσι μπορείτε στο 6 ο βήμα να ψάξετε για το πλήρες κείμενο εργασιών που είναι πολύ κοντά σ αυτό που θέλετε να κάνετε και να μελετήσετε τη βιβλιογραφία τους ή να βρείτε άρθρα που αξιολογούν και περιγράφουν κάποιο συγκεκριμένο όργανο ερωτηματολόγιο, έτσι ώστε να καθορίσετε τη μεθοδολογία σας. Τέλος, στο 7 ο βήμα, ξεκαθαρίστε ότι η μεθοδολογία που θέλετε να χρησιμοποιήσετε είναι εφικτή και ανταποκρίνεται στις δυνατότητες του εργαστηρίου στο οποίο θα υλοποιήσετε την διπλωματική σας εργασία. Βήμα 6 Σχεδιασμός Μεθοδολογίας Είναιεφικτήηηυλοποίησητηςέρευνας? Αναζήτηση και μελέτη σχετικών ερευνητικών εργασιών Βήμα 7 Εργαστηριακός εξοπλισμός - δυνατότητες Βήμα 8 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΙΤΛΟΥ 6
Στο παράδειγμα που περιγράφεται παρακάτω, γίνεται αναζήτηση βιβλιογραφίας με σκοπό τον εντοπισμό της διπλωματικής εργασίας. Στηδιαδικασίααυτήθεωρούμεδεδομένοότιξεκινάμεαπότο ενδιαφέρον μας για μια θετική περιοχή ή από κάποιον συγκεκριμένο προβληματισμό, ο οποίος είναι απόρροια προηγούμενης εμπειρίας. Στα βήματα που εδώ περιγράφονται αναλυτικά, ουσιαστικά κρατάω σημειώσεις (στο γαλάζιο περιθώριο) έτσι ώστε να μην χάνω χρόνο επαναλαμβάνοντας την αναζήτηση με τα ίδια στοιχεία, αλλά και για να ξέρω πώς κατέληξα στο συγκεκριμένο θέμα. Αυτά που είναι γραμμένα στο γαλάζιο περιθώριο αντιστοιχούν στην εργασία που πρέπει να κάνετε γι αυτή τη διάλεξη. Με ενδιαφέρει να ασχοληθώ με θέματα που σχετίζονται με τη φυσική δραστηριότητα σε ηλικιωμένα άτομα. Είναι απλά ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη θεματική περιοχή και όχι προβληματισμός που απορρέει από συγκεκριμένη εμπειρία. Στο βήμα 1 θα γράψω: Βήμα 1: Η θεματική περιοχή που επέλεξα να ασχοληθώ στη διπλωματική μου εργασία αφορά στη σχέση της φυσικής δραστηριότητας με την ποιότητα ζωής στα ηλικιωμένα άτομα. Η επιλογήμουαυτή Βασίζεται στο ενδιαφέρον μου για τις θετικές επιδράσεις της φυσικής δραστηριότητας στα ηλικιωμένα άτομα 7
Για να ξεκινήσω την αναζήτηση της βιβλιογραφίας θα πρέπει πρώτα να καθορίσω τις λέξεις κλειδιά. Σ αυτό μπορεί να με βοηθήσει ο επιβλέπων καθηγητής μου. Αν δεν έχω αποφασίσει ακόμη για τον επιβλέποντα, μπορώ είτε να ρωτήσω κάποιον από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές, υποψήφιους διδάκτορες ή το προσωπικό των εργαστηρίων είτε να ρωτήσω τους βιβλιοθηκονόμους της βιβλιοθήκης είτε να διαβάσω κάποιο βιβλίο που θεωρείται βασικό κείμενο για τη συγκεκριμένη περιοχή. Αφού καθόρισα τις λέξεις κλειδιά, ξεκίνησα την αναζήτηση. Στο βήμα 2 θα γράψω: Βήμα 2: Αναζήτησα βιβλιογραφία στη βάση PubMed χρησιμοποιώντας τις λέξεις κλειδιά aging, physical activity, χωρίς να περιορίσω τα έτη. Βρέθηκαν 3800 σχετικές εργασίες. Οαριθμόςαυτός ήταν πολύ μεγάλος. Έκανα καινούρια αναζήτηση με τις λέξεις κλειδιά elderly, physical activity, well-being, για τα τελευταία 2 έτη, με τον περιορισμό οι λέξεις κλειδιά να βρίσκονται μόνο στον τίτλο ή την περίληψη. Βρέθηκαν 11 σχετικές εργασίες. Ο αριθμός αυτός ήταν πολύ μικρός. Αποφάσισα να κάνω καινούρια αναζήτηση και να αντικαταστήσω τη λέξη κλειδί elderly, με περιορισμούς (limits) στην ηλικία, δηλαδή 65+. Βρέθηκαν 259 σχετικές εργασίες, που είναι ικανοποιητικός αριθμός για τη συγκεκριμένη περιοχή. 8
Το να μελετήσεις 259 περιλήψεις δεν είναι κάτι που γίνεται πολύ γρήγορα, αλλά δεν θα μου φάει και μέρες! Άρχισα να διαβάζω πρώτα τους τίτλους. Όταν η εργασία μου φαινόταν ενδιαφέρουσα πήγαινα να διαβάσω την περίληψη. Κάθε περίληψη που θεωρούσα ότι είναι σημαντική την έστελνα (send send to) στο clipboard. Στο τέλος αποθήκευσα όλες τις περιλήψεις που ήθελα σε ένα αρχείο, τις πήρα μαζί μου και τις μελέτησα πιο συστηματικά. Έτσι έβγαλα τα συμπεράσματα μου που περιγράφω στο βήμα 3. Βήμα 3: Από τις περιλήψεις των εργασιών που εντόπισα διαπίστωσα ότι ένα μεγάλος μέρος της βιβλιογραφίας ασχολείται με τη φυσική κατάσταση, τη σωματική υγεία και τις επιδράσεις κάποιας φαρμακευτικής αγωγής. Πολύ λίγες είναι οι εργασίες που εξετάζουν τη σχέση της φυσικής δραστηριότητας με τις κοινωνικές κι ψυχικές διαστάσεις της ποιότητας ζωής και ψυχικής ευεξίας. 9
Αποφάσισα ότι για να πάω στο βήμα 4 θα πρέπει να επαναλάβω την αναζήτηση που έκανα για να γράψω το βήμα 3. Δεν ήταν και τόσο δύσκολο, αφού είχα καταγράψει με ακρίβεια τις λέξεις κλειδιά που χρησιμοποίησα στη συγκεκριμένη βάση, καθώς και όλους τους περιορισμούς που έθεσα. Έτσι εντόπισα τις εργασίες ανασκόπησης που χρειαζόμουν. Επίσης κατάφερα να κατεβάσω το πλήρες κείμενο ορισμένων εργασιών αφού έκανα την αναζήτηση από υπολογιστή του τμήματος και έτσι είχα πρόσβαση στο πλήρες κείμενο πολλών περιοδικών. Στο βήμα 4 θα γράψω: Βήμα 4: Από τις παραπάνω εργασίες που εντόπισα οι 23 ήταν εργασίες επισκόπησης. Βρήκατοπλήρεςκείμενοτηςεργασίας: Netz, Y., Wu, M., Becker, B.J., & Tenenbaum, G. (2005). Physical activity and psychological well-being in advanced age: A meta-analysis of intervention studies. Psychology and Aging, 20, 20, 272 284. Διαπίστωσα ότι σύγχρονους επιστημονικούς προβληματισμούς που χρειάζονται παραπάνω διερεύνηση αποτελούν τα θέματα που σχετίζονται με τη δοσολογία της φυσικής δραστηριότητας και τις επιδράσεις της στην ψυχική υγεία. Θεώρησα ότι ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα είναι η σχέση που μπορεί να έχει η φυσική δραστηριότητα στην καθημερινή ζωή των ηλικιωμένων με την ψυχική ευεξία και τις διαστάσεις της. 10
Βήμα 5: Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία που μελέτησα μέχρι τώρα διατύπωσα την εξής ερευνητική υπόθεση: Η φυσική δραστηριότητα στην καθημερινή ζωή των ηλικιωμένων επηρεάζει θετικά όλες τις διαστάσεις της ψυχικής τους ευεξίας. Βήμα 6: Από παραπέρα αναζήτηση βιβλιογραφίας στη βάση PubMed με τις λέξεις κλειδιά measuring wellbeing και περιορισμό στην ηλικία 65+, εντόπισα την εξής ερευνητική εργασία που μπορεί να με βοηθήσει στη μεθοδολογία μου: Berit Ingersoll-Dayton, B., Saengtienchai, C., Kespichayawattana, J., & Aungsuroch, Y. (2004). Measuring Psychological Well-Being: Insights From Thai Elders. The Gerontologist, 44, 596 604. Βήμα 7: Από τη συζήτηση με τον επιβλέποντα καθηγητή μου καταλήξαμε ότι το θέμα που αφορά στη σχέση της φυσικής δραστηριότητας με την ψυχική ευεξία των ηλικιωμένων είναι ενδιαφέρον. Η υλοποίηση της έρευνας είναι εφικτή αφού το ερωτηματολόγιο που θα χρησιμοποιηθεί έχει προσαρμοστεί στην ελληνική γλώσσα. Βήμα 8: Σύμφωνα με την ερευνητική υπόθεση στην οποία κατέληξα, αποφάσισα να προτείνω στον επιβλέποντα καθηγητή μου τον εξής τίτλο για διπλωματική εργασία: ΣΥΝΗΘΗΣ ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΕΥΕΞΙΑ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ. 11
Εργασία 3 (4%) Κατεβάστε το αρχείο exercise3 από την περιοχή "Έγγραφα". Χρησιμοποιείστε το υπόδειγμα που σας δίνεται για να περιγράψετε τα βήματα που θα ακολουθήσετε για να καθορίσετε τον τίτλο της διπλωματικής σας εργασίας. Προϋπόθεσηγιανακάνετετηνεργασίαείναινα διαβάσετε την 6η και 7η διάλεξη. Βαθμολογία: 60% Σωστή περιγραφή των διαδικασιών σε κάθε βήμα.. 40% Ακρίβεια των στοιχείων. Η επιλογή του θέματος της διπλωματικής εργασίας δεν είναι τυχαία διαδικασία Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που θα πρέπει να ληφθούν υπ όψιν πριν από τον καθορισμό του τίτλου. Κάποιοι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες έχουν να κάνουν με τον ίδιο σου τον εαυτό. Πριν ξεκινήσεις σκέψου αν το θέμα σου σ αρέσει, η περιοχή της εργασίας σου σ ενδιαφέρει και αν θεωρείς ότι ο επιβλέπων μπορεί να σε βοηθήσει. 12
Thomas, J.R., & Nelson, J.K. (2000). Μέθοδοι έρευνας στη φυσική δραστηριότητα (Κ. Καρτερολιώτης, επιμέλεια για την ελληνική έκδοση). Αθήνα: Εκδόσεις Πασχαλίδη. (σσ. 35-40, 67-68). Troyka, L.Q. (2002). Simon & Schuster handbook for writers, 6th ed. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. pp. 527-536. 13