Ελένη Σίππη Χαραλάμπους ΕΔΕ Παναγιώτης Κύρου ΕΔΕ
Δομή παρουσίασης Εισαγωγή Έννοια της διαφοροποιημένης διδασκαλίας Γιατί διαφοροποίηση διδασκαλίας; Θετικά αποτελέσματα από την εφαρμογή της διαφοροποιημένης διδασκαλίας Βασικές αρχές για αποτελεσματική εφαρμογή της διαφοροποιημένης διδασκαλίας Σύγκριση αιθουσών διδασκαλίας Τι μπορεί να διαφοροποιήσει ο/η εκπαιδευτικός; Διαφοροποίηση με βάση τα χαρακτηριστικά των μαθητών Είδη διαφοροποίησης Στρατηγικές διαφοροποίησης Το προφίλ του μαθητή Παραδείγματα διαφοροποίησης - Ατομικό συμβόλαιο μαθητή - Διαφοροποιημένες εργασίες
Οι εκπαιδευτικοί για να έχουν μια αποτελεσματική διδασκαλία πρέπει να λάβουν υπόψη όχι μόνο τι διδάσκουν αλλά και ποιους διδάσκουν. (Κουτσελίνη, 2008, σ.40)
Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας περιλαμβάνει μια σειρά μέτρων για την οργάνωση της διδασκαλίας και της μάθησης, που επιδιώκουν να προσαρμόσουν τη διδασκαλία στις ικανότητες, στην επίδοση, στα ενδιαφέροντα και στις ιδιαίτερες κλίσεις των μαθητών, ώστε να δημιουργήσουν για κάθε μαθητή τις καλύτερες δυνατές συνθήκες προσωπικής ανάπτυξης, αλλά ταυτόχρονα να διασφαλίσουν και ένα κοινά αποδεκτό επίπεδο βασικών γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων. (Κανάκης, 2007)
Διαφοροποιημένη διδασκαλία Είναι τρόπος σκέψης για τη διδασκαλία και τη μάθηση που ξεκινά από τη θέση ότι η διδασκαλία πρέπει να αρχίζει από το σημείο στο οποίο βρίσκονται οι μαθητές, παρά να στηρίζεται σε ένα προκαθορισμένο σχέδιο δράσης, το οποίο αγνοεί την ετοιμότητα, το ενδιαφέρον και το μαθησιακό προφίλ του μαθητή. (Tomlinson, 2003) θα πρέπει να γίνει αντιληπτή ως μέθοδος διδασκαλίας, η οποία βασίζεται και αντιμετωπίζει τους μαθητές ως βιογραφίες και όχι ως κόπιες της ίδιας εικόνας (Κουτσελίνη, 2006)
Κοινωνικοί λόγοι Ισότητα ευκαιριών για εκπαίδευση, χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις. Ευφυής και εύχρηστη γνώση που αποκτήθηκε ενεργητικά, κατανοήθηκε και παραμένει εύκαμπτη και ζωντανή για να αξιοποιηθεί σε νέες καταστάσεις. Δια βίου μάθηση Ο/Η μαθητής/τρια είναι ανάγκη «να μάθει πώς να μαθαίνει».
Το δημοκρατικό σχολείο, μέσα από ατομικές και συλλογικές διαδικασίες μάθησης, συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας υποστηρίζοντας, διαρκώς, το «ανθρώπινο δικαίωμα» κάθε μαθητή/τριας να αναπτύξει ισόρροπα και αρμονικά τις εγγενείς σωματικές, ψυχικές και πνευματικές του/της δυνατότητες σε ατομικές ικανότητες και δεξιότητες και μάλιστα στον ανώτατο δυνατό βαθμό.
Οι σύγχρονες αντιλήψεις της Γνωστικής Ψυχολογίας που θεμελιώνουν τις αρχές του οικοδομισμού δηλώνουν: Η μάθηση πρέπει να είναι μια διερευνητική διαδικασία, κατά την οποία ο μαθητής αλλάζει και αναδομεί τις προϋπάρχουσες γνώσεις του. (Κανάκης,2007) Οι μαθητές επιτυγχάνουν και βρίσκουν πιο ενδιαφέρον το σχολείο, εάν η διδασκαλία γίνεται με τρόπο που να ανταποκρίνεται στα προσωπικά τους μαθησιακά επίπεδα. (Κουτσελίνη, 2008) Η γνώση παράγεται μέσα από εμπειρία και λόγο και ο μανθάνων οικοδομεί ο ίδιος νοήματα μέσα σε ορισμένο διδακτικό συγκείμενο, τα οποία μάλιστα αναδομεί και αναδιαμορφώνει συνεχώς ως αποτέλεσμα αναστοχαστικής δράσης. (Θεοφιλίδης, 2008)
Μεγιστοποίηση του κινήτρου, κάλυψη των κενών μάθησης Ανάπτυξη των ατομικών ικανοτήτων και ενδιαφερόντων Προώθηση της αυτενέργειας, της πρωτοβουλίας Ανάπτυξη της αυτογνωσίας και ανάληψη προσωπικής ευθύνης για τα αποτελέσματα Ενίσχυση της ικανότητας για συνεργασία και κοινωνική μάθηση
Επικέντρωση στα ουσιώδη Ανταπόκριση στη διαφορετικότητα των μαθητών /τριών Ευέλικτη εργασία στην τάξη Συνεχής και αποτελεσματική αξιολόγηση των αναγκών του/της μαθητή/τριας Διαφοροποίηση του περιεχομένου, της διαδικασίας και του αποτελέσματος Εφαρμογή αξιόλογων δραστηριοτήτων και μαθησιακών διευθετήσεων Μαθητές/τριες και εκπαιδευτικοί συνέταιροι στη μάθηση Προώθηση τόσο της ομαδικής όσο και της ατομικής εργασίας
Παραδοσιακή Αίθουσα διδασκαλίας Οι διαφορές των μαθητών αγνοούνται ή αντιμετωπίζονται όταν είναι προβληματικές Η αξιολόγηση γίνεται συνήθως στο τέλος για να διαπιστωθεί (ποιος απέκτησε τη γνώση) Επικρατεί σχετικά στενή αντίληψη για τη νοημοσύνη Υπάρχει ένας και μοναδικός ορισμός για την ιδέα εξαιρετική επίδοση Σπάνια λαμβάνεται υπόψη το ενδιαφέρον των μαθητών Λίγες επιλογές, οι οποίες προσιδιάζουν στο μαθησιακό προφίλ των μαθητών, λαμβάνονται υπόψη Αίθουσα διδασκαλίας με διαφοροποίηση Οι διαφορές μαθητών μελετώνται ως βάση για τον προγραμματισμό Η αξιολόγηση είναι συνεχής και διαγνωστική με σκοπό την προσαρμογή της διδασκαλίας στις ανάγκες των μαθητών Γίνεται αποδεκτό ότι η νοημοσύνη έχει πολλαπλές μορφές. Η εξαιρετική επίδοση καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την πρόοδο που σημειώνει ο μαθητής με κριτήριο το σημείο από το οποίο ξεκίνησε. Οι μαθητές συχνά καθοδηγούνται ώστε να κάνουν μαθησιακές επιλογές με βάση τα ενδιαφέροντα τους
Κυριαρχεί η διδασκαλία προς ολόκληρη τη τάξη Η κάλυψη του εγχειριδίου και του αναλυτικού προγράμματος κατευθύνει τη διδασκαλία Η μάθηση εστιάζεται στην απομνημόνευση γεγονότων και την απόκτηση δεξιοτήτων Κανόνας είναι η ανάθεση μιας και μοναδικής εργασίας Ο χρόνος είναι καθορισμένος και δεν μπορεί εύκολα να διαφοροποιηθεί Παρέχονται πολλές επιλογές ανάλογες με το μαθησιακό προφίλ Χρησιμοποιούνται πολλές διδακτικές ρυθμίσεις Η ετοιμότητα, το ενδιαφέρον και το μαθησιακό προφίλ των μαθητών διαμορφώνουν τη διδασκαλία Η μάθηση εστιάζεται στη χρήση βασικών δεξιοτήτων για την αντίληψη και κατανόηση βασικών εννοιών και αρχών Κανόνας είναι η ανάθεση εναλλακτικών μορφών εργασίας Ο χρόνος χρησιμοποιείται ευέλικτα σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών. (Tomlinson, 2003)
Τι μπορεί να διαφοροποιήσει ο/η εκπαιδευτικός : Περιεχόμενο Γνώσεις, έννοιες και δεξιότητες που ο/η εκπαιδευτικός επιδιώκει να μάθουν οι μαθητές/τριες και τα διδακτικά μέσα (υλικά και μηχανισμοί) μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η μάθηση. Διαδικασία Δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν οι μαθητές/τριες, για να κατανοήσουν βασικές έννοιες και να χρησιμοποιήσουν βασικές δεξιότητες. Αποτέλεσμα Τρόπος με τον οποίο δείχνουν οι μαθητές/τριες τι έμαθαν και πώς μπορούν να διευρύνουν περαιτέρω αυτό που έμαθαν. Μαθησιακό περιβάλλον Πώς νιώθει και πώς δουλεύει η τάξη; (Tomlinson, 1995)
-την ετοιμότητα (= το σημείο εισόδου ενός μαθητή σε μία συγκεκριμένη έννοια ή δεξιότητα) -το ενδιαφέρον (= η έλξη, η περιέργεια ή ακόμη και το πάθος ενός μαθητή για ένα συγκεκριμένο θέμα ή δεξιότητα) -το μαθησιακό προφίλ (= ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνει ο μαθητής και μπορεί να διαμορφωθεί από τον τύπο της νοημοσύνης, το φύλο, το μαθησιακό στυλ, το πολιτισμικό περιβάλλον κ.λ.π.)
Στόχος για κάθε μαθητή: Ίδιο περιεχόμενο με εργασία με ιεραρχημένους στόχους. Βασικές πυρηνικές γνώσεις (για όλους τα παιδιά), μετασχηματιστικές γνώσεις. Ρυθμός μάθησης: Περιορισμός του λόγου του εκπαιδευτικού και εργασία μαθητών, ατομικά ή ομαδικά, με διαφορετικό ρυθμό. Αποτέλεσμα: Ίδιες γενικές εργασίες καθήκοντα απαιτούνται από όλα τα παιδιά αλλά το καθένα εργάζεται στο επίπεδό του. Ανατροφοδότηση: Σε κάθε μαθητή/τρια ανάλογα με τις προσωπικές του ανάγκες και την πρόοδό το/της. Βαθμός δυσκολίας των διδακτικών υλικών: Διαφοροποίηση των διδακτικών υλικών με τα οποία θα εργαστούν οι μαθητέ/τριεςς, για να επιτύχουν τον ίδιο στόχο. Διαρρύθμιση του χώρου: Ποικίλει ώστε να υπάρχουν προϋποθέσεις για ομαδική, συνεταιριστική και ατομική εργασία. Οπτικοακουστικά μέσα: Ποικιλία και εναλλακτικοί τρόποι αξιοποίησής τους.
Διαφοροποιημένες ερωτήσεις Σύμπτυξη του Αναλυτικού Προγράμματος Διαβαθμισμένες εργασίες Επιτάχυνση / Επιβράδυνση Ευέλικτη ομαδοποίηση Διδασκαλία από τους συμμαθητές Ατομικό ενδιαφέρον Κολλητοί ανάγνωσης Ανεξάρτητες Έρευνες Συναρμολόγηση Λογοτεχνικοί κύκλοι Πολλαπλά κείμενα ή μυθιστορήματα Μαθησιακά Συμβόλαια Μαθησιακά Κέντρα Άγκυρες Τροχιακές μελέτες Φάκελος επιτευγμάτων
Τι περιλαμβάνει Οικογενειακό υπόβαθρο Γνωσιολογικό υπόβαθρο Στάσεις και δεξιότητες Πώς μαθαίνει Από πού παίρνω πληροφορίες και ποιους πληροφορώ (διαφορετικός βαθμός πληροφόρησης) Διευθυντής Άλλοι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στην τάξη Όλοι οι εκπαιδευτικοί του σχολείου Ειδικοί εκπαιδευτικοί Γονείς Εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι και άλλοι ειδικοί
Ατομικό συμβόλαιο μαθητή (σχολείο, μαθητής, οικογένεια) Ατομικό πρόγραμμα μαθητή 1 ο δεκαπενθήμερο 2 ο δεκαπενθήμερο Παιδί Α Πρόσθεση-Αφαίρεση -20 Παιδί Β Παιδί Γ Παιδί Δ Παιδί Ε Να γράφει προτάσεις Να μην ενώνει λέξεις (Άριστος μαθητής) Προβλήματα μαθηματικών Δυσκολίες με βάση το τελευταίο διαγνωστικό.
«Διαβαθμισμένο φυλλάδιο» Διαβαθμισμένη εργασία, από το απλό στο σύνθετο. (π.χ. δίνεται το ίδιο φύλλο εργασίας σε όλα τα παιδιά με 10 προβλήματα διαβαθμισμένα από το απλό στο σύνθετο).
Ομαδικές ή ατομικές διαφοροποιημένες εργασίες, πάνω στον ίδιο στόχο» Εργασία σε μεικτές ομάδες με διαφορετική εργασία στην κάθε ομάδα. (π.χ παιδιά με διαφορετικά επίπεδα). «Ομαδικές ή ατομικές διαφοροποιημένες εργασίες, πάνω σε διαφορετικό στόχο» Εργασία σε μεικτές ομάδες με διαφορετική εργασία στην κάθε ομάδα. (π.χ. παιδί με ελλείψεις πάνω στην πυρηνική γνώση ή διαφοροποίηση με βάση τα ενδιαφέροντα).
«Η δραστηριότητα της ημέρας» Κάθε μέρα, ο/η εκπαιδευτικός, δίνει μια διαφοροποιημένη εργασία σε 3-4 παιδιά. Μπορεί να είναι είτε ατομική είτε σε ζευγάρια είτε ομαδική εργασία. (Κάθε μέρα για διαφορετικό επίπεδο ή ομάδα).
«Ο υπολογιστής ως εργαλείο διαφοροποίησης» Σε κάθε μάθημα, ο/η εκπαιδευτικός, αντικαθιστά κάποιες εργασίες με εργασία στον υπολογιστή, ανάλογα με το ατομικό πρόγραμμα μαθητή.
«Ο ταχυδρόμος» Ο ταχυδρόμος-δάσκαλος παραδίδει φακέλους με διαφορετικές εργασίες στοχευμένα για κάθε παιδί/ζευγάρι/ομάδα.
Εμφάσεις Έμφαση στην ομαδική εργασία (ατομική ζευγάρια/ομαδική) Μεγιστοποίηση ενεργ. συμμετοχής του μαθητή στη μετωπική διδασκαλία. Ανάγκη για ύπαρξη χρόνου εργασίας παιδιών σε ατομικόομαδικό επίπεδο. Βοήθεια σε παιδιά σε ατομικό-ομαδικό επίπεδο για: -Έλεγχο κατ οίκον εργασίας (ανάγνωση, κτλ) -Έμφαση στην πυρηνική γνώση -Βοήθεια σε αλλόγλωσσα παιδιά -Εμπλουτισμό εργασιών σε προικισμένα παιδιά -Συναισθηματική στήριξη -Διαφοροποίηση με βάση τις ιδιαιτερότητες
Η διαφοροποίησης της διδασκαλίας είναι πλέον μία αναγκαιότητα και απαιτεί αυξημένη προσπάθεια από τον εκπαιδευτικό. Δεν εγκλωβίζεται σε προκαθορισμένες τεχνικές και μεθόδους. Ο/Η εκπαιδευτικός πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλία, ώστε να ανταποκριθεί στις διαφορετικές ανάγκες των παιδιών.
Σας ευχαριστούμε