ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4 1. ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ... 6 1.1. Ιστορικό ίδρυσης του Χρηματιστηρίου Αθηνών και οργανωτική δομή.. 6 1.2. Η εταιρεία Ελληνικά Χρηματιστήρια Α.Ε. ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ (Ε.Χ.Α.Ε.)... 7 1.3. Φορείς που εποπτεύουν το Χρηματιστήριο Αθηνών.. 8 1.4. Η προστασία του επενδυτή.. 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΑΓΟΡΑ ΑΞΙΩΝ...10 1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΞΙΩΝ. 10 1.1. Τι προσφέρει η Αγορά Αξιών του Χρηματιστηρίου Αθηνών στους επενδυτές 10 1.2. Τι προσφέρει η Αγορά Αξιών του Χρηματιστηρίου Αθηνών στις επιχειρήσεις. 11 1.3. Ποια προϊόντα διαπραγματεύονται στο Χ.Α.. 11 1.4. Πώς πραγματοποιούνται οι συναλλαγές στην Αγορά Αξιών του Χ.Α 11 1.5. Πώς πραγματοποιείται η εκκαθάριση των συναλλαγών. 12 2. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΫΛΩΝ ΤΙΤΛΩΝ (Σ.Α.Τ.). 13 2.1. Το απόρρητο των αρχείων του Κ.Α.Α. 14 2.2. Οφέλη Αποϋλοποίησης. 14 2.3. Αλλαγή χρηματιστηριακής εταιρείας από τον επενδυτή.. 14 3. ΜΕΤΟΧΗ..15 3.1. Τι είναι μετοχή. 15 3.2. Είδη μετοχών.. 15 3.3. Είδη τιμών της μετοχής. 16 3.4. Ημερήσια διακύμανση τιμών μετοχών 16 4. ΤΑ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΑ ΔΑΝΕΙΑ 17 4.1. Τι είναι τα ομολογιακά δάνεια... 17 4.2. Γιατί οι επενδυτές επιλέγουν να επενδύσουν σε εταιρικά ομόλογα 17 4.3. Βασικοί όροι ομολόγων. 18 4.4. Χαρακτηριστικά ομολόγου 18 4.5. Ομολογιακό δάνειο μετατρέψιμο σε μετοχές. 22 4.5.1.Πιστωτικός κίνδυνος.. 22 ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 1

4.5.2.Τιμή ανοίγματος ομολόγου... 22 4.5.3.Τιμή κλεισίματος ομολόγου.. 23 5. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΞΙΩΝ ΤΟΥ Χ.Α. 24 6. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ.. 25 7. ΑΓΟΡΑΠΩΛΗΣΙΑ ΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΙΩΝ 25 8. ΤΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ 27 9. ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ.. 28 10. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ.. 31 11. ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ.. 32 12. ΕΙΔΗ ΕΤΑΙΡΙΚΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ.. 33 12.1. Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με καταβολή μετρητών. 33 12.2. Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με διανομή δωρεάν μετοχών 33 12.3. Συγχώνευση εισηγμένης εταιρείας με άλλη ή / και άλλες εταιρείες ή μη... 33 12.4. Διάσπαση ονομαστικής αξίας μετοχής (Split) Σύμπτυξη αριθμού μετοχών (Reverse Split). 34 12.5. Μέρισμα... 34 13. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΞΙΩΝ ΤΟΥ Χ.Α... 35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΑΓΟΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ...36 1. Η ΑΓΟΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ.. 36 1.1. Εξέλιξη της Αγοράς Παραγώγων σε αριθμούς...36 1.2. Η οργάνωση της Αγοράς Παραγώγων... 37 1.3. Τι είναι το περιθώριο ασφάλισης (margin)...39 1.4. Ο ημερήσιος διακανονισμός (mark - to - market)...40 1.5. Πώς πραγματοποιούνται οι συναλλαγές στην Αγορά Παραγώγων του Χ.Α...41 1.6. Τα πλεονεκτήματα της χρήσης των παράγωγων προϊόντων......41 ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 2

1.7. Γιατί οι επενδυτές επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν παράγωγα προϊόντα...42 2. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ...43 2.1. Σ.Μ.Ε. σε δείκτες..........43 2.1.1. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προϊόντος......44 2.2. Δικαιώματα επί δεικτών.... 46 2.2.1. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προϊόντος......48 2.3. Stock Repo και Stock Reverse Repo: Προϊόντα «δανεισμού τίτλων»......48 2.3.1. Πλεονεκτήματα των Repos επί Μετοχών για τους μακροπρόθεσμους επενδυτές...49 2.3.2. Πότε επιστρέφονται οι μετοχές στον επενδυτή...49 2.3.3. Πότε υποχρεούται να επιστρέψει τις μετοχές ο επενδυτής...50 2.4. Σ.Μ.Ε. επί μετοχών... 51 2.5. Δικαιώματα επί μετοχών...........52 2.6. Σ.Μ.Ε. στη συναλλαγματική ισοτιμία EUR/USD.........54 3. ΤΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ...54 3.1. Εκπαίδευση...54 3.2. Ενημέρωση και υποστήριξη...55 3.3. Επικοινωνία...56 ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ......57 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ......61 ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Όλοι οι βασικοί συντελεστές της ελληνικής κεφαλαιαγοράς επιδιώκουν την αξιόπιστη λειτουργία της και την ασφάλεια των διενεργούμενων συναλλαγών σε αυτή. Μετά την επίτευξη των κριτηρίων σύγκλισης και την είσοδο της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση, το ελληνικό χρηματιστήριο, έχοντας συνειδητοποιήσει το ρόλο του σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά κεφαλαίων, επιδιώκει συνεχώς την εγκαθίδρυση εκσυγχρονισμένων δομών λειτουργίας, την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, το ικανοποιητικό βάθος σε αυτήν και την ισότιμη και έγκυρη πληροφόρηση του επενδυτικού κοινού. Το Χρηματιστήριο Αθηνών δίνει προτεραιότητα στον επενδυτή, σε όλες του τις ενέργειες. Έτσι, στις προσπάθειες του Χρηματιστηρίου Αθηνών για συνεχή πληροφόρηση των επενδυτών περιλαμβάνεται και η δημιουργία του Τμήματος Υποστήριξης Επενδυτικού Κοινού, που ξεκίνησε τη λειτουργία του στις 31 Ιανουαρίου 2001. Το Τμήμα Υποστήριξης Επενδυτικού Κοινού, παρέχει την ανοικτή δωρεάν γραμμή επικοινωνίας 800-11 - 56789, όπου οι επενδυτές μπορούν να υποβάλλουν τα ερωτήματά τους για διάφορα χρηματιστηριακά θέματα και να ενημερωθούν για κάθε τι που τους απασχολεί. Οι δραστηριότητες του ως άνω Τμήματος δε περιορίζονται στη δωρεάν τηλεφωνική γραμμή. Περιλαμβάνουν τις γραπτές απαντήσεις στο επενδυτικό κοινό μέσω φαξ, e-mail ή ταχυδρομείου, τις ενημερωτικές εκδόσεις, καθώς και την υλοποίηση εκπαιδευτικών σεμιναρίων σε όλη τη χώρα, έτσι ώστε το επενδυτικό κοινό να αποκτήσει την απαιτούμενη χρηματιστηριακή παιδεία. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν και ιδιαίτερα στον τομέα των ενημερωτικών εκδόσεων, το Χρηματιστήριο και ιδιαίτερα το Τμήμα Υποστήριξης Επενδυτικού Κοινού, στηριζόμενο και σε έρευνα αγοράς για τις ανάγκες του επενδυτικού κοινού, προχώρησε στην εκπόνηση και έκδοση του παρόντος Οδηγού. Το δεύτερο κεφάλαιο του παρόντος Οδηγού καλύπτει την Αγορά Παραγώγων και συντάχθηκε από τα στελέχη της Αγοράς Παραγώγων. Ο επενδυτής που ενδιαφέρεται για περισσότερη πληροφόρηση για την Αγορά Παραγώγων μπορεί να ανατρέξει στη σχετική ιστοσελίδα www.adex.ase.gr και να μελετήσει τα έντυπα που παρουσιάζονται σε αυτή. Μέσα από τον παρόντα Οδηγό επιδιώκουμε ο κάθε επενδυτής να μπορέσει να αντλήσει πληροφορίες για να «κτίσει» το δικό του κώδικα αρχών, επάνω στον οποίο θα στηρίξει τα πρώτα αλλά και τα μεταγενέστερα επενδυτικά του βήματα, ώστε να φθάσει στον επιθυμητό στόχο που είναι η επίτευξη ικανοποιητικών αποδόσεων, ανάλογων του κινδύνου που είναι πρόθυμος να αναλάβει. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 4

Το Τμήμα Υποστήριξης Επενδυτικού Κοινού του Χ.Α. είναι πάντοτε στη διάθεση των επενδυτών. ΤΜΗΜΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΥ Τηλεφωνική Γραμμή 800-11 - 56789 Σοφοκλέους 10, Τ.Κ. 105 59, φαξ: (210) 33 11 975, E-mail: helpdesk@ase.gr ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 5

1. ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 1.1. Ιστορικό ίδρυσης του Χρηματιστηρίου Αθηνών και οργανωτική δομή Η πρώτη χρηματιστηριακή αγορά στην Ελλάδα άρχισε να λειτουργεί ανεπίσημα το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα. Έμποροι και ναυτικοί της εποχής εκείνης ήταν οι πρώτοι που άρχισαν να διαπραγματεύονται συνάλλαγμα και κινητές αξίες στις ανεπίσημες αγορές της Ερμούπολης (Σύρος) και της Αθήνας. Το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (Χ.Α.Α) ιδρύθηκε το 1876 ως αυτόνομος κανονιστικά, δημόσιος φορέας, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου και είχε ως πρώτα αντικείμενα διαπραγμάτευσης τις ομολογίες των Εθνικών Δανείων και τις μετοχές της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 1880, εκλέχτηκε η πρώτη Διοικούσα Επιτροπή του Χρηματιστηρίου και το Χ.Α.Α. άρχισε να λειτουργεί επίσημα. Το Βασιλικό Διάταγμα της 12/16 Ιουνίου 1909 όρισε το Χρηματιστήριο ως τον πρώτο οργανωμένο χώρο για την εκτέλεση συμβάσεων και συναλλαγών σε τίτλους του Δημοσίου και σε τίτλους Τραπεζών και Ανωνύμων Εταιρειών. Το 1918 το Χρηματιστήριο μετατράπηκε σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου εποπτευόμενο από το κράτος. Ο πρώτος νόμος που όρισε σαφώς τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των συναλλασσόμενων μερών (χρηματιστών και επενδυτών) ήταν ο Ν.3632/28. Το 1985 με το Π.Δ.350 προσδιορίστηκαν τα δικαιολογητικά εισαγωγής μετοχών στο Χ.Α.Α. Το 1988 ο Ν.1806 εκσυγχρόνισε το Χ.Α.Α, εισάγοντας το θεσμό της Ανώνυμης Χρηματιστηριακής Εταιρείας, το θεσμό του Κεντρικού Αποθετηρίου Αξιών και ιδρύοντας την Παράλληλη Αγορά Το 1991 με το Ν.1969 ιδρύθηκε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το 1992 με το Π.Δ.50, το οποίο συμπλήρωσε το Π.Δ. 348/85, προσδιορίστηκε το είδος της πληροφόρησης που πρέπει να περιέχεται στο Ενημερωτικό Δελτίο, για την εισαγωγή μιας εταιρείας στο Χ.Α.Α. ή την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου μιας ήδη εισηγμένης εταιρείας. Το 1995 με το Ν.2324 το Χρηματιστήριο μετατράπηκε σε Ανώνυμη Εταιρεία, με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο. Το 1996 ψηφίστηκε ο Ν.2396 για την παροχή Επενδυτικών Υπηρεσιών στον τομέα των κινητών αξιών. Το 1997 με το Ν.2533 τίθεται το πλαίσιο ιδιωτικοποίησης του Χρηματιστηρίου. Το 2000 αποφασίζεται η εισαγωγή των μετοχών του Χρηματιστηρίου στην Κύρια Αγορά. Για το λόγο αυτόν το 2000 ιδρύθηκε η εταιρεία συμμετοχών με την επωνυμία ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ Α.Ε. ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ (Ε.Χ.Α.Ε.), η οποία εισήχθη προς διαπραγμάτευση στο Χρηματιστήριο τον Αύγουστο του 2000. Το 2002 η εταιρεία ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. συγχωνεύθηκε με απορρόφηση από την εταιρεία ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε (Χ.Α). ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 6

Η νέα εταιρεία ονομάσθηκε ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. Σκοπός της εταιρείας είναι η οργάνωση, υποστήριξη και παρακολούθηση των συναλλαγών επί κινητών αξιών, παραγώγων προϊόντων και λοιπών χρηματοοικονομικών προϊόντων καθώς και η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς, η προστασία του επενδυτικού κοινού καθώς και κάθε άλλη συναφής δραστηριότητα. Σήμερα το Χ.Α. είναι Ανώνυμη Εταιρεία με μοναδικό μέτοχο την Ε.Χ.Α.Ε. Διοικείται από 11μελές Διοικητικό Συμβούλιο, τριετούς θητείας, το οποίο απαρτίζεται από εκπροσώπους του Υπουργείου Οικονομίας & Οικονομικών, των χρηματιστηριακών εταιρειών, των εργαζομένων στο Χ.Α., της Τράπεζας της Ελλάδος, της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών και του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών. 1.2. Η εταιρεία ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ Α.Ε. ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ (Ε.Χ.Α.Ε.) Η εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ» (Ε.Χ.Α.Ε.) ιδρύθηκε το 2000. Είναι εταιρεία συμμετοχών (holding company) και σκοπός της είναι, σύμφωνα με το καταστατικό, η συμμετοχή σε εταιρείες οποιασδήποτε νομικής μορφής που αναπτύσσουν δραστηριότητες σχετικές με την υποστήριξη και λειτουργία οργανωμένων αγορών κεφαλαίου. Η Ε.Χ.Α.Ε. λειτουργεί ως η εταιρεία η οποία χαράσσει τη στρατηγική του Ομίλου και παρακολουθεί την πορεία της υλοποίησής της από τις εταιρείες τις οποίες ελέγχει. Η Ε.Χ.Α.Ε. μέχρι σήμερα (Απρίλιος 2003) ελέγχεται κατά ποσοστό 33,4% από το Ελληνικό Δημόσιο μέσω της Δ.Ε.Κ.Α. (Δημόσια Επιχείρηση Κινητών Αξιών). Πολύ σύντομα αναμένεται η μεταβίβαση του πακέτου αυτού σε θεσμικούς και ιδιώτες επενδυτές και η ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης της ΕΧΑΕ. Αναλυτικότερα, ο Όμιλος Εταιρειών Ε.Χ.Α.Ε. αποτελείται από τις ακόλουθες εταιρείες: Χρηματιστήριο Αθηνών Α.Ε. Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών Α.Ε. Εταιρία Εκκαθάρισης Συναλλαγών Επί Παραγώγων Α.Ε. Χρηματιστηριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης Α.Ε. Ανάπτυξη Συστημάτων και Υποστήριξης Κεφαλαιαγοράς Α.Ε. Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης Χρηματιστηριακών Υπηρεσιών. 1.3. Φορείς που εποπτεύουν το Χρηματιστήριο Αθηνών ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 7

Το Χρηματιστήριο εποπτεύεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών μέσω του Κυβερνητικού Επόπτη. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και εποπτεύεται από το Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών. Στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει ανατεθεί κατά κύριο λόγο ο έλεγχος της εφαρμογής των διατάξεων της νομοθεσίας περί κεφαλαιαγοράς. Γενικότερα, μπορεί να λαμβάνει κανονιστικές αποφάσεις με ισχύ ανάλογη αυτής των νόμων και επίσης να εποπτεύει όλο το χώρο της κεφαλαιαγοράς, περιλαμβανομένων του Χρηματιστηρίου Αθηνών, του Κεντρικού Αποθετηρίου Αξιών, της Εταιρίας Εκκαθάρισης Συναλλαγών Επί Παραγώγων, του Χρηματιστηριακού Κέντρου Θεσσαλονίκης, των Ανωνύμων Χρηματιστηριακών Εταιρειών, των Εταιρειών Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών, των Ανωνύμων Εταιρειών Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου και των Ανωνύμων Εταιρειών Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων. Ο Κυβερνητικός Επόπτης ορίζεται από το Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών. Εποπτεύει τη συμμόρφωση όλων των διαπραγματευόμενων μερών με τους ισχύοντες νόμους και κανονισμούς. 1.4. Η προστασία του επενδυτή Η ομαλή λειτουργία της χρηματιστηριακής αγοράς προϋποθέτει τη πιστή και συνεχή τήρηση των κανόνων λειτουργίας και των κανόνων δεοντολογίας της από όλους τους βασικούς συντελεστές που την απαρτίζουν και τη διαμορφώνουν, περιλαμβανομένων των μελών του Χ.Α., των εισηγμένων εταιρειών, των αναδόχων, των θεσμικών επενδυτών και των ιδιωτών επενδυτών. Οι συναλλαγές εποπτεύονται καθημερινά από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το Τμήμα Εποπτείας Συναλλαγών του Χ.Α., ενώ παράλληλα η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το Υπουργείο Οικονομίας - Οικονομικών έχουν θεσπίσει και εφαρμόζουν τους παρακάτω Κώδικες Δεοντολογίας: Κώδικας Δεοντολογίας Λειτουργίας των Ε.Π.Ε.Υ. Κώδικας Δεοντολογίας Θεσμικών Επενδυτών Κανονισμός Αναδοχών Κανονισμός Συμπεριφοράς Εισηγμένων Εταιρειών Ταυτόχρονα, το Συνεγγυητικό Κεφάλαιο Εξασφάλισης Επενδυτικών Υπηρεσιών, που συστάθηκε το 1954 με το Νομοθετικό Διάταγμα 3078, αναδιαρθρώθηκε με το Ν.2533/97, και εναρμονίστηκε με τις διατάξεις της υπ αριθμ. 97/9/ΕΚ Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 8

και του Συμβουλίου της 03.03.1997 για τα συστήματα αποζημίωσης επενδυτών, παρέχει εγγύηση: Αποζημίωσης των επενδυτών σε περίπτωση που μια Α.Χ.Ε. - Ε.Π.Ε.Υ., μέλος ή μη μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., περιέλθει σε αδυναμία να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς τους πελάτες της, για τις καλυπτόμενες από αυτή επενδυτικές υπηρεσίες. Τακτοποίησης των διαφορών που εκκρεμούν μεταξύ μελών ή μη μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η σταθερότητα και αξιοπιστία της λειτουργίας της αγοράς και των παρεχόμενων επενδυτικών υπηρεσιών. Η εκάστοτε αποζημίωση καλύπτεται από το Συνεγγυητικό. Η αποζημίωση κάθε εντολέα ή αντισυμβαλλόμενου μέλους για το σύνολο των απαιτήσεών του κατά Ε.Π.Ε.Υ. - Α.Χ.Ε. θα ισούται με το μικρότερο των εξής ποσών: Του ύψους της συνολικής απαίτησης του εντολέα όπως θα προσδιοριστεί με σχετική απόφαση του Συνεγγυητικού Κεφαλαίου. 30.000 ευρώ ή και ανωτέρου ποσού που θα ορίζεται με απόφαση του Υπουργείου Οικονομίας - Οικονομικών μετά από εισήγηση της Ε.Κ. Η συμμετοχή στο Συνεγγυητικό Κεφάλαιο είναι υποχρεωτική για όλες τις Α.Χ.Ε. - Ε.Π.Ε.Υ., μέλη ή μη μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. Επίσης, όλα τα μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. έχουν ασφαλιστήρια συμβόλαια ύψους τουλάχιστον 5.869.405,72 ευρώ που καλύπτουν τους επιχειρηματικούς κινδύνους από την παροχή επενδυτικών υπηρεσιών, όπως: Ζημιά η οποία οφείλεται σε απάτη, πλαστογραφία ή οποιαδήποτε δόλια συμπεριφορά που διαπράττεται από υπάλληλό τους. Ζημιά προκύπτουσα από απάτη με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων. Ευθύνες οικονομικής αποζημίωσης για συναλλαγές που διενεργήθηκαν σύμφωνα με τους κανόνες του Χρηματιστηρίου. Τέλος, από το 1997 έχει ιδρυθεί το Επικουρικό Κεφάλαιο Εκκαθάρισης της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., που έχει ως σκοπό να ενισχύσει τις ασφαλιστικές δικλείδες του συστήματος εκκαθάρισης. Αν κάποιο μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. για οποιονδήποτε λόγο αδυνατεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του, το Επικουρικό Κεφάλαιο μπορεί να παρέμβει άμεσα ώστε να γίνει η ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 9

εκκαθάριση των συναλλαγών στο Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών. Η ενεργοποίηση αυτής της παρέμβασης μπορεί να γίνει με απλή απόφαση της Τριμελούς Επιτροπής Ενεργοποίησης του Επικουρικού που έχει οριστεί με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Χ.Α. Αφού παρέμβει το Επικουρικό Κεφάλαιο, ώστε να καταστεί δυνατή η εκκαθάριση των συναλλαγών, στη συνέχεια μπορεί να προσφύγει εναντίον των μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., που προκάλεσαν το πρόβλημα και σε περίπτωση οριστικής αδυναμίας των μελών αυτών έναντι του Συνεγγυητικού Κεφαλαίου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΑΓΟΡΑ ΑΞΙΩΝ 1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΞΙΩΝ 1.1. Τι προσφέρει η Αγορά Αξιών του Χρηματιστηρίου Αθηνών στους επενδυτές - Γιατί οι επενδυτές αγοράζουν μετοχές / ομολογίες Η Αγορά Αξιών του Χρηματιστηρίου Αθηνών είναι μια επίσημη, οργανωμένη και ελεγχόμενη αγορά κινητών αξιών, οι τιμές των οποίων προσδιορίζονται από τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης. Το χρηματιστήριο είναι ο χώρος όπου συναντώνται οι αντίθετες προσδοκίες των επενδυτών για τη διαμόρφωση των τιμών των μετοχών μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Στην αγορά του χρηματιστηρίου πάντοτε υπάρχουν κάποιοι επενδυτές που πιστεύουν ότι η τιμή π.χ. μιας μετοχής πρόκειται να υποχωρήσει και κάποιοι άλλοι που για διαφορετικούς λόγους πιστεύουν ότι η τιμή της ίδιας μετοχής πρόκειται να ανέλθει. Οι πρώτοι, προσπαθώντας να πουλήσουν τις μετοχές που κατέχουν, πιέζουν την τιμή της μετοχής πτωτικά, ενώ οι δεύτεροι προσπαθώντας να αγοράσουν, πιέζουν την τιμή της μετοχής ανοδικά και με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνεται μια τιμή όπου η προσφορά και η ζήτηση ισορροπούν τη δεδομένη χρονική στιγμή. Ο επενδυτής βλέπει το χρηματιστήριο ως μια εναλλακτική μορφή τοποθέτησης των χρημάτων που αποταμιεύει, με σκοπό την επιδίωξη ικανοποιητικής απόδοσης, απόδοσης συνήθως υψηλότερης από αυτήν που προσφέρουν επενδύσεις όπως οι τραπεζικές καταθέσεις και τα κρατικά ομόλογα. 1.2. Τι προσφέρει η Αγορά Αξιών του Χρηματιστηρίου Αθηνών στις επιχειρήσεις - Γιατί οι επιχειρήσεις επιδιώκουν την εισαγωγή τους στο Χρηματιστήριο ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 10

Το Χ.Α. αποτελεί επίσης μέρος του συνολικού χρηματοδοτικού συστήματος και όπως και οι τράπεζες παρέχει τα μέσα και τις υπηρεσίες για τη μεταβίβαση χρηματικών πόρων από τις αποταμιεύσεις των επενδυτών στις επιχειρήσεις, οι οποίες με αυτά τα κεφάλαια υλοποιούν τα επενδυτικά τους προγράμματα. Το ευρύ επενδυτικό κοινό, μέσω του Χ.Α., διοχετεύει αποταμιευτικά κεφάλαια στις επιχειρήσεις και προσδοκά θετικές αποδόσεις, που επιτυγχάνονται μέσα από την αναπτυξιακή πορεία της επιχείρησης που οδηγεί σε ανοδική πορεία τη τιμή της μετοχής (κεφαλαιακά κέρδη) καθώς και σε μερισματικές αποδόσεις. Οι επιχειρήσεις μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια από το ευρύ επενδυτικό κοινό, τόσο κατά την εισαγωγή τους στο Χρηματιστήριο, εφόσον εισάγονται μετά από αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με δημόσια εγγραφή, όσο και αργότερα μέσω νέων αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου. 1.3. Ποια προϊόντα διαπραγματεύονται στην Αγορά Αξιών του Χ.Α. Τα αξιόγραφα τα οποία διαπραγματεύονται στην Αγορά Αξιών του Χ.Α. είναι οι μετοχές, τα ομόλογα (τραπεζικά και Ελληνικού Δημοσίου), οι ομολογίες των ανωνύμων εταιρειών (κοινές, ανταλλάξιμες και μετατρέψιμες) καθώς και τα δικαιώματα προτίμησης. Ο μεγαλύτερος όγκος συναλλαγών, καθημερινά, αφορά τις συναλλαγές των μετοχών. Στην Ε.Α.Γ.Α.Κ. μπορούν να διαπραγματεύονται δύο νέοι τίτλοι, τα Μερίδια Κεφαλαίων Αναδυομένων Αγορών (Ε.Κ.Α.Α.) και τα Ελληνικά Πιστοποιητικά (ΕΛ.ΠΙΣ.). Επενδυτικών 1.4. Πώς πραγματοποιούνται οι συναλλαγές στην Αγορά Αξιών του Χ.Α. Οι συναλλαγές των εισηγμένων κινητών αξιών στην Αγορά Αξιών του Χρηματιστηρίου Αθηνών γίνονται τοις μετρητοίς (cash market) εκτός αν είναι συναλλαγές που καλύπτονται από σύμβαση παροχής πίστωσης [margin account). Όλες οι εντολές εκτελούνται μέσω του Ολοκληρωμένου Αυτοματοποιημένου Συστήματος Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (Ο.Α.Σ.Η.Σ.) και κατά τις ώρες διεξαγωγής των συναλλαγών, που προσδιορίζονται με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Χρηματιστηρίου. Οι εντολές εισάγονται στο Ο.Α.Σ.Η.Σ. από τα τερματικά των μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. (Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρείες, Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρείες Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών, Τράπεζες που είναι μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α.). Τα μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. έχουν στη διάθεσή τους τουλάχιστον τρία τερματικά. Όλα τα τερματικά είναι εγκατεστημένα στα γραφεία των μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. και από εκεί εισάγονται οι εντολές. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 11

Όλες οι εντολές που εισάγονται στο Ο.Α.Σ.Η.Σ. πριν την έναρξη της κύριας φάσης της συνεδρίασης (προσυνεδρίαση) συμμετέχουν στη διαμόρφωση της τιμής ανοίγματος. Αν για μια μετοχή δεν υπάρχουν εντολές με όριο τιμής τότε η τιμή ανοίγματος της συγκεκριμένης μετοχής είναι ίδια με την τιμή κλεισίματος της προηγούμενης ημέρας κατάλληλα προσαρμοσμένη για τυχόν εταιρικές πράξεις. Το κριτήριο που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της τιμής ανοίγματος είναι η μεγιστοποίηση του όγκου των συναλλαγών, που ουσιαστικά προσδιορίζει και το σημείο βέλτιστης ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης για κάθε αξιόγραφο τη δεδομένη αυτή χρονική στιγμή. Κατά τη διάρκεια των συναλλαγών οι εντολές συνδυάζονται με βάση τη τιμή (η εντολή αγοράς με την μεγαλύτερη τιμή συνδυάζεται με την εντολή πώλησης με τη χαμηλότερη τιμή) και το χρόνο εισαγωγής τους στο Ο.Α.Σ.Η.Σ. 1.5. Πώς πραγματοποιείται η εκκαθάριση των συναλλαγών Η εταιρεία Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών Α.Ε. (ΚΑΑ) είναι ο κεντρικός φορέας που έχει αναλάβει την εκκαθάριση των χρηματιστηριακών συναλλαγών επί κινητών αξιών, δηλαδή την τακτοποίηση των υποχρεώσεων των μερών που προέβησαν σε συναλλαγές μετοχών, ομολόγων και δικαιωμάτων και τη διαχείριση του Συστήματος Άϋλων Τίτλων (Σ.Α.Τ.). Στο Σ.Α.Τ. καταχωρούνται τόσο οι άϋλες μετοχές όσο και τα ομόλογα σε άϋλη μορφή και παρακολουθούνται οι μεταβιβάσεις αυτών μέσω των Μερίδων και Λογαριασμών Αξιών των επενδυτών που τηρούνται σε αυτό. Στην εκκαθάριση των χρηματιστηριακών συναλλαγών συμμετέχουν οι χειριστές του Σ.Α.Τ., δηλαδή τα μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. (Α.Χ.Ε. - Α.Χ.Ε.Π.Ε.Υ., Τράπεζες που έχουν γίνει μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α.) και οι Τράπεζες που παρέχουν υπηρεσίες θεματοφυλακής. Στη διαδικασία της εκκαθάρισης των συναλλαγών δε μετέχουν οι επενδυτές. Στο τέλος κάθε συνεδρίασης το Κ.Α.Α. ενημερώνεται από το Χ.Α., ηλεκτρονικά, για τις συναλλαγές της ημέρας. Επίσης, την ίδια ημέρα τα μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. παραδίδουν στο Κ.Α.Α. καταστάσεις με τις συναλλαγές που πραγματοποίησαν τη συγκεκριμένη ημέρα και το Κ.Α.Α. αναλαμβάνει την εκκαθάρισή τους (ημέρα Τ). Στη συνέχεια, το Κ.Α.Α. μέσω του Σ.Α.Τ. επεξεργάζεται τις πληροφορίες που παρέλαβε από το Χ.Α. και τα μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. Οι πληροφορίες περιλαμβάνουν τις συναλλαγές της ημέρας με το όνομα και τον κωδικό της κινητής αξίας, το όνομα του αντισυμβαλλόμενου μέλους, ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 12

τη τιμή και τη ποσότητα της κινητής αξίας και τη συνολική αξία των συναλλαγών, ξεχωριστά για τις αγορές και τις πωλήσεις. Μετά την αντιπαραβολή και συμφωνία των στοιχείων εκτυπώνεται η τελική κατάσταση εκκαθάρισης τίτλων και μετρητών. Τα αποτελέσματα οριστικοποιούνται τις επόμενες δυο ημέρες της συναλλαγής [ημέρες (Τ+1) έως (Τ+2)]. Η τελική κατάσταση εκκαθάρισης η οποία περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις σε τίτλους και μετρητά των μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., δίνεται σε κάθε μέλος νωρίς την τρίτη ημέρα από την ημερομηνία συναλλαγής, η οποία αποτελεί την ημέρα διακανονισμού για όλες τις συναλλαγές που εκκαθαρίζονται στο Κ.Α.Α. Την ημέρα αυτή γίνονται οι κατάλληλες μεταφορές ποσών (με τη μεσολάβηση της τράπεζας - θεματοφύλακα) και κινητών αξιών από τους αντίστοιχους λογαριασμούς Σ.Α.Τ. [ημέρα (Τ+3)]. Σημειώνεται ότι για την εκκαθάριση των συναλλαγών επί παραγώγων προϊόντων που διαπραγματεύονται στην Αγορά Παραγώγων του Χ.Α., υπεύθυνη είναι η εταιρεία ΕΤ.Ε.Σ.Ε.Π. Α.Ε. (www.adech.ase.gr). 2. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΫΛΩΝ ΤΙΤΛΩΝ (ΣΑΤ) Η εκκαθάριση των συναλλαγών επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ελκυστικότητα των κεφαλαιαγορών εφόσον τόσο οι θεσμικοί όσο και οι απλοί επενδυτές προσπαθούν να αποφύγουν αγορές όπου η ολοκλήρωση των συναλλαγών είναι αργή, ακριβή και αναξιόπιστη. Το Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών, στην προσπάθειά του να συμβάλλει στην αναβάθμιση της ελληνικής κεφαλαιαγοράς και στη καθιέρωσή της ως ώριμη και ανεπτυγμένη αγορά, κατάφερε να βελτιώσει σημαντικά την εκκαθάριση των συναλλαγών και άρα το χρηματιστηριακό χώρο, μέσα στο έτος 1999, με την ολοκλήρωση της αποϋλοποίησης των μετοχών και την ταυτόχρονη ακύρωση των έγγραφων βεβαιώσεων (μετοχικοί τίτλοι ή αποθετήρια έγγραφα) και την αντικατάστασή τους με ένα μηχανογραφημένο σύστημα λογιστικών εγγραφών. Έτσι, από τη στιγμή που εφαρμόσθηκε η αποϋλοποίηση των τίτλων η εκκαθάριση των συναλλαγών γίνεται πλέον μέσω λογιστικών εγγραφών και επομένως δεν υφίσταται θέμα φύλαξης των τίτλων, μέσω θεματοφυλάκων, δηλαδή μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. (Α.Χ.Ε. - Α.Χ.Ε.Π.Ε.Υ., Τράπεζες που έχουν γίνει μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α.) και τραπεζών που παρέχουν τέτοιες υπηρεσίες. 2.1. Το «απόρρητο» των αρχείων του Κ.Α.Α. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 13

Οι καταχωρήσεις στα αρχεία του Κ.Α.Α. που αφορούν άϋλες μετοχές είναι απόρρητες και το απόρρητο ισχύει έναντι πάντων και μάλιστα ακόμα και έναντι της ίδιας της εκδότριας εταιρείας στην περίπτωση των ανωνύμων μετοχών, ενώ δεν ισχύει έναντι της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της, καθώς και του Χ.Α. για τη διαπίστωση της ύπαρξης της απαιτούμενης διασποράς ή για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα ελέγχων που διενεργούν οι αρμόδιες υπηρεσίες του Χ.Α. για τον εντοπισμό και την εξακρίβωση παραβάσεων της χρηματιστηριακής νομοθεσίας. Τέλος, επιτρέπεται η παροχή πληροφοριών με τους ίδιους όρους που επιτρέπεται για την παροχή πληροφοριών για καταθέσεις σε τράπεζες. Οι χειριστές του Σ.Α.Τ. (μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. και πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν ως θεματοφύλακες) έχουν πρόσβαση μόνο στο Λογαριασμό και στη Μερίδα του επενδυτή - πελάτη τους, ο οποίος τους έχει χορηγήσει σχετική εξουσιοδότηση πρόσβασης. 2.2. Οφέλη αποϋλοποίησης Η αποϋλοποίηση προσέδωσε πολλαπλά οφέλη στους επενδυτές αλλά και στις εισηγμένες στο Χ.Α. εταιρείες, καθιστώντας το Χ.Α. πιο ελκυστικό καθώς μέσω αυτής επετεύχθη: η αποτελεσματικότερη, ταχύτερη και ασφαλέστερη εκκαθάριση των χρηματιστηριακών συναλλαγών, η ταχύτερη πίστωση των μετοχών στο λογαριασμό αξιών των επενδυτών κατά την εκτέλεση των εταιρικών πράξεων, η δυνατότητα πλήρους ενημέρωσης των επενδυτών η μείωση του κόστους φύλαξης των τίτλων και η δυνατότητα χρηματικών καταβολών, κατόπιν σχετικού αιτήματος του επενδυτή, για αξίες καταχωρημένες στο λογαριασμό χειριστή και στον ειδικό λογαριασμό. 2.3. Αλλαγή χρηματιστηριακής εταιρείας από τον επενδυτή Η αποϋλοποίηση των μετοχών επιτρέπει επίσης την εύκολη μεταφορά του χαρτοφυλακίου (ή μέρους αυτού) ενός επενδυτή από ένα μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. σε ένα ή περισσότερα από ένα άλλα μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. Ο επενδυτής με απλή αίτηση στο μέλος του Χ.Α., που είναι χειριστής του λογαριασμού αξιών και της μερίδας του στο Σ.Α.Τ., μπορεί να ζητήσει να μεταφερθεί το χαρτοφυλάκιό του (ή μέρος αυτού) σε άλλο μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. που θα ορίσει χειριστή του Λογαριασμού και της Μερίδας του στο Σ.Α.Τ. ή στον ειδικό λογαριασμό του Σ.Α.Τ. του Κεντρικού Αποθετηρίου Αξιών. Η μεταφορά πραγματοποιείται, είτε απευθείας από τον αρχικό χειριστή του Λογαριασμού του στο νέο χειριστή, είτε με την πληκτρολόγηση από το νέο χειριστή του κωδικού μεταφοράς, ο οποίος εκδίδεται από τον αρχικό χειριστή. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 14

Ο επενδυτής, οποιαδήποτε χρονική στιγμή αποφασίσει, μπορεί να αλλάξει χειριστή Σ.Α.Τ. για συγκεκριμένες ή και για όλες τις μετοχές του χαρτοφυλακίου του. Σε κάθε περίπτωση όμως πώλησης μετοχών, προκειμένου να μπορεί να πραγματοποιηθεί η συναλλαγή, οι μετοχές πρέπει να βρίσκονται στο Λογαριασμό Αξιών και στη Μερίδα του επενδυτή και να τις χειρίζεται ο χειριστής Σ.Α.Τ., μέσω του οποίου διενεργείται η πώληση. 3. Η ΜΕΤΟΧΗ 3.1. Τι είναι μετοχή Μετοχή είναι ένα μερίδιο στο κεφάλαιο μιας ανώνυμης εταιρείας. Προκειμένου να ιδρυθεί μια ανώνυμη εταιρεία συγκεντρώνεται ένα κεφάλαιο το οποίο διαιρείται σε μικρότερα ίσα μερίδια (μετοχές). Ο επενδυτής μπορεί να αγοράσει ένα μικρό ή ένα μεγαλύτερο μέρος μετοχών, ισάξιο του ποσού των χρημάτων που θέλει να επενδύσει. Από τη στιγμή που γίνεται μέτοχος μιας εταιρείας, γίνεται εν μέρει και ιδιοκτήτης της και μπορεί να συμβάλλει στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τη διαχείρισή της. 3.2. Είδη μετοχών Η κοινή μετοχή είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος μετοχής και περιλαμβάνει όλα τα βασικά δικαιώματα ενός μετόχου, όπως δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη, στην έκδοση νέων μετοχών, στο προϊόν της εκκαθάρισης, καθώς και δικαίωμα ψήφου στη Γενική Συνέλευση της εταιρείας και συμμετοχής στη διαχείρισή της. Η προνομιούχος μετοχή προσφέρει απλά ένα προβάδισμα έναντι των κατόχων κοινών μετοχών, στη λήψη μερίσματος και στη λήψη του προϊόντος της εκκαθάρισης σε περίπτωση διάλυσης της επιχείρησης, αλλά συνήθως στερείται του δικαιώματος ψήφου και συμμετοχής στη διαχείριση της επιχείρησης. 3.3. Είδη τιμών της μετοχής Η ονομαστική τιμή της μετοχής προκύπτει κατά την πρώτη έκδοση των μετοχών, διαιρώντας την αξία του μετοχικού κεφαλαίου της ανώνυμης εταιρείας με τον αριθμό μετοχών, που εξέδωσε αρχικά. Αργότερα η ονομαστική τιμή μπορεί να μεταβληθεί με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης της εταιρείας. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 15

Η λογιστική τιμή της μετοχής απεικονίζει την πραγματική αξία της και προκύπτει διαιρώντας τα ίδια κεφάλαια της ανώνυμης εταιρείας με τον αριθμό μετοχών της εταιρείας σε κυκλοφορία. Η χρηματιστηριακή τιμή της μετοχής, διαμορφώνεται καθημερινά στη συνεδρίαση της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. μέσω της προσφοράς και της ζήτησης. 3.4. Ημερήσια διακύμανση τιμών μετοχών Η ημερήσια διακύμανση των τιμών των μετοχών καθορίζεται με απόφαση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Αυτή τη στιγμή, κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης η τιμή μιας μετοχής που τελεί υπό συνεχή διαπραγμάτευση (ΑΓΟΡΑ Α και ΝΕ.Χ.Α.) έχει κλιμακούμενο μέγιστο όριο ημερήσιας διακύμανσης. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι το πρώτο όριο είναι +/-12% από τη τιμή κλεισίματος της αμέσως προηγούμενης συνεδρίασης, σημείο στο οποίο παραμένει η μετοχή για 15 λεπτά της ώρας εφόσον δεν υπάρξει καλύτερη τιμή αγοράς /πώλησης αντίστοιχα. Μόλις περάσει το χρονικό αυτό διάστημα, το όριο ημερήσιας διακύμανσης επεκτείνεται στο +/-18% αντίστοιχα. Όσον αφορά τη τιμή μιας μετοχής που τελεί υπό στιγμιαία διαπραγμάτευση (ΑΓΟΡΑ Β & Γ - διαδικασία διαπραγμάτευσης call auctions) δεν μπορεί να αποκλίνει περισσότερο από +/-12% από τη τιμή κλεισίματος της αμέσως προηγούμενης συνεδρίασης. Το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο ανόδου κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης (+12% ή +18% ανάλογα) αποκαλείται limit up και το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο πτώσης (-12% ή -18% ανάλογα) αποκαλείται limit down. Κατά την εισαγωγή μιας νέας εταιρείας τις τρεις πρώτες ημέρες διαπραγμάτευσης δεν υπάρχει όριο διακύμανσης της τιμής της μετοχής της. Επίσης, δεν υπάρχει όριο διακύμανσης στην τιμή διαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων, για όλη την περίοδο διαπραγμάτευσής τους. 4. ΤΑ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΑ ΔΑΝΕΙΑ 4.1. Τι είναι τα ομολογιακά δάνεια Τα ομολογιακά δάνεια είναι ένας εναλλακτικός τρόπος άντλησης κεφαλαίων από τις επιχειρήσεις και επίσης ένα επενδυτικό εργαλείο που οι επενδυτές μπορούν να συμπεριλάβουν στο χαρτοφυλάκιό τους προκειμένου να επιτύχουν καλύτερη διαφοροποίηση των συνολικών επενδύσεών τους. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 16

Οι κοινές ομολογίες θεωρούνται αξιόγραφα σταθερού εισοδήματος διότι ο εκδότης του ομολογιακού δανείου (που μπορεί να είναι είτε το Ελληνικό Δημόσιο είτε οι ανώνυμες εταιρείες - περιλαμβανομένων και των Τραπεζών) έχει αναλάβει την υποχρέωση (νομική δέσμευση) να καταβάλει στο τέλος κάθε χρονικής περιόδου ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό για όλη τη διάρκεια ζωής του αξιογράφου. Το συγκεκριμένο χρηματικό ποσό είναι ο τόκος. Ο εκδότης των ομολογιών αναλαμβάνει την υποχρέωση να εξυπηρετήσει πρώτα τις νόμιμες απαιτήσεις των ομολογιούχων (καταβολή των τόκων και επιστροφή του αρχικού κεφαλαίου κατά τη λήξη της ομολογίας) ανεξάρτητα από το επίπεδο κερδών της επιχείρησης και μετά να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των μετόχων. Οι ομολογίες είναι πιστοποιητικά χρέους με διάρκεια ζωής συνήθως μεγαλύτερη από ένα έτος ενώ τα ομόλογα έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής. 4.2. Γιατί οι επενδυτές επιλέγουν να επενδύσουν σε εταιρικά ομόλογα Οι επενδυτές προτιμούν να αγοράσουν εταιρικά ομόλογα για διάφορους λόγους όπως: Ελκυστικές αποδόσεις: Τα εταιρικά ομόλογα συνήθως προσφέρουν υψηλότερες αποδόσεις από τα αντίστοιχης χρονικής διάρκειας κρατικά ομόλογα ή έντοκα γραμμάτια. Αυτές οι υψηλότερες αποδόσεις συνοδεύονται συνήθως και από υψηλότερο κίνδυνο. Σταθερό εισόδημα: Επενδυτές που επιθυμούν σταθερό εισόδημα από τις επενδύσεις τους και ταυτόχρονα εξασφάλιση του αρχικού κεφαλαίου τους τα περιλαμβάνουν στα χαρτοφυλάκιά τους, σαν επένδυση με σταθερότερη απόδοση από τις μετοχές. Περιορισμένος κίνδυνος: Οι εταιρικές ομολογίες αξιολογούνται και το επιτόκιό τους προσδιορίζεται ανάλογα με τα ιστορικά στοιχεία πιστοληπτικής ικανότητας και ικανότητας αποπληρωμής υποχρεώσεων της εταιρείας. Όσο υψηλότερη είναι η αξιολόγηση τόσο ασφαλέστερη είναι η επένδυση. Γενικά οι ομολογίες θεωρούνται χαμηλότερου ρίσκου από την επένδυση σε μετοχές. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 17

Διαφοροποίηση: Τα εταιρικά ομόλογα παρέχουν τη δυνατότητα να επιλέξει ο επενδυτής από διάφορους κλάδους, τομείς δραστηριότητας και διάφορα χαρακτηριστικά πιστοληπτικής ποιότητας ώστε να καλύπτονται οι επιδιώξεις του. 4.3. Βασικοί όροι ομολόγων Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των ομολόγων είναι η διάρκεια ζωής. Η διάρκεια ζωής του ομολόγου δείχνει πότε ο επενδυτής αναμένει επιστροφή του αρχικού κεφαλαίου και πόσο χρονικό διάστημα θα αναμένει τις πληρωμές του τόκου. (Υπάρχουν πάντως περιπτώσεις εταιρικών ομολόγων που παρέχουν δυνατότητα επαναγοράς ή ανάκλησης, χαρακτηριστικά που μπορούν να επηρεάσουν την ημερομηνία επιστροφής του κεφαλαίου). Τα εταιρικά ομόλογα γενικά διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: Βραχυπρόθεσμα (διάρκεια 1-3 έτη). Μεσοπρόθεσμα (διάρκεια 3-10 έτη). Μακροπρόθεσμα (διάρκεια μεγαλύτερη των 10 ετών). 4.4. Χαρακτηριστικά ομολόγου Έναν άλλο χαρακτηριστικό παράγοντα που πρέπει να γνωρίζει ο επενδυτής πριν αγοράσει ένα ομόλογο είναι το επιτόκιο. Μέσω των ομολογιακών δανείων ο επενδυτής δανείζει στον εκδότη ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Σε αντάλλαγμα ο επενδυτής λαμβάνει σταθερές πληρωμές τόκων με ένα σταθερό χρονοδιάγραμμα για όλη τη διάρκεια ζωής του ομολόγου και επιστροφή του αρχικά επενδυμένου κεφαλαίου με τη λήξη του ομολόγου. Τα τρία είδη επιτοκίων που προσφέρονται είναι τα ακόλουθα: α) Σταθερό επιτόκιο Τα περισσότερα ομολογιακά δάνεια είναι τα κλασσικά με σταθερό επιτόκιο. β) Κυμαινόμενο επιτόκιο Υπάρχουν ομολογιακά δάνεια που έχουν διαφοροποιημένο επιτόκιο που προσαρμόζεται περιοδικά ανάλογα με ένα δείκτη συνδεδεμένο με τα έντοκα γραμμάτια ή τη χρηματαγορά. Παρότι αυτά τα ομόλογα προσφέρουν προστασία έναντι της ανόδου των επιτοκίων, οι αποδόσεις τους είναι τυπικά χαμηλότερες από εκείνες των ομολόγων σταθερού επιτοκίου με ίδια διάρκεια ζωής. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 18

γ) Zero-coupon Αυτά είναι ομολογιακά δάνεια που δεν έχουν περιοδικές πληρωμές τόκων. Αντί αυτού πωλούνται με σημαντική έκπτωση έναντι της ονομαστικής τους αξίας και με απόδοση την πλήρη ονομαστική τους αξία με τη λήξη τους. Στην Ελλάδα, ομολογιακά δάνεια αυτής της μορφής είναι τα Έντοκα Γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου. δ) Ο κίνδυνος του επιτοκίου Όλα τα ομολογιακά δάνεια τείνουν να αυξάνονται σε αξία όταν τα επιτόκια μειώνονται. Συνήθως όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια ζωής τόσο μεγαλύτερη είναι η διακύμανση της τιμής τους. Αν ο επενδυτής πρόκειται να κρατήσει το ομόλογο μέχρι την λήξη του τότε ενδιαφέρεται λιγότερο για αυτές τις διακυμάνσεις της τιμής (που είναι γνωστές σαν κίνδυνος επιτοκίου ή κίνδυνος της αγοράς) γιατί θα λάβει την ονομαστική αξία του ομολόγου στην λήξη. Στους επενδυτές μπορεί να δημιουργηθεί σύγχυση από αυτή την αντίστροφη σχέση μεταξύ ομολόγων και επιτοκίων, δηλ. το γεγονός ότι τα ομόλογα αξίζουν λιγότερο όταν τα επιτόκια αυξάνονται. Αλλά η εξήγηση είναι απλή: Όταν τα επιτόκια αυξάνονται νέες εκδόσεις παρουσιάζονται στην αγορά με υψηλότερες αποδόσεις από τις παλιότερες εκδόσεις ομολογιών κάνοντας τις παλαιές εκδόσεις να αξίζουν λιγότερο. Επομένως οι τιμές τους κατεβαίνουν. Όταν τα επιτόκια μειώνονται οι νέες εκδόσεις ομολογιών που παρουσιάζονται στην αγορά με χαμηλότερες αποδόσεις από τις παλιότερες εκδόσεις κάνουν τις παλιές εκδόσεις να παρουσιάζουν μεγαλύτερη απόδοση. Επομένως οι τιμές ανεβαίνουν. Σαν αποτέλεσμα αν ο επενδυτής θελήσει να πουλήσει το ομόλογο πριν την λήξη του, αυτό μπορεί να αξίζει περισσότερο ή λιγότερο απ ότι πλήρωσε για να το αγοράσει. Διάφοροι οικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν το επίπεδο της κατεύθυνσης των επιτοκίων στην οικονομία. Τα επιτόκια παραδοσιακά αυξάνονται όταν η οικονομία παρουσιάζει ανάπτυξη και μειώνονται όταν η οικονομία παρουσιάζει υποχώρηση της ανάπτυξης. Με παρόμοιο τρόπο η άνοδος του πληθωρισμού οδηγεί σε άνοδο των επιτοκίων (παρόλο που από ένα σημείο και μετά τα υψηλότερα επιτόκια συμβάλλουν στον υψηλότερο πληθωρισμό) και ένας χαμηλός πληθωρισμός οδηγεί σε χαμηλότερα επιτόκια. Ο πληθωρισμός είναι ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες που επηρεάζουν τα επιτόκια. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 19

ε) Η απόδοση Η απόδοση είναι μια βασική έννοια στην κατανόηση της επένδυσης σε ομόλογα γιατί είναι το μέσον που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της απόδοσης ενός ομολόγου σε σύγκριση με ένα άλλο. Επιτρέπει στον επενδυτή να λάβει αποφάσεις σχετικά με το ποιο ομόλογο να επιλέξει. Η συνολική απόδοση που ο επενδυτής αποκομίζει από το ομόλογο δεν είναι σταθερή όπως το ονομαστικό επιτόκιο του ομολόγου. Μεταβάλλεται και αντικατοπτρίζει τις μεταβολές της τιμής του ομολόγου που προκαλούνται από τις μεταβολές των επιτοκίων. Παραθέτουμε ένα παράδειγμα για τη λειτουργία απόδοσης των ομολόγων: Επενδυτής αγοράζει ένα ομόλογο, το κρατάει για ένα χρόνο, ενώ τα επιτόκια αυξάνονται και μετά το πουλάει. Εισπράττει χαμηλότερη τιμή για το ομόλογο από ότι το αγόρασε γιατί κανείς άλλος δεν θα το αποδεχόταν με επιτόκιο χαμηλότερο από αυτό της αγοράς. Παρότι ο αγοραστής θα έχει το ίδιο ονομαστικό επιτόκιο με αυτό που ο αρχικός επενδυτής είχε και θα εισπράξει στην λήξη το ίδιο κεφάλαιο η πραγματική απόδοση του αγοραστή είναι υψηλότερη από αυτήν του αρχικού επενδυτή, γιατί ο αγοραστής πλήρωσε λιγότερα για να αγοράσει το ομόλογο. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες αποδόσεων δύο όμως - η απόδοση στη λήξη και η τρέχουσα απόδοση - θεωρούνται πιο σημαντικές για τους περισσότερους επενδυτές. στ) Τρέχουσα απόδοση Η τρέχουσα απόδοση είναι η ετήσια απόδοση επί του ονομαστικού ποσού αγοράς του ομολόγου ανεξάρτητα από τη διάρκεια ζωής του. Αν ένας επενδυτής αγοράσει ένα ομόλογο στην ονομαστική του τιμή, η τρέχουσα απόδοση είναι το συγκεκριμένο ονομαστικό επιτόκιο. Η τρέχουσα απόδοση ενός ομολόγου αγορασμένου στην ονομαστική του τιμή, με ονομαστικό επιτόκιο π.χ. 4,5% είναι επίσης 4,5%. Όμως αν η αγοραία τιμή του ομολόγου είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από την ονομαστική τότε η τρέχουσα απόδοση θα είναι διαφορετική. Για παράδειγμα, αν ο επενδυτής αγοράσει ένα ομόλογο 1.000 ευρώ με 4,5% ονομαστικό επιτόκιο, αφότου έχουν ανέβει τα επιτόκια πάνω από αυτό το επίπεδο και θελήσει να το πουλήσει, θα το πουλήσει σε τιμή μικρότερη της ονομαστικής. Έστω ότι θα το πουλήσει στα 900 ευρώ. Η τρέχουσα απόδοση θα είναι 5% (1.000 ευρώ * 0,045 /900 ευρώ). ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 20

Περισσότερο σημαντικό μέγεθος είναι η απόδοση στην λήξη, επειδή εκφράζει την συνολική απόδοση που θα λάβει ο επενδυτής εάν κρατήσει ένα ομόλογο μέχρι την λήξη του. Αυτή επίσης επιτρέπει να συγκριθούν ομόλογα με διαφορετικές λήξεις και κουπόνια (τοκομερίδια). Η απόδοση στη λήξη περιλαμβάνει όλο τον τόκο και επιπρόσθετα το κεφαλαιακό κέρδος που ο επενδυτής θα πραγματοποιήσει [αν αγοράσει το ομόλογο κάτω από την ονομαστική αξία) ή την κεφαλαιακή ζημιά που θα υποστεί (αν αγοράσει το ομόλογο σε υψηλότερη τιμή της ονομαστικής). Οι επενδυτές πρέπει να ζητούν από τον επενδυτικό τους σύμβουλο να τους παράσχει την ακριβή απόδοση στη λήξη για κάθε ομόλογο που τους ενδιαφέρει. Οι επενδυτές δεν πρέπει να αγοράζουν κρίνοντας μόνο με βάση την τρέχουσα απόδοση, γιατί μπορεί να μην εκφράζει τη πραγματική απόδοση του ομολόγου. ζ) Κίνδυνος από τον όρο της «ανάκλησης» ή πρόωρης αποπληρωμής του δανείου από τον εκδότη Μια κατηγορία κινδύνου είναι ο κίνδυνος που προκαλείται από τους όρους «ανάκλησης και επιστροφής του επενδυθέντος κεφαλαίου». Αν το ενημερωτικό δελτίο του ομολόγου (το νομικό έντυπο που περιγράφει τους όρους και τις προϋποθέσεις έκδοσής του) περιέχει «όρο ανάκλησης» ο εκδότης διατηρεί το δικαίωμα να αποσύρει το ομολογιακό δάνειο, ολικά ή μερικά, αποπληρώνοντάς το, πριν την προγραμματισμένη ημερομηνία λήξης. Για τον εκδότη το κυριότερο πλεονέκτημα αυτού του όρου είναι ότι του επιτρέπει να αντικαταστήσει το υφιστάμενο δάνειο με μια άλλη έκδοση χαμηλότερου επιτοκίου. Η ύπαρξη του «όρου ανάκλησης» καθιστά αβέβαιο το αν το δάνειο θα παραμείνει υφιστάμενο μέχρι την ημερομηνία λήξης του. Οι επενδυτές διακινδυνεύουν να χάσουν ένα ομόλογο που αποδίδει ένα υψηλότερο επιτόκιο όταν τα επιτόκια έχουν μειωθεί και οι εκδότες αποφασίζουν να ανακαλέσουν τα ομόλογά τους. Όταν ένα ομόλογο ανακαλείται ο επενδυτής πρέπει συνήθως να επενδύσει σε τίτλους με χαμηλότερες αποδόσεις. Ο «όρος ανάκλησης» περιορίζει τη θετική αξιολόγηση της τιμής ενός ομολόγου, που θα μπορούσε να περιμένει κανείς όταν τα επιτόκια αρχίζουν να μειώνονται. Επειδή ο «όρος ανάκλησης» θέτει τον επενδυτή σε μειονεκτική θέση, τα δυνάμενα να ανακληθούν ομόλογα φέρουν υψηλότερες αποδόσεις από τα μη δυνάμενα να ανακληθούν. Σαν ένα επί πλέον κίνητρο προκειμένου να διατεθεί το ομόλογο που χαρακτηρίζεται από τον όρο της ανάκλησης, ο εκδότης ορίζει την τιμή ανάκλησης (την τιμή που καταβάλλεται στους ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 21

επενδυτές όταν το ομόλογο ανακληθεί) υψηλότερη από την (ονομαστική) αξία της έκδοσης του ομολόγου. Η διαφορά μεταξύ της τιμής ανάκλησης και της ονομαστικής είναι το call premium. Γενικά, οι κάτοχοι ομολόγων έχουν κάποια προστασία έναντι στην δυνατότητα ανάκλησης εκ μέρους των εκδοτών. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ένα ομόλογο διάρκειας 15 ετών μέχρι τη λήξη του, χωρίς δυνατότητα ανάκλησης για δυο χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι ο επενδυτής είναι προστατευμένος έναντι δυνατότητας ανάκλησης για δυο χρόνια, μετά από τα οποία ο εκδότης έχει το δικαίωμα να ανακαλέσει το ομόλογο. 4.5. Ομολογιακό δάνειο μετατρέψιμο σε μετοχές Ομολογιακό δάνειο που εκτός από την καταβολή τόκων χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητα που παρέχει στον επενδυτή μετατροπής των ομολογιών σε μετοχές του ίδιου εκδότη με συγκεκριμένους όρους που περιγράφονται στο ενημερωτικό δελτίο της έκδοσης του ομολογιακού δανείου. 4.5.1. Πιστωτικός κίνδυνος Αξιολόγηση φερεγγυότητας Η δυνατότητα ενός εκδότη ομολογιών να πληρώνει τα χρέη του, γεγονός το οποίο συμπεριλαμβάνει πληρωμή όλων των τόκων και του αρχικού κεφαλαίου εγκαίρως, είναι σημαντικός παράγοντας για την αξιολόγηση ενός ομολόγου από τους επενδυτές. Τα περισσότερα εταιρικά ομόλογα αξιολογούνται για την φερεγγυότητά τους από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης - rating agencies π.χ. Standard & Poor s, Moody s, Fitch etc. 4.5.2. Τιμή ανοίγματος ομολόγου Η τιμή ανοίγματος των ομολόγων είναι ίδια με τη τιμή εκκίνησής τους, επειδή δεν υπάρχει προσυνεδριακή φάση. Ως τιμή εκκίνησης λαμβάνεται η τιμή κλεισίματος της προηγούμενης ημέρας. 4.5.3. Τιμή κλεισίματος ομολόγου Η τιμή κλεισίματος των ομολόγων ορίζεται ως ο σταθμισμένος, με τον όγκο, μέσος όρος των συναλλαγών των τελευταίων 30 λεπτών της συνεδρίασης. Ο υπολογισμός της τιμής κλεισίματος των ομολόγων για την Αγορά Ο, αποτελείται από τα παρακάτω βήματα: ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 22

Υπολογισμός του Σταθμισμένου, με τον όγκο, μέσου όρου της τιμής εκτέλεσης των Συναλλαγών στο ομόλογο τα τελευταία 30 των συναλλαγών της Συνεχούς Φάσης Διαπραγμάτευσης (Κύριος Πίνακας). Αν δεν υπάρχει συναλλαγή στο διάστημα των τελευταίων 30 τότε ο υπολογισμός γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τις συναλλαγές των τελευταίων 60. Αν δεν υπάρχουν συναλλαγές τα τελευταία 60 τότε λαμβάνονται υπόψη οι συναλλαγές ολόκληρης της ημέρας. Αν δεν υπάρχουν συναλλαγές ολόκληρη την ημέρα τότε η τιμή κλεισίματος είναι η Τιμή Εκκίνησης του ομολόγου (αρχική τιμή του ομολόγου στην ημέρα). Για την υποστήριξη της διαπραγμάτευσης των ομολόγων από το σύστημα ΟΑΣΗΣ, εφαρμόζονται τα παρακάτω βασικά χαρακτηριστικά του μοντέλου διαπραγμάτευσης: Η εισαγωγή εντολών αγοράς και πώλησης γίνεται σε τιμή επί τοις εκατό της ονομαστικής αξίας του ομολόγου εκφρασμένη σε χιλιοστά (π.χ. τιμή 103345 ισοδυναμεί με τιμή 103,345%). Η κατάταξη των εντολών παραμένει όπως στην αγορά των μετοχών (καλύτερος αγοραστής είναι ο ακριβότερος αγοραστής και καλύτερος πωλητής είναι ο φθηνότερος πωλητής). Η προτεραιότητα των εντολών βασίζεται στο γνωστό κανόνα: τιμή χρόνος. Οι συναλλαγές εκτελούνται στην τιμή της εντολής που προϋπάρχει στο σύστημα. Η διαπραγμάτευση διέπεται από τον κανόνα της ανωνυμίας του αντισυμβαλλόμενου. Η διαπραγμάτευση πραγματοποιείται αποκλειστικά μέσω εντολών (order driven market), δηλαδή δεν υπάρχουν ειδικοί διαπραγματευτές. Τέλος σημειώνεται ότι ως ανώτατο / κατώτατο ημερήσιο επιτρεπόμενο ποσοστό διακύμανσης των τιμών των κινητών αξιών που είναι εισηγμένες για διαπραγμάτευση στην Αγορά Αξιών Σταθερού Εισοδήματος ορίζεται το +/- 4% εκτός από τις μετατρέψιμες ομολογίες οι οποίες διαπραγματεύονται ελεύθερα, δηλαδή χωρίς ημερήσιο όριο διακύμανσης. 5. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΞΙΩΝ ΤΟΥ Χ.Α Τα μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρείες (Α.Χ.Ε.), Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρείες Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (Α.Χ.Ε.Π.Ε.Υ.) και τράπεζες που έχουν γίνει μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., είναι οι μόνες εταιρείες οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να διαβιβάζουν άμεσα εντολές αγοράς και πώλησης μετοχών στο Ολοκληρωμένο Αυτοματοποιημένο Σύστημα Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (Ο.Α.Σ.Η.Σ.) του Χ.Α. Η άδεια ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 23

λειτουργίας των μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α,.στις πρώτες δύο περιπτώσεις (Α.Χ.Ε. και Α.Χ.Ε.Π.Ε.Υ.) χορηγείται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, εφόσον εδρεύουν στην Ελλάδα, εφόσον πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια ως προς τον εξοπλισμό τους, την οργάνωσή τους, τη στελέχωσή τους και τη κεφαλαιακή τους επάρκεια, ανάμεσα σε άλλα, ενώ των τραπεζών χορηγείται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Η αποδοχή τους ως μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. γίνεται από το Δ.Σ. του Χ.Α., εφόσον πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια ως προς π.χ. τη συμμετοχή τους στο Συνεγγυητικό Κεφάλαιο, τον διορισμό χρηματιστηριακού εκπροσώπου κλπ. Τα μέλη της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. πραγματοποιούν συναλλαγές μέσω των χρηματιστηριακών τους εκπροσώπων, οι οποίοι πιστοποιούνται ως προς την επάρκειά τους με εξετάσεις που διενεργεί η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Η Α.Χ.Ε. δεσμεύεται μόνο εάν ενέργεια έγινε από τον χρηματιστηριακό της εκπρόσωπο. Επίσης, συναλλαγές μπορούν να πραγματοποιούν και οι εξουσιοδοτημένοι αντικριστές των μελών της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., αλλά σε κάθε περίπτωση η ευθύνη βαρύνει τον χρηματιστηριακό εκπρόσωπο του μέλους της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. Η χρηματιστηριακή εταιρεία πέραν της δραστηριότητας της διεξαγωγής συναλλαγών μπορεί επίσης να παρέχει επενδυτικές συμβουλές για επενδύσεις σε χρηματιστηριακά προϊόντα, να φυλάσσει ως θεματοφύλακας τίτλους πελατών της, να διαχειρίζεται χαρτοφυλάκιο πελατών της, αποτελούμενο από μετρητά, χρηματιστηριακά πράγματα και μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων και να καταθέτει τα χρηματικά ποσά των πελατών της σε τραπεζικούς λογαριασμούς επ ονόματί τους, να διενεργεί συναλλαγές στην Αγορά Παραγώγων του Χρηματιστηρίου Αθηνών, καθώς και να παρέχει κάθε κύρια και παρεπόμενη επενδυτική υπηρεσία (σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται από την άδεια λειτουργίας της). Πληροφορίες για τα επίσημα μέλη των αγορών αξιών και παραγώγων του Χ.Α. περιλαμβάνονται στα ειδικά έντυπα του Χ.Α., τα οποία και δημοσιοποιούνται προς το ευρύ κοινό [Ημερήσιο Δελτίο Τιμών του Χ.Α., Μηνιαίο Δελτίο Τιμών του Χ.Α., Fact Book, σελίδα του Χ.Α. στο διαδίκτυο (internet) και άλλα]. 6. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ Οι θεσμικοί επενδυτές ορίζονται από σχετική απόφαση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και είναι τα αμοιβαία κεφάλαια, οι εταιρείες επενδύσεων χαρτοφυλακίου, οι Ε.Π.Ε.Υ. με μετοχικό κεφάλαιο άνω των 2.934.702 ευρώ, τα πιστωτικά ιδρύματα, οι ασφαλιστικές εταιρείες με σύνολο ενεργητικού άνω των 17.608.217 ευρώ, με βάση τον τελευταίο δημοσιευμένο ισολογισμό τους και τα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ δεν θεωρούνται θεσμικοί επενδυτές οι υπεράκτιες εταιρείες (offshore). Οι θεσμικοί επενδυτές έχουν ως βασικό αντικείμενο δραστηριότητάς τους τη ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 24

διαχείριση χαρτοφυλακίων κινητών αξιών, ενώ μέσω αυτής της δραστηριότητάς τους προσδίδουν ρευστότητα στην αγορά. Ταυτόχρονα, προσφέρουν μια εναλλακτική μορφή επένδυσης στους επενδυτές εκείνους που λόγω έλλειψης χρόνου, πείρας και κατάλληλης παιδείας δεν έχουν τη δυνατότητα αξιολόγησης των επενδυτικών επιλογών που παρουσιάζονται και επιλογής των πλέον κατάλληλων για αυτούς. Οι Εταιρείες Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου καθώς και οι Α.Ε.Δ.Α.Κ. που διαχειρίζονται διαφόρων μορφών Αμοιβαία Κεφάλαια διαθέτουν ένα επιτελείο από ειδικούς επαγγελματίες οι οποίοι είναι γνώστες της αγοράς, διαθέτουν επιστημονική κατάρτιση, εμπειρία αλλά και τα κατάλληλα μέσα ώστε να ασχολούνται αποτελεσματικά με τη διαχείριση των χαρτοφυλακίων. Έτσι, ακόμη και οι επενδυτές που δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις ή επαρκές κεφάλαιο για τη διαμόρφωση ενός διαφοροποιημένου χαρτοφυλακίου, μπορούν να επενδύσουν έμμεσα σε χαρτοφυλάκια μετοχών ή και σε μικτά χαρτοφυλάκια (αποτελούμενα από μετοχές, από τίτλους σταθερής απόδοσης και άλλα), αγοράζοντας μετοχές Εταιρειών Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου ή μερίδια Αμοιβαίων Κεφαλαίων. 7. Η ΑΓΟΡΑΠΩΛΗΣΙΑ ΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΙΩΝ Προκειμένου ο επενδυτής να πραγματοποιήσει, για πρώτη φορά, αγορά ή πώληση μετοχών ή /και ομολογιών εταιρειών που έχουν εισαχθεί και διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο, πρέπει να προβεί στα ακόλουθα βήματα: Να επιλέξει ένα μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. (ΑΧΕ, ΑΧΕΠΕΥ ή Τράπεζα - που έχει γίνει μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α.) μέσω του οποίου θα πραγματοποιηθεί η εκτέλεση των εντολών του για αγοραπωλησία μετοχών. Να υπογράψει με το ως άνω μέλος μια σύμβαση στην οποία περιλαμβάνονται οι γενικοί όροι συνεργασίας του επενδυτή με το μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., καθώς και τα στοιχεία του επενδυτή (όνομα, διεύθυνση, Α.Φ.Μ., Α.Δ.Τ. και επάγγελμα). Με την υπογραφή της σύμβασης ο επενδυτής αποκτά κωδικό πελάτη του μέλους της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. Το μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. στη συνέχεια φροντίζει για την αίτηση του επενδυτή προς το Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών (Κ.Α.Α.), έτσι ώστε ο επενδυτής να αποκτήσει Μερίδα Επενδυτή και Λογαριασμό Αξιών στο Σ.Α.Τ. (Σύστημα Άϋλων Τίτλων). Με τη δημιουργία της Μερίδας Επενδυτή και του Λογαριασμού Αξιών ο επενδυτής λαμβάνει έναν κωδικό Σ.Α.Τ. που είναι μοναδικός και δε μεταβάλλεται. ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 25

Από τη στιγμή αυτή και μετά, όταν ο επενδυτής αποφασίσει να προχωρήσει σε αγορά ή /και πώληση μετοχών ή / και ομολογιών, δίνει τη σχετική εντολή στο μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., το οποίο έχει ορίσει ως χειριστή Σ.Α.Τ. και το οποίο φροντίζει για την εισαγωγή της εντολής του στο Ο.Α.Σ.Η.Σ. Η κάθε εντολή χαρακτηρίζεται από τη συγκεκριμένη τιμή που της προσδίδεται. Η τιμή αυτή μπορεί να είναι, είτε μία συγκεκριμένη αριθμητική τιμή (Οριακή Εντολή ), είτε μία μη προκαθορισμένη τιμή (Ελεύθερη Εντολή). Μετά την πραγματοποίηση της συναλλαγής, ακολουθεί η εκκαθάριση των τίτλων και μετρητών η οποία διενεργείται εντός τριών εργασίμων ημερών από το Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών. Για όλες τις συναλλαγές που πραγματοποιεί ο επενδυτής, ενημερώνεται καθημερινά μέσω τηλεφώνου από το μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. ή άλλως σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης, συνήθως τις απογευματινές ώρες, από το αντίστοιχο τμήμα εξυπηρέτησης πελατών. Επίσης, ενημερώνεται μέσω αποστολής των πινακιδίων και του αναλυτικού χαρτοφυλακίου του στο οποίο καταγράφονται αναλυτικά όλα τα επιμέρους στοιχεία που αφορούν τις κινήσεις του λογαριασμού του. Αυτά αποστέλλονται ταχυδρομικά στον επενδυτή μια φορά το μήνα ή όπως αλλιώς ζητηθεί, μέσα στο πλαίσιο της συνεργασίας που ορίζεται στη σύμβαση που υπογράφει ο επενδυτής με το μέλος του Χ.Α. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα ο επενδυτής να δώσει εντολή για αγοραπωλησία μετοχών ή και ομολογιών στο μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. μέσω Internet ή/και κινητού τηλεφώνου, σε συνεργασία πάντα με τα μέλη εκείνα της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. που παρέχουν τέτοιου είδους υπηρεσία. Συμπληρώνοντας μια απλή αίτηση προς το αντίστοιχο μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α., δίνεται ένας κωδικός πρόσβασης που επιτρέπει την εισαγωγή εντολών και γενικότερα τη πρόσβαση στη διαχείριση του χαρτοφυλακίου του μέσω Internet ή / και κινητού τηλεφώνου, εφόσον βεβαίως υπογραφεί και η σχετική σύμβαση συνεργασίας του επενδυτή με το μέλος της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. 8. ΤΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Από τη στιγμή που ο επενδυτής αποφασίσει να τοποθετήσει κεφάλαια στο χρηματιστήριο, πρέπει να είναι προετοιμασμένος να ενημερώνεται συνεχώς από όλες τις πηγές πληροφόρησης που του παρέχονται. Ενδεικτικά, αναφέρονται οι ακόλουθες: ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ 26