Ηθοποιοί που υποδύονται την Ελένη και το Μενέλαο, μεταφραστής, σκηνοθέτης, σκηνογράφος και ενδυματολόγος- Εθνικό Θέατρο 1962 Ελένη: Άννα Συνοδινού Μενέλαος: Θάνος Κωτσόπουλος
Μετάφραση: Θρασύβουλος Σταύρου Σκηνοθεσία: Τάκης Μουζενίδης Σκηνογραφία: Κλεόβουλος Κλώνης Ενδυματολογία: Αντώνης Φωκάς
Ηθοποιοί που υποδύονται την Ελένη και το Μενέλαο, μεταφραστής, σκηνοθέτης, σκηνογράφος και ενδυματολόγος- Εθνικό Θέατρο 1977 Ελένη: Άννα Συνοδινού Μενέλαος: Βασίλης Κανάκης
Μεταφραστής: Τάσος Ρούσσος Σκηνοθέτης: Αλέξης Σολομός Σκηνογράφος: Κλεόβουλος Κλώνης Ενδυματολογία: Αλέκος Φασιανός
Ηθοποιοί που υποδύονται την Ελένη και το Μενέλαο, μεταφραστής, σκηνοθέτης, σκηνογράφος και ενδυματολόγος- ΚΘΒΕ 2008-09 Ελένη: Τσεκούρα Αμαλία Μενέλαος: Στυλιανού Χρήστος
Μεταφραστής: Νικολαϊδου Σοφία Σκηνοθέτης: Γιάννης Παρασκευόπουλος Σκηνογραφία & Ενδυματολογία: Σοφία Παπαδοπούλου
Φωτογραφικό υλικό παραστάσεων του Εθνικού Θεάτρου 1962 & περιγραφή της σκευής των υποκριτών και των σκηνικών Παρατηρώντας τις φωτογραφίες και στιγμές της παράστασης διαπιστώνουμε ότι η σκευή των υποκριτών ακολουθεί κατά βάση τον αρχαιοελληνικό τύπο (πέπλος, χιτώνας, ιμάτιο). Παρ όλο που το έργο αναφέρεται στο μακρινό παρελθόν η σκευή ακολουθεί τα αρχαιοελληνικά πρότυπα συμβάλλοντας έτσι στην καλύτερη αναπαράσταση του έργου. Ο Μενέλαος παρουσιάζεται ανδροπρεπής, ενώ οι ροζ αποχρώσεις των ρούχων της Ελένης υπογραμμίζουν την ευτυχή έκβαση του δράματος. Τέλος τα σκηνικά είναι εμπνευσμένα από τις ιστορικές περιγραφές, λιτά και συνάμα κατάλληλα για να πλαισιώσουν με επιτυχία την αναπαράσταση αυτού του μεγάλου έργου του Ευριπίδη.
Φωτογραφικό υλικό παραστάσεων του Εθνικού Θεάτρου 1977 & περιγραφή της σκευής των υποκριτών και των σκηνικών Στη συγκεκριμένη παράσταση διακρίνεται μία ενδιαφέρουσα ενδυματολογική άποψη. Με τα κοστούμια δίνονται χρωματικές εντάσεις και αποφεύγονται τα συνηθισμένα γκρίζα, όπως παρατηρούμε στην παράσταση του 1962. Έτσι η Ελένη φοράει ένα βυσσινί ρούχο με ένα ιμάτιο κάπως πιο σκούρο. Ειδικότερα η σκευή των υποκριτών χαρακτηρίζεται ως «κηλίδες χρωμάτων», που εκφράζουν συγκινησιακές καταστάσεις, έτσι όπως διαγράφονται σε ένα χώρο γυμνό από κάθε σκηνικό στοιχείο, μόνο με έναν τάφο στο κέντρο της ορχήστρας. Τα χρώματα λειτουργούν ερμηνευτικά σε σχέση με το χαρακτήρα και το ρόλο του κάθε προσώπου καθώς τα σκηνικά είναι πολύ λιτά και, μάλλον, ανεπαρκή για να πλαισιώσουν τους υποκριτές και να τους υποστηρίξουν.
Φωτογραφικό υλικό παραστάσεων του ΚΘΒΕ 2008-09 & περιγραφή της σκευής των υποκριτών και των σκηνικών Σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες παραστάσεις, αυτή που ανέβασε το ΚΘΒΕ το 2008-09 είχε ως βασικό της στόχο η ψυχαγωγία να αποτελέσει μέσο εκπαίδευσης για την ανατρεπτική νεολαία, που αποτέλεσε και το βασικό της κοινό. Έτσι λοιπόν, καθώς οι νέοι στοχεύουν συνεχώς στην καινοτομία και την επανάσταση, η ενδυματολόγος και σκηνογράφος της παραγωγής αποφάσισε να εφαρμόσει μία σύγχρονη και «μοντέρνα» ενδυματολογική πρόταση, με ρούχα που δεν έχουν σχέση με την σκευή των υποκριτών του αρχαίου θεάτρου, αλλά με τη σύγχρονη «μόδα». Επιπλέον, τα κοστούμια και τα σκηνικά του έργου λειτουργούν περισσότερο συμβολικά με σκοπό να πλησιάσουν τη νεολαία αλλά και ταυτόχρονα να την προβληματίσουν. Τέλος τα σκηνικά και η σκευή των ηθοποιών προσανατολίζονται σε μία πρόταση που καταλήγει τραγική και κωμική συγχρόνως και με αποτέλεσμα να ενώνουν το μακρινό παρελθόν με το σύγχρονο και το ακαθόριστο μέλλον.
Βασικές διαφορές μεταξύ των τριών παραστάσεων Η σκευή των υποκριτών αλλάζει και γίνεται πιο σύγχρονη και ζωηρή με το πέρασμα των χρόνων. Το 1962 τα κοστούμια είναι γκρίζα κατά βάση και αρχαιοελληνικά, το 1977 τα χρώματα ζωηρεύουν και γίνονται πιο τολμηρά και τέλος το 2008-09 ο ρουχισμός εκσυγχρονίζεται και αγγίζει το μεταμοντέρνο. Τα σκηνικά εκσυγχρονίζονται και αποκτούν συμβολικό χαρακτήρα. Το 1962 τα σκηνικά ήταν ιδιαίτερα εμπνευσμένα από την ιστορία και αρκετά εντυπωσιακά. Το 1977 βλέπουμε ότι το μόνο σκηνικό στοιχείο είναι ο τάφος στο κέντρο της ορχήστρας, ενώ το 2008-09 χρησιμοποιούνται μοντέρνες και ανατρεπτικές σκηνικές προτάσεις. Γενικώς παρατηρείται ότι με το πέρασμα των χρόνων κάθε παράσταση προσπαθεί να προσεγγίσει και να αποδώσει το έργο του μεγάλου τραγικού ποιητή με έναν όσο το δυνατόν διαφορετικό τρόπο, με σκοπό να προβληματίσει και να εντυπωσιάσει το κάθε ακροατήριο. Γι αυτό το λόγο αλλάζουν κάθε φορά τα ρούχα και τα σκηνικά και προσπαθούν να εκσυγχρονιστούν με την εποχή και τις απαιτήσεις της.
Εικαστικές απεικονίσεις από την αγγειογραφία, τη ζωγραφική και άλλες τέχνες, της Ελένης & του Μενελάου
Προσωπική κριτική για την κάθε παράσταση- Συμπεράσματα για την ερμηνεία του έργου του Ευριπίδη από το σκηνοθέτη με βάση τη συγκεκριμένη σκηνή ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ 1962 Η Άννα Συνοδινού γέμισε με την αρχοντική παρουσία της το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Με την υποκριτική της έπεισε όλο το πλήθος των θεατών. Ο πόνος, η νοσταλγία, ο φόβος μήπως δεν πετύχει το σχέδιο διαφυγής από την Αίγυπτο, μαζί με τον αγαπημένο της Μενέλαο, αλλά και η ευρηματικότητα της αποδόθηκαν με τελειότητα. Ο Θάνος Κωτσόπουλος στάθηκε ένας υπέροχος Μενέλαος. Ταλαιπωρημένος ναυαγός αλλά και συνάμα ανδροπρεπής όμως και ριψοκίνδυνος. Συγκινημένος και γενναίος, έτοιμος να φύγει με την αγαπημένη του από τον τόπο που είναι «φυλακισμένη». Τέλος η μετάφραση του Θρασυβούλου Σταύρου είναι στρωτή και επιτυχής και συνέβαλε κατά πολύ στην επιτυχία της ερμηνείας. Παρατηρείται και μία από τις πιο καλές σκηνοθετικές εργασίες του Τάκη Μουζενίδη και περίφημα τα κοστούμια του κ. Αντώνη Φωκά.
ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ 1977 Με πρωταγωνίστρια, στο ρόλο της Ελένης, πάλι την Άννα Συνοδινού και πρωταγωνιστή, στο ρόλο του Μενέλαου το Βασίλη Κανάκη, το Εθνικό Θέατρο πέτυχε μία από τις πιο ζηλευτές και εντυπωσιακές παραστάσεις στο χώρο του αρχαίου θεάτρου. Η Άννα Συνοδινού στάθηκε για άλλη μία φορά μία ιδανική Ελένη. Το παράστημα και η θαυμαστή σε εκφραστικότητα και λάμψη φωνή υπερκάλυπταν την ερμηνεία σε όλη την έκταση του ρόλου. Με διακριτικότητα και χωρίς να υποτιμά τον άνδρα της παίρνει πρωτοβουλία για τη διαφυγή τους. Επιπλέον παρουσιάζουν την Ελένη αποφασιστική, μαχητική, με αυτοπεποίθηση και όχι επιπόλαιη και παρορμητική, όπως ακριβώς ήθελε να την παρουσιάσει και ο Ευριπίδης. Επιπρόσθετα ο Βασίλης Κανάκης υποκρίνεται το Μενέλαο με επιτυχία, καθώς στη συγκεκριμένη σκηνή παρουσιάζεται παρορμητικός, βιαστικός και επιπόλαιος. Ωστόσο δείχνει διαλλακτικότητα και διάθεση συνεργασίας και αποδέχεται το σχέδιο της αγαπημένης του Ελένης, ζητώντας λεπτομερή καθοδήγηση για τη διαφυγή τους. Η σκηνοθετική δουλειά του Αλέξη Σολωμού είναι πολύ σημαντική, όπως και τα κοστούμια των ηθοποιών, που επιμελήθηκε ο Αλέκος Φασιανός, είναι εκπληκτικά με περισσότερα χρώματα και κατάλληλα να πλαισιώσουν και να συμβολίσουν την ψυχολογία των υποκριτών.
ΚΘΒΕ 2008-09 Το ΚΘΒΕ έχοντας ως στόχο να παρουσιάσει έργα και παραστάσεις που απευθύνονται τόσο σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου, όσο και στο ευρύτερο ανήσυχο νεανικό κοινό της πόλης, ανέβασε μία παράσταση εντελώς διαφορετική από τις δύο προηγούμενες, ικανή να προβληματίσει και να «επαναστατήσει». Έτσι λοιπόν, η Ελένη (Τσεκούρα Αμαλία) κατάφερε να μας κερδίσει με τον τρόπο με τον οποίο μιλούσε και μετέφερε όλο το τραγικό πάνω της. Εντυπωσίασε με τη λογική, τη δυναμικότητα και την εξυπνάδα της στην αναζήτηση τρόπου διαφυγής από την Αίγυπτο με το Μενέλαο (Στυλιανού Χρήστος). Η εμφάνιση των ηθοποιών είναι σύγχρονη και μεταμοντέρνα. Συγκεκριμένα εντυπωσίασε ο συνδυασμός του σύγχρονου με το συμβολικό. Τα μπουκάλια με την επιγραφή «Νείλος» αποτελούν πολύ ευρηματική, πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα σύλληψη για την υποδήλωση του ποταμού και του τόπου. Το συρματόπλεγμα, ως κεντρικό μοτίβο στην σκηνή, χρησίμευσε ως είδος διαχωριστικού που διευκολύνει τον σκηνοθέτη να παρουσιάζει διαφορετικές σκηνές συγχρόνως αλλά και ως είδος παγίδας που συμβολίζει το γεγονός ότι η Ελένη είναι παγιδευμένη-φυλακισμένη και δεν μπορεί να ξεφύγει από τη μοίρα της και από τα παιχνίδια των θεών. Και ακριβώς από αυτή τη φυλακή προσπαθεί η ίδια με τη βοήθεια του αγαπημένου της να διαφύγει-να αποδράσει, αναδεικνύοντας, ακόμα και σε αυτήν την σκηνή, κυρίως την κωμική διάσταση του μύθου.
Προτάσεις για σκηνοθεσία, σκηνογραφία και ενδυματολογία της συγκεκριμένης σκηνής ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ Στη συγκεκριμένη σκηνή τα συναισθήματα που κυριαρχούν στα δύο πρόσωπα είναι η αγωνία, ο φόβος, η ανησυχία αλλά και η ελπίδα. Όλα αυτά τα συναισθήματα μπορούν να εκφραστούν μέσα από τις νευρικές κινήσεις των ηθοποιών. Πιο συγκεκριμένα, όταν η Ελένη σιγουρεύεται για τη σιωπή της Θεονόης θα πρέπει να δείχνει ήρεμη, χαρούμενη και γεμάτη ελπίδα ότι θα καταφέρει να ξεφύγει από τη «φυλακή» της. Βέβαια ως ο εγκέφαλος του σχεδίου διαφυγής θα πρέπει να δείχνει σίγουρη, εύστροφη, πονηρή και έτοιμη να αντιμετωπίσει κάθε δυσκολία που θα εμφανιστεί, ακόμα και αν αυτό σημαίνει και την ίδια την αποτυχία του όλου σχεδίου. Τέλος, ως λογικό άτομο που είναι, πρέπει να προσευχηθεί στους Θεούς για να συμβάλλουν στην επιτυχία του σχεδίου διαφυγής. Έτσι λοιπόν πρέπει να πάρει την τυπική στάση προσευχής, να παρακαλέσει και να τους εγκωμιάσει. Οφείλει να δείξει πνευματική ανωτερότητα.
Από την άλλη πλευρά, ο Μενέλαος θα πρέπει να φαίνεται πιο πονηρός και να κυριεύεται από τα συναισθήματα του θυμού και της αίσθησης ότι με τη σωματική δύναμη όλα μπορούν να «νικηθούν». Το βήμα του θα είναι πιο αποφασιστικό και γρήγορο, γεμάτο τόλμη και ένδειξη ανδρείας και επιβολής. Ειδικά στο σημείο που προτείνει να σκοτώσουν το Θεοκλύμενο θα μπορούσε να κάνει απότομες κινήσεις και να βγάλει το σπαθί του, δείχνοντας έτσι αποφασιστικότητα. Ωστόσο, στο τέλος ηρεμεί και υπακούει στο λογικό σχέδιο της Ελένης. Υπακούει στην αγαπημένη του και δεν κάνει σπασμωδικές και απερίσκεπτες κινήσεις.
ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ Όλη η τραγωδία του Ευριπίδη διαδραματίζεται μπροστά από τον τάφο του Πρωτέα. Έτσι ο τάφος θα πρέπει να είναι μεγαλοπρεπής, από άσπρο μάρμαρο (χαρακτηριστικό της αρχοντιάς), περιποιημένος και καθαρός. Αντιπροσωπευτικός για το μέρος όπου βρίσκεται ο πρώην Βασιλιάς της Αιγύπτου, που ήταν και ιδιαίτερα αγαπητός. ΕΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Η Ελένη θα πρέπει να είναι ντυμένη με ένα αρχοντικό, απλό και με έντονο χρώμα φόρεμα, για να αναδεικνύεται και να συμβολίζεται η δυναμικότητα του χαρακτήρα της και η ευστροφία της. Τα μαλλιά της θα είναι πιασμένα με ένα ωραίο χτένισμα και δε θα φοράει πολλά κοσμήματα, καθώς είναι δυστυχισμένη εκεί που βρίσκεται. Ο Μενέλαος από την άλλη θα πρέπει να φοράει στρατιωτικά ρούχα, ως μεγάλος πολεμιστής που είναι, τα οποία όμως είναι βρεγμένα, σχισμένα και ξεθωριασμένα, αφού φτάνει ναυαγός στην Αίγυπτο. Θα έχει μακριά, βρεγμένα και ατημέλητα μαλλιά, θα έχει γένια πολλά και θα είναι βρώμικος. Τέλος, θα πρέπει να κουβαλάει μαζί του όπλα και θα είναι γεροδεμένος και ρωμαλέος.
ΤΕΛΟΣ Επιμέλεια: Αθανασία Κουτούλα Βασιλική Μαυρίδου Μάθημα: «Ελένη», Ευριπίδη Τμήμα: Γ 2 Σχ.Έτος: 2012-2013