ΕΡΕΥΝΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β & ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΙΣΧΥΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΡΕΥΝΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β & ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΙΣΧΥΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ MAIOΣ 2014 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 1

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ Εργαστήριο Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης Αναπλ. Καθηγητής Θεοχάρης Τσούτσος, Δντης Εργαστηρίου (Επιστ. υπεύθυνος) Δήμος Κοκολόγος, Μηχανικός Χωροταξίας ΠΘ, MSc Περιβάλλοντος Ιωάννα Τσίτουρα, Μηχανικός Χωροταξίας ς ΠΘ, MSc Περιβάλλοντος Αριάδνη Βασιλομιχελάκη, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, ΜSc HMMY Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Καθηγητής Μωυσής Μυλωνάς, Δντής ΜΦΙΚ Πέτρος Λυμπεράκης, Διδάκτωρ Βιολόγος Χαράλαμπος Φασουλάς, Διδάκτωρ Γεωλογίας Εμμανουήλ Αβραμάκης, Γεωπόνος Δημήτριος Πουρσανίδης, υπ. Διδάκτωρ Θαλάσσιας Βιολογίας ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 2

Περιεχόμενα 1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 10 2. ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ... 12 3. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 15 Ν.4203/2013 - Ρυθμίσεις θεμάτων ΑΠΕ και άλλες διατάξεις... 20 Ν.4152/2013- Ρυθμίσεις Θεμάτων ΑΠΕ - Έκτακτη εισφορά - Αναστολή αδειοδότησης... 20 Ν.4093/2012 - Έκτακτη εισφορά για ΑΠΕ - Κατάργηση 18μηνου... 20 N.4062/2012- Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ - Προώθηση της χρήσης ενέργειας από ΑΠΕ - Τροπολογίες ΑΠΕ... 20 N.4001/2011 - Για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις... 20 N.3851/2010 - Επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέματα αρμοδιότητας του ΥΠΕΚΑ... 20 Ν.3734/2009 - Προώθηση της συμπαραγωγής δύο ή περισσότερων χρήσιμων μορφών ενέργειας, ρύθμιση ζητημάτων σχετικών με το Υδροηλεκτρικό Έργο Μεσοχώρας και άλλες διατάξεις... 20 Ν.3468/2006 - Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπές διατάξεις... 20 4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ... 22 4.1 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης... 25 4.2 Καθορισμός Ζωνών Αποκλεισμού-Ασυμβατότητας... 26 4.3 Αξιολόγηση των περιοχών που είναι διαθέσιμες προς αξιοποίηση (πολυκριτηριακή ανάλυση)... 28 4.4 Προσδιορισμός Βιώσιμων Περιοχών Χωροθέτησης Ηλιακών Συστημάτων... 29 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 3

4.5 Προσδιορισμός του δυναμικού της εγκατάστασης μικρών Φ/Β συστημάτων σε στέγες... 29 5. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 31 6. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ... 34 6.1. Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης... 34 6.2 Εγκατεστημένη Ισχύς Ηλιακών Συστημάτων... 36 6.3 Προσδιορισμός ζωνών αποκλεισμού-ασυμβατότητας... 37 6.4 Επιτρεπόμενες Περιοχές Χωροθέτησης... 41 7. ΗΛIAΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ... 46 8. ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΑ ΕΙΔΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΚΑΙ ΠΑΝΙΔΑΣ... 53 9. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ57 9.1 Περιγραφή ηλεκτρικού συστήματος της Κρήτης... 57 9.1.1 Συμβατικοί σταθμοί παραγωγής... 57 9.1.2 Το ηλεκτρικό Δίκτυο Διανομής και το Σύστημα Μεταφοράς... 58 9.2 Τρόποι διασύνδεσης με ηλεκτρικό δίκτυο... 62 9.3 Τεχνικές απαιτήσεις για τη διασύνδεση με το ηλεκτρικό δίκτυο... 66 9.3.1 Τεχνικές απαιτήσεις για τη διασύνδεση στο Δίκτυο Διανομής... 66 9.3.2 Τεχνικές απαιτήσεις για τη διασύνδεση στο Σύστημα Μεταφοράς... 67 9.4 Τεχνικές επιπτώσεις Φ/Β συστημάτων διασυνδεδεμένων στο Δίκτυο... 67 10. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ... 70 10.1 Κριτήριο Απόστασης από την Ακτογραμμή... 72 10.2 Κριτήριο Κλίσεων Εδάφους... 74 10.3 Κριτήριο Απόστασης από το Οδικό Δίκτυο... 76 10.4 Κριτήριο Προσανατολισμού... 78 10.5 Κριτήριο Θέασης από Πολυσύχναστους Χώρους... 80 10.6 Κριτήριο Καλύψεων Γης... 92 10.7 Κριτήριο Υψομέτρου... 94 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 4

10.8 Κριτήριο Απόστασης από το Δίκτυο Διανομής της Ηλεκτρικής Ενέργειας Υψηλής και Μέσης Τάσης... 96 10.9 Κριτήριο Ηλιακού Δυναμικού... 100 10.10 Αποτελέσματα Αξιολόγησης Επιτρεπόμενων Περιοχών Χωροθέτησης... 102 10.10.1 Αξιολόγηση Επιτρεπόμενων Περιοχών Περιφερειακής Ενότητας Χανίων... 104 10.10.2 Αξιολόγηση Επιτρεπόμενων Περιοχών Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου... 107 10.10.3 Αξιολόγηση Επιτρεπόμενων Περιοχών Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου... 108 10.10.4 Αξιολόγηση Επιτρεπόμενων Περιοχών Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου... 111 10.10.5 Αξιολόγηση Βάσει του Δείκτη Κορεσμού... 114 11. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΗΛΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ120 12. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΙΚΡΩΝ Φ/Β ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΤΕΓΕΣ ΚΑΙ ΚΤΙΡΙΑ... 128 13. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΤΛΗΣΙΟΤΑΜΙΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ... 130 13.1 Η διεθνής εμπειρία... 130 13.2 Τα αντλησιοταμιευτικά στην Κρήτη... 132 13.3 Συμπεράσματα - συζήτηση... 149 14. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ... 150 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 5

Παράρτημα Χαρτών ΧΑΡΤΗΣ 1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 35 ΧΑΡΤΗΣ 2 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 1... 39 ΧΑΡΤΗΣ 3 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 2... 40 ΧΑΡΤΗΣ 4 ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 1... 44 ΧΑΡΤΗΣ 5 ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 2... 45 ΧΑΡΤΗΣ 6 ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ... 48 ΧΑΡΤΗΣ 7 ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ... 49 ΧΑΡΤΗΣ 8 ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ... 50 ΧΑΡΤΗΣ 9 ΚΛΙΣΕΩΝ ΕΔΑΦΟΥΣ... 51 ΧΑΡΤΗΣ 10 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΗ... 73 ΧΑΡΤΗΣ 11 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΚΛΙΣΕΩΝ ΕΔΑΦΟΥΣ... 75 ΧΑΡΤΗΣ 12. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ... 77 ΧΑΡΤΗΣ 13. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ... 79 ΧΑΡΤΗΣ 14. ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ... 82 ΧΑΡΤΗΣ 15. ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ... 83 ΧΑΡΤΗΣ 16 ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΒΑΣΙΚΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ... 84 ΧΑΡΤΗΣ 17 ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ... 85 ΧΑΡΤΗΣ 18 ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΑΚΤΕΣ... 86 ΧΑΡΤΗΣ 19 ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΛΙΜΑΝΙΑ-ΜΑΡΙΝΕΣ... 87 ΧΑΡΤΗΣ 20 ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΕΙΣ... 88 ΧΑΡΤΗΣ 21 ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΑΕΡΟΔΟΡΜΙΑ... 89 ΧΑΡΤΗΣ 22 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΘΕΑΣΗΣ ΑΠΟ ΠΟΛΥΣΥΧΝΑΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ... 91 ΧΑΡΤΗΣ 23 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΚΑΛΥΨΕΩΝ ΓΗΣ... 93 ΧΑΡΤΗΣ 24. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ... 95 ΧΑΡΤΗΣ 25 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΨΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ... 98 ΧΑΡΤΗΣ 26 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΕΣΗΣ ΤΑΣΗΣ... 99 ΧΑΡΤΗΣ 27 ΗΛΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ... 101 ΧΑΡΤΗΣ 28 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 1 ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ, ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΣΙΘΙΟΥ... 116 ΧΑΡΤΗΣ 29 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 1 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ... 117 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 6

ΧΑΡΤΗΣ 30 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 2 ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ, ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΣΙΘΙΟΥ... 118 ΧΑΡΤΗΣ 30 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 2 ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ, ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΣΙΘΙΟΥ... 118 ΧΑΡΤΗΣ 31 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 2 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ... 119 ΧΑΡΤΗΣ 32: ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ, ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΣΙΘΙΟΥ... 124 ΧΑΡΤΗΣ 33: ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ... 125 ΧΑΡΤΗΣ 34: ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ, ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΣΙΘΙΟΥ... 126 ΧΑΡΤΗΣ 35: ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ... 127 ΧΑΡΤΗΣ 36. ΧΑΡΤΗΣ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΜΕ ΑΔΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ... 133 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 7

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΕ - Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ΑΠ - Αιολικά Πάρκα ΕΠΣΧΑΑ - Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ΦΕΚ - Φύλλο Εφημερίδας Κυβέρνησης Φ/Β - Φωτοβολταϊκά ΕΚ - Ευρωπαϊκή Κοινότητα ΚΥΑ - Κοινή Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ - Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων ΕΠΟ - Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων ΓΠΣ - Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια ΣΧΟΟΑΠ - Σχέδια Χωρικής Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης ΤΚΣ - Τόποι Κοινοτικής Σημασίας ΖΟΕ - Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου ΒΙΟΠΑ - Βιομηχανικά Πάρκα ΓΣΠ - Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών GIS - Geographical Information Systems ΟΑΚ - Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 8

ΔΕΗ - Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού ΡΑΕ - Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ΟΠΕΚΕΠΕ - Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων ΤΕΕ - Τεχνικό Επιμελητήριο ΝΕΧΩΠ - Νομαρχιακή Επιτροπή Χωροταξίας και Περιβάλλοντος ΠΕ - Περιφερειακή Ενότητα ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 9

1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα έκθεση αποτελεί την τελική φάση της από 02-10-2013 Προγραμματικής Σύμβασης εκπόνησης ερευνητικού έργου μεταξύ της Περιφέρειας Κρήτης και του Πολυτεχνείου Κρήτης - Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας για την εκπόνηση ερευνητικού έργου με τίτλο «Έρευνα Χωροθέτησης για τη Βιώσιμη Εγκατάσταση Μεγάλων Μονάδων Φ/Β και Ηλιοθερμικών Ισχύος στην Περιφέρεια Κρήτης». Η μελέτη αυτή είναι συμπληρωματική στην από 21-09-2010 Προγραμματική Σύμβαση εκπόνησης ερευνητικού έργου μεταξύ της Αποκεντρωμένης Διοίκηση Κρήτης, του Πολυτεχνείου Κρήτης (Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος) και της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κρήτης για την εκπόνηση ερευνητικού έργου με τίτλο «Ειδική Μελέτη Χωροθέτησης για τη Βιώσιμη Εγκατάσταση Αιολικών πάρκων στην περιφέρεια Κρήτης». Για την ολοκλήρωση της μελέτης απαιτήθηκε να γίνει μεγάλης κλίμακας συλλογή και επεξεργασία ψηφιακών δεδομένων για ολόκληρο το νησί, ενώ αναπτύχτηκε ειδική μεθοδολογία αξιολόγησης και κατάταξης εναλλακτικών θέσεων. Παράλληλα αξιοποιήθηκε η υπάρχουσα επιστημονική και επαγγελματική εμπειρία της ερευνητικής ομάδας του Πολυτεχνείου Κρήτης. Το έργο δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς την ενεργό συμμετοχή, στο σκέλος του φυσικού περιβάλλοντος, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, το προσωπικό του οποίου συνεργάστηκε αποδοτικά προσφέροντας νέα δεδομένα και σύγχρονες προσεγγίσεις για την προστασία της φύσης. Οι μελετητές θα ήθελαν να ευχαριστήσουν και τα μέλη της Επιτροπής Παρακολούθησης: κ. Απόλλωνα Φιλιππή από τη Δ/νση Βιομηχανίας Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Περιφέρειας Κρήτης κ. Εμμανουήλ Φακουκάκη από τη Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Π.Ε Ηρακλείου. κ. Κων/νο Καλαϊτζάκη. Καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρονικών Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών Πολυτεχνείου Κρήτης για τα εποικοδομητικά σχόλια και τη διαρκή συνεργασία τους για την υλοποίηση της μελέτης. Η μελέτη αυτή θα ήταν πολύ ελλιπής, χωρίς την έμπρακτη βοήθεια σε δεδομένα από τη ΔΕΔΔΗΕ και ιδιαίτερα την κ. Αντιόπη Γιγαντίδου, Τομεάρχη Συντήρησης Συστήματος Μεταφοράς Κρήτης-Ρόδου. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 10

Επίσης για τα παραγωγικά του σχόλια και τις αποδοτικές συναντήσεις που είχαμε με τον κ. Νίκο Καλογερή, Αντιπεριφερειάρχη Κρήτης αρμόδιο για θέματα περιβάλλοντος και χωροταξίας. Οι μελετητές επιθυμούν να αφιερώσουν τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής στον εκλιπόντα κ. Κώστα Λαμπρινό, Αντιπεριφερειάρχη Κρήτης αρμόδιο για θέματα ενέργειας και βιομηχανίας, άξιο και οραματιστή, που καθόρισε την ανάγκη υλοποίησης της και παρακολούθησε σε όλα τα στάδιά της. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 11

2. ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Όπως είναι γνωστό, στον ενεργειακό τομέα, η Κρήτη παρουσιάζει σε σχέση με την Ηπειρωτική Χώρα ιδιαίτερα νησιώτικα χαρακτηριστικά όπως η απόσταση από την ηπειρωτική χώρα, το αυτόνομο μη διασυνδεμένο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής οι περιορισμένοι ενεργειακοί πόροι, τα ευαίσθητα οικοσυστήματα, η εποχικότητα στην ενεργειακή ζήτηση κ.α. Η κάλυψη των ηλεκτρικών αναγκών του νησιού πραγματοποιείται, κυρίως, από σταθμούς συμβατικής ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο μαζούτ και ντίζελ και δευτερευόντως, σε ποσοστό περίπου 16 19% από ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας). Όμως η λειτουργία των συμβατικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής στα ευαίσθητα οικοσυστήματα και στις τοπικές κοινωνίες είναι πάντα ιδιαίτερα προβληματική, όσο και λόγω της θέσης τους εντός ή πλησίον αστικών κέντρων και εν γένει κατοικημένων/ τουριστικών περιοχών. Παράλληλα, όπως είναι γνωστό, η Κρήτη διαθέτει υψηλό ανεκμετάλλευτο δυναμικό (ΑΠΕ). Η ανάπτυξη και υλοποίηση μονάδων ΑΠΕ, μπορεί να αποτελέσει βασική προτεραιότητα, καθώς παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, συμβάλλοντας αποφασιστικά: στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών και στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Κρήτης στον παράλληλο περιορισμό εισαγωγών ορυκτών καυσίμων στην εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων στην προστασία του περιβάλλοντος (περιορισμό των εκπομπών CO2 φαινόμενο θερμοκηπίου, στον περιορισμό των εκπομπών SO2 όξινη βροχή κλπ) στην επίτευξη των εθνικών στόχων (αύξηση ποσοστού διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα και επιτυχή εφαρμογή των Ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών και νομοθετικών ρυθμίσεων για την ενέργεια, το περιβάλλον και την βιώσιμη ανάπτυξη) στην ανάπτυξη αειφόρων μορφών τουρισμού στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και νέων θέσεων εργασίας και στη συγκράτηση των πληθυσμών στη δημιουργία νέων εσόδων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 12

Σε συνέχεια της «Ειδικής μελέτης χωροθέτησης για την βιώσιμη εγκατάσταση αιολικών πάρκων στην περιφέρεια Κρήτης», που είχε ανατεθεί από την πρώην Περιφέρεια Κρήτης (και νυν Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης) στις 21-9-2010 και χρηματοδοτήθηκε από το ΠΔΕ (2010ΜΠ00200012), έχει ανατεθεί προγραμματική σύμβαση ανάλογο ερευνητικό έργο για την έρευνα χωροθέτησης βιώσιμης εγκατάστασης, Φ/Β πάρκων και εγκαταστάσεων, ηλιοθερμικών πάρκων ηλεκτροπαραγωγής και υβριδικών μονάδων άντλησης ταμίευσης με αιολική ενέργεια, εναλλακτικών σεναρίων διείσδυσης - χωροθέτησης και άλλων επιπτώσεων στην Περιφέρεια Κρήτης. Το αντικείμενο της ερευνητικής μελέτης αυτής, που στο εξής θα αναφέρεται ως «έργο» είναι : 1. Περιγραφή υφιστάμενης κατάστασης εγκατεστημένων, αδειοδοτημένων και χωροθετημένων μονάδων ηλιοθερμικών πάρκων ηλεκτροπαραγωγής, φωτοβολταϊκών πάρκων και υβριδικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με αντλησιοταμίευση σε συνδυασμό με αιολικά πάρκα. 2. Ο προσδιορισμός των κατάλληλων χώρων στην Κρήτη για την εγκατάσταση ηλιοθερμικών πάρκων ηλεκτροπαραγωγής, φωτοβολταϊκών πάρκων και υβριδικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με αντλησιοταμίευση σε συνδυασμό με αιολικά πάρκα. 3. Ο προσδιορισμός του δυναμικού της εγκατάστασης μικρών Φ/Β συστημάτων σε στέγες και κτίρια. 4. Ο προσδιορισμός και η ταξινόμηση θέσεων προτεραιότητας για την εγκατάσταση των εν λόγω μονάδων στο νησί Ανάπτυξη εναλλακτικών σεναρίων χωροθέτησης και ανάπτυξης. Η παρούσα έρευνα έχει ως στόχο την μελέτη τις δυνατότητες ανάπτυξης ηλιακών και υβριδικών συστημάτων (αιολικών-αντλησιοταμιευτικών μονάδων) παραγωγής ενέργειας, σε συνδυασμό με την όσο το δυνατό πιο ήπια παρέμβαση στο φυσικό τοπίο και ανάγλυφο. Με την πλήρη και αξιόπιστη καταγραφή δίνεται η ικανότητα προσδιορισμού των βέλτιστων κριτηρίων χωροθέτησης και της εκτίμησης του μέγιστου αριθμού εγκατεστημένων ΜW που μπορεί να ενσωματωθούν σε κάθε περιοχή, ώστε να προστατευτεί το τοπικό περιβάλλον και τοπίο. Προκειμένου το εργαλείο αυτό να είναι χρηστικό, ειδικά για τα υβριδικά, η προσέγγιση της έρευνας αφορά εξειδικευμένα στις ευρύτερες περιοχές όπου εμφανίζεται ζήτηση, όπου υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 13

Τα δεδομένα αυτά θα συμβάλουν ώστε να εκτιμηθεί σε κάθε περίπτωση η περιβαλλοντική ικανότητα κάθε οικοσυστήματος και να συνεκτιμηθεί η περιβαλλοντική και ομαδική επικινδυνότητα των ηλιακών και υβριδικών εγκαταστάσεων σε όλες τις καταγεγραμμένες χρήσεις και αποδέκτες του νησιού. Όπως είναι φανερό η μελέτη αυτή δεν θεσμοθετεί άμεσα περιοχές για την εγκατάσταση ηλιακής ισχύος στο νησί, που αποτελεί αρμοδιότητα της πολιτείας. Αντίθετα δημιουργεί ένα χρήσιμο εργαλείο τόσο στους φορείς λήψης απόφασης, όσο και στους πολίτες που, φιλοδοξεί, να αποσαφηνίσει και να προτεραιοποιήσει σε επίπεδο νησιού τις πλέον κατάλληλες θέσεις για τη χωροθέτηση των ηλιακών και υβριδικών πάρκων με βάση την ελληνική νομοθεσία και τη διεθνή ερευνητική εμπειρία. Στο παρόν τεύχος παρουσιάζονται τα ευρήματα της έρευνας αυτής σύμφωνα με τις ανάγκες της σχετικής προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Διοίκησης Κρήτης και Πολυτεχνείου Κρήτης ενσωματώνοντας και σχόλια Παρασκευή 20/12/2013 της ειδικής σύσκεψης στην Περιφέρεια με την παρουσία των αντιπεριφερειαρχών Κρήτης Νίκου Καλογερή και Κώστα Λαμπρινού, Περιφερειακών Συμβούλων, εκπροσώπων φορέων και υπηρεσιών ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 14

3. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το θεσμικό πλαίσιο που διέπει την λειτουργία αλλά και τη χωροθέτηση των ηλιακών και υβριδικών συστημάτων πρέπει να χωριστεί στις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναφέρονται γενικά στην προώθηση των ΑΠΕ και στους νόμους που έχουν θεσπιστεί από τη χώρα, που δίνουν πιο συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Εν συντομία, οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες που αφορούν την προώθηση των ΑΠΕ είναι οι εξής: Η Οδηγία 2001/77/ΕΚ που έχει σαν στόχο την αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και η δημιουργία βάσης για ένα μελλοντικό κοινοτικό πλαίσιο στον εν λόγω τομέα. Επιπλέον, δεσμεύει τα κράτη μέλη να υποβάλλουν ανά διετία, έκθεση που περιέχει την πρόοδό τους για την επίτευξης των εθνικών τους στόχων (στόχος της Ελλάδας ήταν το 2010 το 20,1% της ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ανανεώσιμές πηγές) (EUR-LEX). -Η Οδηγία 2009/28/ΕΚ που σκοπός της είναι η θέσπιση κοινού πλαισίου για την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Για να το επιτύχει θέτει υποχρεωτικούς εθνικούς στόχους τόσο για το συνολικό ποσοστό ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας όσο και για το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στις μεταφορές. Επιπλέον, καθορίζει κανόνες για την πρόσβαση στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. (EUR-LEX). Έχοντας αυτές τις κατευθύνσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Ελλάδα έχουν θεσπιστεί: O νόμος 2941/2001 ορίζει ότι τα έργα που συνδέουν σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με χρήση ΑΠΕ με το διασυνδεδεμένο σύστημα της ηπειρωτικής χώρας και τα δίκτυα αυτόνομων νησιωτικών περιοχών μπορεί να κατασκευάζονται από οποιανδήποτε επενδυτή σύμφωνα με τις προδιαγραφές παρεχόμενες από τον Διαχειριστή συστήματος και των Δικτύων. Η ΚΥΑ 19500/2004 αναφέρει ότι για τα φωτοβολταϊκά που παράγουν ισχύ μικρότερη ή ίση με 0,5 MWe, η εγκατάσταση τους επιτρέπεται σε παραδοσιακούς οικισμούς, περιοχές ιστορικών τμημάτων πόλεων και διατηρητέα κτίρια μετά από την έγκριση της αρμόδιας υπηρεσίας ως προς την ένταξη τους στο χώρο. (Εκοτεχνικά,2007:167). Ο νόμος 3468/2006 (ΦΕΚ 129 Α /27-6-2006) θεσπίζει κανόνες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (έως το 2010 το ποσοστό παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ θα πρέπει να ανέλθει σε 20,1% και ως το 2020 σε 29%) αλλά και το πλαίσιο για την διαδικασία αδειοδότησης (όπως οι απαραίτητες περιβαλλοντικές εγκρίσεις που ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 15

θεσμοθετήθηκαν με τις ΚΥΑ 104247 και 104248 στις 25-5-2006 που καθόρισαν τη διαδικασία προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων για τις ΑΠΕ αλλά και το περιεχόμενο, τα δικαιολογητικά και αλλά στοιχεία που είναι απαραίτητα για τις Προμελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ενέργειας αντίστοιχα). Με την ΥΑ Δ6/Φ1/οικ 5707/2007 του Υπουργείου Ανάπτυξης (ΦΕΚ 448 Β/3.4.2007) προβλέφθηκε Κανονισμός Αδειών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας με χρήση ΑΠΕ και μέσω Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης, για τη χορήγηση, τροποποίηση, μεταβίβαση αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και την έκδοση αποφάσεων εξαιρέσεως από υποχρέωση λήψης άδειας παραγωγής με χρήση ΑΠΕ. Παράλληλα, με την εγκύκλιο 107100/29-8-2006/ΥΠΕΧΩΔΕ, για εγκαταστάσεις που παράγουν ισχύ μικρότερη από 20kW δεν απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση εφόσον αυτοί βρίσκονται εκτός περιοχών NATURA, εθνικών δρυμών, παραδοσιακών οικισμών και περιοχών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (Εκοτεχνικά,2007:166) Στις 3-12-2008 στο ΦΕΚ 2464 Β γίνεται αναφορά στο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών, το οποίο καθιερώνει σαφής, ενιαίους και αναλυτικούς κανόνες και κριτήρια για την χωροθέτηση των ηλιακών συστημάτων. Πιο συγκεκριμένα ορίζονται κάποιες περιοχές αποκλεισμού και κάποιες περιοχές προτεραιότητας. Ως περιοχές προτεραιότητας μπορούν να θεωρηθούν οι γυμνές και άγονες περιοχές σε χαμηλό υψόμετρο της ηπειρωτικής και της νησιωτικής χώρας, κατά προτίμηση αθέατες από πολυσύχναστους χώρους, και με δυνατότητες διασύνδεσης με το Δίκτυο ή το Σύστημα. Ως ζώνες αποκλεισμού για τη χωροθέτηση εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας, δηλαδή ζώνες στις οποίες πρέπει να αποκλείεται η εγκατάστασή τους, ορίζονται οι εξής κατηγορίες περιοχών: α. Τα κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και τα άλλα μνημεία μείζονος σημασίας της παρ. 5 β β) του άρθρου 50 του ν. 3028/2002, καθώς και οι οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες προστασίας Α που έχουν καθορισθεί κατά τις διατάξεις του άρθρου 91 του ν. 1892/1991 ή καθορίζονται κατά τις διατάξεις του ν. 3028/2002. β. Οι περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης και του τοπίου που καθορίζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. 1 και 2 και 21 του ν. 1650/1986. γ Οι πυρήνες των Εθνικών Δρυμών, τα κηρυγμένα μνημεία της φύσης και τα αισθητικά δάση που δεν περιλαμβάνονται στις περιοχές της προηγούμενης περιπτώσεως β. δ. Οι οικότοποι προτεραιότητας περιοχών της Επικράτειας που έχουν ενταχθεί στον κατάλογο των τόπων κοινοτικής σημασίας του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 σύμφωνα με την απόφαση 2006/613/ΕΚ της Επιτροπής. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 16

ε. Οι πολυσύχναστοι χώροι, στους οποίους η αντανάκλαση του φωτός από τις εγκαταστάσεις μπορεί να αποτελεί σημαντική όχληση, όπως αυτοί θα αναγνωρίζονται στο πλαίσιο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου. στ. Οι γεωργικές γαίες υψηλής παραγωγικότητας. Σε αυτές τις περιοχές σύμφωνα με το νόμο 2945/2001 και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 56 του ιδίου νόμου απαγορεύεται η άσκηση οποιασδήποτε άλλης εκμετάλλευσης έκτος από τις γεωργική. Στο κείμενο του ειδικού χωροταξικού αναφέρεται ότι οι αποστάσεις εγκατάστασης των εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας από τις ζώνες αποκλεισμού και οι ειδικότεροι όροι χωροθέτησης των συνοδευτικών τους έργων πρέπει να καθορίζονται, κατά περίπτωση, στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, σύμφωνα με τα γενικά κριτήρια της νομοθεσίας και τους τυχόν ειδικούς κανονισμούς και πρότυπα που έχουν θεσμοθετηθεί για ορισμένες κατηγορίες συνοδευτικών έργων» (ΦΕΚ 2464 Β/3-12-2008 :17). Στη συνέχεια, θεσμοθετήθηκε ο νόμος 3734/2009 που αποτελεί κατά κύριο λόγο τροποποίηση του νόμου 3468/2006 και προβλέπει νέες τιμές πώλησης για την παραγόμενη από φωτοβολταϊκούς σταθμούς ηλεκτρική ενέργεια. Επίσης, ορίζει ότι η άδεια παραγωγής ενέργειας ή η απόφαση εξαίρεσης για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκούς σταθμούς απαγορεύεται να μεταβιβασθεί προ της έναρξης λειτουργίας αυτών. Από την απαγόρευση αυτή μεταγενέστερα (Ν 3769/2009, άρθρο 19 παρ.7, ΦΕΚ 105Α/1.7.2009) εξαιρέθηκε η περίπτωση κατά την οποία στη μεταβιβάζουσα εταιρεία ανήκει εξ ολοκλήρου το εταιρικό κεφάλαιο της αποκτώσας εταιρείας» (Συνήγορος, τεύχος 77:40). Παράλληλα ο νόμος 3734/2009 (άρθρο 27Α παρ. 8) προβλέπει την κατάρτιση Ειδικού Προγράμματος Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων σε κτιριακές εγκαταστάσεις και ιδίως σε στέγες και προσόψεις. Ύστερα, ο νόμος 3851/2010 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 85 Α στις 4-6-2010 έχει ως στόχο την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με την μείωση και γενικότερα την απλούστευση των διαδικασιών που απαιτούνται για την αδειοδότηση των ΑΠΕ. Όσον αφορά τα φωτοβολταϊκά θέτει το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει για αυτά αλλά και τιμολογεί την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται. Παράλληλα ο νόμος αναφέρει ότι, δεν απαιτείται πλέον άδεια παραγωγής ή άλλη διαπιστωτική απόφαση (γνωστή και ως εξαίρεση ) για φωτοβολταϊκά συστήματα ισχύος έως 1 MWp. Για φωτοβολταϊκά συστήματα ισχύος μεγαλύτερης του 1 MWp απαιτείται η έκδοση άδειας παραγωγής η οποία εκδίδεται από τη ΡΑΕ (και όχι από τον υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής όπως ίσχυε παλαιότερα). Για τα συστήματα που απαιτείται άδεια παραγωγής, απαιτείται επίσης η έκδοση ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 17

άδειας εγκατάστασης και άδειας λειτουργίας (οι οποίες εκδίδονται από την αρμόδια Περιφέρεια) όπως και στο παρελθόν. Επίσης, δεν απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση για συστήματα που εγκαθίστανται σε κτίρια και οργανωμένους υποδοχείς βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Για συστήματα που εγκαθίστανται σε γήπεδα (οικόπεδα και αγροτεμάχια), δεν απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση για συστήματα έως 500 kwp εφόσον πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Για τα συστήματα αυτά, απαιτείται ειδική περιβαλλοντική εξαίρεση ( βεβαίωση απαλλαγής από ΕΠΟ ) από την αρμόδια Περιφέρεια, η οποία, σύμφωνα με το νόμο, δίνεται σε 20 μέρες από την υποβολή της σχετικής αίτησης. Σχετικά με τη χωροθέτηση των συστημάτων ΑΠΕ στο νόμο ορίζεται ότι "Kατ εξαίρεση, στα εθνικά πάρκα, στους προστατευόμενους φυσικούς σχηματισμούς και στις περιοχές οικοανάπτυξης, εξαιρουμένων πιθανών τμημάτων των περιοχών αυτών που αποτελούν περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης, στους υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας (υγρότοποι RAMSAR) και στους οικοτόπους προτεραιότητας περιοχών της Επικράτειας που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000, σύμφωνα με την απόφαση 2006/13/ΕΚ της Επιτροπής, καθώς και στις γειτονικές εκτάσεις της παραγράφου 4 του άρθρου 18 του νόμου 1650/1986, επιτρέπεται η εγκατάσταση σταθμών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ως μέσο για την προστασία του κλίματος, εφόσον με τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα καθορίζονται στα πλαίσια της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων του σταθμού, διασφαλίζεται η διατήρηση του προστατευτέου αντικειμένου της περιοχής". Ένα άλλο ζήτημα που θίγει ο νόμος αυτός είναι το κατά πόσο πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι περιοχές αποκλεισμού που θεσμοθετούνται από εγκεκριμένα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ και άλλα σχέδια χρήσεων γης, καθώς στο άρθρο 9 παράγραφος 2 αναφέρει ότι "για την εγκατάσταση σταθμών ΑΠΕ λαμβάνονται υπόψη μόνο εγκεκριμένα χωροταξικά, πολεοδομικά, ρυθμιστικά ή άλλα σχέδια χρήσεων γης και εγκεκριμένες μελέτες που εναρμονίζονται προς το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΦΕΚ 2464Β/2008 και τεκμηριώνουν επαρκώς ότι έχουν λάβει μέριμνα και έχουν διασφαλίσει τη μέγιστη αξιοποίηση του διαθέσιμου δυναμικού ΑΠΕ.". Επιπλέον στο ίδιο άρθρο παράγραφος 3 αναφέρει ότι "Στις περιπτώσεις ήδη θεσμοθετημένων Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, ρυθμιστικών σχεδίων, γενικών πολεοδομικών σχεδίων, ζωνών οικιστικού ελέγχου ή άλλων σχεδίων χρήσεων γης, το περιεχόμενο των οποίων δεν καλύπτει επαρκώς τις κατευθύνσεις του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας η χωροθέτηση των έργων ΑΠΕ γίνεται με άμεση και αποκλειστική εφαρμογή των κατευθύνσεων του Ειδικού Πλαισίου ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 18

Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΦΕΚ 2464Β/2008)". Ο νόμος 4062/2012 (ΦΕΚ 70Α/30-3-2012),αφορά στο «Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ Προώθηση της χρήσης ενέργειας από ΑΠΕ - Τροπολογίες ΑΠΕ». Το πρόγραμμα «Ήλιος» είναι ένα ενεργειακό επενδυτικό πρόγραμμα που προβλέπει την εξαγωγή καθαρής ενέργειας από την Ελλάδα προς τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Στηρίζεται στην ευρωπαϊκή οδηγία 2009/28 για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και συγκεκριμένα στους προβλεπόμενους μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών (ΥΠΕΚΑ,2012). Σύντομα αναμένεται η εφαρμογή του ενεργειακού συμψηφισμού (Ν. 4203/13), ενώ η εγγυημένη τιμή πώλησης έχει μειωθεί δραστικά στα 125 /MWh για τα ΦΒ στις στέγες που είναι συνδεδεμένα στο δίκτυο από τον Φεβρουάριο του 2013. Σε ότι αφορά στα συστήματα εκτός δικτύου, για παράδειγμα στα νησιά, θα είναι πιο δύσκολος ο ενεργειακός συμψηφισμός λόγω της πρόσφατης δυσανάλογα μεγάλης- διείσδυσης σε σχέση με την δυναμικότητα του δικτύου. Σύμφωνα με την πλειοψηφία των παραγόντων της αγοράς στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένου και του ΣΕΦ) είναι απαραίτητη η νομοθετική υποστήριξη και η ελαχιστοποίηση του κόστους διασύνδεσης στο δίκτυο. Για την απλοποίηση της διαδικασίας χρέωσης έχει προταθεί μετρητής διπλής κατεύθυνσης. Επίσης έχει προταθεί η πλεονασματική παραγωγή να συμψηφίζεται στα επόμενα τιμολόγια. Ο μηχανισμός αυτός έχει τη δυνατότητα εφαρμογής σε στέγες χωρίς άδεια εγκατάστασης δημιουργώντας μια καινούρια αγορά για εμπορικές, αγροτικές και βιομηχανικές στέγες Ακολουθεί κατάλογος με τους πρόσφατους νόμους στη χώρα μας για τα ΦΒ συστήματα. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 19

Πρόσφατοι νόμοι για τα ΦΒ στην Ελλάδα Ν.4203/2013 - Ρυθμίσεις θεμάτων ΑΠΕ και άλλες διατάξεις Ν.4152/2013- Ρυθμίσεις Θεμάτων ΑΠΕ - Έκτακτη εισφορά - Αναστολή αδειοδότησης Ν.4093/2012 - Έκτακτη εισφορά για ΑΠΕ - Κατάργηση 18μηνου N.4062/2012- Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ - Προώθηση της χρήσης ενέργειας από ΑΠΕ - Τροπολογίες ΑΠΕ N.4001/2011 - Για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις N.3851/2010 - Επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέματα αρμοδιότητας του ΥΠΕΚΑ Ν.3734/2009 - Προώθηση της συμπαραγωγής δύο ή περισσότερων χρήσιμων μορφών ενέργειας, ρύθμιση ζητημάτων σχετικών με το Υδροηλεκτρικό Έργο Μεσοχώρας και άλλες διατάξεις Ν.3468/2006 - Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπές διατάξεις ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 20

4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η μεθοδολογία που αναπτύχθηκε για την έρευνα χωροθέτησης ηλιακών μονάδων βασίστηκε στην εφαρμογή του ελληνικού θεσμικού πλαισίου, στη διεθνή επιστημονική εμπειρία, σε καλές πρακτικές εφαρμογής από άλλες χώρες και σε επιπλέον όρους και περιορισμούς που προκύπτουν από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Περιφέρειας Κρήτης (χλωρίδα και πανίδα, ανάγλυφο κ.ά.). Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται η αειφορική ανάπτυξη των μονάδων αυτών αξιοποιώντας το ηλιακό πλεονέκτημα του νησιού επιτυγχάνοντας παράλληλα την προστασία του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος. Τα βήματα της μεθοδολογίας περιλαμβάνουν αρχικά την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης με πλήρη καταγραφή όλων των στοιχείων που επιδρούν στην χωροθέτηση ηλιακών μονάδων και απαιτούνται για τον προσδιορισμό των ζωνών αποκλεισμού και οριοθέτησης. Στη συνέχεια προσδιορίζονται οι περιοχές αποκλεισμού που εξαιρούνται από την εφαρμογή κάθε είδους αξιολόγηση και με αυτό τον τρόπο προκύπτουν οι περιοχές που δυνητικά τουλάχιστον είναι διαθέσιμες για τη χωροθέτηση ηλιακών μονάδων. Μετά, στις υπόλοιπες περιοχές αυτές εφαρμόζεται μια σειρά κριτηρίων αξιολόγησης που προβλέπονται είτε από τη νομοθεσία είτε περιλαμβάνονται σε σύγχρονα επιστημονικά άρθρα και βιβλιογραφία. Το αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασία είναι η προτεραιοποίησηιεράρχηση των διαθέσιμων περιοχών. Στο επόμενο στάδιο για την ανάδειξη των βιώσιμων περιοχών χωροθέτησης ακολουθεί έλεγχος της μέσης ετήσιας ηλιακής ακτινοβολίας. Σε τελικό στάδιο και μόνο για τις βιώσιμες περιοχές γίνεται η εφαρμογή διάφορων περιβαλλοντικών δεικτών και συντελεστών επίδρασης στο περιβάλλον έτσι ώστε να προσδιοριστεί η ποσότητα εγκατεστημένων MW που θα έχει κατά το δυνατόν τον μικρότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο στην κάθε περιοχή. Επιπλέον, για λόγους σύγκρισης αλλά και για να διαμορφωθεί μια τάξη μεγέθους γίνεται και κάποιος προσδιορισμός του δυναμικού της εγκατάστασης μικρών Φ/Β συστημάτων σε στέγες. Η δομή της μεθοδολογίας παρουσιάζεται στο ακόλουθο διάγραμμα. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 22

ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ: -Μνημεία & Αρχαιολογικοί Χώροι -Ζώνες Απολύτου Προστασίας Ειδικών Διαχειριστικών σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών -Εθνικός Δρυμός, Κηρυγμένα Μνημεία της Φύσης & Αισθητικά Δάση - Σπάνιοι και ιδιαίτερης επιστημονικής/αισθητικής αξίας γεώτοποι -Οικότοποι Προτεραιότητας -Προστατευόμενα Είδη Χλωρίδας - Κλίσεις -Μόνιμα Αρδευόμενες Εκτάσεις- Μόνιμες Καλλιέργειες -Ηλιακή Ακτινοβολία -Οδικό Δίκτυο -Τόποι Κοινοτικής Σημασίας του Δικτύου Natura 2000 -Στρατιωτικές Εγκαταστάσεις - Αεροδρόμια -Δάση -Παραδοσιακοί Οικισμοί -Οικισμοί -Ακτές -Άγονες εκτάσεις -Δίκτυο διανομής Μέσης και Υψηλής Τάσης -'Εγκατεστημένη Ισχύς Ηλιακών Μονάδων ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΒΑΣΕΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ (ΕΠΧΣΑΑ, Ν.3851/2010, ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ): -Μνημεία & Αρχαιολογικοί Χώροι -Εθνικός Δρυμός, Κηρυγμένα Μνημεία της Φύσης & Αισθητικά Δάση -Περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης και του τοπίου που καθορίζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. 1 και 2 και 21 του ν. 1650/1986 -Εγκεκριμένα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ που λαμβάνουν υπόψη τους το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 23

ΒΑΣΕΙ ΤΩΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ: -Σπάνιοι και ιδιαίτερης επιστημονικής/αισθητικής αξίας γεώτοποι -Οικότοποι Προτεραιότητας -Προστατευόμενα Είδη Χλωρίδας Κόκκινου Βιβλίου -Τόποι Κοινοτικής Σημασίας του Δικτύου Natura 2000 -Δάση -Ζώνες Προστασίας Ειδικών Διαχειριστικών Σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών -Ζώνες Αποκλεισμού Εγκατάστασης ΑΠΕ εγκεκριμένων ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ μετά τις 3-12-2008 που όμως δεν λαμβάνουν υπόψη το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ -Προστατευόμενα ΒΑΣΗ ΘΕΣΜΙΚΟΥ Είδη ΠΛΑΙΣΙΟΥ Χλωρίδας (ΕΠΧΣΑΑ, Ν.3851/2010): -Θέαση από πολυσύχναστους Χώρους (Ακτές, Οικισμούς, Παραδοσιακούς Οικισμούς, Μνημεία και Αρχαιολογικούς Χώρους, Πρωτεύων οδικό δίκτυο) - Απόσταση από το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας (Μέσης και Υψηλής Τάσης) -Άγονες εκτάσεις / Ανοιχτοί χώροι με λίγη ή καθόλου βλάστηση -Απόσταση από το οδικό δίκτυο ΒΑΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ: -Κλίσεις -Προσανατολισμός -Μέγεθος Έκτασης -Μόνιμα Αρδευόμενες Εκτάσεις- Μόνιμες Καλλιέργειες -Υψόμετρο -Ηλιακή Ακτινοβολία -Απόσταση από ακτογραμμή -Δείκτης Κορεσμού ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 24

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΗΛΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΙΚΡΩΝ Φ/Β ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΤΕΓΕΣ Διάγραμμα 1 Μεθοδολογίας για έρευνα χωροθέτησης ηλιακών συστημάτων στην Περιφέρεια Κρήτης 4.1 Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Στην αρχική φάση της έρευνας γίνεται πλήρης και λεπτομερής καταγραφή και προσδιορισμός της θέσης των βασικών παραγόντων που συμβάλλουν στην χωροθέτηση εγκαταστάσεων ηλιακής ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα αυτοί οι παράγοντες είναι: - Οι θέσεις των μνημείων και η οριοθέτηση των κυρηγμένων αρχαιολογικών χώρων -Η οριοθέτηση των ζωνών Απολύτου Προστασίας κάποιων Ειδικών Διαχειριστικών σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών -Τα όρια του Πυρήνα του Εθνικού Δρυμού του φαραγγιού της Σαμαριάς, των κηρυγμένων Μνημείων της Φύσης και του Αισθητικού Δάσους του Βάι - τα σημεία των σπάνιων και ιδιαίτερης επιστημονικής/αισθητικής αξίας γεωτόπων -την οριοθέτηση των Οικοτόπων Προτεραιότητας -Τα Προστατευόμενα Είδη Χλωρίδας που καθορίζονται από το Κόκκινο Βιβλίο - Οι κλίσεις του εδάφους -Οι μόνιμα αρδευόμενες εκτάσεις- μόνιμες καλλιέργειες -Η Μέση Ετήσια Ηλιακή Ακτινοβολία στο επίπεδο του εδάφους -Οι χαράξεις του Οδικού Δικτύου -Οι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας του Δικτύου Natura 2000 - Οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις - Οι περιοχές των αεροδρομίων -Η εκτάσεις που καλύπτονται με δάση -Η οριοθέτηση των παραδοσιακών οικισμών - Η οριοθέτηση των οικισμών -Οι ακτές κολύμβησης -Οι εκτάσεις που είναι άγονες ή με λίγη βλάστηση -Η ήδη εγκατεστημένη ισχύς από ηλιακά συστήματα ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 25

4.2 Καθορισμός Ζωνών Αποκλεισμού-Ασυμβατότητας Το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ, αναφέρει ποιες είναι οι περιοχές αποκλεισμού στις οποίες δεν δύναται να τοποθετηθεί οποιουδήποτε είδους εγκατάσταση παραγωγής ενέργειας από ηλιακά συστήματα (άρθρο 17, παράγραφος 2, ΦΕΚ2464Β/2008). Πιο συγκεκριμένα απαγορεύεται η χωροθέτηση αιολικών μονάδων εντός : α. Τα κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και τα άλλα μνημεία μείζονος σημασίας της παρ. 5 ββ) του άρθρου 50 του ν. 3028/2002, καθώς και οι οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες προστασίας Α που έχουν καθορισθεί κατά τις διατάξεις του άρθρου 91 του ν. 1892/1991 ή καθορίζονται κατά τις διατάξεις του ν. 3028/2002. β. Οι περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης και του τοπίου που καθορίζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. 1 και 2 και 21 του ν. 1650/1986. γ. Οι πυρήνες των Εθνικών Δρυμών, τα κηρυγμένα μνημεία της φύσης και τα αισθητικά δάση που δεν περιλαμβάνονται στις περιοχές της προηγούμενης περιπτώσεως β. δ. Οι οικότοποι προτεραιότητας περιοχών της Επικράτειας που έχουν ενταχθεί στον κατάλογο των τόπων κοινοτικής σημασίας του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 σύμφωνα με την υπ αριθμ. 2006/613/ΕΚ απόφαση της Επιτροπής (ΕΕ L 259 της 21.9.2006, σ. 1). ε. Τα δάση και οι γεωργικές γαίες υψηλής παραγωγικότητας όπως προβλέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 56 του ν. 2637/1998 όπως ισχύουν. Στην συνέχεια όμως με τον Ν.3851/2010 όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο κεφάλαιο, επιτράπηκε η χωροθέτηση ηλιακών συστημάτων τόσο στους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) του δικτύου Φύση 2000, όσο και στα δάση και την γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας. Πέραν του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ και του Ν.3851/2010 τα οποία αποτελούν υπερκείμενο επίπεδο σχεδιασμού, κρίθηκε αναγκαίο να ληφθούν υπόψη και ζώνες αποκλεισμού του υποκείμενου σχεδιασμού όπως είναι η ζώνη οικιστικού ελέγχου (ΖΟΕ) Γεωργιούπολης - Επισκοπής (ΦΕΚ211Δ/1990), κάποιες ζώνες απολύτου προστασίας Ειδικών Διαχειριστικών Σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών και τα εγκεκριμένα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ. Πρέπει να σημειωθεί ότι από το σύνολο των εγκεκριμένων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ μόνο τέσσερα αναφέρονται σε ΑΠΕ (Δ. Κρουσώνα, του Δ. Γουβών, Δ. Τυμπακίου και Δ. Αρμένων) ενώ μόνο το ΣΧΟΟΑΠ του Δ. Κρουσώνα λαμβάνει υπόψη του το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ. Στα υπόλοιπα, παρόλο που τα περισσότερα εγκρίθηκαν μετά την έγκριση του Ειδικού Πλαισίου, αναφέρουν ότι λαμβάνουν υπόψη τους μόνο το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για την Περιφέρεια ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 26

Κρήτης (ΦΕΚ 1486 Β/2003) που όμως εγκρίθηκε το πριν το Ειδικό πλαίσιο άρα δεν γίνεται να εναρμονίζεται με τις κατευθύνσεις του. Στα πλαίσια της Μελέτης εξετάστηκαν δύο Σενάρια Περιοχών Αποκλεισμού. Στο 1 ο Σενάριο ως περιοχές αποκλεισμού ορίστηκαν μόνο αυτές που αναφέρονται στην κείμενη Νομοθεσία, δηλαδή: -τα κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και τα άλλα μνημεία μείζονος σημασίας, - οι οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες, -οι περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης και του τοπίου που καθορίζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. 1 και 2 και 21 του ν. 1650/1986 (περιοχή 3 της ΖΟΕ Γεωργιούπολης - Επισκοπής (ΦΕΚ211Δ/1990), η οποία περιλαμβάνει τους πυρήνες του βιοτόπου και στην οποία απαγορεύεται κάθε δόμηση), -οι πυρήνες των Εθνικών Δρυμών, τα κηρυγμένα μνημεία της φύσης και τα αισθητικά δάση. -οι ζώνες αποκλεισμού των ΑΠΕ των εγκεκριμένων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ που λαμβάνουν υπόψη το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ Στο 2 ο Σενάριο εκτός από τις περιοχές αποκλεισμού του πρώτου Σεναρίου προσθέτονται και κάποιες περιοχές που βάσει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του νησιού κρίθηκε σημαντικό να εξεταστούν στο δεύτερο σενάριο ως περιοχές αποκλεισμού. Αυτές οι περιοχές περιλαμβάνουν τόσο ζώνες που βάσει του Ν.3851/2010 βγήκαν από τις περιοχές αποκλεισμού όσο και ζώνες που οριοθετούνται αποκλειστικά για την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας της Κρήτης. Αυτές είναι: - τα δάση, -οι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας του δικτύου Φύση 2000, -οι ζώνες αποκλεισμού των ΑΠΕ των εγκεκριμένων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ που περιλαμβάνουν περιοχές αποκλεισμού για χωροθέτηση ΑΠΕ -η ζώνες απολύτου προστασίας Ειδικών Διαχειριστικών Σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών. -οι σπάνιοι και ιδιαίτερης επιστημονικής/αισθητικής αξίας γεώτοποι, -οι πληθυσμοί κάποιων κινδυνευόντων, ενδημικών και σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας και -οι οικότοποι προτεραιότητας. Όλες οι ζώνες αυτές, προσδιορίζονται για την περιοχή της Κρήτης και εξαιρούνται από τις δυνατές περιοχές χωροθέτησης. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 27

Μετά την εφαρμογή των ζωνών αποκλεισμού διαφαίνονται όλες οι περιοχές διαθέσιμες για εφαρμογή περαιτέρω κριτηρίων. 4.3 Αξιολόγηση των περιοχών που είναι διαθέσιμες προς αξιοποίηση (πολυκριτηριακή ανάλυση) Μετά τον σαφή προσδιορισμό των εκτάσεων οι οποίες συμπληρώνουν όλα τα νομοθετικά και συμπληρωματικά κριτήρια για χωροθέτηση ηλιακών συστημάτων απαιτείται και μια περισσότερο εξειδικευμένη αξιολόγηση, έτσι ώστε να προκύψει η ορθολογική ιεράρχηση αυτών τον περιοχών. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα την ελεγχόμενη «δέσμευση» γης σε συγκεκριμένες περιοχές, την δυνατότητα μέγιστης αξιοποίησης των επιλεγμένων εκτάσεων αφού θα είναι εφικτός ο άμεσος έλεγχος κάθε περιοχής διαμόρφωσης σχετικά με τα εγκατεστημένα ηλιακά συστήματα και με την δυνατότητα επέκτασης τους. Τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση είναι βασισμένα στη Νομοθεσία αλλά και σε στοιχεία από τη διεθνή εμπειρία, από επιστημονικές μελέτες και μελέτες εφαρμογής. Από τις πηγές αυτές διερευνήθηκε η ο τρόπος προσέγγισης των συγκεκριμένων θεμάτων και δημιουργήθηκαν με βάση αυτά συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία ιεραρχούν την καταλληλότητα τοποθέτησης των υπό μελέτη εγκαταστάσεων και διαμορφώνουν περιοχές προτεραιότητας οι οποίες συμπληρώνουν τα περισσότερα από τα διαμορφωμένα κριτήρια. Βάσει του θεσμικού πλαισίου έχουμε τα κριτήρια: Της θέασης από πολυσύχναστους χώρους (επειδή στο θεσμικό πλαίσιο δεν προσδιορίζεται ποιές περιοχές μπορούν να χαρακτηριστούν "πολυσύχναστοι χώροι" στα πλαίσια της μελέτης λήφθηκαν υπόψη οι οικισμοί, παραδοσιακοί οικισμοί, τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι, οι κατασκηνώσεις, οι ακτές κολύμβησης το πρωτεύων οδικό δίκτυο, τα λιμάνια και οι μαρίνες και τα αεροδρόμια) (άρθρο 17 παράγραφος 1, ΦΕΚ 2464/2008) Της απόστασης από το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας (άρθρο 17 παράγραφος 1, ΦΕΚ 2464/2008) Της απόστασης από το υφιστάμενο οδικό δίκτυο (άρθρο 6 παράγραφος 2, ΦΕΚ 2464/2008) Των καλύψεων γης στο κομμάτι που αφορά τις Άγονες εκτάσεις / Ανοιχτοί χώροι με λίγη ή καθόλου βλάστηση (άρθρο 17 παράγραφος 1, ΦΕΚ 2464/2008) Επιπλέον, τα κριτήρια που βασίστηκαν σε επιστημονικές μελέτες και τη βιβλιογραφία είναι: ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 28

Το κριτήριο των κλίσεων του εδάφους Το κριτήριο του υψομέτρου Το κριτήριο του προσανατολισμού Το κριτήριο των καλύψεων γης στο τμήμα που αφορά τις λοιπές χρήσεις (λατομεία, ΒΙΟΠΑ κ.ά.), τη χαμηλή βλάστηση, τις λοιπές αγροτικές περιοχές, τις μόνιμες καλλιέργειες και τα δάση. Την απόσταση από την ακτογραμμή Ο δείκτης κορεσμού 4.4 Προσδιορισμός Βιώσιμων Περιοχών Χωροθέτησης Ηλιακών Συστημάτων Στη συνέχεια, μετά την εισαγωγή της έννοιας της προτεραιότητας στις διαθέσιμες περιοχές με την εφαρμογή των παραπάνω κριτηρίων ο προσδιορισμός των βιώσιμων περιοχών χωροθέτησης γίνεται συνεκτιμώντας το κριτήριο της μέσης ετήσιας ηλιακής ακτινοβολίας στο επίπεδο του εδάφους και ένα κριτήριο ελάχιστου μεγέθους ανάλογα με το αν πρόκειται για φωτοβολταϊκό ή ηλιοθερμικό σταθμό. 4.5 Προσδιορισμός του δυναμικού της εγκατάστασης μικρών Φ/Β συστημάτων σε στέγες Για τον προσδιορισμό του δυναμικού της εγκατάστασης μικρών Φ/Β συστημάτων στις στέγες αρχικά από την έκταση κάθε οικισμού ή πόλης αφαιρείται η έκταση των δικτύων κυκλοφορίας και των ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου. Οι εκτάσεις αυτές σύμφωνα με τα πολεοδομικά σταθερότυπα (ΦΕΚ285Δ/2004) είναι το 15% της έκτασης των πόλεων της Κρήτης (πλειοψηφία πόλεων κάτω των 30.000 κατοίκων) και το 7% της έκτασης των οικισμών για τα δίκτυα, ενώ για τους ελεύθερους χώρους αυτοί έχουν έκταση 8 m 2./ κάτοικο για τις πόλεις και 1 m 2./κάτοικο για τους οικισμούς (Πίνακας 1). ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 29

Πίνακας 1. Έκταση Ελεύθερων Χώρων και Πρασίνου ανά οικισμό ή πόλη Οικισμός Πόλη Νησίδες πρασίνου 0,25 m 2 /κάτοικο 0,25 m 2 /κάτοικο Πλατείες 0.50 m 2 /κάτοικο 0.50 m 2 /κάτοικο Παιδικές Χαρές 0,25 m 2 /κάτοικο 0,25 m 2 /κάτοικο Πάρκο - 1.50 m 2 /κάτοικο Πάρκο Πόλης - 5.50 m 2 /κάτοικο Σύνολο 1.00 m 2 /κάτοικο 8 m 2 /κάτοικο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4, ΦΕΚ 285Δ/2004) Η έκταση που προκύπτει αποτελεί την έκταση των οικοπέδων, η οποία πολλαπλασιάζεται με ένα μέσο συντελεστή δόμησης 60% [Ν.4067/12-ΝΟΚ (ΦΕΚ 79Α/12), "Όροι και περιορισμοί δόμησης εντός των ορίων οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων" (ΦΕΚ289ΑΑΠ /11)], και το αποτέλεσμα υποδεικνύει την έκταση που καταλαμβάνουν τα δώματα και οι στέγες. Στη συνέχεια, λαμβάνοντας υπόψη ότι για την παραγωγή ενός kw στην Κρήτη από Φ/Β σε στέγες χρειάζονται περίπου 20m 2 προσδιορίζεται η δυνητικά παραγόμενη ισχύς. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 30

5. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η έρευνα για την εξαγωγή αποτελεσμάτων χρησιμοποιεί ως βασικό εργαλείο την πρόσφατη έκδοση του λογισμικού Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΣΠ, Geographic Information Systems) ArcGIS 10.1, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα ανάλυσης των χωρικών (γραφικών) πληροφοριών. Το λογισμικό αυτό προσφέρει την δυνατότητα δημιουργίας δυναμικών χαρτών και εφαρμογής τόσο υπαρχόντων στοιχείων όσο και μελλοντικών τροποποιήσεων. Όλα τα δεδομένα καταγράφονται και ανάλογα με τα κριτήρια που υιοθετούνται υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής των ανάλογων χαρτών. Στο περιβάλλον του λογισμικού γεωαναφέρθηκαν όλα τα δεδομένα που συλλέχθηκαν είτε υπό μορφή εικόνας είτε σαν δυναμικά φύλλα βάσεων δεδομένων (access). Τα ΓΣΠ είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο εργαλείο τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η εξεύρεση στοιχείων, ενώ διαθέτει και διαδικτυακά δεδομένα (οnline data). Το ArcGIS 10 είναι συμβατό με την πλειοψηφία των λογισμικών, χρησιμοποιεί δεδομένα Vector και Raster, ενώ περιλαμβάνει και ειδική εργαλειοθήκη για μετατροπές δεδομένων. Πρόκειται για ένα ευέλικτο πρόγραμμα, το οποίο χρησιμοποιεί γλώσσα Python και δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να δημιουργήσει τα δικά του εργαλεία. Με τον τρόπο αυτό ήταν δυνατή η δημιουργία αλγόριθμων πολυκριτηριακής ανάλυσης με τους οποίους αξιολογήθηκαν σε τελική φάση οι περιοχές. Όσο αναφορά τις πηγές και την ποιότητα των δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν αξίζει να αναφερθεί ότι το σύνολο των δεδομένων συλλέχθηκε από επίσημους φορείς και επιστημονικές μελέτες. Για την αναζήτηση των πηγών στάλθηκαν επιστολές σε όλους τους επίσημους φορείς της Κρήτης (ΟΑΚ, ΔΕΗ, ΡΑΕ, ΟΠΕΚΕΠΕ, Δασαρχεία, ΤΕΕ Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης). Για την πιστοποίηση της ορθότητας των δεδομένων έγινε και επαλήθευση και διαχωρισμός του συνόλου των δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν είτε μέσω ορθοφωτοχαρτών είτε συγκρίνοντας τα ίδια δεδομένα από διαφορετικές πηγές κάθε φορά. Στον παρακάτω Πίνακα 2 παρουσιάζεται τη λίστα με τα απαραίτητα χωρικά δεδομένα και την πηγή προέλευσής τους. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 31

Πίνακας 2. Απαραίτητα χωρικά δεδομένα και πηγές συλλογής τους ΧΩΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΗΓΗ -Μνημεία & Αρχαιολογικοί Χώροι Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση -Ζώνες Απολύτου Προστασίας της Φύσης Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση Ειδικών Διαχειριστικών Σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών -Ζώνες Αποκλεισμού εγκαταστάσεων ΑΠΕ ΠΕΧΩ από ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ -Περιοχή 3 Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου ΦΕΚ 211Δ/1990 Γεωργιούπολης Επισκοπής -Εθνικός Δρυμός, Κηρυγμένα Μνημεία της Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση Φύσης & Αισθητικά Δάση -Γεωπάρκα- Γεώτοποι Θα διατεθούν από το ΜΦΙΚ -Οικότοποι Προτεραιότητας Θα διατεθούν από το ΜΦΙΚ -Προστατευόμενα Είδη Χλωρίδας Θα διατεθούν από το ΜΦΙΚ - Κλίσεις Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- Περαιτέρω επεξεργασία για τον έλεγχο του προσανατολισμού και υψομέτρου -Μόνιμα Αρδευόμενες Εκτάσεις- Μόνιμες Καλλιέργειες Γεωβάση καλύψεων γης Corine 2000, ΟΑΚ, ΟΠΕΚΕΠΕ, Διεύθυνση υδάτων Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης -Ηλιακή Ακτινοβολία Δεδομένα μετεωρολογικών σταθμών -Οδικό Δίκτυο Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά -Τόποι Κοινοτικής Σημασίας του Δικτύου Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση Natura 2000 -Στρατιωτικές Εγκαταστάσεις Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση - Αεροδρόμια Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση -Δάση Γεωβάση καλύψεων γης Corine 2000 -Παραδοσιακοί Οικισμοί Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση -Οικισμοί Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση -Ακτές Είναι διαθέσιμα από την μελέτη για τα αιολικά- ενημέρωση -Άγονες εκτάσεις Γεωβάση καλύψεων γης Corine 2000 -Γραμμές Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (Μέσης και Υψηλής Τάσης) Η Γραμμές Υψηλής Τάσης είναι διαθέσιμες από την μελέτη για τα αιολικά, ενώ οι γραμμές Μέσης Τάσης είναι -Υφιστάμενες Εγκαταστάσεις Ηλιακών Συστημάτων διαθέσιμες από τη ΔΕΗ ΡΑΕ, ΔΕΔΔΗΕ Όπως φαίνεται από τον Πίνακα, αρκετά δεδομένα είναι διαθέσιμα από την αντίστοιχη μελέτη που εκπονήθηκε για τη χωροθέτηση Αιολικών Πάρκων, τα οποία χρειάστηκαν έναν έλεγχο για τυχόν μεταβολές ή ενημερώσεις. Άλλα δεδομένα είναι αποτέλεσμα δουλειάς της ομάδας μελέτης όπως τα δεδομένα για τη χλωρίδα και την πανίδα, για τον προσανατολισμό, το υψόμετρο, την ηλιακή ακτινοβολία κ.ά. Τέλος κάποια δεδομένα ζητήθηκαν από τους αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες όπως τα δάση, η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας, το δίκτυο διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας μέσης τάσης κ.ά. Όσον αφορά τα δάση, λόγω έλλειψης δασικών χαρτών δεν υπάρχει συγκεντρωμένη πληροφορία σε οποιαδήποτε μορφή ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 32

για το που είναι δασική έκταση σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα, καθώς τα δασαρχεία εξετάζουν κατά περίπτωση μετά από αυτοψία εάν μια έκταση μπορεί να χαρακτηριστεί δασική. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη γεωργική υψηλής παραγωγικότητας, καθώς στην Κρήτη δεν υπάρχει χαρακτηρισμένη και οριοθετημένη αλλά κατά περίπτωση πάλι γνωμοδοτεί η ΝΕΧΩΠ. Όσον αφορά τα δίκτυα διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας μέσης τάσης χρειάστηκε πολύς χρόνος και κόπος με συνεχόμενη επικοινωνία με τη ΔΕΗ για να παραχωρηθούν κάποιοι χάρτες χε έντυπη μορφή με κάποια προσεγγιστική όδευση των γραμμών, για όλες τις Περιφερειακές Ενότητες εκτός του Ρεθύμνου. Στα πλαίσια της μελέτης, όπως φαίνεται και στον Πίνακα 2, χρησιμοποιήθηκαν τα δάση όπως αυτά υπάρχουν στη βάση δεδομένων καλύψεων γης του Corine ενώ η έλλειψη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας καλύφθηκε με τις μόνιμες καλλιέργειες- μόνιμα αρδευόμενες εκτάσεις οι οποίες προέκυψαν από δεδομένα της βάσης του Corine, και τμηματικών δεδομένων του ΟΠΕΚΕΠΕ., του ΟΑΚ και τις διεύθυνσης υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 33

6. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ 6.1. Ανάλυση Υφιστάμενης Κατάστασης Στο Χάρτη 1 παρουσιάζεται η ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης στην οποία στηρίχτηκε η παρακάτω μελέτη. Η ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης έγινε με βάσει τις πηγές που περιγράφηκαν και αποτελεί την πιο πρόσφατη ενημερωμένη καταγραφή για το σύνολο της Κρήτης. Τα δεδομένα που περιέχει είναι με ακρίβεια επιλεγμένα για την διεκπεραίωση της μελέτης για την βιώσιμη χωροθέτηση ηλιακών μονάδων. Η ανάλυση και η εφαρμογή των κριτηρίων έχει γίνει σε επίπεδο Κρήτης συνολικά και όχι αποσπασματικά για κάθε νομό για την αποφυγή σημείων αστοχίας. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 34

ΧΑΡΤΗΣ 1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 35

6.2 Εγκατεστημένη Ισχύς Ηλιακών Συστημάτων Βάσει των δεδομένων από τον ΔΕΔΔΗΕ για τον Απρίλιο του 2013, η εγκατεστημένη ισχύς από φωτοβολταϊκά συστήματα είναι διαμορφωμένη όπως φαίνεται στον Πίνακα 3 και το Διάγραμμα 2. Με διαφορά η μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύς βρίσκεται στην ΠΕ Ηρακλείου και ακολουθούν οι ΠΕ Λασιθίου, Ρεθύμνου και Χανίων. Αντίστοιχα δεδομένα για τα Φ/Β που είναι εγκατεστημένα στις στέγες παρουσιάζονται στο Πίνακα 4 και το Διάγραμμα 3. Στην κατηγορία αυτή και πάλι η ΠΕ Ηρακλείου διαθέτει μεγαλύτερη παραγόμενη ισχύ από Φ/Β σε στέγες, αλλά μετά είναι η ΠΕ Χανίων, Λασιθίου και Ρεθύμνου. Πίνακας 3. Εγκατεστημένη ισχύς από Φ/Β συστήματα ανά Περιφερειακή Ενότητα στην Περιφέρεια Κρήτης ΧΩΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ Φ/Β (kw) ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ 15.475 ΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ 16.620 ΠΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 40.522 ΠΕ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 21.544 ΠΕΡΙΦ. ΚΡΗΤΗΣ 94.161 Πηγή: ΔΕΔΔΗΕ Πηγή: ΔΕΔΔΗΕ ΔΕΔΔΗΕ Διάγραμμα 2. Ποσοστά κατανομής εγκατεστημένης ισχύος Φ/Β ανά ΠΕ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 36

Πίνακας 4. Εγκατεστημένη ισχύς από Φ/Β στις στέγες ανά Περιφερειακή Ενότητα στην Περιφέρεια Κρήτης ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΧΩΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΣΧΥΣ Φ/Β ΣΕ ΣΤΕΓΕΣ (kw) ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ 2.828 ΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ 891 ΠΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 5.063 ΠΕ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 1.519 ΠΕΡΙΦ. ΚΡΗΤΗΣ 10.301 Διάγραμμα 3. Ποσοστά κατανομής εγκατεστημένης ισχύος Φ/Β στις στέγες ανά ΠΕ 6.3 Προσδιορισμός ζωνών αποκλεισμού-ασυμβατότητας Στο σημείο αυτό της μελέτης εξετάζονται δύο Σενάρια Χωροθέτησης ανάλογα με το ποιές περιοχές επιλέγονται ως περιοχές αποκλεισμού. Στο πρώτο σενάριο ως περιοχές αποκλεισμού λαμβάνονται υπόψη περιοχές που ορίζονται βάσει θεσμικού πλαισίου ενώ στο ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 37

δεύτερο σενάριο προσθέτονται και κάποιες περιοχές που κρίνεται απαραίτητο να προστατευθούν λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του νησιού. Έτσι, στο Χάρτη 2 που απεικονίζει τις περιοχές αποκλεισμού του 1 ου Σεναρίου φαίνονται τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, τον Πυρήνα του Εθνικού δρυμού Σαμαριάς, το αισθητικό δάσος Βάι, τις λίμνες και την περιοχή απολύτου προστασίας της φύσης και του τοπίου που καθορίζεται κατά τις διατάξεις του άρθρου 21 του ν. 1650/1986 (περιοχή 3 της ΖΟΕ Γεωργιούπολης - Επισκοπής (ΦΕΚ211Δ/1990), η οποία περιλαμβάνει τους πυρήνες του βιοτόπου και στην οποία απαγορεύεται κάθε δόμηση) και οι ζώνες των εγκεκριμένων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ που λαμβάνουν υπόψη τους το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ (ΣΧΟΟΑΠ Δ.Κρουσώνα). Επιπλέον, εξαιτίας του αντικειμένου τις μελέτης (μελέτη χωροθέτησης μεγάλων μονάδων) πρέπει να εξαιρεθούν από κάθε διαδικασία αξιολόγησης οι περιοχές εντός σχεδίων πόλεων και εντός ορίων οικισμών ή παραδοσιακών οικισμών. Στο 2ο Σενάριο (Χάρτης 3) προσθέτονται στις περιοχές αποκλεισμού οι γεώτοποι, τα προστατευόμενα είδη χλωρίδας και πανίδας, οι οικότοποι προτεραιότητας καθώς και οι ΤΚΣ του δικτύου Φύση 2000, τα δάση, οι ζώνες αποκλεισμού των ΑΠΕ των εγκεκριμένων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ που αναφέρουν περιοχές αποκλεισμού για τις ΑΠΕ και οι ζώνες απολύτου προστασίας της φύσης Ειδικών Διαχειριστικών Σχεδίων και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 38

ΧΑΡΤΗΣ 2 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 1 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 39

ΧΑΡΤΗΣ 3 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 2 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 40

6.4 Επιτρεπόμενες Περιοχές Χωροθέτησης Οι επιτρεπόμενες περιοχές χωροθέτησης που προκύπτουν είναι ιδιαίτερα εκτεταμένες. Στο Σενάριο 1 οι επιτρεπόμενες περιοχές έχουν συνολική έκταση 7.554 km 2 που αντιστοιχεί στο 78% της έκτασης της περιφέρειας, ενώ στο Σενάριο 2, η έκταση των επιτρεπόμενων περιοχών ανέρχεται στα 4.954 km 2 που αντιστοιχεί σε ποσοστό 60% της έκτασης του νησιού. Το αποτέλεσμα αυτό βέβαια ήταν αναμενόμενο λόγω των περιορισμένων εκτάσεων των περιοχών αποκλεισμού ακόμη και μετά την εφαρμογή αυστηρών κριτήρια χωροθέτησης (Σενάριο 2), αλλά και τις έλλειψης κριτηρίων ελάχιστων αποστάσεων από συγκεκριμένες περιοχές. Αυτό δεν κρίθηκε προς στιγμή αναγκαίο, καθώς οι εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας αντιμετωπίζονται από τη νομοθεσία ως χαμηλής όχλησης δραστηριότητες κι αυτό λόγω την μεγάλης κατάληψης χώρου. Ωστόσο, η μεγάλη ζήτηση που υπάρχει για χωροθέτηση κυρίως μεγάλων φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων δημιουργεί έντονες πιέσεις προς το περιβάλλον και άλλες χρήσεις γης. Πιο αναλυτικά παρατηρώντας τους χάρτες παράλληλα με τα διαγράμματα μπορεί να εξαχθούν τα ακόλουθα συμπεράσματα : - Για την ΠΕ Χανίων Με βάση το Σενάριο 1 η ΠΕ Χανίων εμφανίζει περίπου διαθέσιμα 2.134km 2 γης, περίπου ανάλογη έκταση με την ΠΕ Ηρακλείου. Στο χάρτη 4 απεικονίζεται που εντοπίζονται αυτές οι περιοχές. Ένα μεγάλο τμήμα των διαθέσιμων περιοχών, περιμετρικά του πυρήνα του φαραγγιού, στο ακρωτήρι της Γραμβούσας και στη χερσόνησο Ροδωπού, υπάγεται στους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας του δικτύου Φύση 2000, ενώ παράλληλα σε τμήματα των περιοχών αυτών συγκεντρώνονται οικότοποι προτεραιότητας, γεώτοποι και προστατευόμενα είδη χλωρίδας και πανίδας, οπότε κατά το σενάριο 2 μειώνεται σημαντικά η έκταση των διαθέσιμων περιοχών στην ΠΕ Χανίων (χάρτης 5). Στο Διάγραμμα 4 παρατηρείται ότι στην ΠΕ Χανίων εντοπίζεται η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα στα δύο Σενάρια καθώς η έκταση των επιτρεπόμενων περιοχών μειώνεται στα 1.180km 2. - Για την ΠΕ Ρεθύμνης Στην ΠΕ Ρεθύμνης οι επιτρεπόμενες περιοχές χωροθέτησης ηλιακών συστημάτων παραγωγής ενέργειας βάσει του Διαγράμματος 4 είναι λιγότερες συγκριτικά της υπόλοιπες ΠΕ αλλά σε αυτό συμβάλει και η συνολικά μικρότερη έκταση της εν λόγω ΠΕ. Έτσι λοιπόν, ενώ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 41

στο 1 ο Σενάριο οι διαθέσιμες περιοχές καλύπτουν έκταση 1.403km 2 ποσοστό 73% της έκτασης της ΠΕ, στο Σενάριο 2 η αντίστοιχη έκταση είναι 879km 2 δηλαδή 59% της έκτασης της ΠΕ. Όλες οι διαθέσιμες περιοχές παρουσιάζονται συγκεντρωμένες είτε στο κέντρο της ΠΕ βορειοδυτικά από το Σπήλι είτε στο βόρειο τμήμα της ΠΕ ανατολικά της πόλης του Ρεθύμνου μέχρι τα Ανώγεια (χάρτες 4,5). - Για την ΠΕ Ηρακλείου Όπως φαίνεται και από τους χάρτες 4,5 η ΠΕ Ηρακλείου προσφέρει τη μεγαλύτερη διαθέσιμη έκταση, περίπου 2.330km 2 στο Σενάριο 1 και 1.869km 2 στο Σενάριο 2. Επιπλέον, όπως είναι φανερό από το Διάγραμμα 4, εδώ εντοπίζεται η μικρότερη διαφορά μεταξύ των δύο σεναρίων. Οι επιτρεπόμενες περιοχές παρουσιάζουν μια συνέχεια-ενότητα ξεκινώντας από το Τυμπάκι, καλύπτοντας ανατολικά την περιοχή μέχρι τον Πύργο και μετά Βόρεια από το Καστέλι μέχρι τους βόρεια παραλιακούς οικισμούς (χάρτες 4,5). - Για την ΠΕ Λασιθίου Η έκταση των επιτρεπόμενων περιοχών χωροθέτησης που προκύπτουν για την ΠΕ Λασιθίου είναι αρκετά αξιόλογη. Η συνολική έκταση που καταλαμβάνουν στο Σενάριο 1 είναι 1.687km 2 και στο Σενάριο 2 είναι 1.026km 2, διαφορά που κατά βάση οφείλεται στη ζώνη προστατευόμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας ανατολικά της ΠΕ (χάρτες 4,5). Επειδή ακόμα και μετά την εφαρμογή και του πιο οικολογικού σεναρίου οι περιοχές που απομένουν διαθέσιμες προς χωροθέτηση είναι αρκετές, απαιτείται ορθή ιεράρχηση και καθορισμός περιοχών προτεραιότητας για την ελεγχόμενη ανάπτυξη των ηλιακών εγκαταστάσεων. Στη συνέχεια η μελέτη θα ασχοληθεί αποκλειστικά με τις επιτρεπόμενες περιοχές, οι οποίες θα διαχωριστούν ανάλογα με βασικά κριτήρια που επιλέχθηκαν και θα ιεραρχηθούν με γνώμονα τη βιωσιμότητα εγκατάστασης τόσο από την πλευρά της διατήρησης της ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της Κρήτης όσο και από την πλευρά της βέλτιστης δυνατής εκμετάλλευσης της ηλιακής ακτινοβολίας. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 42

Πίνακας 5. Επιτρεπόμενες Περιοχές Χωροθέτησης ανά Περιφερειακή Ενότητα και στο σύνολο της Περιφέρειας Κρήτης ΣΕΝΑΡΙΟ 1 ΧΩΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΚΤΑΣΗ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ (km 2 ) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ 7.554 ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ 2.134 ΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ 1.403 ΠΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 2.330 ΠΕ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 1.687 ΣΕΝΑΡΙΟ 2 ΧΩΡΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΚΤΑΣΗ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ (km 2 ) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ 4.954 ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ 1.180 ΠΕ ΡΕΘΥΜΝΟΥ 879 ΠΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 1.869 ΠΕ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 1.026 Διάγραμμα 4. Σύγκριση έκτασης επιτρεπόμενων περιοχών χωροθέτησης μεταξύ των δύο σεναρίων ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 43

ΧΑΡΤΗΣ 4 ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 1 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 44

ΧΑΡΤΗΣ 5 ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 2 ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 45

7. ΗΛIAΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ Στα πλαίσια της παρούσας μελέτης ως ηλιακό δυναμικό μιας περιοχής ορίζεται η μέση ετήσια ηλιακή ακτινοβολία στο επίπεδο του εδάφους. Όπως φαίνεται και στην Εικόνα 1 η Ελλάδα γενικότερα και συγκεκριμένα η Κρήτη λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των ήπιων κλιματολογικών συνθηκών διαθέτει πολύ καλό ηλιακό δυναμικό αντίστοιχο με αυτό της Αφρικής, ιδανικό για τη λειτουργία μονάδων εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας. Εικόνα 1. Χάρτης κατανομής της ηλιοφάνειας στην Ευρώπη. (PVGIS, European Communities, 2005-2008) Ο χάρτης 6 απεικονίζει με λεπτομέρεια το ηλιακό δυναμικό της περιοχής μελέτης. Η δημιουργία του στηρίχθηκε σε προσομοίωση με χρήση υπολογιστή των μετεωρολογικών συνθηκών του προηγούμενου έτους. Τα δεδομένα που χρειάστηκαν για να πραγματοποιηθεί η προσομοίωση είναι το γεωγραφικό μήκος και πλάτος διαφορετικών σημείων κατά μήκος του νησιού, το ψηφιακό μοντέλο εδάφους το οποίο κατασκευάστηκε από τις ισοϋψείς καμπύλες των 20m, καθώς και δεδομένα του εργαστηρίου από σημαντικό αριθμό μετεωρολογικών σταθμών σε ολόκληρο το νησί της Κρήτης που αφορούν κυρίως τις συνθήκες νέφωσης τις διάφορες εποχές, τις μέσες θερμοκρασίες κ.ά. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 46

Όπως φαίνεται και στο χάρτη 6 υπάρχουν πολλές περιοχές σε όλες τις ΠΕ θέσεις με δυναμικό >1.700 kwh/m 2 /έτος όπου δύνανται να εγκατασταθούν ηλιακά συστήματα παραγωγής ενέργειας. Γενικά καλύτερο ηλιακό δυναμικό εμφανίζουν οι κεντρικές κυρίως και οι νότιες περιοχές του νησιού. Για την ΠΕ των Χανίων περιοχές με πολύ καλό ηλιακό δυναμικό εντοπίζονται νοτιοανατολικά της ΠΕ δυτικά της χώρας Σφακίων στην περιοχή των Λευκών Ορέων. Στην ΠΕ Ρεθύμνης οι περιοχές με αυξημένο ηλιακό δυναμικό εντοπίζονται κυρίως στα δυτικά σε συνέχεια των περιοχών της ΠΕ Χανίων και στα ανατολικά κοντά στις περιοχές με καλό ηλιακό δυναμικό της ΠΕ Ηρακλείου. Η ΠΕ Ηρακλείου κατά μέσο όρο δε διαθέτει τόσο υψηλό ηλιακό δυναμικό συγκριτικά με τις υπόλοιπες ΠΕ σε αντίθεση με την ΠΕ Λασιθίου που εμφανίζει περιοχές με πολύ καλό ηλιακό δυναμικό τόσο στην περιοχή δυτικά της ΠΕ όσο και νότια στην περιοχή ανατολικά της Ιεράπετρας. Κάποια άλλα φυσικά χαρακτηριστικά που επηρεάζουν τη χωροθέτηση ηλιακών συστημάτων είναι ο προσανατολισμός κάθε περιοχής, οι κλίσεις του εδάφους και το υψόμετρο. Οι χάρτες 7, 8 και 9 συνδέονται καθώς λόγω του ιδιόμορφου ανάγλυφου της Κρήτης, με τις έντονες κλίσεις, τα πολλά φαράγγια, τις ελάχιστες πεδιάδες και τα μεγάλα υψόμετρα (σε κάποιες περιοχές στα Λευκά όροι και στον Ψηλορείτη το υψόμετρο ξεπερνά τα 2100m), είναι αναμενόμενο οι προσανατολισμοί είναι ιδιαίτερα μεταβλητοί. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί θετικό από την άποψη ότι υπάρχουν αρκετές περιοχές με νότιο προσανατολισμό που ευνοεί την απόδοση των ηλιακών πάνελ ή συλλεκτών, αλλά από την άλλη απαιτούνται πολλά χωματουργικά έργα για την εγκατάστασή τους. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 47

ΧΑΡΤΗΣ 6 ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 48

ΧΑΡΤΗΣ 7 ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 49

ΧΑΡΤΗΣ 8 ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 50

ΧΑΡΤΗΣ 9 ΚΛΙΣΕΩΝ ΕΔΑΦΟΥΣ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 51

ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 52

8. ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΑ ΕΙΔΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΚΑΙ ΠΑΝΙΔΑΣ 8.1 Στόχοι Το θέμα της δυνητικής χωροθέτησης Φ/Β, Η/Θ και αντλησιοταμίευσης στην Κρήτη προσεγγίστηκε από το ΜΦΙΚ με την ακόλουθη στρατηγική 1. Καθορισμός ζωνών αποκλεισμού και κριτήρια για αυτές 2. Χαρτογράφηση σημείων ή εκτάσεων που αφορούν διάφορες κατηγορίες προστασίας βιοποικιλότητας και γεωποικιλότητας και κριτήρια για την συμβατή εγκατάσταση σχετικών έργων σε αυτές 3. Γενικές αρχές χωροθέτησης που απορρέουν από ευρύτερες οικολογικές αρχές Αναλυτικότερα κατά κατηγορία 1. Ζώνες αποκλεισμού Προτάθηκαν 2 ζώνες αποκλεισμού για έργα των κατηγοριών που αναφερόμαστε Όλες οι κορυφές σε υψόμετρο μεγαλύτερο από 1.500 m. Όλες οι βραχονησίδες γύρω από την Κρήτη Και οι δύο ζώνες προτάθηκαν ως αποκλεισμού για τον ίδιο λόγο: συγκεντρώνουν πολύ μεγάλη πυκνότητα σπανίων, ενδημικών, κινδυνευόντων, προστατευόμενων και άλλων κατηγοριών χαρακτηρισμού (π.χ. είδη του παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43) ειδών. Επιπλέον προτάθηκαν ως ζώνες αποκλεισμού όλοι οι χαρτογραφημένοι εντός περιοχών Natura 2000, οικότοποι προτεραιότητας (σύμφωνα με την Οδηγία 92/43) και ζώνες που μετά από Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) έχουν χαρακτηριστεί ως απολύτου προστασίας. 8.2 Σημεία και εκτάσεις βιοποικιλότητας - γεωποικιλότητας Αυτά αφορούσαν σημεία ή εκτάσεις όπου κατανέμονται πληθυσμοί κινδυνευόντων, ενδημικών, σπανίων ειδών χλωρίδας και πανίδας τόσο σύμφωνα με την οδηγία 92/43 όσο και τα δύο πρόσφατα εθνικά βιβλία κόκκινων δεδομένων (Πανίδας και Χλωρίδας). Επιπλέον ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 53

αφορούσε στοιχεία γεωποικιλότητας όπως σπάνιοι γεωλογικοί σχηματισμοί, είσοδοι σπηλαίων και άλλα, με κριτήρια που η UNESCO έχει προτείνει για τις διαδικασίες αξιολόγησης γεωπάρκων. Πολύ συχνά με τα παραπάνω κριτήρια επισημαίνονται πολύ τοπικά στοιχεία ενδιαφέροντος και συνεπώς δεν μπορούν να διαμορφωθούν ζώνες αποκλεισμού. Με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε τα στοιχεία αυτά τοποθετήθηκαν σε υπόβαθρα GIS και θα πρέπει να απαιτείται η κατά περίπτωση κρίση αντιπαραβολή με αυτά και ανάλογη τεκμηρίωση για κάθε έργο στη σχετική ΜΠΕ. Στο σκεπτικό αυτό εντάσσονται και οικότοποι και είδη που για τον οποιονδήποτε λόγο δεν έχουν καταγραφεί σε κατηγορία προστασίας ή κινδύνου ενώ φιλοξενούν σημαντική βιοποικιλότητα. 8.3 Γενικές αρχές χωροθέτησης Οι παρακάτω αρχές που προτείνονται ανά μελετώμενη κατηγορία, διέπονται από ευρύτερες αρχές της επιστήμης της Οικολογίας που (ως τίτλοι) είναι Τήρηση του μέτρου στο επίπεδο της κλίμακας παρέμβασης Προτεραιότητα στην τοπική παραγωγή και κατανάλωση (α) Φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις Οι φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, σε ότι αφορά στη βιοποικιλότητα, έχουν κατά κανόνα ήπιες επιπτώσεις. Αντιθέτως έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε ότι αφορά σε ιδιαιτερότητες της γεωποικιλότητας και ευρύτερα του τοπίου. Τέλος, αν και όχι λιγότερο σημαντικό από τα προηγούμενα, εφόσον χωροθετούνται Φ/Β σε γεωργικές εκτάσεις, στερούν αντίστοιχες εκτάσεις από την πρωτογενή παραγωγή (τουλάχιστον με τους όρους της σημερινής νομοθεσίας). Αυτό το θέμα παίρνει πολύ σημαντικότερες διαστάσεις στην Κρήτη όπου οι κατάλληλες εκτάσεις για γεωργική εκμετάλλευση είναι ούτως ή άλλως περιορισμένες. Επιπλέον, οι εγκαταστάσεις Φ/Β σε γεωργικές εκτάσεις επιτείνουν τις αρνητικές αισθητικές επιπτώσεις. Για τους παραπάνω λόγους ως γενική αρχή χωροθέτησης σε ότι αφορά έργα Φ/Β θα πρέπει να υιοθετηθεί η επιλογή εγκατάστασής τους σε οικιστικές ή αλλιώς δομημένες ζώνες (δημόσια ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 54

κτήρια όπως σχολεία, τα ιδιαιτέρως ενεργοβόρα ΑΕΙ και Νοσοκομεία, βιομηχανικά - βιοτεχνικά πάρκα, στρατόπεδα...). Φυσικά και σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει ο σχεδιασμός να τηρήσει μέτρο: Δεν είναι δυνατή η καθολική κάλυψη πόλεων με καθρέπτες. (β) Ηλιοθερμικές Εγκαταστάσεις Τα ηλιοθερμικά δεν θα πρέπει να αποτελούν πρώτη επιλογή για συμμετοχή στο ενεργειακό μείγμα: απαιτούν μεγάλες εκτάσεις στις οποίες επιφέρουν σημαντική αισθητική επιβάρυνση, ενέχουν βαριάς μορφής περιβαλλοντικούς κινδύνους (ειδικά χημικά, λάδια, τηγμένα άλατα) και κινδύνους πρόκλησης ατυχημάτων βιομηχανικής κλίμακας (εγκαταστάσεις κατηγορίας SEVESO, με τους αντίστοιχους περιορισμούς στην χωροθέτηση τους) και έχουν ανάγκη ειδικά συστήματα ψύξης (με συνακόλουθες μεγάλες καταναλώσεις νερού). Από την άλλη δεν θα πρέπει να αποκλείονται λόγω της αναμενόμενης μεγάλης απόδοσής τους δεδομένης της υψηλής ηλιοφάνειας της χώρας αλλά και ως μία από τις ποικίλες λύσεις ΑΠΕ που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν το ενεργειακό μείγμα μιας περιοχής. Σε ειδικές περιπτώσεις, όπου κριθεί ότι τέτοια εγκατάσταση, για τον οποιονδήποτε συνδυασμό τοπικών παραγόντων, μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στο ενεργειακό μείγμα, τότε θα πρέπει να προβλέπεται η αποκλειστική τους χωροθέτηση σε ήδη επιβεβαρυμένους περιβαλλοντικά χώρους (π.χ. εγκαταλελειμμένα νταμάρια πεδία βολής, βιομηχανικές περιοχές) με ειδική μέριμνα στην στεγανοποίηση των εγκαταστάσεων για αποφυγή ρύπανσης των υδάτινων πόρων. Η τελευταία πρόταση - περιορισμός αναιρεί σε σημαντικό βαθμό και τις αντίστοιχες επιφυλάξεις που αναφέρθηκαν προηγουμένως (αισθητική ρύπανση, σπατάλη πολύτιμης γεωργικής γης) αλλά και ευρύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που επιφέρει από μόνης της η μεγάλη κλίμακα των σχετικών εγκαταστάσεων. (γ) Αντλησιοταμίευση Και σε ότι αφορά στην αντλησιοταμίευση ως βασική αρχή πρέπει να τεθεί η ποικιλότητα: Πολλοί, μικροί και μεγάλοι με προτεραιότητα στη χρήση ήδη υφιστάμενων φραγμάτων, λιμνοδεξαμενών, ακόμη και λιμνών. Επιπλέον, σχεδιασμός και λειτουργία αντλησιοταμιευτήρων με αλμυρό νερό (θάλασσα). Για όλους (δηλ. με γλυκό ή αλμυρό νερό) απαιτείται εξονυχιστική διερεύνηση της γεωλογικής καταλληλότητας για την αποφυγή αστοχιών που θα σήμαιναν απώλεια νερού ή ρύπανση από αλμυρό νερό. Αποκλειστικός ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 55

φορέας διαχείρισής τους το Δημόσιο το οποίο έχει και τη διαχείριση του νερού. Προβλέψεις για ελάχιστες απώλειες στο κύκλωμα αντλησιοταμίευσης. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 56

9. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ 9.1 Περιγραφή ηλεκτρικού συστήματος της Κρήτης 9.1.1 Συμβατικοί σταθμοί παραγωγής Το ηλεκτρικό σύστημα της Κρήτης αποτελείται από τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας στους οποίους περιλαμβάνονται οι συμβατικοί σταθμοί παραγωγής, οι σταθμοί παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καθώς και οι υποσταθμοί ανύψωσης. Επίσης αποτελείται από το Σύστημα Μεταφοράς με το οποίο διαχέεται η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια από τους σταθμούς παραγωγής στο φορτίο και περιλαμβάνει τις γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης, τους υποσταθμούς ζεύξης και τους υποσταθμούς υποβιβασμού σε μέση τάση. Αποτελείται τέλος από το Δίκτυο Διανομής το οποίο και περιλαμβάνει τις γραμμές της μέσης και χαμηλής τάσης και τους μετασχηματιστές διανομής προς τους τελικούς καταναλωτές. Το ηλεκτρικό σύστημα της Κρήτης τροφοδοτείται από τρείς συμβατικούς σταθμούς παραγωγής: Το σταθμό παραγωγής συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 265 MW στην περιοχή Λινοπεράματα της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου. Ο σταθμός περιλαμβάνει έξι ατμοστροβίλους, τέσσερις μηχανές Diesel και πέντε αεριοστροβίλους. Τον σταθμό παραγωγής συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 348 MW στην περιοχή Ξυλοκαμάρα της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων. Ο σταθμός περιλαμβάνει έξι ατμοστροβίλους και μία μονάδα συνδυασμένου κύκλου. Τον σταθμό παραγωγής συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 190 MW στην περιοχή του Αθερινόλακκου της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου. Ο σταθμός περιλαμβάνει δύο ατμοστροβίλους και δύο μηχανές Diesel. Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζεται ο χάρτης με το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Κρήτης, με τους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής, τις γραμμές μεταφοράς (Υψηλής Τάσης) και τους υποσταθμούς. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 57

Εικόνα 2.Χάρτης συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας Κρήτης 9.1.2 Το ηλεκτρικό Δίκτυο Διανομής και το Σύστημα Μεταφοράς Το Δίκτυο Διανομής ηλεκτρικής ενέργειας της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού Α.Ε. (Δ.Ε.Η. Α.Ε.) που είναι εγκατεστημένο στην Περιφέρεια της Κρήτης, αποτελείται από γραμμές μέσης και χαμηλής τάσης και τους μετασχηματιστές διανομής. Σε αυτό συνδέονται το δίκτυο υψηλής τάσης μέσω μετασχηματιστών υποβιβασμού. Υπεύθυνος για τη λειτουργία και τη συντήρηση του δικτύου είναι ο Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ). Στην Περιφέρεια Κρήτης η ονομαστική τάση στα διάφορα επίπεδα του δικτύου, έχει τις ακόλουθες ονομαστικές τιμές: Χαμηλή Τάση (ΧΤ), δίκτυο τεσσάρων αγωγών: 230 V μεταξύ φάσεως και ουδετέρου (φασική τάση) 400 V μεταξύ φάσεων (πολική τάση) Μέση Τάση (ΜΤ), δίκτυο τριών αγωγών: 20 kv ή 15 kv ή 6,6kV Υψηλή Τάση (ΥΤ), τριών αγωγών: 150 kv ή 66 kv Στις Eικόνες 3 έως 5 απεικονίζονται τα μονογραμμικά σχέδια των κυριότερων γραμμών Μέσης Τάσης για την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, Ηρακλείου και Λασιθίου όπως παραχωρήθηκαν από τις κατά τόπους αρμόδιες διευθύνσεις της ΔΕΔΔΗΕ. Ενώ στις Eικόνες 6 και 7 απεικονίζονται ψηφιοποιημένες με τη χρησιμοποίηση της χαρτογραφικής διαδικασίας της γεωαναφοράς το δίκτυο Μέσης Τάσης και το δίκτυο Υψηλής Τάσης σε επίπεδο Κρήτης. ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 58

Εικόνα 3. Μονογραμμικό σχέδιο δικτύου Μέσης Τάση Περιφερειακής Ενότητας Χανίων (Πηγή : ΔΕΔΔΗΕ) Εικόνα 4.Μονογραμμικό σχέδιο δικτύου Μέσης Τάση Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου(Πηγή : ΔΕΔΔΗΕ) ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 59

Εικόνα 5. Μονογραμμικό σχέδιο δικτύου Μέσης Τάση Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου(Πηγή : ΔΕΔΔΗΕ) Εικόνα 6.Γραμμές Μέσης Τάσης σε επίπεδο Κρήτης ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 60

Εικόνα 7. Γραμμές Υψηλής Τάσης σε επίπεδο Κρήτης Οι υποσταθμοί στη Περιφέρεια Κρήτης με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά τους παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 6. Χαρακτηριστικά υποσταθμών του συστήματος της Κρήτης Υποσταθμός Εγκατεστημένη Ισχύς Επίπεδο Τάσης (kv/kv) (MVA) Σητεία 2x12.5 +1x50 150kV/20kV Μαρωνία 1x50 20kV/150kV Ιεράπετρα 2x25 150kV/20kV Άγιος Νικόλαος 2x25 150kV/20kV Σταλίδα 2x25 150kV/20kV Πραιτώρια 2x25 150kV/20kV Μοίρες 2x25 150kV/20kV ΗΡΑ Ι (υπό αναβάθμιση) 2x25 66kV/20kV ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Φ/Β, ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ Κ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ 61