Journal Odysseus Environmental & Cultural Sustainability of the Mediterranean Region: 5 (2013): 9-14. http://www.jodysseus.gr Δράση 07: Γιώργος Πιερράκος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας, ΤΕΙ Αθήνας >9 Ο όρος «Κοινωνική Οικονομία» αναφέρεται στον 3 ο τομέα της Οικονομίας που βρίσκεται ανάμεσα στον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα της οικονομίας και στον οποίο διεξάγονται οικονομικές δραστηριότητες με κοινωνικούς στόχους. Περιλαμβάνει, κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με την έννοια τουλάχιστον που ο χαρακτήρας αυτός συναντάται στον ιδιωτικό τομέα. Όπως προσδιορίζεται από το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας, η κοινωνική οικονομία αναφέρεται ως ο οικονομικός χώρος πέρα από τον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα της οικονομίας του οποίου οι οικονομικές δραστηριότητες δεν έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα αλλά εξυπηρετούν κοινωνικούς σκοπούς και στόχους. Οι δραστηριότητες αυτές εξυπηρετούν κατά κύριο λόγο κοινωνικές ανάγκες, ενισχύουν την προώθηση της απασχόλησης του γενικού πληθυσμού και συμβάλλουν επίσης στην καταπολέμηση του κοινωνικό-οικονομικού και κοινωνικό-πολιτισμικού αποκλεισμού ευπαθών ατόμων του πληθυσμού. Κύριος σκοπός των δραστηριοτήτων αυτών που αναπτύσσονται είναι η επιδίωξη του κοινού οφέλους καθώς και του οφέλους των μελών τους. Η εφαρμογή της βασίζεται: Στην απασχόληση ευπαθών και ευάλωτων κοινωνικά ομάδων Στην επανεπένδυση των κερδών σε σκοπούς της επιχείρησης με έμφαση στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στον κοινωνικού χαρακτήρα καταστατικό σκοπό Στην περιορισμένη διανομή κερδών βάσει της συμβολής των εργαζομένων στο έργο και τις υπηρεσίες της κοινωνικής επιχείρησης και όχι βάσει της συμβολής τους στο μετοχικό κεφάλαια. Οι δραστηριότητες αυτές εξυπηρετούν κατά κύριο λόγο κοινωνικές ανάγκες, ενισχύουν την προώθηση της απασχόλησης του γενικού πληθυσμού και συμβάλλουν επίσης στην καταπολέμηση του κοινωνικό-οικονομικού και κοινωνικό-πολιτισμικού αποκλεισμού ευπαθών ατόμων του πληθυσμού. Κύριος σκοπός των δραστηριοτήτων αυτών που αναπτύσσονται είναι η επιδίωξη του κοινού οφέλους καθώς και του οφέλους των μελών τους (ΟΟΣΑ 1999). Ως εκ τούτου στον τομέα αυτόν εντάσσονται δραστηριότητες συλλογικής συμμετοχικής ιδιοκτησίας, ελέγχου και διοίκησης. Το πλαίσιο ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας, αφορά συνεταιρισμούς και επιχειρήσεις, μη κυβερνητικούς οργανισμούς, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, και κάθε οργανισμό που αναλαμβάνει να υπηρετήσει την κοινωνική συνοχή και την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού. Κεντρικός στόχος αποτελεί η βιώσιμη ανάπτυξη
>10 και η κοινωνική συνοχή, χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς, τόσο σε τοπικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Οι επιχειρήσεις του τομέα της κοινωνικής οικονομίας χαρακτηρίζονται από την ταυτόχρονη επιδίωξη οικονομικών και κοινωνικών στόχων, τη συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη και στη κοινωνική συνοχή, προσπαθώντας να επιτύχουν μια ισορροπία μεταξύ δύο παραδοσιακά αντίθετων πόλων, μεταξύ του επιχειρηματικού τους προσανατολισμού αφενός και του κοινωνικού τους προσανατολισμού αφετέρου. Το ανθρώπινο δυναμικό των κοινωνικών επιχειρήσεων παράλληλα δημιουργεί και παράγει κοινωνικό κεφάλαιο με την έννοια ότι συνθέτει κοινωνικά σύνολα που αναπτύσσουν δραστηριότητες και συνεργασίες για την επίτευξη κοινωνικών σκοπών, αμοιβαίου και κοινού οφέλους (CONSCISE 2001). Το κοινωνικό κεφάλαιο στο πλαίσιο των κοινωνικών επιχειρήσεων στην ουσία παράγεται και αναπαράγεται, διανέμεται και αναδιανέμεται προς χρήση του κοινωνικού συνόλου. Βασικός συντελεστής επίτευξης των ανωτέρω στόχων μιας κοινωνικής επιχείρησης είναι ο ανθρώπινος παράγοντας, το ανθρώπινο κεφάλαιο, του οποίου η συνεχής βελτίωση των προσόντων και δεξιοτήτων, μέσω της συνεχιζόμενης κατάρτισης και δια βίου μάθησης, αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη βιωσιμότητα των κοινωνικών επιχειρήσεων και την ανάπτυξη του τομέα της κοινωνικής οικονομίας. Το Υποέργο με τίτλο: «Εκπαιδευτικές Δράσεις και Συμβουλευτική για την Κοινωνική Οικονομία» στο πλαίσιο της Πράξης με τίτλο: «Ανάδειξη του Τεχνολογικού Ιδρύματος Ιονίων Νήσων ως Διεθνούς Πόλου Εκπαίδευσης και Καινοτομίας» αποτελεί καινοτόμο δράση υποστήριξης της ανάπτυξης της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχειρηματικότητας που υλοποιήθηκε σε τρεις άξονες: Α. Έρευνα Αγοράς Β. Έρευνα Εκτίμησης εκπαιδευτικών αναγκών Γ. Συμβουλευτική υποστήριξη-υποστηρικτικός Ιστότοπος http://koik.teiion.gr Έρευνα Αγοράς Θερινό Σχολείο Ομάδες συζητήσεων για τον εντοπισμό αναγκών παραγωγής υπηρεσιών κοινωνικού χαρακτήρα σε τοπικό επίπεδο στην Κεφαλονιά, Λευκάδα και Ζάκυνθο καθώς και προτεινόμενες ιδέες - 2 θερινά σχολεία 45 και 55 ωρών ενός ικανού πυρήνα πτυχιούχων ή εργαζομένων Εξωστρέφεια του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Συνεργασία με το Leeds Metropolitan University Καινοτομία με την υλοποίηση προγράμματος κατάρτισης σε νέα αντικείμενα Δυνατότητες για επέκταση και καθιέρωση του προγράμματος Συμβουλευτική υποστήριξη-υποστηρικτικός Ιστότοπος http://koik.teiion.gr Διάχυση της πληροφορίας και συμβουλευτική των υπό ίδρυση κοινωνικών συνεταιρισμών Προσδιορισμός των απαιτούμενων τομέων ειδίκευσης και δεξιοτήτων Προσδιορισμός Εκπαιδευτικών Αναγκών
>11 Επίσης ήταν διαθέσιμος και ο απαραίτητος οπτικοακουστικός εξοπλισμός για την υλοποίηση των μαθημάτων. Α. «Έρευνα αγοράς» Στην έρευνα αυτή διαπιστώνεται ότι ως βασικός ανασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας είναι η έλλειψη αντίστοιχης κουλτούρας και ενδιαφέροντος. Το ανθρώπινο δυναμικό του νησιού έχει μέχρι σήμερα επιδείξει σχεδόν αποκλειστικά ενδιαφέρον για την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων καθαρά ιδιωτικού χαρακτήρα ή/και προτίμηση στη δημόσια χρηματοδότηση και στήριξη και κάλυψη των αναγκών των επιμέρους τομέων της τοπικής οικονομίας. Στα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας προκύπτει και η ανάγκη κατάρτισης στελεχών στην Κοινωνική επιχειρηματικότητας κυρίως σε θέματα που έχουν να κάνουν με τη: α)διαμόρφωση στρατηγικών / επιχειρησιακών Σχεδίων Δράσης, β) Τεχνικές οργάνωσης και υλοποίησης κοινωνικών προγραμμάτων σε τοπικό επίπεδο, γ) Οργάνωση και λειτουργία δομών επαγγελματικής αποκατάστασης: κοινωνικές επιχειρήσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα δ) Ηλεκτρονικό εμπόριο, ε) Επαγγελματικός Προσανατολισμός, Συμβουλευτική Ενδυνάμωση και Προοπτική Απασχόλησης ΑμεΑ και ΕΚΟ και στ) Συστημάτων Ποιότητας Πιστοποίησης. Ως προς τη ζήτηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων επισημαίνεται, ότι λόγω της οικονομικής κρίσης και των συνακόλουθων δημοσιονομικών προβλημάτων, αναμένεται να αυξηθεί η ζήτηση για υπηρεσίες κοινωνικού χαρακτήρα στους τομείς ποιότητα ζωής. Πολιτισμός, περιβάλλον, τις οποίες όλο και περισσότερο θα καλούνται να καλύψουν με την προσφορά τους οι φορείς του επονομαζόμενου Τρίτου Τομέα της οικονομίας, με κατεξοχήν εκπροσώπους
>12 τους τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις του Ν. 4019/2011. Διαπιστώθηκε επίσης ότι η συμβολή των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων είναι σημαντική μέσω μιας σειράς συγχρηματοδοτούμενων δράσεων με στόχο την κοινωνική ένταξη και την απασχόληση ειδικών ομάδων του πληθυσμού (Ευπαθών και Ευάλωτων Κοινωνικά Ομάδων κλπ) καθώς και στη συγχρηματοδότηση ενός ευρέως φάσματος κοινωνικών υπηρεσιών οι οποίες παρέχονται σε τοπικό επίπεδο κυρίως από φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Βοήθεια στο σπίτι, Φύλαξη και Δημιουργική Απασχόληση παιδιών κ.λ.π.). Επιπλέον, στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και οι πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν από τοπικούς φορείς, κυρίως στο πλαίσιο των Τομεακών και Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, αλλά και των Κοινοτικών Προγραμμάτων EMPLOYMENT, EQUAL, LEADER, LEADER+, κ.α.). Στο σημείο αυτό επιβεβαιώθηκαν τα συμπεράσματα από τις προηγούμενες εστιασμένες συζητήσεις σε Κεφαλονιά και Ζάκυνθο, σύμφωνα με τα οποία ο δημόσιος τομέας και ειδικότερα η πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση, μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην προώθηση της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας εκχωρώντας - αναθέτοντας ένα μέρος των υπηρεσιών που σήμερα παρέχει σε υπάρχουσες ή/και νεοσυσταθείσες Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ). Β. «Εκτίμηση εκπαιδευτικών αναγκών» Αναγνωρίζεται από όλους η χρησιμότητα της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και της Δια Βίου Μάθησης για την εξέλιξη της εργασίας των εργαζομένων στους φορείς της (λειτουργούντες και εν δυνάμει). Ειδικότερα στην περίπτωση του ΚΟΙΣΠΕ ΡΟΤΑ Κεφαλονιάς Ζακύνθου υπάρχει ανάγκη για άμεση διασύνδεση και υποστήριξη του από όλα τα λειτουργούντα στην τμήματα, ιδιαίτερα μέσω της διοργάνωσης στοχευμένων προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης για τους εργαζόμενους του ΚΟΙΣΠΕ. Οι ενδιαφερόμενοι τοπικοί φορείς πρέπει να θέσουν το θέμα της επαγγελματικής κατάρτισης και της Δια Βίου Μάθησης για όλους τους εργαζόμενους ή μελλοντικούς δυνητικά εργαζόμενους στον τομέα της, σε δημόσιο διάλογο, προκειμένου να εντοπιστούν άμεσα οι ανάγκες στον εν λόγων τομέα. Το πρόγραμμα του θερινού σχολείου δεν θα πρέπει να είναι στατικό, αλλά να προσαρμόζεται στις ανάγκες των καταρτιζόμενων, στη βάση των υποδείξεων τους οι οποίες μπορούν να συλλέγονται με κατάλληλα σχέδια κατά την έναρξη των μαθημάτων. Αντίστοιχα μπορεί να γίνεται προσαρμογή της εκάστοτε απαραίτητης εκπαιδευτικής μεθοδολογίας. Οι Τομείς συνεχιζόμενης κατάρτισης1 οι οποίοι θεωρούνται αναγκαίοι και ως πολύ σημαντικοί στην πεντάβαθμη κλίμακα Likert είναι η διαμόρφωση στρατηγικών/ επιχειρησιακών σχεδίων δράσης, με 4,33, οι τεχνικές οργάνωσης και υλοποίησης κοινωνικών προγραμμάτων σε τοπικό επίπεδο, με 1. Βλ. πιο αναλυτικά για την μεθοδολογία και το δείγμα παραδοτέο 7: «Έρευνα αγοράς για τις ανάγκες των κοινωνικών επιχειρήσεων»
>13 Επίσης ήταν διαθέσιμος και ο απαραίτητος οπτικοακουστικός εξοπλισμός για την υλοποίηση των μαθημάτων. 4,25, η οργάνωση και λειτουργία δομών επαγγελματικής αποκατάστασης (κοινωνικές επιχειρήσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα), με 4,12, ο επαγγελματικός προσανατολισμός, η συμβουλευτική ενδυνάμωση, η προοπτική απασχόλησης ΑμεΑ και ΕΚΟ και το ηλεκτρονικό εμπόριο, με 3,94 έκαστος, τα συστήματα ποιότητας πιστοποίησης, με 3,88, η διοίκηση ανθρωπίνου δυναμικού με 3,82, η διοίκηση διαχείριση επιχειρήσεων με 3,81, το μάρκετινγκ με 3,71, η τηλεκπαiδευση (e-learning), με 3,65 και τέλος η κοστολόγηση προϊόντων/υπηρεσιών οικονομικής διαχείρισης με 3,53. Γ. Συμβουλευτική υποστήριξη-υποστηρικτικός Ιστότοπος http://koik.teiion.gr Σκοπός είναι η διαρκής υποστήριξη: α) Με το υποστηρικτικό υλικό, β) με την Παρουσίαση του θεσμικού πλαισίου που θα εμπλουτίζεται ανάλογα με την εξέλιξη, γ) με την παρουσίαση δραστηριοτήτων και καλών πρακτικών, δ) με την παρουσίαση ερευνών που ενδεχομένως να ανανεώνονται αν υπάρχει η σχετική δυνατότητα, ε) με την ομαδοποίηση ερωτήσεων και αποριών και σχετικών απαντήσεων στην ενότητα συχνών ερωτήσεων, στ) με τη δυνατότητα άμεσων απαντήσεων σε πιθανές απορίες δηλαδή συμβουλευτική εξ αποστάσεως. Για το λόγο αυτό ο συγκεκριμένος ενημερωτικός διαδικτυακός τόπος είναι δυναμικός δηλαδή θα βελτιώνεται θα εξελίσσεται και θα τροποποιείται ανάλογα με τις εξελίξεις στο χώρο της. Στόχος της ερευνητικής
>14 ομάδας είναι μέσω του συγκεκριμένου δικτυακού τόπου να πραγματοποιηθεί τόσο η διάχυση των αποτελεσμάτων του Έργου όσο και να αποτελέσει εφαλτήριο για την μελλοντική χρήση του για εκπαιδευτικούς σκοπούς αλλά και συμβουλευτικούς σε managers στον τομέα της. Παράλληλα υλοποιήθηκε εκπαιδευτικό πρόγραμμα με στόχο να καταστήσει ικανά επιλεγμένα στελέχη του τομέα της κοινωνικής οικονομίας στις σύγχρονες αρχές της επιχειρηματικότητας και επιχειρηματικής ανάπτυξης, στην απόκτηση τεχνογνωσίας σχεδιασμού και εφαρμογής προγραμμάτων ανάπτυξης των εταιρειών του τομέα της κοινωνικής οικονομίας. Πραγματοποιήθηκαν 2 θερινά σχολεία 45 και 55 ωρών, σε ένα ικανό πυρήνα πτυχιούχων ή εργαζομένων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας, ώστε να καταστούν διαμορφωτές της νέας αντίληψης για την επιχειρηματικότητα στον 3ο τομέα και να αναλάβουν σχετικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Leeds Metropolitan University. Το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός πόλου Δια Βίου Μάθησης στον τομέα της σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Το θερινό σχολείο για την Κοινωνική Οικονομία, υπό την αιγίδα του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων αποτελεί ήδη μια σημαντική προσπάθεια τόσο για την κάλυψη των βασικών αναγκών Δια Βίου Μάθησης, όσο και για το έναυσμα ενός εποικοδομητικού δημόσιου διαλόγου στον τομέα της και τη σύνδεση της προσφερόμενης κατάρτισης με τις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας.