ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙ ΙΩΝ ΜΕΣΑ ΣΕ ΓΡΑΦΕΙΟ Χαρπαντίδου Ε. 1, Dall osto M. 2, Καραγεώργος Ε. 1, Λούπα Γ. 1, Ραψοµανίκης Σ. 1 1 Εργαστήριο Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης και Αντιρρυπαντικής Τεχνολογίας, Τµήµα Μηχανικών Περιβάλλοντος,.Π.Θ Τµήµα Μηχανικών Περιβάλλοντος,.Π.Θ., Β. Σοφίας 12, Ξάνθη 67100 2 Division of Environmental Health & Risk Management, School of Geography, Earth and Environmental Sciences, The University of Birmingham Edgbaston, Birmingham, United Kingdom. KEYWORDS: ρύπανση εσωτερικών χώρων, χηµική σύστση αιωρούµενων σωµατίδιων, κατανοµή κατά µέγεθος σωµατιδίων, ανόργανα οξέα, εσωτερικές πηγές ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού, ερευνητικού προγράµµατος SAPPHIRE (2003-2006), το εργαστήριο Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης και Αντιρρυπαντικής Τεχνολογίας του ΠΘ, πραγµατοποίησε ταυτόχρονες µετρήσεις αιωρουµένων σωµατιδίων µέσα και έξω από ένα γραφείο. Το γραφείο που µελετήθηκε βρίσκεται στο κτίριο της Αναπτυξιακής Εταιρείας του ήµου Αθηνών (ΑΕ Α). Οι δειγµατοληψίες πραγµατοποιήθηκαν κατά την περίοδο του Αυγούστου και για τις ηµεροµηνίες 10/8/2003 16/8/2003. Στόχος της παρούσας εργασίας ήταν η ανίχνευση επικίνδυνων χηµικών ουσιών για την ανθρώπινη υγεία, καθώς και η διερεύνηση των πηγών προέλευσης αυτών των ουσιών (εσωτερικές- εξωτερικές πηγές). STUDY OF AIRBORNE PARTICLES IN OFFICE Charpantidou Ε. 1, Dall osto M. 2, Karageorgos V. 1, Loupa G. 1, Rapsomanikis S. 1 1 Laboratory of Atmospheric Pollution and Control Engineering of Atmospheric Pollutants, DUTH., V. Sofias 12, Xanthi 67100 2 Division of Environmental Health & Risk Management, School of Geography, Earth and Environmental Sciences, The University of Birmingham Edgbaston, Birmingham, United Kingdom. KEYWORDS: indoor air pollution, chemical composition and size distribution of airborne particles, inorganic acids, indoor sources ABSTRACT Within the framework of the E.U. SAPPHIRE project (2003-2006), the Laboratory of Atmospheric Pollution, D.U.Th., has carried out aerosol sampling indoor and outdoor of an office in the building, which houses the Developing Company of Municipality of Athens (AEDA). The sampling was carried out during the period of 10/8/2003 16/8/2003. The aim of this study was to determine, in the office-environment, chemical substances on aerosol that may be deleterious to the human health and at the same time investigate the contribution of indoor and outdoor pollutant sources to the indoor levels.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις αναπτυγµένες χώρες, έχει διαπιστωθεί ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δαπανούν µέχρι και το 90% του χρόνου τους µέσα στα κτίρια. Για το λόγο αυτό, η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (U.S.EPA), µεταξύ άλλων διεθνών οργανισµών, θεωρεί ότι η ατµοσφαιρική ρύπανση των εσωτερικών χώρων βρίσκεται ανάµεσα στις πρώτες 5 µεγαλύτερες απειλές για τη δηµόσια υγεία. Οι συστηµατικές µελέτες, που έγιναν σε ποικίλους εσωτερικούς χώρους, έδειξαν ότι η ποιότητα του αέρα µέσα σε σπίτια, γραφεία, µουσεία πολλές φορές είναι χειρότερη και από ότι είναι έξω από το κτίριο. Ειδικά για εργασιακούς χώρους, κακή ποιότητα της ατµόσφαιρας σηµαίνει, το λιγότερο, µειωµένη απόδοση του εργαζόµενου[1,2]. Μια σειρά µελετών της ποιότητας της ατµόσφαιρας µέσα στα κτίρια, εστιάζεται σήµερα στα αιωρούµενα σωµατίδια (Particulate Matter, PM). Η δράση των σωµατιδίων στην ανθρώπινη υγεία είναι συνάρτηση της κατά µάζας συγκέντρωσής τους, αλλά καθοριστικές παράµετροι είναι και το µεγέθός τους καθώς και η χηµική τους σύστασης. Εάν αυτές οι παράµετροι είναι γνωστές, οδηγούν στην πηγή προέλευσης των σωµατιδίων, πληροφορία που είναι απαραίτητη για να καθορισθούν στρατηγικές ελέγχου. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται περαιτέρω, στα λεπτά σωµατίδια, αυτά µε διάµετρο µικρότερη των 2.5 µm (PM 2.5 ), που εισχωρούν βαθιά στους πνεύµονες και µπορούν να περιέχουν τοξικά µέταλλα, καρκινογόνους πολυαρωµατικούς υδρογονάνθρακες ή µικροοργανισµούς. Τα σωµατίδια, πέρα από τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία προκαλούν φθορά και των υλικών. [2,3]. Οι ατµοσφαιρικοί ρύποι σε εσωτερικούς χώρους προέρχονται είτε από το εξωτερικό περιβάλλον είτε από εσωτερικές πηγές. Ο εξωτερικός αέρας φιλτράρεται από το κέλυφος του κτιρίου, ανάλογα µε τη στεγανότητα και τον τρόπο εξαερισµού. Παρόλα αυτά, πάρα πολλοί είναι οι ρύποι που δεν φιλτράρονται, ενώ παράλληλα η διαδικασία αυτή µπορεί να προσθέσει και άλλους ρύπους από το κέλυφος του κτιρίου. Ο βαθµός της διείσδυσης διαφέρει ανάλογα µε το µέγεθος των σωµατιδίων. Τα λεπτά σωµατίδια έχουν µεγαλύτερη ικανότητα διείσδυσης στους εσωτερικούς χώρους, απ ό,τι τα χοντρά. Έχει βρεθεί ότι ο λόγος των εσωτερικών /εξωτερικές συγκεντρώσεις I/O (indoor/outdoor) προσεγγίζει την µονάδα για τα ΡΜ 2.5 ή τα ΡΜ 10, (σωµατίδια µε αεροδυναµική διάµετρο µικρότερη των 10 µm), απουσία εσωτερικών πηγών. Αντιθέτως, ο λόγος I/O για τα ολικά αιωρούµενα σωµατίδια είναι συνήθως µικρότερος της µονάδας, λόγω της µικρότερης ικανότητας των χοντρότερων σωµατιδίων να εισχωρούν στους εσωτερικούς χώρους µέσω των τοιχωµάτων του κτιρίου [4]. Σε περιπτώσεις όµως αυξηµένης ανθρώπινης δραστηριότητας στους εσωτερικούς χώρους, οι εσωτερικές πηγές υπερισχύουν έναντι της διείσδυσης από έξω. Τόσο ο αριθµός, όσο και το είδος των εξωτερικά προερχόµενων αιωρούµενων σωµατιδίων στους εσωτερικούς χώρους, εξαρτάται και από την περιοχή που βρίσκεται το κτίριο (αγροτική, αστική κ.τ.λ.). Από έρευνα που έγινε στο Άµστερνταµ [5], βρέθηκε ότι οι εξωτερικές συγκεντρώσεις των PM 10 και PM 2.5 σε κατοικίες κοντά σε κεντρικούς δρόµους (υψηλή κυκλοφορία οχηµάτων), ήταν 15 20% υψηλότερες, απ ό,τι σε κατοικίες κοντά σε δρόµους µε µειωµένη κίνηση. ιαφορές παρόµοιου µεγέθους παρατηρήθηκαν και στις εσωτερικές συγκεντρώσεις των ίδιων κατοικιών. Πρόσφατες επιδηµιολογικές έρευνες έδειξαν ότι οι άνθρωποι που κατοικούν κοντά σε κεντρικούς δρόµους στις πόλεις, παρουσιάζουν περισσότερα χρόνια αναπνευστικά συµπτώµατα [2,5]. 2
Συνήθεις πηγές ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους είναι η κίνηση των ατόµων στο χώρο (επανα-αιώρηση σκόνης, σωµατίδια από ρούχα και δέρµα), κάπνισµα, λειτουργία µηχανών, εκποµπές από δοµικά υλικά και επίπλωση, διαδικασία καθαριότητας. Για παράδειγµα ο καπνός από τους καπνίζοντες παράγει σωµατίδια διαµέτρων µεταξύ 0.1-0.8 µm [6], ενώ οι Abt et al, 2000 αναφέρουν ότι: η κίνηση των ατόµων αποτελεί µια εσωτερική πηγή σωµατιδίων µε αεροδυναµική διάµετρο µεταξύ 0.7-10µm [7]. Από την ανάλυση υδατοδιαλυτών σωµατιδίων σε εσωτερικούς χώρους, βρέθηκε ότι τα λεπτά περιείχαν NH 4 +, K +, Cl -, SO 4 2- και NO 3 -, ενώ τα χοντρά περιέχουν ιόντα Na +, Ca 2+, Cl -, NO 3 - και SO 4 2- [8]. Τα ιόντα Κ +, Na +, Cl- και SO 4 2- βρέθηκε να έχουν και εσωτερικές πηγές [8]. Στις εσωτερικές πηγές που εκπέµπουν σωµατιδία που περιέχουν κάλιο συµπεριλαµβάνεται η καύση διαφόρων υλικών φυτικής προέλευσης, όπως το ξύλο, το κάρβουνο. Ο καπνός από τσιγάρο από την άλλη, είναι γνωστό ότι συνεισφέρει σε σωµατίδια που περιέχουν Κ + και Cl - [8]. Κατά την καύση σπίρτων, ξύλου, κάρβουνου ή πετρελαίου παράγονται σωµατιδία µε θειικά ανιόντα [8]. Οι Koutrakis et al.(1992) [9] βρήκαν πως στην περίπτωση απουσίας καπνού από τσιγάρο, το 50% του Cl - προερχόταν από το εξωτερικό περιβάλλον, ενώ το υπόλοιπο 50% από άγνωστες εσωτερικές πηγές. Τα οξέα, ανόργανα και οργανικά, είναι επίσης ρύποι που είναι υπεύθυνοι για την εµφάνιση διαφόρων δερµατικών ερεθισµών και ενοχλήσεων στο αναπνευστικό σύστηµα και τα µάτια, καθώς και για τη φθορά ευαίσθητων υλικών [8]. Για κάποια οξέα, σε αρκετούς εσωτερικούς χώρους, έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη εσωτερικών πηγών. Το εργαστήριο Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης και Αντιρρυπαντικής Τεχνολογίας Ατµοσφαιρικών Ρύπων του.π.θ., µε αυτή του τη µελέτη προσπαθεί να κάνει εκτίµηση τόσο της µάζας και της κατανοµής κατά µέγεθος των αιωρούµενων σωµατιδίων, όσο και της χηµικής τους σύστασης µέσα σε εργασιακό χώρο αστικής περιοχής. Ταυτόχρονα, προσπαθεί να µελετήσει τις συγκέντρωσεις ανοργάνων και οργανικών οξέων. Εδώ παρουσιάζονται µερικά πρώτα αποτελέσµατα, καθώς η ανάλυση όλων των δεδοµένων δεν έχει ολοκληρωθεί 2. ΜΕΘΟ ΟΙ Οι δειγµατοληψίες πραγµατοποιήθηκαν σε γραφείο της Αναπτυξιακής Εταιρίας του ήµου Αθηνών, καθ όλη τη διάρκεια της ηµέρας. Το κτίριο βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας. Το υπό εξέταση γραφείο βρίσκεται στο ισόγειο του διώροφου κτιρίου, το οποίο και χρονολογείται από τη δεκαετία του 50. Οι δειγµατοληψίες πραγµατοποιήθηκαν από 10 έως 16 Αυγούστου 2003. Οι ηµεροµηνίες επιλέχθηκαν έτσι ώστε να περιλαµβάνουν τόσο εργάσιµες ηµέρες, όσο και ηµέρες αργίας, έτσι ώστε ο χώρος των δειγµατοληψιών να ελεγχθεί µε και χωρίς εργαζοµένους, καθώς και µε και χωρίς κυκλοφοριακό φόρτο στο κέντρο της Αθήνας. Στα πλαίσια των δειγµατοληψιών προσοµοιώθηκαν, επίσης, διάφορα σενάρια σχετικά µε τις συνθήκες που µπορούν να επικρατήσουν στο εσωτερικό ενός γραφείου (µε ανοιχτά και κλειστά παράθυρα, µε και χωρίς κλιµατισµό, µε χρήση αντικουνουπικού υγρό, ταµπλέτες κ.α.).ώστε να προσοµοιωθούν διάφορα πιθανά σενάρια κατάστασης του περιβάλλοντος µέσα σε ένα γραφείο. Οι δειγµατοληψίες έγιναν µε τρεις µεθόδους. Η πρώτη µέθοδος είναι µε δειγµατολήπτη Dichotomous Stack Filter Unit (DSFU) µε τον οποίο συλλέγονται σε ένα πρώτο φίλτρο τα 3
αεροµεταφερόµενα σωµατίδια µε αεροδυναµική διάµετρο <10 µm (ΡΜ 10 ), και µε ένα δεύτερο φίλτρο γίνεται η δειγµατοληψία των ανόργανων και οργανικών οξέων. Η συσκευή τοποθετήθηκε σε ύψος 1.20 m από το έδαφος, κατά τις δειγµατοληψίες στο εσωτερικό του υπό εξέταση γραφείου και στα 3.5 m από το έδαφος, κατά τη δειγµατοληψία έξω από το κτίριο. Μετά τη δειγµατοληψία, τα φίλτρα εκχειλίστηκαν µε απιονισµένο νερό και αναλύθηκαν για την εύρεση ανιόντων και κατιόντων (υδατοδιαλυτών) µε τη χρήση ιοντικής χρωµατογραφίας. Η δεύτερη, είναι µια νεώτερη τεχνική, ένας φασµατογράφος µάζας για τα ΡΜ, που ανιχνεύει σε συνεχή βάση το κάθε σωµατίδιο χωριστά. Αυτό το όργανο, δίνει τη χηµική σύσταση του κάθε σωµατιδίου που εισέρχεται στο όργανο, καθώς και το µέγεθός του. Τα δεδοµένα από το ATOF- MS χρειάζονται αρκετούς µήνες για να αναλυθούν. Η τρίτη τεχνική, είναι µια µέθοδος σκέδασης του φωτός µιας πηγής laser (Particle Measuring System LASAIR Model 5295), για την αυτόµατη καταγραφή της αριθµητικής συγκέντρωσης και την καταγραφή της κατά µέγεθος κατανοµής των ατµοσφαιρικών σωµατιδίων. Ο αριθµός των σωµατιδίων καταγράφεται ανάλογα µε την οπτική διάµετρό τους. Η κατανοµή γίνεται σε οχτώ περιοχές: 0.3-0.5 µm, 0.5-1.0 µm, 1.0-2.0 µm µm, 2.0-3.0 µm, 3.0-5.0 µm, 5.0-10.0 µm, 10.0-25.0 µm, >25.0 µm. Παρακάτω σταχυολογούνται µερικά πρώτα, ενδεικτικά αποτελέσµατα από αυτήν την πειραµατική εργασία. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Οι µετρήσεις στο ατµοσφαιρικό περιβάλλον έξωθεν του κτιρίου πραγµατοποιήθηκαν κατά την περίοδο 10/08/03 12/08/03. Οι αλλαγές των φίλτρων γίνονταν κάθε 24 ώρες στις 10.30 το πρωί. Οι µετρήσεις στο γραφείο πραγµατοποιήθηκαν από την Τετάρτη 13/08/03 έως και το πρωί του Σαββάτου 16/08/03, ενώ οι αλλαγές των φίλτρων γίνονταν κάθε δώδεκα ώρες. Η µία αλλαγή γινόταν στις 08.00 και η επόµενη στις 20.00 (το. διάστηµα 08.00-20.00 της ίδιας ηµέρας αναφέρεται ως πρωί). Κατά τη διάρκεια των δειγµατοληψιών, καταγράφηκαν διάφορες συνθήκες συνήθεις για το εσωτερικό ενός γραφείου (µε ανοιχτά και κλειστά παράθυρα, µε και χωρίς κλιµατισµό, µε κάπνισµα κ.α.). Στο Σχήµα 1. δίνεται µια κάτοψη του γραφείου, όπου φαίνονται οι θέσεις δειγµατοληψίας µέσα και έξω από το χώρο, θέσεις όπου κατέληγαν οι σωλήνες από το LASSAIR, το ATOF-MS και υπήραν και οι impactors. 4
Θέση δειγµατοληψίας ρόµος LASSAIR Θέση δειγµατοληψίας ATOF-MS Κλιµατιστικό Τραπέζι Σταχτοδοχείο Εσωτερικός διάδροµος Σχήµα 1. Κάτοψη του γραφείου. Ένας χαρακτηριστικός δείκτης ύπαρξης εσωτερικής πηγής για κάποιο ρύπο είναι ο λόγος εσωτερικής/ εξωτερική συγκέντρωσή του (Indoor/Outdoor, I/O) να είναι >1. Οι λόγοι Ι/Ο που παρουσιάζονται παρακάτω προέκυψαν από το πηλίκο της µέσης 24ωρης ηµερήσιας συγκέντρωσης κάθε ουσίας προς τη µέση εξωτερική συγκέντρωσή της για τη διάρκεια των τριών ηµερών της εξωτερικής δειγµατοληψίας. Οι εξωτερικές ατµοσφαιρικές συνθήκες ήσαν σταθερές κατά τη διάρκεια των πειραµάτων. Στο Σχήµα 2α παρουσιάζονται οι λόγοι των εσωτερικών/ εξωτερικές συγκεντρώσεις της µάζας των οξέων HCl και HNO 3. Στο Σχήµα 2β παρουσιάζονται οι εσωτερικές συγκεντρώσεις µάζας για αυτά τα οξέα, ως µέση τιµή 12-ωρου. Από το Σχ. 2α. φαίνεται καθαρά η ύπαρξη εσωτερικής πηγής για το HCl (τα προϊόντα που χρησιµοποιήθηκαν για την καθαριότητα από τις καθαρίστριες, κάπνισµα ή δευτερογενής παραγωγή, όπως µε την αντίδραση [Α]σε βάρος του ΗΝΟ 3 ). Από το Σχ. 2β, οι απόλυτες συγκεντρώσεις του ΗΝΟ 3 υπερταιρούν αυτών του HCl. Το ΗΝΟ 3 προέρχεται κυρίως από το εξωτερικό περιβάλλον, µε πρόδροµο ρύπο τα ΝΟx. Χαρακτηριστικά, την (15/8/2003), εθνική αργία, το πρωί παρουσιάζει τις µικρότερες τιµές, ενώ το βράδυ που η κυκλοφορία των οχηµάτων αυξήθηκε έντονα, παρατηρήθηκε η µέγιστη τιµή για το ΗΝΟ 3. 5
Λόγοι µέσων 24ωρων τιµών 3 2.5 Ι/Ο 2 1.5 1 HCl HNO3 0.5 0 Τετάρτη 13/8/2003 Πέµπτη 14/8/2003 15/8/2003 Σχήµα 2α. Λόγοι των εσωτερικών/ εξωτερικές συγκεντρώσεις των οξέων HCl και HNO 3. Εσωτερικές συγκεντρώσεις οξέων 0.8 0.7 0.6 µg/m 3 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 HCl HNO3 0.0 Τετάρτη πρωί Τετάρτη βράδυ Πέµπτη πρωί Πέµπτη βράδυ πρωί βράδυ Σάββατο πρωί Σχήµα 2β. Εσωτερικές συγκεντρώσεις µάζας των οξέων HCl και HNO 3. Στο Σχήµα 3α και 3β, παρουσιάζονται οι λόγοι Ι/Ο και οι συγκεντρώσεις µάζας των σηµαντικότερων ανιόντων που ανιχνεύτηκαν στα ΡΜ 10. Εσωτερική πηγή φαίνεται να υπάρχει µόνον για τα Cl (προϊόντα καθαριότητας και κάπνισµα). Σε απόλυτες συγκεντρώσεις κυριαρχούν τα θεϊικά, µε κύρια πηγή τα αυτοκίνητα ( βράδυ το µέγιστο). 6
Λόγοι µέσων 24ωρων τιµών για ανιότα Ι/Ο 7.00 6.00 5.00 4.00 3.00 2.00 1.00 Cl NO3 SO4 0.00 Τετάρτη 13/8/2003 Πέµπτη 14/8/2003 15/8/2003 Σχήµα 3α Λόγοι Ι/Ο των σηµαντικότερων ανιόντων που ανιχνεύτηκαν στα ΡΜ 10. Εσωτερικές συγκεντρώσεις ανιόντων 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 Cl NO3 SO4 2.000 0.000 Τετάρτη πρωί Τετάρτη βράδυ Πέµπτη πρωί Πέµπτη βράδυ πρωί βράδυ Σάββατο πρωί Σχήµα 3β, Συγκεντρώσεις µάζας ανιόντων που ανιχνεύτηκαν στα ΡΜ 10. Στο σχήµα 4α και 4β, παρουσιάζονται οι λόγοι Ι/Ο και οι συγκεντρώσεις µάζας των σηµαντικότερων κατιόντων που ανιχνεύτηκαν στα ΡΜ 10. Εσωτερική πηγή φαίνεται να υπάρχει µόνον για τα Κ +, από το κάπνισµα. Στις απόλυτες συγκεντρώσεις (Σχήµα 4β), κυριαρχούν τα Ca 2+, τα οποία προέρχονται από τη σκόνη από το εξωτερικό περιβάλλον. 7
Λόγοι µέσων 24ωρων τιµών κατιόντων 14.00 12.00 Ι/Ο 10.00 8.00 6.00 4.00 Na NH4 K Mg Ca 2.00 0.00 Τετάρτη 13/8/2003 Πέµπτη 14/8/2003 15/8/2003 Σχήµα 4α. Λόγοι Ι/Ο των σηµαντικότερων κατιόντων που ανιχνεύτηκαν στα ΡΜ 10. Εσωτερικές συγκεντρώσεις κατιόντων 12.000 µg/m 3 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 Na NH4 K Mg Ca 0.000 Τετάρτη πρωί Τετάρτη βράδυ Πέµπτη πρωί Πέµπτη βράδυ πρωί βράδυ Σάββατο πρωί Σχήµα 4β. Συγκεντρώσεις µάζας κατιόντων που ανιχνεύτηκαν στα ΡΜ 10. Ένα χαρακτηριστικό φάσµα µάζας από το ATOF-MS παρουσιάζεται στο Σχήµα 5 Προέρχεται από εξωτερική δειγµατοληψία σωµατιδίων (µε διάµετρο γύρω στα 1.85 µm) που φαίνεται να είναι «γερασµένα» σωµατίδια που προέρχονται από τη θάλασσα. Στα «γερασµένα» αυτά σωµατίδια παρατηρείται απουσία της κορυφής στο (Cl - ). Η απώλεια ανιόντων χλωρίου εξηγείται από την παρακάτω διαδικασία: HNO 3 (g) + NaCl(s) NaNO 3 (s/aq) + HCl(g) [Α], αντίδραση που είναι ιδιαίτερα σηµαντική όσο µεγαλώνει το µέγεθος των σωµατιδίων (από τον Manuel Dall Osto, First report, 2004). 8
23 D a = 1.85 µm 81 39 63 62 83 16 46 62 93 95 104 120 0 20 40 60 80 100 120 140 Σχήµα 5. Φάσµα θετικών και αρνητικών ιόντων σωµατδίων µε πηγή προέλευσης τη θάλασσα (Da 1.85 mm) χωρίς κορυφή στο m/z 35. Τέλος στο Σχήµα 6, δίνεται ένα δείγµα από την κατανοµή κατά µέγεθος των σωµατιδίων όπως υπολογίστηκε από τα δεδοµένα που συλλέγησαν µε το LASSAIR (για τη νύχτα της Τετάρτης 13/08/2003). Με παράθυρα και πόρτες κλειστά, φαίνεται ότι η ικανότητα διείσδυσης των σωµατιδίων από το κέλυφος του κτιρίου µειώνεται όσο αυξάνει η διάµετρός τους. Κατά µέγεθος κατανοµή σωµατιδίων 1.00E+04 1.00E+03 1.00E+02 N/ logd(cm 3 ) 1.00E+01 1.00E+00 1.00E-01 1.00E-02 1.00E-03 1.00E-04 1.00E-05 in-night out-night 0.3-0.5 0.5-1.0 1.0-2.0 2.0-3.0 3.0-5.0 5.0-10.0 10.0-25.0 περιοχή διαµέτρων (µm) >25 Σχήµα 6. Κατανοµή κατά µέγεθος των σωµατιδίων (Τετάρτη 13/8/2003) 9
Τα πρώτα αποτελέσµατα για τους ατµοσφαιρικούς ρύπους µέσα σε γραφείο στο κέντρο της Αθήνας, δείχνουν ότι ένα µεγάλο ποσοστό της εσωτερικής ρύπανσης προέρχεται από το βεβαρυµένο εξωτερικό περιβάλλον. Όπως, οι αυξηµένες συγκεντρώσεις για των θειϊκών και νιτρικών ιόντων που παρατηρήθηκαν, καθώς και οι αυξηµένες συγκεντρώσεις Ca 2+ από τη σκόνη εξαιτίας των έργων για την επικείµενη Ολυµπιάδα. Ανιχνεύθηκαν όµως και σηµαντικές εσωτερικές πηγές. Το κάπνισµα συνεισφέρει κυρίως σε ιόντα Κ +, ενώ η χρήση καθαριστικών οδηγεί σε αυξηµένες συγκεντρώσεις ΗCl στο χώρο. Η περαιτέρω ανάλυση των πειραµατικών δεδοµένων θα δώσει µια ολοκληρωµένη εικόνα της κατάστασης. 4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Drakou G., C. Zerefos, I. Ziomas, Μ. Voyatzaki (1998) Measurements and Numerical Simulations of Indoor Air Pollutants in Two Different Cases. Atmospheric Environment Vol.32, No. 4, pp. 595-610. 2. Monn Ch., (2001). Exposure assessment of air pollutants: a review on spatial heterogeneity and indoor/outdoor/personal exposure to suspended particulate matter, nitrogen dioxide and ozone Atmospheric Environment 35, 1-32. 3. Sinclair J.D., L.A. Postakelty, C.J. Weschler and H.C. Shields (1990) Deposition of airborne sulfate, nitrate, and chloride salts as it relates to corrosion of electronics, J. Electrochem. Soc., Vol. 137, pp. 1200 1206. 4. Thatcher, T.L., Layton, D.W., (1995). Deposition, re-suspension and penetration of particles within a residence Atmospheric Environment 29, 1487-1497. 5. Kamens R., C. Lee, R. Wiener and D. Leith (1991) A study to characterize indoor particles in three non-smoking homes, Atmospheric Environment, Vol. 25A, pp. 939 948. 6. Miller S.L., Nazaroff W.W., (2001). «Environmental tobacco smoke particles in multizone indoor environments» Atmospheric Environment Vol. 35, 2053-2067. 7. Abt E., Suh H.H., Allen G., Koutrakis P., (2000). «Characterization of Indoor Particle Sources: A Study conducted in the Metropolitan Boston Area» Environmental Health Perspectives Vol. 108, Issue 1, pages 35-44. 8. Allen A., Miguel A. (1995) Indoor organic and inorganic pollutants: in-situ formation and dry deposition in Southeastern Brazil, Atmospheric Environment, Vol. 29, No23, pp. 3519 3526. 9. Koutrakis P., S.L.K. Briggs and B.P. Leaderer (1992) Source apportionment of indoor aerosols in Suffolk and Onondaga counties, New York., Envir. Sci. Technol., Vol. 26, pp. 521 527. 10