Οικονομική κρίση και ρύπανση στην Ελλάδα: οι δυο όψεις του νομίσματος

Transcript

1 Οικονομική κρίση και ρύπανση στην Ελλάδα: οι δυο όψεις του νομίσματος Ε. Γερασόπουλος, Δ/ντής Ερευνών Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης ΕΘΝΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Αθήνα, Μάρτιος 2013

2 Η οικονομική κρίση από το διάστημα Παρατηρήσεις από 3 δορυφόρους (SCIAMACHY, GOME-2, and OMI) κατέδειξαν μείωση της τάξης του 30 40% στο τροποσφαιρικό NO 2 πάνω από την Αθήνα και αντίστοιχες μειώσεις πάνω από άλλα αστικά κέντρα (π.χ. Θεσσαλονίκη) Vrekoussis et al., 2013, GRL

3 Η οικονομική κρίση από το διάστημα Ο ρυθμός μείωσης των κυριότερων ρύπων υπήρξε 3-8 φορές μεγαλύτερος τα χρόνια της κρίσης ( ) από ότι την προηγούμενη περίοδο, συνιστώντας θεαματική επιτάχυνση στη μείωση της ρύπανσης Η μείωση αυτή συνδέθηκε τόσο με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (GDP) που απεικονίζει τα αγαθά και τις υπηρεσίες που παράγει μια χώρα, άρα λειτουργεί ως δείκτης του βιοτικού επιπέδου του λαού της, όσο και τον Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής(IPI), ο οποίος δείχνει τη βιομηχανική δραστηριότητα της χώρας

4 Εξειδικευμένες μετρήσεις αέριας και σωματιδιακής ρύπανσης στην Αθήνα και 4 Ελληνικές πόλεις το χειμώνα του 2013

5 Σωματίδια και ορατότητα 10 μg/m 3

6 Σωματίδια και ορατότητα 50 μg/m 3

7 Σωματίδια και ορατότητα 100 μg m -3

8 Tα πρώτα επεισόδια «αιθαλομίχλης» - Δεκέμβριος 2012 Λυκόβρυση Πηγή: ΕΑΡΘ Μαρούσι PM 10 PM 10 PM / / / / / / / Μονάδες: μg/m -3 Σε τρεις ακόμη πόλεις μετρήθηκαν κατά το 2ο επεισόδιο: Θεσσαλονίκη 125 Βόλος 127 Λάρισα 138 Πηγή: ΜΜΕ

9 Ερευνητικές Ομάδες Σπύρος Πανδής (ΙΤΕ/ΙΕΧΜΗ, Παν. Πατρών) Κώστας Ελευθεριάδης (ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος) Νίκος Μιχαλόπουλος (Παν. Κρήτης, ΙΤΕ) Γιώργος Μπίσκος (Παν. Αιγαίου) Νίκος Χατζηαναστασίου (Παν. Ιωαννίνων) Θάνος Νένες (Georgia Tech., ITE) Συντονιστής Προγράμματος ΕΣΠΑ-ΘΑΛΗΣ Χριστόδουλος Πηλίνης (Παν. Αιγαίου)

10 Σταθμοί μετρήσεων Ιωάννινα Θεσ/νίκη Χαρακτηρισμός σταθμού Αστικός Πάτρα GRL paper vrekoussis Αθήνα Υποβάθρου ΝΕΟ Πεντέλη Ηράκλειο Φινοκαλιά Θησείο Αγ. Παρασκευή

11 (dn/dlogd p (dv/dlogd p ), m 3 /cm 3 20 Μέγεθος και πηγές Aitken Mode ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΥΣΗΣ ΘΕΙΚΑ ΑΛΑΤΑ (SO 2 ) ΝΙΤΡΙΚΑ ΑΛΑΤΑ (NOx, NH 3 ) ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΟΡΓΑΝΙΚΑ Condensation Submode Accumulation Mode Droplet Submode ΣΚΟΝΗ ΑΛΑΤΙ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΓΥΡΗ ΦΘΟΡΑ ΕΛΑΣΤΙΚΩΝ Coarse Mode Diameter (micrometers)

12 Μετρήσεις στο Θησείο

13 Συγκεντρώσεις PM 2.5 στην Αθήνα

14 Το «αποτύπωμα» της πηγής Ακετονιτρίλιο PM 2.5

15 Ενδεικτικές εκπομπές σωματιδίων Αυτοκίνητο 1992 (30 km): 0.5 g Αυτοκίνητο 2009 (30 km): 0.15 g Καυστήρας με pellets (4 ώρες): 5-20 g Καυστήρας πετρελαίου (4 ώρες): 2 g Καυστήρας με φυσικό αέριο (4 ώρες): 0.2 g Τζάκι ή ξυλόσομπα (σε 4 ώρες): 150 g Ένα τζάκι εκπέμπει όσο 1000 νέα αυτοκίνητα την ημέρα!

16 Μάζα Κατανομή μεγεθών σωματιδίων από την καύση ξύλων Διάμετρος (μικρόμετρα)

17 Χρονικά χαρακτηριστικά επεισοδίων

18 Χωρικά χαρακτηριστικά επεισοδίων

19 Τολουόλιο (ppb) Άλλοι αέριοι ρύποι 20 Τολουόλιο Ακετονιτρίλιο Τολουόλιο Ακετονιτρίλιο (ppb) Ακετονιτρίλιο 0 12:00 15:00 18:00 21:00 00:00 03:00 06:00 09:00 10/1/ /1/2013 Ημερομηνία 0.0

20 Συγκέντρωση (ppb) Αρωματικές ενώσεις Πρωί Βράδυ Χειρότερη ημερήσια συγκέντρωση Χειρότερη νυχτερινή συγκέντρωση Βενζόλιο Τολουόλιο Ξυλόλια

21 Μέγιστη Συγκέντρωση PM 2.5 ( g m -3 ) Επίδραση της θερμοκρασίας Θησείο Ελάχιστη Θερμοκρασία ( o C)

22 Μετρήσεις στην Πάτρα

23 Συγκέντρωση PM 2.5 ( g m -3 ) PM 2.5 στην Πάτρα Ημερομηνία (2013)

24 Μετρήσεις στα Ιωάννινα

25 Συγκέντρωση PM 2.5 ( g m -3 ) PM 2.5 στα Ιωάννινα

26 Μετρήσεις στο Ηράκλειο

27 Συγκέντρωση PM 2.5 (μg m -3 ) Concentration (μg/m 3 ) 10/1 12/1 14/1 15/1 17/1 18/1 20/1 22/1 23/1 25/1 27/1 28/1 30/1 31/1 2/2 3/2 5/2 6/2 PM 2.5 στο Ηράκλειο 70 Series of chemical componets of PM NO3 + SO4 + NH4 OM EC Ημερομηνία (2013)

28 Συμπεράσματα 1/3 Οι συγκεντρώσεις των αιωρουμένων σωματιδίων τις κρύες νύχτες με άπνοια έφτασαν σε πολύ υψηλά επίπεδα Θησείο: 300 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο Πάτρας: 200 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο Ιωάννινα: 200 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο Όριο (σαν ετήσιος μέσος όρος): 20 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο Τις νύχτες άνω του 90% ήταν μικρά σωματίδια (PM 2.5 ) Οι υψηλές συγκεντρώσεις παρατηρούνταν από περίπου τις 7 το βράδυ μέχρι και τις 3 το πρωί Μέγιστο λίγο πριν τα μεσάνυχτα Η καύση ξύλων ήταν υπεύθυνη σχεδόν αποκλειστικά (άνω του 90% συνεισφορά) για τις υψηλές συγκεντρώσεις τις νυχτερινές ώρες Μετρήσεις του ακετονιτριλίου και του καλίου που παίζουν το ρόλο του χημικού «δακτυλικού αποτυπώματος» της συγκεκριμένης πηγής εκπομπών Τα σωματίδια από την καύση των ξύλων αποτελούνταν κατά 80% από οργανικές ενώσεις, κατά 10% από στοιχειακό άνθρακα (μη καθαρό γραφίτη) και κατά 10% από ανόργανα άλατα (χλωριούχο κάλιο, θειικό κάλιο, κλπ) Οι εκατοντάδες οργανικές ενώσεις συμπεριλαμβάνουν πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (ιδιαίτερα τοξικές ενώσεις), αλκάνια, μονο- και δι-καρβοξυλικά οξέα, διτερπενοικά οξέα, λεβογλυκόζη, κλπ.

29 Συμπεράσματα 2/3 Οι σχετικά υψηλές θερμοκρασίες περιόρισαν πολύ τη συχνότητα των επεισοδίων ρύπανσης Οι μετρήσεις στο Θησείο αποτελούν μια απεικόνιση της μέσης κατάστασης στο αστικό περιβάλλον της πόλης Τα PM 2.5 ήταν: Άνω των 50 μg m -3 Θησείο 6 νύχτες (από τις 30). Πάτρα 12 νύχτες Ιωάννινα 19 νύχτες Ηράκλειο 1 νύχτα Άνω των 100 μg m -3 Θησείο 3 νύχτες (από τις 30). Πάτρα 5 νύχτες Ιωάννινα 5 νύχτες Ηράκλειο 0 νύχτες

30 Συμπεράσματα 3/3 Σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις αερίων αρωματικών ενώσεων (τολουόλιο, ξυλόλια, κλπ) Καύση επεξεργασμένων ξύλων και άλλων υλικών. Συγκεντρώσεις αυτών των τοξικών ενώσεων τη νύχτα ήταν διπλάσιες ή και τριπλάσιες από τις αντίστοιχες συγκεντρώσεις τους κατά τις ώρες κυκλοφοριακής αιχμής Τις νύχτες τα σωματίδια και αέρια παγιδεύονται σε ένα στρώμα λίγων εκατοντάδων μέτρων πάνω από το έδαφος Με βάση το μέγεθός τους και τη χημική τους σύσταση, τα σωματίδια που παράγονται από την καύση του ξύλου φαίνονται να είναι το ίδιο επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία με τα σωματίδια από την κυκλοφορία των οχημάτων και τις άλλες πηγές καύσης Δεν πρέπει να επαναλάβουμε αυτό το «πείραμα» υψηλών εκπομπών και τις επόμενες χρονιές ελπίζοντας ότι η φύση θα δείξει την ίδια κατανόηση όπως έδειξε φέτος

31 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

32 Όρια και οδηγίες Η.Π.Α. PM 2.5 ημερήσιο 35 μg/m 3 και ετήσιο 15 μg/m 3 PM ημερήσιο 85 μg/m 3 «Επιτρέπεται» 1 παραβίαση του ημερήσιου ορίου τον χρόνο Οι πολιτείες που παραβιάζουν το όριο χάνουν την κρατική χρηματοδότηση για έργα οδοποιίας και δεν μπορούν να δώσουν άδειες λειτουργίας σε καινούργιες βιομηχανίες Ευρωπαϊκή Ένωση PM 10 ημερήσιο 50 μg/m 3 και ετήσιο 40 μg/m 3 «Επιτρέπονται» 35 παραβιάσεις του ημερήσιου ορίου PM 10 τον χρόνο (μέχρι το 2010)! PM 2.5 ετήσιο 25 μg/m 3 (από το 2015) Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας PM 10 Δέχεται ότι δεν υπάρχει όριο και παρατηρούνται επιδράσεις από πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις

33 Λονδίνο 1952

34 Επίδραση της βροχής στις συγκεντρώσεις

35 PM 2.5 ΜΗΝΙΑΙΑ ΣΥΣΤΑΣΗ ( )

36 ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΘΑΝΑΤΩΝ Σωματίδια και υγεία PM 2.5 ( g m -3 ) Αριθμός θανάτων 3,000 Αριθμός εισαγωγών σε νοσοκομεία με αναπνευστικά προβλήματα Ανθρωπο-ημέρες χρήσης βρογχοδιασταλτικών Ανθρωπο-ημέρες επιδείνωσης συμπτωμάτων Για την Ελλάδα ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ τα σωματίδια προκαλούν: 20,000 4 εκατομμύρια 4 εκατομμύρια