ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΖ - ΣΥΝΟΔΟΣ Γ ΕΙΔΙΚΗ ΜΟΝΙΜΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗ Της Ειδικής Μόνιµης Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας σχετικά µε την αξιολόγηση της εφαρµογής του Κώδικα Δεοντολογίας των µελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου ΠΡΟΣ ΤΗ ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Η Ειδική Μόνιµη Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας συνεδρίασε, την 30ή Μαΐου 2018, υπό την προεδρία του Προέδρου αυτής, κ. Αναστασίου Κουράκη, Α Αντιπροέδρου της Βουλής, µε θέµα ηµερήσιας διάταξης «Αξιολόγηση της εφαρµογής του Κώδικα Δεοντολογίας των µελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου». Κατά τη συζήτηση παρέστησαν τα µέλη της Επιτροπής, κ.κ. Αναστάσιος Κουράκης, Αντώνιος Συρίγος, Χρήστος Καραγιαννίδης, Αριστείδης Μπαλτάς, Κωνσταντίνος Μπάρκας, Γεώργιος Παπαφιλίππου, Γεώργιος Γεωργαντάς, Θεόδωρος Παπαθεοδώρου, Χρήστος Παππάς και Μάριος Γεωργιάδης. Τα µέλη της Επιτροπής, αφού έλαβαν υπόψιν την έως τώρα εφαρµογή του Κώδικα Δεοντολογίας επί των υποθέσεων που έχουν εισαχθεί ενώπιον της Επιτροπής, προχώρησαν στην αξιολόγηση της εφαρµογής του και στη διατύπωση κειµένου διευκρινίσεων επί των άρθρων του Κώδικα. Μετά από διεξοδική συζήτηση, τα µέλη της Επιτροπής ενέκριναν οµόφωνα τα παρακάτω κείµενα: «1. Αξιολόγηση της εφαρµογής του Κώδικα Δεοντολογίας των µελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου», «2. Διευκρινήσεις ως προς την εφαρµογή του Κώδικα Δεοντολογίας των µελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου». Τα κείµενα έχουν ως εξής: «1. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ Διαβούλευση και ψήφιση Η συζήτηση για την υιοθέτηση Κώδικα Δεοντολογίας των µελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου ξεκίνησε κατά τη διάρκεια των εργασιών της ΙΕ Βουλευτικής Περιόδου, όταν και ανατέθηκε από τον τότε Πρόεδρο της Βουλής, κ. Ευάγγελο Μεϊµαράκη, στο Επιστηµονικό Συµβούλιο της Βουλής η προετοιµασία σχεδίου Κώδικα Δεοντολογίας. Η σχετική συζήτηση συνεχίστηκε κατά την τρέχουσα ΙΖ Βουλευτική Περίοδο επί τη βάσει του σχεδίου που συνέταξε το Επιστηµονικό Συµβούλιο τον Σεπτέµβριο του 2014. Το σχέδιο Κώδικα Δεοντολογίας συζητήθηκε σε τρεις (3) κοινές συνεδριάσεις των Επιτροπών Κανονισµού και Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας της Βουλής, υπό την προεδρία του Προέδρου της Βουλής, κ. Νικολάου Βούτση. Στις Επιτροπές µετείχαν Βουλευτές από όλα τα κόµµατα, οι οποίοι και συνέβαλαν στην τελική διαµόρφωση του κειµένου. Ο Κώδικας Δεοντολογίας ψηφίσθηκε κατά τη ΡΣΤ συνεδρίαση της 12ης Απριλίου 2016 της Ολοµέλειας της Βουλής των Ελλήνων, µε ευρεία συναίνεση και µετά από εξαντλητική συζήτηση. Δηµοσιεύθηκε στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως (Α 67/18.04.2016) και αποτελεί Παράρτηµα του Κανονισµού της Βουλής (Μέρος Α - Κοινοβουλευτικό). Έχει ως σκοπό τη διατύπωση κανόνων που, συµπληρωµατικώς προς αυτούς του Συντάγµατος, του Κανονισµού της Βουλής των Ελλήνων και των σχετικών νόµων, διέπουν τη συµπεριφορά των Βουλευτών, τόσο κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, όσο και κατά την εν γένει παρουσία τους στην κοινωνία. Ο Κώδικας περιέχει Προοίµιο και έντεκα (11) άρθρα. Περιέχει ρυθµίσεις ως προς τις γενικές αρχές που πρέπει να εµπνέουν τη συµπεριφορά των Βουλευτών (άρθρο 2), όπως και ρυθµίσεις σχετικές µε τη σύγκρουση συµφερόντων (άρθρο 3), την αποδοχή δώρων και ωφεληµάτων (άρθρο 4), τη χρήση εµπιστευτικών πληροφοριών (άρθρο 5), την προηγούµενη ακρόαση του Βουλευτή στον οποίον αποδίδεται παράβαση κανόνα κοινοβουλευτικής δεοντολογίας και τα πειθαρχικά µέτρα σε περίπτωση αντικοινοβουλευτικής συµπεριφοράς, σε αντιστοιχία µε αυτά που προβλέπονται ήδη στον Κανονισµό της Βουλής (άρθρα 6-9). Αρµόδια όργανα για την εφαρµογή των διατάξεων του Κώδικα είναι ο Πρόεδρος της Βουλής, η Ολοµέλεια της Βουλής (ή, κατά περίπτωση, το Τµήµα διακοπής των εργασιών της Βουλής) και η Ειδική Μόνιµη Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας, η οποία έχει κατά τον Κανονισµό της Βουλής ως αρµοδιότητα, µεταξύ άλλων, «να µελετά και να εισηγείται µέτρα και να παρεµβαίνει, όταν κρίνεται αναγκαίο, δηµόσια για την προστασία και ενίσχυση του κύρους του κοινοβουλευτικού θεσµού και των Βουλευτών» (άρθρο 43Α παρ. 2 στοιχείο η ). Ως προς την εφαρµογή και την καλύτερη κατανόηση των διατάξεων του Κώδικα, η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας διαµόρφωσε και ενέκρινε κείµενο µε τίτλο «Διευκρινήσεις ως προς την εφαρµογή του Κώδικα Δεοντολογίας των µελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου», το οποίο βρίσκεται αναρτηµένο στον ιστότοπο της Βουλής. Δηµοσιότητα - Διαφάνεια Οι συζητήσεις που προηγήθηκαν της ψήφισης του Κώδικα, τόσο στην Ολοµέλεια όσο και στις αρµόδιες Επιτροπές, ήταν δηµόσιες και µεταδόθηκαν από το κανάλι της Βουλής. Ο Κώδικας δηµοσιεύθηκε στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως (Α 67/18.04.2016), ενώ είναι αναρτηµένος στην αρχική σελίδα του ιστότοπου της Βουλής, στην ενότητα «Βουλευτές Δεοντολογία - Διαφάνεια». Η σχετική ε- νότητα δηµιουργήθηκε πρόσφατα και περιέχει πληροφορίες και παραποµπές για όλα τα ζητήµατα διαφάνειας που αφορούν την άσκηση του κοινοβουλευτικού έργου. Για την ψήφιση του Κώδικα Δεοντολογίας εκδόθηκε σχετικό δελτίο τύπου από το Γραφείο Τύπου της Βουλής, ενώ στο ζήτηµα αναφέρθηκε ο ίδιος ο Πρόεδρος της Βουλής σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε στους κοινοβουλευτικούς συντάκτες. Οι κανόνες της δηµοσιότητας και διαφάνειας τηρούνται και ως προς την επιβολή των πειθαρχικών µέτρων, δεδοµένου ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων επιβάλλονται από την Ολοµέλεια της Βουλής, σε δηµόσιες συνεδριάσεις, τα πρακτικά των οποίων είναι στη διάθεση των πολιτών µέσω του ιστότοπου της Βουλής.
2 Εφαρµογή Μέχρι σήµερα ο Κώδικας Δεοντολογίας έχει τεθεί σε εφαρµογή σε δέκα (10) περιπτώσεις. Όλες αφορούσαν σε αντικοινοβουλευτική συµπεριφορά και παράβαση των διατάξεων των γενικών αρχών του Κώδικα (άρθρο 2). Α- πό αυτές τις δέκα (10) περιπτώσεις, οι πέντε (5) παραπέµφθηκαν στην Ολοµέλεια µε εισήγηση της Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας για την επιβολή πειθαρχικών µέτρων. Και στις πέντε (5) αυτές περιπτώσεις επιβλήθηκαν πειθαρχικά µέτρα από την Ολοµέλεια, σύµφωνα µε το άρθρο 8 του Κώδικα. Στις υπόλοιπες τέσσερις (4) περιπτώσεις η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας απηύθυνε συστάσεις προς τους Βουλευτές, στους οποίους, κατόπιν συµµόρφωσής τους, δεν επιβλήθηκαν τελικώς πειθαρχικά µέτρα, ενώ υπήρξε και µία περίπτωση που η Επιτροπή κατέληξε σε έγγραφη καταδίκη συµπεριφοράς που δεν αποδόθηκε τελικώς σε κάποιον Βουλευτή. Ως προς την καταχώριση δώρων στον ειδικό κατάλογο που τηρείται στη Γραµµατεία της Ειδικής Μόνιµης Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας, σύµφωνα µε το άρθρο 4 του Κώδικα, µέχρι στιγµής υπάρχουν σχετικές καταχωρίσεις για δώρα που δίνονται στα µέλη του Προεδρείου της Βουλής στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής δραστηριότητας και εθιµοτυπίας. Συµπεράσµατα Ο Κώδικας Δεοντολογίας των µελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου αποτελεί κείµενο ευσύνοπτο και περιεκτικό. Οι κανόνες του καλύπτουν ευρύ φάσµα περιπτώσεων και συµπεριφορών. Λειτουργούν συµπληρωµατικώς προς τους κανόνες του Συντάγµατος, του Κανονισµού της Βουλής των Ελλήνων και των σχετικών νόµων. Ο Κώδικας δεν περιορίζεται στη διατύπωση ενός πλαισίου αρχών που πρέπει να διέπουν τη συµπεριφορά των Βουλευτών, αλλά προβλέπει µηχανισµό εξέτασης των παραβάσεων του Κώδικα, συστάσεων προς τους Βουλευτές και επιβολής πειθαρχικών ποινών. Ο ανωτέρω µηχανισµός είναι λειτουργικός και ευέλικτος, µε κεντρικό ρόλο στη διαδικασία εφαρµογής του να διαδραµατίζει η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας, ήδη αρµόδια κατά τον Κανονισµό της Βουλής «να µελετά και να εισηγείται µέτρα και να παρεµβαίνει, όταν κρίνεται αναγκαίο, δηµόσια για την προστασία και ενίσχυση του κύρους του κοινοβουλευτικού θεσµού και των Βουλευτών» (άρθρο 43Α παρ. 2 στοιχείο η ). Δεδοµένου ότι πρόκειται για νέο θεσµό στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, µε καινοφανείς διαδικασίες στις οποίες δεν ήταν εξοικειωµένοι οι Έλληνες Βουλευτές, θεωρού- µε ικανοποιητική τη µέχρι σήµερα εφαρµογή του Κώδικα Δεοντολογίας. Ικανοποιητική χαρακτηρίζεται επίσης η ανταπόκριση στις απαιτήσεις για δηµοσιότητα και διαφάνεια, τόσο ως προς τη διαδικασία διαβούλευσης και ψήφισης του Κώδικα που προηγήθηκε, όσο και ως προς την πρόσβαση του κοινού στα σχετικά κείµενα και στις διαδικασίες εφαρµογής του. Τα µέλη της Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας θεωρούν ότι ο Κώδικας Δεοντολογίας δεν έχει ως σκοπό µόνο την πρόληψη ή και πειθαρχική αντιµετώπιση µιας αντικοινοβουλευτικής συµπεριφοράς. Η ερµηνεία του Κώδικα Δεοντολογίας πρέπει να αποτυπώνει το κοινώς αποδεκτό πλαίσιο συµπεριφοράς που όλοι οι Βουλευτές δεσµεύονται ότι οφείλουν να σέβονται. Εποµένως, µακροπρόθεσµος σκοπός του Κώδικα Δεοντολογίας είναι να διαµορφώνει κοινοβουλευτικά ήθη, µέσω της εφαρµογής του, της ερµηνείας των διατάξεών του α- πό την Επιτροπή και την Ολοµέλεια και της σχετικής νο- µολογίας.» «2. ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ Οι παρούσες διευκρινήσεις έχουν ως σκοπό την ενη- µέρωση των µελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου για τον Κώδικα Δεοντολογίας, αλλά και τη συνδροµή τους κατά την εφαρµογή και ερµηνεία των διατάξεών του. Ο Κώδικας Δεοντολογίας ψηφίσθηκε κατά την ΡΣΤ συνεδρίαση της 12ης Απριλίου 2016 της Ολοµέλειας της Βουλής των Ελλήνων, δηµοσιεύθηκε στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως (Α 67/18.04.2016), και αποτελεί Παράρτηµα του Κανονισµού της Βουλής (Μέρος Α - Κοινοβουλευτικό). Επίσης, είναι αναρτηµένος στην αρχική σελίδα του ιστότοπου της Βουλής, στην ενότητα «Βουλευτές-Δεοντολογία-Διαφάνεια». Έχει ως σκοπό τη διατύπωση κανόνων που, συµπληρωµατικώς προς αυτούς του Συντάγµατος, του Κανονισµού της Βουλής των Ελλήνων και των σχετικών νόµων, διέπουν τη συµπεριφορά των Βουλευτών, τόσο κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, όσο και κατά την εν γένει παρουσία τους στην κοινωνία. Ο Κώδικας περιέχει Προοίµιο και έντεκα (11) άρθρα. Περιέχει ρυθµίσεις ως προς τις γενικές αρχές που πρέπει να εµπνέουν τη συµπεριφορά των Βουλευτών (άρθρο 2), όπως και ρυθµίσεις σχετικές µε τη σύγκρουση συµφερόντων (άρθρο 3), την αποδοχή δώρων και ωφεληµάτων (άρθρο 4), τη χρήση εµπιστευτικών πληροφοριών (άρθρο 5), την προηγούµενη ακρόαση του Βουλευτή στον οποίον αποδίδεται παράβαση κανόνα κοινοβουλευτικής δεοντολογίας και τα πειθαρχικά µέτρα σε περίπτωση αντικοινοβουλευτικής συµπεριφοράς, σε αντιστοιχία µε αυτά που προβλέπονται ήδη στον Κανονισµό της Βουλής (άρθρα 6-9). Αρµόδια όργανα για την εφαρµογή των διατάξεων του Κώδικα είναι ο Πρόεδρος της Βουλής, η Ολοµέλεια της Βουλής (ή, κατά περίπτωση, το Τµήµα διακοπής των εργασιών της Βουλής) και η Ειδική Μόνιµη Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας, η οποία έχει κατά τον Κανονισµό της Βουλής ως αρµοδιότητα, µεταξύ άλλων, «να µελετά και να εισηγείται µέτρα και να παρεµβαίνει, όταν κρίνεται αναγκαίο, δηµόσια για την προστασία και ενίσχυση του κύρους του κοινοβουλευτικού θεσµού και των Βουλευτών» (άρθρο 43Α παρ. 2 στοιχείο η ). Πέρα από τις πληροφορίες που περιέχονται στην παρούσα έκδοση, οι Βουλευτές µπορούν να ζητούν συµβουλές από την Ειδική Μόνιµη Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας σχετικά µε την ερµηνεία και την ε- φαρµογή του Κώδικα. Άρθρο 1 (Σκοπός) Οι κανόνες δεοντολογίας του Κώδικα διέπουν τη συ- µπεριφορά των Βουλευτών, τόσο κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, όσο και κατά την εν γένει παρουσία τους στην κοινωνία.
3 Το πλαίσιο κανόνων του Κώδικα Δεοντολογίας εντάσσεται και αποτελεί µέρος και συµπλήρωµα ενός ευρύτερου συνόλου κανόνων συµπεριφοράς, υποχρεώσεων και καθηκόντων των µελών του Κοινοβουλίου που απαντούν στο Σύνταγµα (βλ. π.χ. άρθρα 55-57 ως προς τα κωλύµατα και ασυµβίβαστα των Βουλευτών, άρθρα 59, 60 και 63 ως προς τα καθήκοντα των Βουλευτών), στον Κανονισµό της Βουλής (βλ. π.χ. άρθρα 75-82 ως προς τις υποχρεώσεις και τα καθήκοντα των Βουλευτών) ή και σε σχετικούς νόµους (βλ. π.χ. ν. 3213/2003 ως προς την υποχρέωση Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης). Άρθρο 2 (Γενικές Αρχές) Στο άρθρο 2 διατυπώνεται ένα πλαίσιο γενικών αρχών που πρέπει να εµπνέουν τη συµπεριφορά των Βουλευτών, οι οποίοι οφείλουν, µεταξύ άλλων, να ασκούν τα καθήκοντά τους µε αµεροληψία, ανιδιοτέλεια, αντικειµενικότητα και αλληλοσεβασµό, να τηρούν τις αρχές της προάσπισης του κύρους της Βουλής, της προσήλωσης στις κοινοβουλευτικές διαδικασίες και της εχεµύθειας, να υπηρετούν το δηµόσιο συµφέρον, να συµβάλουν στην αποτροπή εκδηλώσεων µίσους, να προβαίνουν σε συνετή χρήση και διαχείριση των µέσων και παροχών που η Βουλή θέτει στη διάθεσή τους. Σε αντίθεση µε τις ρυθµίσεις περί σύγκρουσης συµφερόντων (άρθρο 3), αποδοχής δώρων και ωφεληµάτων (άρθρο 4) και χρήσης εµπιστευτικών πληροφοριών (άρθρο 5), οι ρυθµίσεις των γενικών αρχών διακρίνονται για την αφαιρετική-ελλειπτική τους διατύπωση που επιτρέπει την ένταξη διαφόρων τύπων συµπεριφοράς στο εννοιολογικό τους περιεχόµενο. Εναπόκειται, λοιπόν, στα αρµόδια για την εφαρµογή των διατάξεων του Κώδικα όργανα, αλλά και στους ίδιους τους Βουλευτές, η ενσάρκωση των γενικών αρχών µε τη διαµόρφωση επιµέρους κανόνων δεοντολογικής ή αντιδεοντολογικής συ- µπεριφοράς. Άρθρο 3 (Σύγκρουση συµφερόντων) Οι ρυθµίσεις του άρθρου 3 έρχονται να συµπληρώσουν αυτές των άρθρων 56 και 57 του Συντάγµατος, όπου διατυπώνεται ένα σύστηµα κωλυµάτων εκλογιµότητας και ασυµβιβάστων, τόσο για το χρονικό σηµείο πριν την ε- κλογή, όσο και για τυχόν επιγενόµενη κατάσταση που συνεπάγεται έκπτωση από το βουλευτικό αξίωµα. Οι ως άνω συνταγµατικές διατάξεις αναφέρονται σε σειρά λειτουργηµάτων, επαγγελµάτων και καταστάσεων που έ- κρινε ο συντακτικός νοµοθέτης ότι είναι ασυµβίβαστα µε τα καθήκοντα του Βουλευτή (π.χ. συµµετοχή σε επιχείρηση που αναλαµβάνει έργα του Δηµοσίου ή απολαύει ειδικών προνοµίων ή επιχείρηση στον χώρο των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης, έµµισθοι δηµόσιοι λειτουργοί και υπάλληλοι, αξιωµατικοί των ενόπλων δυνάµεων και των σωµάτων ασφαλείας, διοικητές νοµικών προσώπων δη- µοσίου δικαίου κ.λπ.). Σε περίπτωση που προκύψει σύγκρουση συµφερόντων, η οποία δεν ρυθµίζεται από τις προαναφερθείσες συνταγµατικές διατάξεις, τότε ενεργοποιείται το άρθρο 3 του Κώδικα Δεοντολογίας. Βουλευτές που θεωρούν ότι υπάρχουσα ή επιγενόµενη κατάσταση, όσον αφορά την οικονοµική δραστηριότητά τους, όπως και των συζύγων και των πρώτου βαθµού συγγενών τους, είναι ικανή να προκαλέσει σύγκρουση συµφερόντων κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, υ- ποχρεούνται να ενηµερώνουν εγγράφως τον Πρόεδρο της Βουλής (η έγγραφη ενηµέρωση του Προέδρου της Βουλής δεν αποτελεί δήλωση περιουσιακής κατάστασης κατά τον ν. 3213/2003 ή δήλωση οικονοµικών συµφερόντων κατά το άρθρο 229 του ν. 4281/2014). Η αξιολόγηση για το πότε µία επελθούσα µεταβολή ή επιγενόµενη κατάσταση είναι ικανή να προκαλέσει σύγκρουση συµφερόντων γίνεται: α) σε αρχικό στάδιο, από τον ίδιο τον Βουλευτή, που έχει την υποχρέωση έγγραφης ενηµέρωσης του Προέδρου της Βουλής, β) στη συνέχεια, από την Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας κατά την εισήγησή της περί του πρακτέου (άρθρο 3 παράγραφοι 4 και 5 του Κώδικα Δεοντολογίας), γ) σε περίπτωση ενεργοποίησης της διαδικασίας για την επιβολή πειθαρχικών µέτρων, από την Ολοµέλεια της Βουλής. Η εισήγηση της Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας µπορεί, ενδεικτικά, να αφορά σε ενέργειες όπως: α) αρχειοθέτηση της υπόθεσης, εφόσον κρίνεται ότι δεν συντρέχει περίπτωση σύγκρουσης συµφερόντων, β) σύσταση προς τον Βουλευτή για την αποκατάσταση της υ- πάρχουσας κατάστασης σύγκρουσης συµφερόντων (π.χ. παραίτησή του από Διοικητικό Συµβούλιο νοµικού προσώπου), γ) σύσταση προς τον Βουλευτή για αποχή από τις συνεδριάσεις συγκεκριµένης επιτροπής στην οποία συζητείται ζήτηµα σχετικό µε την υπό έλεγχο σύγκρουση συµφερόντων κ.λπ.. Αν ο Βουλευτής δεν συµµορφώνεται προς την ως άνω εισήγηση, η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας εισηγείται την επιβολή πειθαρχικών µέτρων. Η υποχρέωση του Βουλευτή για γνωστοποίηση εκ µέρους του και εκούσια µη συµµετοχή του σε συνεδριάσεις στις οποίες θεωρεί ότι τίθεται ζήτηµα σύγκρουσης συµφερόντων θεωρείται αυτονόητη, καθώς, σε διαφορετική περίπτωση, εµπίπτει στο πεδίο εφαρµογής των άρθρων 3 και 8 του Κώδικα Δεοντολογίας (πειθαρχικά µέτρα), ενώ ιδρύει πρωτίστως και πολιτική ευθύνη του ιδίου και του κόµµατός του. Ο ορισµός της σύγκρουσης συµφερόντων στην παράγραφο 1 του άρθρου 3 του Κώδικα Δεοντολογίας εµπεριέχει την έννοια του lobbying, καθώς γίνεται λόγος για εξυπηρέτηση, αµέσως ή εµµέσως, ιδιωτικού συµφέροντος αυτού του ιδίου ή άλλου φυσικού ή νοµικού προσώπου. Δεν υφίσταται σύγκρουση συµφερόντων όταν πρόκειται περί δραστηριότητας ή ιδιότητάς του ως µέλους του κοινωνικού συνόλου ή ως µέλους ευρείας κοινωνικής ο- µάδας προσώπων ή λόγω της δραστηριότητάς του εκ της επαγγελµατικής ιδιότητάς του. Η φράση «λόγω της δραστηριότητάς του εκ της επαγγελµατικής ιδιότητάς του» αφορά περιπτώσεις όπως λ.χ. δικηγόρου, ο ο- ποίος υπερασπίζεται πελάτη του σε υποθέσεις ενώπιον δηµοσίων υπηρεσιών, εξυπηρετεί δηλαδή ιδιωτικό συµφέρον σε βάρος του δηµοσίου συµφέροντος λόγω της ε- παγγελµατικής ιδιότητάς του και όχι κατά την άσκηση των κοινοβουλευτικών του καθηκόντων. Άρθρο 4 (Δώρα, σχετικές παροχές και ωφελήµατα) Κάθε δώρο, όπως και κάθε είδους παροχή ή ωφέληµα µπορεί να εγείρει ζητήµατα αµεροληψίας, ακόµη και αν
4 πρόκειται για αξία µικρότερη των διακοσίων (200) ευρώ. Ο κανόνας που τίθεται µε την παράγραφο 1 είναι ότι δώρα αξίας άνω των διακοσίων (200) ευρώ θεωρούνται, κατά κανόνα και κατά τεκµήριο, ικανά να εγείρουν ζητήµατα αµεροληψίας. Εποµένως, εάν η χρηµατική αξία ενός δώρου ξεπερνά τα διακόσια (200) ευρώ, η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας εκκινεί από το τεκµήριο ό- τι τίθεται ζήτηµα αµεροληψίας και απαγόρευσης αποδοχής του. Εναπόκειται στον Βουλευτή, µε έγγραφη δήλωσή του, κατά την παράγραφο 2, να αντιστρέψει το τεκµήριο ως προς την αποδοχή του µε ειδική αιτιολογία, η ο- ποία υπόκειται στην κρίση της Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας ή της Ολοµέλειας της Βουλής, εάν φτάσει σε αυτήν το ζήτηµα. Φυσικά, η αξία ενός δώρου δεν µπορεί να αποτελεί το µόνο, ούτε το πιο ασφαλές κριτήριο - τεκµήριο για την έ- γερση ζητηµάτων αµεροληψίας. Η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας, προκειµένου να διαµορφώσει την κρίση της, θα λάβει υπόψιν της και άλλα κριτήρια, ό- πως π.χ. την ταυτότητα και τα πιθανά κίνητρα του «δωρητή», το πλαίσιο και τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες δόθηκε ένα δώρο, τις εξηγήσεις που θα δώσει ο Βουλευτής κ.λπ.. Δεδοµένου ότι, ευλόγως, οι Βουλευτές µπορεί να αµφιβάλουν ως προς το τι αποτελεί δώρο µικρής αξίας, η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας θα εκφέρει άποψη (π.χ. µετά από διενέργεια πραγµατογνωµοσύνης που θα διατάξει) ως προς την έννοια των όρων αυτών, η οποία θα αποτελέσει και σηµείο αναφοράς σε σχετικές ερωτήσεις Βουλευτών στο µέλλον. Σε κάθε περίπτωση, τα δώρα µικρής αξίας καταχωρίζονται σε κατάλογο που τηρείται στη Γραµµατεία της Ειδικής Μόνιµης Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας. Σε περίπτωση αποδοχής δώρου ή ωφελήµατος που κριθεί ότι εγείρει ζητήµατα αµεροληψίας, το άρθρο 8 παρ. 1 στοιχείο γ του Κώδικα Δεοντολογίας προβλέπει υποχρέωση απόδοσης του ωφελήµατος υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Πέραν της απαγόρευσης που τίθεται από το άρθρο 4 του Κώδικα Δεοντολογίας, επισηµαίνεται ότι το άρθρο 159 του Ποινικού Κώδικα (παράγραφος 2) τιµωρεί ειδικώς τον Βουλευτή για ψήφο που δίδει ως προϊόν παθητικής δωροδοκίας: «Με την ίδια ποινή [κάθειρξη και χρηµατική ποινή από 15.000 έως 150.000 ευρώ] τιµωρείται το µέλος της Βουλής, ( ) που σχετικά µε κάποια εκλογή ή ψηφοφορία η οποία διενεργείται από τα ως άνω σώµατα ή επιτροπές δέχεται την παροχή ή υπόσχεση οποιασδήποτε φύσης αθέµιτου ωφελήµατος, για τον εαυτό του ή για άλλον, ή ζητεί τέτοιο ως αντάλλαγµα για να µην λάβει µέρος στην εκλογή ή ψηφοφορία, για να υποστηρίξει ορισµένο θέµα προς ψήφιση ή για να ψηφίσει µε ορισµένο τρόπο.» Άρθρο 5 (Χρήση εµπιστευτικών πληροφοριών και εγγράφων προς ίδιον όφελος) Ο όρος εµπιστευτικές πληροφορίες και έγγραφα του άρθρου 5 του Κώδικα Δεοντολογίας δεν αναφέρεται στους όρους του απορρήτου και της παραβίασης των µυστικών της πολιτείας (όρους που συναντάµε στα άρθρα 146 και 147 του Ποινικού Κώδικα και οι οποίοι συνδέονται µε ποινικά αδικήµατα). Αποτελεί ευρύτερη έννοια που καταλαµβάνει κάθε εµπιστευτική πληροφορία και έγγραφο που περιέχεται σε γνώση των Βουλευτών κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, τα οποία οφείλουν να µην χρησιµοποιούν προς ίδιον οικονοµικό όφελος ή προς οικονοµικό όφελος τρίτου προσώπου. Η γνωστοποίηση τέτοιων πληροφοριών επιτρέπεται µόνον υπό την προϋπόθεση που θέτει η παράγραφος 2 του άρθρου 5, δηλαδή µόνον για λόγους διαφάνειας και προστασίας του δηµοσίου συµφέροντος. Ο Βουλευτής δεν λαµβάνει κάποιου είδους έγκριση πριν από τη δηµοσιοποίηση, πλην όµως καλείται να αιτιολογήσει την απόφασή του ενώπιον της Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας και, ενδεχοµένως, ενώπιον της Ολοµέλειας της Βουλής, σύµφωνα µε τη γενική διαδικασία των άρθρων 6 και 8 του Κώδικα Δεοντολογίας. Η ρύθµιση του παρόντος άρθρου δεν παρακωλύει την άσκηση του κοινοβουλευτικού ελέγχου. Άρθρα 6-8 (Κατάθεση αναφορών - Συνδροµή στο έργο της Ειδικής Μόνιµης Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας - Πειθαρχικά µέτρα) Στα άρθρα 6 έως 8 περιγράφεται η διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας και, ενδεχοµένως, της Ολοµέλειας της Βουλής ως προς την ε- φαρµογή του Κώδικα και την τυχόν επιβολή πειθαρχικών µέτρων. Όπου στον Κώδικα Δεοντολογίας δεν προβλέπεται ειδικότερη διαδικασία, ισχύει η γενική διαδικασία των άρθρων 3 (παράγραφοι 4 και 5), 6 και 8 του Κώδικα Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας. Η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας επιλαµβάνεται οιουδήποτε ζητήµατος αφορά σε αντιδεοντολογική συµπεριφορά, είτε κατόπιν έγγραφης και επώνυµης αναφοράς είτε αυτεπαγγέλτως, µετά από σχετική ενηµέρωση του Προέδρου της Βουλής. Η έννοια της αναφοράς ορίζεται στο άρθρο 125 του Κανονισµού της Βουλής. Η εξέταση των αναφορών είναι υποχρεωτική, εντός εύλογου χρονικού διαστήµατος. Η έννοια και ο τύπος της εισήγησης της Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας µπορεί να αφορά τα ε- ξής δύο χρονικά σηµεία: α) αφού ερευνήσει το ζήτηµα και ακούσει τον Βουλευτή, διατυπώνει την εισήγησή της περί του πρακτέου στον Πρόεδρο της Βουλής, β) αν ο Βουλευτής δεν συµµορφώνεται προς την ως άνω εισήγηση, επανέρχεται η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας µε νέα εισήγηση, η οποία πλέον αφορά τα προτεινόµενα από αυτήν προς επιβολή πειθαρχικά µέτρα του άρθρου 8 του Κώδικα. Οι ενέργειες - συστάσεις που η Επιτροπή Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας µπορεί να προτείνει στην αρχική εισήγησή της διαφέρουν ανάλογα µε την περίπτωση. Για την περίπτωση, λ.χ. της σύγκρουσης συµφερόντων, βλ. τις σχετικές επισηµάνσεις στο άρθρο 3. Στην περίπτωση της αποδοχής ωφελήµατος, θα µπορούσε, λ.χ. η Επιτροπή να εισηγηθεί την απόδοσή του υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Το ζήτηµα κρίνεται κατ αναφορά προς τη βαρύτητα του παραπτώµατος και τις συντρέχουσες υποκειµενικές συνθήκες. Σε περίπτωση που η βαρύτητα του παραπτώµατος, σε συνδυασµό µε τη συµπεριφορά του Βουλευτή ενώπιον της Επιτροπής, δεν αφήνουν, κατά την κρίση της Επιτρο-
5 πής, περιθώριο σύστασης προς τον Βουλευτή και συµ- µόρφωσής του, τότε µπορεί να εισηγείται απευθείας την επιβολή πειθαρχικών µέτρων. Σε περίπτωση που Βουλευτής δεν συµµορφώνεται µε τις συστάσεις της Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας, τα πειθαρχικά µέτρα που δύνανται να επιβληθούν έχουν ως εξής: Πειθαρχικά µέτρα Παράβαση γενικών αρχών (άρθρο 2): ανάκληση στην τάξη ή µοµφή για αντικοινοβουλευτική συµπεριφορά Παράβαση διάταξης περί σύγκρουσης συµφερόντων (άρθρο 3): προσωρινός αποκλεισµός του Βουλευτή διάρκειας µέχρι δεκαπέντε (15) ηµερών από τις συνεδριάσεις της Βουλής ή αποκλεισµός από τις συνεδριάσεις συγκεκριµένης επιτροπής στις οποίες συζητείται ζήτηµα σχετικό µε την υ- πό έλεγχο σύγκρουση συµφερόντων και (σωρευτικά ή εναλλακτικά) περικοπή του ενός δευτέρου (1/2) της µηνιαίας αποζη- µίωσής του Παράβαση διάταξης περί αποδοχής δώρων ή ωφελη- µάτων (άρθρο 4): περικοπή µέχρι του ενός δευτέρου (1/2) της µηνιαίας αποζηµίωσής του και υποχρέωση απόδοσης του ωφελήµατος υπέρ κοινωφελούς σκοπού Η ποινή επαναλαµβάνεται ανά µήνα, µέχρι συµµόρφωσης του Βουλευτή. Παράβαση διάταξης περί εµπιστευτικών πληροφοριών (άρθρο 5): περικοπή µέχρι του ενός δευτέρου (1/2) της µηνιαίας αποζηµίωσής του. Στη διατύπωση των ρυθµίσεων για τα πειθαρχικά µέτρα έχουν ληφθεί υπόψιν οι ρυθµίσεις του Κανονισµού της Βουλής για τα πειθαρχικά µέτρα κατά Βουλευτών (βλ. άρθρα 78 «ανάκληση στην τάξη», 80 «Μοµφή για α- ντικοινοβουλευτική συµπεριφορά», 81 «προσωρινός α- ποκλεισµός από τις συνεδριάσεις»). Τα µέτρα είναι ανάλογα προς τη σοβαρότητα των παραβάσεων. Τα επιβαλλόµενα πειθαρχικά µέτρα ανακοινώνονται στην Ολοµέλεια του Σώµατος και δύνανται, σε περιπτώσεις λήψης αυστηρών µέτρων, να αναρτώνται στον διαδικτυακό τόπο της Βουλής.» Αθήνα, 31 Μαΐου 2018 Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΟΥΡΑΚΗΣ Α ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ