ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Νομίζω ότι πρέπει, άνδρες Αθηναίοι, επειδή συζητάτε για τόσο σπουδαία ζητήματα, να παραχωρείτε πλήρη την ελευθερία του λόγου στον καθένα από τους ρήτορες. Εγώ, βεβαία, ποτέ μέχρι τώρα δε θεώρησα δύσκολο το να σας υποδείξω τα καλύτερα (γιατί, για να μιλήσω γενικά, όλοι σας μου φαίνεται ότι τα γνωρίζετε άριστα), αλλά το να σας πείσω να κάνετε πράξη αυτά γιατί, όταν κάτι αποφασιστεί και ψηφιστεί, τόσο απέχει από το να γίνει πράξη το ίδιο όσο ακριβώς απείχε προτού να αποφασιστεί. Έχει παρουσιαστεί, λοιπόν, ένα από εκείνα για τα οποία εγώ νομίζω ότι εσείς οφείλετε ευγνωμοσύνη στους θεούς, το ότι δηλαδή στηρίζουν τώρα σε σας μόνο τις ελπίδες της σωτηρίας τους αυτοί που πρόσφατα σας πολέμησαν από δική τους αλαζονεία. Και αξίζει να ευχαριστηθείτε με την τωρινή ευκαιρία γιατί θα συμβεί σε σας, αν αποφασίσετε γι αυτήν όσα πρέπει, να αναιρέσετε έμπρακτα αποκτώντας και καλή φήμη τις κακολογίες αυτών που συκοφαντούν την πόλη μας. 2.Κάθε ρήτορας στην αρχή του λόγου του αποσκοπεί στην ευμάθεια του κοινού, καθώς και στην εξασφάλιση της εύνοιάς και της προσοχής του. Συγκεκριμένα, από το περιεχόμενο του προοιμίου είναι φανερό ότι ο Δημοσθένης δεν αποδίδει ευκρινώς το θέμα του λόγου του, που είναι η προσφορά βοήθειας από τους Αθηναίους στους Ροδίους για την απελευθέρωσή τους από τις καρικές φρουρές. Το θέμα αυτό πρόκειται να το αποκαλύψει στη συνέχεια του λόγου του, ενώ στο παρόν χωρίο απλά αναφέρει ότι πρόκειται για ένα σημαντικό ζήτημα «περί τηλικούτων βουλευομένους» και ότι, επειδή πρόκειται να συνηγορήσει υπέρ της βοήθειας, στο οποίο οι περισσότεροι Αθηναίοι εναντιώνονται, κι άρα μπορεί να ξεσηκώσει αντιδράσεις, προβάλλει το δικαίωμα της παρρησίας, δηλαδή της ελευθερίας του λόγου «Οἶμαι δεῖν διδόναι παρρησίαν ἑκάστῳ τῶν συμβουλευόντων». Στη συνέχεια, προσπαθεί να κερδίσει την προσοχή των ακροατών του τονίζοντας το αναπτυγμένο αισθητήριο της κριτικής των συμπολιτών του, που τους εξασφαλίζει την ικανότητα να διακρίνουν ποιες είναι οι σωστές αποφάσεις σε κάθε περίπτωση «(ὡς γὰρ εἰπεῖν ἀπλῶς, ἅπαντες ὑπάρχειν ἐγνωκότες μοι δοκεῖτε)». Γι αυτό συμπληρώνει ότι σκοπός του δεν είναι να τους
υποδείξει την κατάλληλη επιλογή, αλλά να τους πείσει να την εφαρμόσουν «ἐγὼ δ οὐδεπώποθ ἡγησάμην χαλεπόν τὸ διδάξαι τὰ βέλτισθ ὑμᾶς - ἀλλὰ τὸ πεῖσαι πράττειν ταῦτα», γιατί δύσκολα κανείς εφαρμόζει μια σωστή επιλογή, ιδιαίτερα όταν αυτή κρύβει πολλούς κινδύνους «ἐπειδάν γάρ τι δόξῃ και ψηφισθῇ, τότ ἴσον τοῦ πραχθῇναι ἀπέχει ὅσονπερ πρὶν δόξαι». Κατόπιν, επιτυγχάνει την εύνοια εκθέτοντας την άποψή του ότι την ευκαιρία που έχουν οι Αθηναίοι τώρα να βοηθήσουν κάποιους που παλιότερα φέρθηκαν αλαζονικά απέναντί τους πολεμώντας τους, δηλαδή τους Ροδίους, πρέπει να τη θεωρήσουν θεόσταλτη «ἔστι μὲν οὖν ἓν ὧν ἐγὼ νομίζω χάριν ὑμᾶς τοῖς θεοῖς ὀφείλειν, τὸ τοὺς διὰ τὴν αὐτῶν ὕβριν ὑμῖν πολεμήσαντας οὐ πάλαι νῦν ἐν ὑμῖν μόνοις τῆς αὑτῶν σωτηρίας ἔχειν τὰς ἐλπίδας». Εξηγεί την πεποίθησή του αυτή λέγοντας ότι, αν οι Αθηναίοι στην παρούσα περίσταση αποφασίσουν να προσφέρουν τη βοήθειά τους, θα μπορέσουν να διαλύσουν όλες τις έως τώρα συκοφαντίες εναντίον τους και παράλληλα με την ευεργετική αυτή πράξη τους θα αποκαταστήσουν την καλή τους φήμη «ἄξιον δ ἡσθῆναι τῶν παρόντι καιρῷ συμβήσεται γὰρ ὑμῖν, ἐὰν ἃ χρὴ βουλεύσησθ ὑπὲρ αὐτοῦ, τὰς παρὰ τῶν διαβαλλόντων τὴν πόλιν ἡμῶν βλασφημίας ἔργῳ μετὰ δόξης καλῆς ἀπολύσασθαι». 3. Το επιχείρημα του προοιμίου που ενισχύεται από το συγκεκριμένο χωρίο του λόγου του Δημοσθένη συνιστά η αποκατάσταση της δόξας των Αθηναίων με την παράλληλη διάλυση των κατηγοριών εναντίον τους σε περίπτωση που αξιοποιήσουν την ευκαιρία να φανούν ανώτεροι βοηθώντας τους παλιούς τους εχθρούς, τους Ροδίους «ἄξιον δ ἡσθῆναι. καλῆς ἀπολύσασθαι». Ειδικότερα, στο παράλληλο χωρίο το συγκεκριμένο επιχείρημα ενδυναμώνεται καταρχήν με την κρίση του Δημοσθένη ότι οι Αθηναίοι δεν πρόκειται να πράξουν σωστά, αν αφήσουν το νησί αβοήθητο, γιατί υπάρχει πιθανότητα αυτό να μείνει μονίμως υποδουλωμένο όχι μόνο στους αντιπροσώπους της Καρικής εξουσίας, αλλά και γενικότερα σ αυτούς της Περσικής κυριαρχίας. Ο λόγος αυτής της πιθανότητας εντοπίζεται στο γεγονός ότι η Αρτεμισία θα επιζητούσε την εύνοια του Μεγάλου Βασιλιά σε περίπτωση νίκης των Περσών με τη λήξη του πολέμου που διεξάγουν προς το παρόν στην Αίγυπτο. Αυτό θα το έκανε προκειμένου να την αναγνωρίσει ως νόμιμη διάδοχο του Μαύσωλου. Γι αυτό θα ήταν
άδικο να αφήσουν τη Ρόδο λεία στα χέρια του Πέρση Βασιλιά, πόσο μάλλον όταν οι Ρόδιοι δημοκρατικοί έπεσαν θύματα εξαπάτησης από τους ολιγαρχικούς, προκειμένου ο Μαύσωλος να επιβάλλει την κυριαρχία του «Αν λοιπόν αποφασίσει σωστά». Από την άλλη πλευρά, παρουσιάζει μια ηθική αρχή επισημαίνοντας ότι, αν προτιμήσουν να πολεμήσουν και να μείνουν σταθεροί στην απόφασή τους, θα χρειαστούν λιγότερες θυσίες, γιατί θα έχουν το δίκιο με το μέρος τους «Αν όμως πιστεύετε η απόφασή σας αυτή». Επιπλέον, υπό τον όρο ότι θα ενεργήσουν δίκαια θα λάβουν την εκτίμηση των υπόλοιπων Ελλήνων και θα ανακτήσουν την παλιά τους φήμη, καθώς θα φανεί ότι διακατέχονται από τις δέουσες αντιλήψεις «εκτός αυτού αντιλήψεις». Συνεπώς, επανερχόμενοι στο αντίστοιχο επιχείρημα του προοιμίου, αυτό δε συνιστά μόνο μία βέβαιη μελλοντική κατάσταση, άρα κάτι το πραγματικό, αλλά περαιτέρω απορρέει λογικά από την τήρηση μιας ανώτερης και δίκαιης στάσης. Ακόμη, επειδή με αυτό τον τρόπο οι Αθηναίοι θα καταρρίψουν όποιες κατηγορίες εναντίον τους, αυτό θα τους γεμίσει χαρά κι ικανοποίηση, οπότε υπεισέρχεται το στοιχείο της ψυχολογίας. Στο πλαίσιο μια γενικής αποτίμησης πρόκειται για ένα πραγματικό, λογικό και ψυχολογικό επιχείρημα, που διαθέτει αρκετή πειστικότητα, γιατί έχει άμεση απήχηση στο υψηλό φρόνημα των Αθηναίων. 4. άρχοντας: ὑπάρχειν, προσδοκία: δοκεῖτε, πειθήνιος: πεῖσαι, κάτοχος: ἀπέχει, ηδονικός: ἡσθῆναι 5. Βλ.σχολικό βιβλίο, εισαγωγή, σελ. 19-20
π Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α Τ Ο Σ Θ ο υ κ υ δ ί δ ο υ, 3, 1 1 3 1. Μ ε τ ά φ ρ α σ η Κ α ι ο κ ή ρ υ κ α ς μ ό λ ι ς ά κ ο υ σ ε κ α ι κ α τ ά λ α β ε ό τ ι η β ο ή θ ε ι α α π ό τ η ν π ό λ η ε ί χ ε κ α τ α σ τ ρ α φ ε ί, α φ ο ύ έ κ λ α ψ ε κ α ι π α ν ι κ ο β λ ή θ η κ ε ε ξ α ι τ ί α ς τ ο υ μ ε γ έ θ ο υ ς τ ω ν τ ω ρ ι ν ώ ν σ υ μ φ ο ρ ώ ν, έ φ υ γ ε α μ έ σ ω ς χ ω ρ ί ς ν α κ ά ν ε ι τ ί π ο τ ε κ α ι δ ε ζ η τ ο ύ σ ε π ι α τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς. Γ ι α τ ί α υ τ ή η σ υ μ φ ο ρ ά σ ε β ά ρ ο ς μ ι α ς Ε λ λ η ν ι κ ή ς π ό λ η ς υ π ή ρ ξ ε η π ι ο μ ε γ ά λ η α π ό τ ι ς ( σ υ μ φ ο ρ έ ς ) σ ε δ ι ά σ τ η μ α ί σ ω ν η μ ε ρ ώ ν κ α τ ά τ η δ ι ά ρ κ ε ι α α υ τ ο ύ ε δ ώ τ ο υ π ο λ έ μ ο υ. Κ α ι δ ε ν έ γ ρ α ψ α τ ο ν α ρ ι θ μ ό α υ τ ώ ν π ο υ σ κ ο τ ώ θ η κ α ν, γ ι α τ ί λ έ γ ε τ α ι ό τ ι σ κ ο τ ώ θ η κ ε α π ί σ τ ε υ τ ο π λ ή θ ο ς ( α ν θ ρ ώ π ω ν ) σ ε σ χ έ σ η μ ε τ ο μ έ γ ε θ ο ς τ η ς π ό λ η ς. Γ ν ω ρ ί ζ ω ό μ ω ς ό τ ι τ η ν Α μ π ρ α κ ί α, α ν ή θ ε λ α ν ο ι Α κ α ρ ν ά ν ε ς κ α ι ο ι Α μ φ ί λ ο χ ο ι ν α ( τ η ς ) ε π ι τ ε θ ο ύ ν υ π α κ ο ύ ο ν τ α ς σ τ ο υ ς Α θ η ν α ί ο υ ς κ α ι τ ο Δ η μ ο σ θ έ ν η, θ α κ υ ρ ί ε υ α ν χ ω ρ ί ς α ν τ ί σ τ α σ η. Τ ώ ρ α ό μ ω ς φ ο β ή θ η κ α ν μ ή π ω ς ο ι Α θ η ν α ί ο ι έ χ ο ν τ α ς σ τ η ν κ α τ ο χ ή τ ο υ ς α υ τ ή ν γ ί ν ο υ ν π ι ο ε π ι κ ί ν δ υ ν ο ι γ ε ί τ ο ν ε ς σ α υ τ ο ύ ς. 2. κ ή ρ υ ξ ι ( ν ) kárux: π ό λ ε ω ς : π ό λ ι τ ό ν δ ε : ο ἵ δ ε poqanòntwn : ἀ π ο θ α ν ο ύ σ η ς œcontej : ἒ χ ω ν 3. ½kouse: ἄ gšneto: pálqen: ἄ œgraya: eœlon lon: 4. κ ο υ σ ο ν γ ε ν ή σ ε σ θ α ι ( γ ε ν η θ ή σ ε σ θ α ι ) ε λ θ ε γ ε γ ρ α φ ώ ς α ἱ ρ ο ῦ μ ε ν ε ἴ η χ ρ ο ν ι κ ή μ ε τ ο χ ή σ υ ν η μ μ έ ν η σ τ ο υ π ο κ ε ί μ ε ν ο τ ο υ ρ ή μ α τ ο ς kplage kplageˆj: (kárux) pálqen praktoj praktoj: ε π ι ρ ρ η μ α τ ι κ ό κ α τ η γ ο ρ ο ύ μ ε ν ο τ ρ ό π ο υ στο pálqen piston piston: κ α τ η γ ο ρ η μ α τ ι κ ό ς π ρ ο σ δ ι ο ρ ι σ μ ό ς σ τ ο τό πλῆθος Dhmosqšnei nei: α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο τ η ς μ ε τ ο χ ή ς π ε ι θ ό μ ε ν ο ι p roikoi roikoi: κ α τ η γ ο ρ ο ύ μ ε ν ο σ τ ο Ἀ θ η ν α ῖ ο ι 5. «diòti piston tõ pláqoj lšgetai polšsqai æj prõj tõ mšgeqoj Δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο υ σ α ε π ι ρ ρ η μ α τ ι κ ή α ι τ ι ο λ ο γ ι κ ή π ρ ό τ α σ η. táj pòlewj»: Ε ι σ ά γ ε τ α ι μ ε τ ο ν α ι τ ι ο λ ο γ ι κ ό σ ύ ν δ ε σ μ ο δ ι ό τ ι ε κ φ έ ρ ε τ α ι μ ε ο ρ ι σ τ ι κ ή κ α ι δ η λ ώ ν ε ι τ ο π ρ α γ μ α τ ι κ ό. Λ ε ι τ ο υ ρ γ ε ί ω ς ε π ι ρ ρ η μ α τ ι κ ό ς π ρ ο σ δ ι ο ρ ι σ μ ό ς τ η ς α ι τ ί α ς σ τ η ν κ ύ ρ ι α π ρ ό τ α σ η.
«Óti aùtoboeˆ n eœlon»: Δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο υ σ α ο ν ο μ α τ ι κ ή ε ι δ ι κ ή π ρ ό τ α σ η. Ε ι σ ά γ ε τ α ι μ ε τ ο ν ε ι δ ι κ ό σ ύ ν δ ε σ μ ο Óti κ α ι δ η λ ώ ν ε ι α ν τ ι κ ε ι μ ε ν ι κ ή κ ρ ί σ η. Ε κ φ έ ρ ε τ α ι μ ε δ υ ν η τ ι κ ή ο ρ ι σ τ ι κ ή ( n eœlon) γ ι α ν α δ η λ ώ σ ε ι τ ο μ η π ρ α γ μ α τ ι κ ό κ α ι λ ε ι τ ο υ ρ γ ε ί ω ς α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο σ τ ο ρ ή μ α oἶda τ η ς κ ύ ρ ι α ς π ρ ό τ α σ η ς. «m¾ oƒ 'Aqhna oi œcontej aùt¾n calepèteroi sf si p roikoi ðsin»: Δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο υ σ α ο ν ο μ α τ ι κ ή ε ν δ ο ι α σ τ ι κ ή π ρ ό τ α σ η. Ε ι σ ά γ ε τ α ι μ ε τ ο ν ε ν δ ο ι α σ τ ι κ ό σ ύ ν δ ε σ μ ο μ η γ ι α ν α δ η λ ώ σ ε ι φ ό β ο γ ι α κ ά τ ι α ν ε π ι θ ύ μ η τ ο, ε κ φ έ ρ ε τ α ι μ ε υ π ο τ α κ τ ι κ ή (ðsin ) κ α ι δ η λ ώ ν ε ι φ ό β ο π ρ ο σ δ ο κ ώ μ ε ν ο. Λ ε ι τ ο υ ρ γ ε ί ω ς α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο σ τ ο ρ ή μ α œdeisan. 6. Υ π ό θ ε σ η : e boul»qhsan Α π ό δ ο σ η : n eœlon Ε ί δ ο ς : Μ η π ρ α γ μ α τ ι κ ό Α π λ ή σ κ έ ψ η τ ο υ λ έ γ ο ν τ ο ς Υ π ό θ ε σ η : e boulηqεῖεν Α π ό δ ο σ η : n ἕ lοιεν