Τα Νέα 23/10/1999 ιακόσιοι άνδρες στις... διαταγές της κυρίας λοχαγού Θέµα χρόνου είναι η κατάκτηση και των τελευταίων «ανδρικών» οχυρών στον Στρατό και τα Σώµατα Ασφαλείας. Ήδη υπηρετούν σε πλοία, επιδιορθώνουν αεροσκάφη και διοικούν λόχο. Ποια είναι τα «κάστρα» που δεν έπεσαν ακόµη Υπάρχουν δυο-τρία πράγµατα που δεν «επιτρέπεται» να κάνουν οι γυναίκες στον Στρατό: να πιλοτάρουν αεροπλάνο, να υπηρετήσουν σε υποβρύχιο ή να οδηγήσουν τανκ. Σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις όµως, η κατάκτηση και των τελευταίων «ανδρικών» οχυρών στον Στρατό και γενικότερα στα Σώµατα Ασφαλείας είναι απλώς θέµα... χρόνου. Ήδη υπηρετούν σε πλοία, επιδιορθώνουν αεροσκάφη και διοικούν λόχο. Καµιά διαφορά στο να διοικούν άνδρες ή γυναίκες δεν βρίσκει η Υπολοχαγός Παναγιώτα Φραγκιάδου Περισσότερες από 6.000 γυναίκες υπηρετούν σήµερα στον Στρατό Ξηράς, στην Αεροπορία και το Ναυτικό, ενώ αξιοσηµείωτη είναι η παρουσία τους και στην Ελληνική Αστυνοµία. «Τι δεν µπορούν να κάνουν οι γυναίκες; Μα, ναι βέβαια, θα σας πω αµέσως», λέει αυθόρµητα ο υψηλόβαθµος ανωνύµως βέβαια αξιωµατικός του Ναυτικού για να ανακαλέσει δευτερόλεπτα µετά: «Τώρα που το θέσατε το ζήτηµα και το σκέπτοµαι, πρέπει να παραδεχθώ πως δεν... υπάρχει! Ίσως µόνο να χρειάζεται βοήθεια λόγω σωµατικής διάπλασης, για παράδειγµα στο λύσιµο-δέσιµο πλοίου ή στην άρµοσηλύση µηχανών. Η επιστήµη και τα πειράµατα, πάντως, έχουν δείξει ότι οι γυναίκες αντέχουν γενικά περισσότερο από τους άνδρες, αν για παράδειγµα ο άνδρας έχανε το αίµα που χάνει κάθε µήνα η γυναίκα µε την έµµηνο ρύση θα ήταν σίγουρα στο... κρεβάτι». 1
Το τελευταίο «προπύργιο» που κατέρριψαν οι γυναίκες, τουλάχιστον στο Ναυτικό, είναι το δικαίωµα να υπηρετούν σε πλοία. Στη φρεγάτα «Αδρίας» η ύπαρξή τους είναι αισθητή και η συνύπαρξη αρµονική, αν τα πράγµατα είναι όπως φαίνονται τουλάχιστον. Άλλωστε, στον ιδιαίτερων απαιτήσεων χώρο του πλοίου δοκιµάζεται µε τον πλέον σκληρό τρόπο η συνύπαρξη ανδρών-γυναικών: «Κάνουν τις ίδιες βάρδιες και σε ασκήσεις τα καταφέρνουν µια χαρά µε τις 40ωρες υπηρεσίες χωρίς κανένα απολύτως πρόβληµα. Και µιλάµε για περιπτώσεις όπου έχουµε έξι γυναίκες και 177 άνδρες, χρειάζεται να συνεργάζονται άψογα, γιατί το πλοίο απαιτεί αυξηµένη πειθαρχία και επαγγελµατισµό, αλλιώς δεν δουλεύει τίποτα». Μεταφέροντας την ισότητα των δύο φύλων στην Αεροπορία και τον Στρατό Ξηράς, οι λέξεις «ταµπού» είναι «όπλα» και... ιπτάµενες. «Όχι, γυναίκες στο Πεζικό δεν θα δούµε ακόµα, γιατί αν βάλουµε γυναίκες αξιωµατικούς στα Όπλα, δηλαδή Πεζικό, Τεθωρακισµένα, Πυροβολικό, ιαβιβάσεις, Μηχανικό, θα εξελιχθούν µε τους βαθµούς κανονικά σαν τους άνδρες, δηλαδή θα έχουµε γυναίκα ταξίαρχο, θα έχουµε γυναίκα επικεφαλής επιλαρχίας. Όµως οι γυναίκες δεν µπορούν να κάνουν πόλεµο! Είναι πιο συναισθηµατικές από τους άνδρες, κλαίνε εύκολα και γενικά είναι έξω από τη φύση τους ο πόλεµος». Αυτή είναι µια από τις πλέον χαρακτηριστικές αντιλήψεις για τον ρόλο των γυναικών στον Στρατό Ξηράς, ο οποίος ανοίγει διάπλατα τις πόρτες του για γυναίκες σε επιτελικές µεν, «γραφείου δε» ειδικότητες. Υπάρχουν βεβαίως ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως πχ. η υπολοχαγός που µέχρι πρότινος διοικούσε λόχο 200 ανδρών στα Τρίκαλα και κάποιες ακόµα στη ιεύθυνση Ειδικών υνάµεων. Όµως η αντίληψη µέχρι στιγµής είναι «µακριά από τα Όπλα». Στην Αεροπορία, η εικόνα είναι θετική: η παρουσία των γυναικών κατ' αρχήν στις Σχολές Ικάρων και στη ΣΤΥΑ έχει ανεβάσει το επίπεδο. «Όταν είχες χίλιους άνδρες και τώρα έχεις και άλλες χίλιες γυναίκες, τα µόρια αυξάνονται, άρα µπαίνουν οι καλύτεροι», λένε αξιωµατικοί της Αεροπορίας. Τι γίνεται όµως µε τις ιπτάµενες; «Αργά ή γρήγορα θα έχουµε γυναίκες ιπτάµενες, ως εκπαιδεύτριες ίσως στην αρχή. Όχι γιατί δεν θα τα βγάλουν πέρα µε µια αεροµαχία πάνω από το Αιγαίο, αλλά για παράδειγµα, φανταστείτε, όπως συνέβη στον πόλεµο του Κόλπου, να πιαστεί αιχµάλωτος γυναίκα;». 2
Πέντε χρόνια στο Σώµα των Αλεξιπτωτιστών Όλα άρχισαν όταν η Αναστασία Μανούρη από τα Ιωάννινα, 27 χρόνων σήµερα, ήταν στην Γ' Λυκείου και έδωσε εξετάσεις για τις Στρατιωτικές Σχολές. «Ήταν πάντα αυτό που ήθελα να κάνω», αναφέρει η Αναστασία. Το διάστηµα µετά την εκπαίδευση στο Γουδί βρήκε την Αναστασία στη Μυτιλήνη, όπου έµεινε πέντε µήνες υπηρετώντας στον Στρατό Ξηράς. Στη Μυτιλήνη έγινε και η πρώτη «Όταν πέφτεις µε το αλεξίπτωτο είναι σαν να τα έχεις όλα δικά σου», λέει η Αναστασία Μανούρη «γνωριµία» µε τα αλεξίπτωτα. «Έβλεπα τους αλεξιπτωτιστές και αποφάσισα ότι ήταν αυτό που ήθελα να ακολουθήσω στον Στρατό. Αυτό µε ώθησε να δώσω εξετάσεις για τη Σχολή Αλεξιπτωτιστών», λέει η Αναστασία. Το τρέξιµο, οι έλξεις και οι κάµψεις ήταν οι αθλητικές δοκιµασίες στις οποίες αγωνίστηκε η Αναστασία για να περάσει στη Σχολή. Τα πράγµατα όµως έγιναν πιο δύσκολα όταν ξεκίνησε η εκπαίδευση που κράτησε ένα µήνα. Η Αναστασία Μανούρη θυµάται πως «ήµασταν στο πόδι από το πρωί µέχρι το βράδυ, µε το τρέξιµο και τις ειδικές ασκήσεις για τα αλεξίπτωτα». Πέντε πτώσεις µε το αλεξίπτωτο έπρεπε να πραγµατοποιήσει η Αναστασία, όπως και όλοι οι συνάδελφοί της, για να πάρει το πτυχίο της εκπαίδευσης. Στο διάστηµα των πέντε χρόνων που έµεινε στο Σώµα των Αλεξιπτωτιστών πήρε µέρος σε διάφορες ασκήσεις, µε ελληνικές αλλά και µε ξένες οµάδες. Και, όπως αναφέρει, «ό,τι κάναµε ήταν εντυπωσιακό. Έχω κάνει νυχτερινές πτώσεις, µε φόρτο ή χωρίς». Η αντιµετώπιση από τους άνδρες συναδέλφους ήταν, όπως λέει η Αναστασία, «πολύ καλή. Εκπαιδεύτηκα µαζί µε άλλες δύο γυναίκες. Οι άνδρες της οµάδας µε αντιµετώπιζαν πάντα µε αξιοπρέπεια και σεβασµό. Σίγουρα περνούσε από το µυαλό τους το γεγονός ότι έκανα κάτι που πολλοί άνδρες δεν θα µπορούσαν να το καταφέρουν». Εδώ και περίπου δύο χρόνια η Αναστασία υπηρετεί στο Πυροσβεστικό Σώµα. «Ένας από τους βασικούς λόγους που εγκατέλειψα τον Στρατό ήταν οι µεταθέσεις. Αν συνέχιζα να είµαι στον Στρατό, θα έπρεπε να αποκλείσω τη δηµιουργία οικογένειας, πράγµα που δεν ήθελα». 3
«Το βασικότερο σε αυτή τη δουλειά είναι η συνεργασία µε τους υπόλοιπους της οµάδας», αναφέρει η Αναστασία Μανούρη και συνεχίζει πως «η συµπεριφορά των ανδρών συναδέλφων απέναντί µου είναι πολύ καλή, δεν έχω αντιµετωπίσει κανένα πρόβληµα µέχρι στιγµής». Παρ' όλ' αυτά, η σωµατική διάπλαση της Αναστασίας, που έχει ύψος 1,64 µ., της δηµιουργεί µερικές δυσκολίες στον χειρισµό των εργαλείων. «Με δυσκολεύει περισσότερο η ψαλίδα στη διάσωση. Γενικά όµως τα καταφέρνω. Εξάλλου είναι απαραίτητο να διατηρούµε καλή τη φυσική µας κατάσταση µε άθληση και προσεκτική διατροφή». Οι κυρίες της φρεγάτας «Αδρίας» Η Μαρία Πετµεζά ήταν 24 χρόνων όταν αποφάσισε να καταταγεί στο Πολεµικό Ναυτικό. Και ήταν ανάµεσα στις 30 πρώτες γυναίκες, οι οποίες εισχώρησαν στον µέχρι τότε ανδροκρατούµενο αυτόν χώρο. Στο Γουδί και στο Στρατόπεδο Παλάσκα «ήταν η πρώτη φορά που γυναίκες έµπαιναν σε στρατιωτικό σώµα». Τα πρώτα χρόνια στο Ναυτικό ήταν αρκετά δύσκολα. «εχόµασταν αρκετά καψώνια από τους άνδρες συναδέλφους», λέει η ίδια. «Ήταν πολύ αµήχανοι απέναντί µας». Η εν πλω εµπειρία ήταν καταλυτική. Η Μαρία Πετµεζά είναι σήµερα ανθυπασπιστής στη φρεγάτα «Αδρίας». «Εδώ κατάλαβα τη διαφορά. Όσο ήµουν στις υπηρεσίες «Είναι οι άνδρες που προσαρµόστηκαν στη δική µας παρουσία και όχι εµείς», λένε οι Ναυτικοί Μαρία Πετµεζά (δεξιά) και Κατερίνα Παπακωνσταντίνου (αριστερά) ξηράς τα πράγµατα δεν ήταν τόσο αυστηρά. Αλλά πάνω στο πλοίο, δεν µπορώ να διανοηθώ ότι θα µιλήσω στον κυβερνήτη, για παράδειγµα, χωρίς να µου απευθύνει τον λόγο. Η ιεραρχία τηρείται µε µεγάλη αυστηρότητα». Το Πολεµικό Ναυτικό ήταν, ίσως, και ένας από τους παράγοντες που συνέβαλαν στο να µη δηµιουργήσει οικογένεια. Παρ' όλα αυτά, «αν ο χρόνος γύριζε πίσω, εγώ πάλι το Ναυτικό θα επέλεγα». Για την επιλογή της δεν µετανιώνει ούτε η ανθυποπλοίαρχος ιατρός Κατερίνα Παπακωνσταντίνου από τον Πτελεό Βόλου, που εδώ και έξι περίπου µήνες εργάζεται ως γιατρός στην ίδια φρεγάτα. Η πτυχιούχος της Σχολής Στρατιωτικής Ιατρικής στη Θεσσαλονίκη πέρασε το 1991. Τότε ήταν 14 κοπέλες, ανάµεσα σε 700 άνδρες! «Το 4
γεγονός ότι υπήρχαν 14 κοπέλες δεν άρεσε καθόλου σε κάποιους και το έδειχναν. Πολλές φορές µάλιστα µας το έλεγαν και ξεκάθαρα». Οι σχέσεις µε τους άνδρες συναδέλφους και... συνταξιδιώτες «είναι πολύ καλές τώρα πια. Η αµηχανία, πάντως, είναι µάλλον περισσότερη από τη δική τους πλευρά παρά από τη δική µας. Έχουν πια προσαρµοστεί και συνήθισαν τη γυναικεία παρουσία πάνω στο πλοίο». Η Ευγενία των... F-4 Η Ευγενία Σταθακοπούλου είναι 22 ετών και το επάγγελµά της µάλλον δεν είναι τόσο συνηθισµένο. Η Ευγενία είναι µηχανικός τηλεπικοινωνιών και έχει τον βαθµό του σµηνία στην Πολεµική Αεροπορία. Εδώ και έναν, περίπου, χρόνο είναι στο συνεργείο αυτόµατης πλοήγησης της Αεροπορικής Βάσης στην Ανδραβίδα και, όπως λέει η ίδια, «είναι κάτι που µε συναρπάζει. Εξάλλου, πάντα ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό». Η συνύπαρξη µε τους άνδρες συναδέλφους της είναι πολύ καλή. «Από την αρχή η συνεργασία µας ήταν πολύ καλή. εν είχα ποτέ κανένα πρόβληµα. Αντίθετα και οι ίδιοι οι άνδρες συνάδελφοι θέλουν να δώσουν έµφαση στο γεγονός ότι τώρα πια είναι και γυναίκες ανάµεσά τους», λέει η Ευγενία, η οποία ήταν στην πρώτη σειρά γυναικών που αποφοίτησαν από τη Σχολή Τεχνικών Υπαξιωµατικών Αεροπορίας. 5