ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΠΙΕΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ 3 Ο ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΧΑΙΡΑ 3 ΜΑΡΤΙΟΥ 1957 Η σημερινή εκδήλωση τιμής στον ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου είναι συνάμα και ένα μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του 3 ΜΑΡΤΙΟΥ και υπέρ αναστάσεως των ψυχών όλων των ηρωομαρτύρων συμπατριωτών μας, που προτίμησαν τον ηρωικό θάνατο παρά την ατιμωτική προδοσία. 1
Σ αυτό το σπίτι, στην τουρκοκρατούμενη σήμερα Λύση, γεννήθηκε και μεγάλωσε Ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου «Μη λυπάσαι μητέρα που έφυγα από την αγκαλιά σου, γιατί βρίσκομαι τώρα στην αγκαλιά της Ελλάδας, της πιο στοργικής μάνας όλου του κόσμου, που είναι υλικά φτωχή, αλλά ψυχικά η πλουσιότερη μάνα όλου του κόσμου». Το 1953 επέστρεψε στην Κύπρο με το βαθμό του έφεδρου ανθυπολοχαγού «Τη λευτεριά μας, το ιδανικό των ιδανικών μας, την υπόγραψα κι εγώ, όχι μόνο σε χαρτί, μα φορώντας την τιμημένη στολή του Έλληνα φαντάρου και θα την υπογράψω οποιαδήποτε στιγμή το ζητήσει η Κύπρος μας και με το αίμα μου, όπως και κάθε Κύπριος». 2
Οι νέοι στον αγώνα ΟΙ ΑΡΧΗΓΟΙ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959 Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ Γεώργιος Γρίβας Διγενής 3
«Σκλάβος δεν είμαι πια» 4
Η πρώτη επικήρυξη του Αυξεντίου από τους Άγγλους Ο «τρομοκράτης» Γρηγόρης Αυξεντίου επικηρύσσεται από το αποικιακό καθεστώς και η εφημερίδα της αστυνομίας το ανακοινώνει. Στη Μονή Αχειροποιήτου στη Λάπηθο κρυβόταν αρχικά ο Αυξεντίου. Οι Άγγλοι μάταια προσπαθούσαν να εντοπίσουν τον Ζήδρο. 5
10 ΙΟΥΝΙΟΥ 1955 ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ Βασιλική Παναγή - Γρηγόρης Αυξεντίου ΕΤΕΛΕΣΑΝ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟ ΓΑΜΟ ΤΟΥΣ Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΙ Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ουδείς δε των παρισταμένων ηδυνήθη να συγκρατήση ανάμικτα χαράς και λύπης δάκρυα. Τα κλωνάρια της αγαθής ελιάς που τους στεφάνωναν, λες και ήταν ακάνθινα στεφάνια μαρτυρίου. Ο ΖΗΔΡΟΣ, Ο ΑΚΡΙΤΑΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ «Αυτή είναι τώρα η τελευταία προσφορά μου στον Αγώνα. Θα τους μάθω όλους τους αγωνιστές μας, όλα τα παλικάρια μας, να πεθαίνουν. Έφτασε η στιγμή, που δε θα ξαναδεί ο εχθρός κανένα να παραδίδεται. Αν εμείς που λεγόμαστε αρχηγοί, δε θελήσουμε να εκτεθούμε σε κίνδυνο, πώς θα τολμήσουν αυτά τα νέα παιδιά να αντισταθούν στον εχθρό; Αρκετή υπηρεσία πρόσφερα διδάσκοντας πώς να κρατάνε το όπλο και να πολεμούν, πρέπει όμως να τελειώσω διδάσκοντάς τους και πώς να πεθαίνουν». 6
Οι Βρετανοί στρατιώτες αναστάτωσαν κυριολεκτικά τη Μονή και έθεσαν υπό περιορισμό όλους τους μοναχούς, περιλαμβανομένου και του Ηγουμένου, τους οποίους κακοποίησαν για να αποσπάσουν πληροφορίες για το ακριβές σημείο που βρισκόταν ο Αυξεντίου. 3 ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ 1957 Η ΠΡΩΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ. ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ Ο ΑΥΓΟΥΣΤΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΠΟΛΕΜΗΣΕ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟΝ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 7
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΦΕΙΔΙΑΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ φλογες Οι Άγγλοι δε βλέπουν το Μάστρο και απορούν. φιλμακι 8
Η μεγαλύτερη απόδειξη ότι αξίζει να ζεις είναι να θυσιάζεσαι για τους άλλους. Τότε είσαι αληθινός Άνθρωπος. (Λόγια Γρ. Αυξεντίου στον Ηγούμενο του Μαχαιρά Ειρηναίο, Μεγάλη Εβδομάδα 1956) Ο Γρηγόρης μαζί με φίλους του. 50 ΤΟ ΡΑΣΟ ΠΟΥ ΦΟΡΟΥΣΕ ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΜΕΝΟΣ Ο ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΜΑΧΑΙΡΑ Ο Αυγουστής Ευσταθίου που πολέμησε μαζί με τον «μάστρο» του Αυξεντίου. Εδώ φωτογραφίζεται τσουρουφλισμένος από τη φωτιά μόλις παραδόθηκε στους Άγγλους. Οι Άγγλοι απολαμβάνουν και απαθανατίζουν τον «θρίαμβό» τους: ξεριζώνουν το μουστάκι του Φειδία Συμεωνίδη. ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΒΑΣΑΝΙΖΟΥΝ ΤΟΝ ΦΕΙΔΙΑ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗ ΞΕΡΙΖΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΟΥΣΤΑΚΙ ΤΟΥ 9
«Έκλωσεν το καντούνιν τζιαι έκαμεν μου το σιέριν του, έτσι πάνω, σαν να με ποσιαιρετούσεν...»,αφηγείται με συγκίνηση η Αντωνού Αυξεντίου στον Αντρέα Καουρή, για την τελευταία σκηνή που είδε ζωντανό το γιο της, τη νύκτα της 31 ης Μαρτίου 1955. Ήταν η τελευταία της αφήγηση για το γιο της, πριν πεθάνει στην προσφυγιά το 1983. Ήταν λίγες μόνο εβδομάδες πριν πεθάνει η μητέρα του ήρωα Αντωνού Αυξεντίου, το 1983. Ο δημοσιογράφος Αντρέας Καουρής τη συνάντησε στο προσωρινό σπίτι της κόρης της Χρυσταλλούς στο Καλό Χωριό Λάρνακας, 56 όπου διαμένουν μετά την προσφυγοποίησή τους. ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ ΚΑΙ Η ΣΥΖΥΓΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ 59 10
Η ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΛΥΣΗ-ΓΕΝΕΤΕΙΡΑ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ Δύο προτομές του Γρηγόρη Αυξεντίου στήθηκαν στο χωριό του, τη Λύση, μια μαρμάρινη στην κεντρική πλατεία του χωριού σε μικρή απόσταση από το σπίτι του και μια μπρούντζινη στην είσοδο του χωριού. Εκδήλωση των μαθητών του Γυμνασίου Λύσης, μπροστά στην προτομή του Αυξεντίου, στην πλατεία της Λύσης. Στο Καλό Χωριό Λάρνακας είναι εγκατεστημένη, μετά την προσφυγοποίησή της το 1974, η οικογένεια της Χρυσταλλούς Σουρουλλά, αδερφής του Αυξεντίου. Η Χρυσταλλού στέκεται με περηφάνια δίπλα στον ανδριάντα του ηρωομάρτυρα αδελφού της. Απέναντι από το σπίτι της, στήθηκε προσωρινά ο ανδριάντας του Γρηγόρη, μέχρι που να ανοίξουν οι δρόμοι της επιστροφής... Δεν έμειναν μάτια να βλέπουν την άνοιξη, στόμα να φωνάζει το «μολών λαβέ», χέρια να πετούν τις χειροβομβίδες, καρδιά για να κτυπά στους παλμούς της αντρειοσύνης. 3 ΜΑΡΤΙΟΥ 1957 11
«Τ ΑΛΗΘΙΝΟ ΜΠΟΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕΤΡΙΕΤΑΙ ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ» «Κάλλιο μια χούφτα τιμημένη στάχτη παρά γονατισμένος ο λεβέντης μου!» Αντωνού Αυξεντίου Πέρασαν μήνες τζ εν ήρτες Γρηγόρη να σε δούμε. Τζ εν έγραψες αν δεν μπορείς να μη σε καρτερούμε Το καρβουνιασμένο σώμα του ήρωα αναγνώρισε ο πατέρας του απ τις χοντρες ελληνικές κοκάλες του κι από κείνο το χρυσό κωνσταντινάτο που άχνιζε στον κόρφο του. ΝΑΙ, Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΑ ΝΑ ΜΗΝ ΜΑΣ ΔΟΥΝΕ ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ ΝΑ ΚΛΑΙΜΕ! 12
Η αναγνώριση Μια μάνα τέθκιον ήρωαν εν προσβολή να κλάψει. Χαλάλιν της πατρίδας μου το φως μου, η ζωή μου. Τζι αφού έν επαραδόθηκεν τζι έμεινεν τζι εσκοτώθην ας έσιη την ευτζιή μου! Τζι εγιώ έτσι μάνα εν να φανώ, όπως τες Ελληνίδες που πιάσασιν τα όπλα τους τζιαι εσώσασιν πατρίδες. Να πάρουμε μια σταγόνα από το αίμα σου Να πάρουμε το τελευταίο σου βλέμμα να μας κοιτάζει μη ξεστρατίσουμε... 13
Τι να σου πούμε σήμερα Γρηγόρη Πώς θα σε αντικρίσουμε σήμερα Γρηγόρη 14
Θυμάσαι το χωριό σου Γρηγόρη; Στη στέγη του σπιτιού σου δεν τραγουδάνε πια τα χελιδόνια και στην αυλή σου δεν ανθίζουνε πια τα λουλούδια. Τώρα το χωριό σου είναι μια θλίψη που καίει, ένας καημός που σκοτώνει. Τώρα το σπίτι σου, τώρα η αυλή σου είναι μια θάλασσα του πόνου, μια έκταση οδύνης, μια σύνδεση του θρήνου. Αιωνία σου η μνήμη. Ευχόμαστε κάποτε να φανούμε αντάξιοι της θυσίας σου. Σε γνωρίζω από την κόψη, του σπαθιού την τρομερή. Σε γνωρίζω από την όψη, που με βια μετράει τη γη. Απ τα κόκαλα βγαλμένη, των Ελλήνων τα ιερά και σαν πρώτα ανδρειωμένη Χαίρε ω Χαίρε Ελευθεριά! 15