ΜΕΡΟΣ Α ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 14)

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΔΟΜΕΤΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:10/6/2015 ΤΑΞΗ: Γ ΧΡΟΝΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 2 ΩΡΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) μέρη και επτά (7) σελίδες. Όλες οι ερωτήσεις πρέπει να απαντηθούν στα φύλλα εξέτασης. Να γράψετε μόνο με μπλε ή μαύρο μελάνι. Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υλικού. ΜΕΡΟΣ Α ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 14) ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Αγελισμός: πλήθος ανθρώπων χωρίς πρωτοβουλία, μπουλούκι, οχλοκρατία. Απαρτχάιντ: πολιτική φυλετικών διακρίσεων. 1

ΚΕΙΜΕΝΟ 2: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: (μονάδες 2) 1. Να γράψετε ποιο είναι το γενικό θέμα των δύο κειμένων και να εξηγήσετε με λίγα λόγια ποιος είναι ο σκοπός του συντάκτη στο καθένα από τα δύο κείμενα. (μον.1,25) 2. Nα γράψετε δύο επιχειρήματα με τα οποία ο συγγραφέας του κειμένου 1 στηρίζει την άποψή του ότι στα γήπεδα αναπτύσσεται μια μορφή ρατσισμού. διαφωνείτε με την άποψή του και γιατί; Συμφωνείτε ή (μον.0,75) ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: (μονάδα 1) 1. Να δώσετε ένα δικό σας τίτλο στο κείμενο 1 ο οποίος να σχετίζεται με το περιεχόμενο. (μον. 0,5) 2. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκουν τα πιο πάνω κείμενα; (μον.0,5) 2

ΜΟΡΦΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ: (μονάδες 2) 1. Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 2 να εντοπίσετε μια αναφορική πρόταση και να την γράψετε στα φύλλα εξέτασής σας. (μον. 0,5) 2. Στο κείμενο 1 να εντοπίσετε μια ειδική πρόταση και αφού την γράψετε να προσδιορίσετε τον συντακτικό της ρόλο. (μον.0,5) 3. Και μετά οι κοινότητες της Πιερίας ή άλλων περιοχών αποφασίσουν να αυτενεργήσουν και να «λαμβάνουν μέτρα». Στο πιο πάνω απόσπασμα του κειμένου 2 να αναγνωρίσετε το είδος των υπογραμμισμένων προτάσεων και στη συνέχεια να τις αντικαταστήσετε με ονοματικά σύνολα, χωρίς να αλλάξετε το νόημα. (μον. 1) ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ: (μονάδα 1) 1. Να γράψετε τα αντώνυμα των λέξεων του κειμένου 1 (μον.0,5) πολιτισμένου, αντίπαλοι 2. Όπως κάθε ρατσισμός, ο ποδοσφαιρικός έχει όλα τα γνωρίσματα του απαρτχάιντ. Να αντικαταστήσετε την υπογραμμισμένη λέξη με μία συνώνυμή της. (μον.0,25) 3.Να χρησιμοποιήσετε τη λέξη προκατάληψη σε δική σας πρόταση ώστε να φαίνεται η σημασία της. (μον.0,25) ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ (μονάδες 8) Εκπροσωπείτε το σχολείο σας σε ένα μαθητικό συνέδριο με θέμα τον ρατσισμό και την ξενοφοβία. Σε μια σύντομη ομιλία σας να αναφέρετε με ποιους τρόπους εκδηλώνονται τα φαινόμενα αυτά στο σχολείο ή την περιοχή σας και να προτείνετε μέτρα αντιμετώπισής τους. (250-300 λέξεις) 3

1. ΜΕΡΟΣ Β ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ, Ο γιος του θυρωρού Θαύμασα ξαφνικά αυτό το παιδί. Από ένα μονόχνοτο νεαρό που είχε εξελιχτεί τον τελευταίο χρόνο, με τα μοντέρνα κουρέματα και το ασήκωτο ύφος, είχε πάλι γίνει το τρυφερό παιδί, όπως τον ήξερα μικρό. Καμιά φορά, βγάζουμε λάθος συμπεράσματα για τους νεαρούς μας. «Τότε εγώ σιγά σιγά να πηγαίνω», είπε με χαμόγελο. Ο γέρος γύρισε και τον κοίταξε αυστηρά. «Κι όχι πολλές βόλτες, μ ακούς; Κι αυτή τη μηχανή», κι έδειξε έξω, «άσ τηνα δω, δε σού χω εμπιστοσύνη». Έκανα νόημα του Ζήση πίσω απ την πλάτη του γέρου: πες εντάξει, να ξεμπερδεύουμε. «Εντάξει», είπε το παιδί. Κρυφογέλασε. Ο γέρος τον κοίταξε πάνω από τον ώμο του. «Ο κόσμος λέει: εντάξει, πατέρα, και δεν είναι για γέλια, παιδί μου». Κοίταξε εγωισμός, είπα μέσα μου, εδώ πριν τρία λεπτά ήταν έτοιμος να πέσει στα πόδια του, τώρα ετοιμάζεται να τον μαστιγώσει. «Εντάξει, πατέρα», άκουσα το Ζήση να επαναλαμβάνει. Έκανε να φύγει, μα γύρισε στα βήματά του. «Ξέχασα να σε πληρώσω», μου είπε. Τότε ο γέρος, απλώνοντας το χέρι, τού κοψε το δρόμο. «Περιττό», είπε με τουπέ, «αλίμονο αν ένας πατέρας δεν είναι άξιος να πληρώσει για το παιδί του». Είδα το Ζήση που ξερόβηξε. «Εντάξει. Ζήση», προσπάθησα να κρατηθώ σοβαρός, «θα πληρώσει ο μπαμπάς σου». [ ] Δε θά χε προλάβει ο Ζήσης να στρίψει τη γωνία, συνέχισα να του λέω, όταν ο γέρο-θυρωρός θρονιάστηκε στην πολυθρόνα αφήνοντας έναν αναστεναγμό. Αναποδογύρισε τις τσέπες του, κόντεψε να γεμίσει το μαγαζί χνούδι, στο τέλος κατάφερε να βγάλει ένα μεταλλικό κουτάκι, κάτι χούφτωσε και το κατάπιε γρήγορα πίνοντας νερό λες κι είχε διασχίσει τη Σαχάρα. «Παίρνεις χάπια;» τον ρώτησα. Με κοίταξε με το θολό του βλέμμα. «Βρωμόπαιδα, αλήτες», άρχισε το μονόλογό του, «χάνονται κι άντε ύστερα να τους γυρέψεις, κι όχι τίποτ άλλο, μα έχεις και την ευθύνη τους, ο δικός μου δεν είχε κλείσει τα δεκαοχτώ. Όταν έδωσα κατάθεση στην αστυνομία, είχαν την αναίδεια να μου πουν: εσύ φταις που τον αφήνεις να γυρίζει με τις μηχανές, στο τέλος αυτός κι οι όμοιοί του καταλήγουνε κλεφτρόνια, βαποράκια, στίγματα της κοινωνίας. Βαπόρι μ είχε κάνει εμένα. Κάνε λίγο τη δουλειά σου, είπα στον αστυνόμο, ο γιος μου εμένα δεν είναι χαπάκιας, ούτε κλέφτης. Μηχανόβιος, μου απάντησε, το ίδιο κάνει». «Κι ήταν πράγματι μηχανόβιος ο Γιάννης;» ρώτησα το γέρο. «Τρέλα με τις μηχανές είχε», είπε, «δεν έχουν άλλο θεό αυτά τα παιδιά, θαρρείς κι αντί για το Χριστό και την Παναγία νά χαμε κρεμάσει στο εικονοστάσι αλυσίδες και μπουφάν. Του τό χα πει χίλιες φορές: φυλάξου απ τις κλειστές στροφές και τους βρεγμένους δρόμους, μην παρασύρεσαι απ τους διαόλους, τι διάολο, νέοι οδηγήσαμε κι εμείς μοτοσικλέτα!» «Την σήμερον ημέρα», είπα κι εγώ του γέρου κι άρχισα να τον ξυρίζω, «δεν υπάρχει εξαίρεση, αγόρια και κορίτσια τρέχουνε με διακόσα, δεν μπορείς να τους εμποδίσεις, γι αυτό και πέφτουν και τσακίζονται, κι αν τους λείψει κάνα χέρι ή πόδι, πάλι καλά, γιατί καμιά φορά μένουνε χωρίς κεφάλι». Τον είδα που τρεμούλιασε όλος. «Δυο χρόνια λείπει ο γιος σου;» ρώτησα το γέρο για ν αλλάξω κουβέντα. Ήξερα πως έβαζα λάδι στη φωτιά, μα δεν μπορούσα να κρατηθώ. 4

«Μεγάλη Τετάρτη», άρχισε να μου λέει, «είχα πάει να ξουριστώ, η Κατίνα επιμένει να ξουρίζομαι κάθε μέρα, εμείς στο χωριό βάζαμε ξουράφι κάθε Κυριακή μόνο. Ποιος την ακούει», συνέχισε με περιφρόνηση, «όλο παρατηρήσεις είναι, από εκείνη αγανάκτησε το παιδί, μη εκείνο και μη το άλλο, μια γυναίκα μπορεί να τρελάνει δέκα άντρες. Όταν πρωτόρθαμε απ το χωριό, γύρω στο 50, ήμουν άνεργος, ετοιμαζόμουν να φύγω για τη Γερμανία, όταν ένας κουμπάρος μου, που του είχα βαφτίσει το παιδί, μου βρήκε θέση θυρωρού στην πολυκατοικία. Στην αρχή μέναμε σ ένα ημιυπόγειο, μας τάραζε η υγρασία, κάθε πρωί σηκωνόμουν σκεβρωμένος, για να μη σ τα πολυλογώ, αργότερα άδειασε ένα διαμέρισμα στο ισόγειο και μετακομίσαμε εκεί κάναμε και το μοναχοπαίδι. Μη με βλέπεις έτσι», δικαιολογήθηκε, «από τη στενοχώρια μπήκανε μέσα τα μάγουλά μου, πέσανε τα μαλλιά μου, κι απόψε καταχρηστικά πάμε στον κουνιάδο μου, δεν μπορούμε να τον εμποδίσουμε να γιορτάσει, κι αυτή η γυναίκα τόσους μήνες κλεισμένη μέσα μαράζωσε, πένθος ξεπένθος, αδελφός της είναι, θα τον τιμήσει». «Πένθος είπες», κι έσκυψα πάνω του, «πενθείτε κανέναν;» Με κάρφωσε με τη ματιά του. «Εσύ τι λες, όταν έχεις χάσει γιο!» 2. ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ, Ντέμιαν Υπάρχουν πολλοί δρόμοι, που μας δίνει ο Θεός για να φτάσουμε στη μοναξιά και να βρούμε τον εαυτό μας. Έναν τέτοιο δρόμο πήρα κι εγώ την εποχή εκείνη. Ήταν σαν ένα φοβερό όνειρο. [ ] Υπάρχουν όνειρα, όπου παίρνεις ένα δρόμο για την πριγκίπισσα του παραμυθιού και ξαφνικά βρίσκεσαι μπλεγμένος σε βρώμικα μονοπάτια, γεμάτα ακαθαρσία και λάσπη. Αυτό συνέβαινε σε μένα. Με έναν τέτοιο σκληρό τρόπο έπρεπε να περάσω στη μοναξιά και να βάλω μια κλειστή πόρτα ανάμεσα σε μένα και την παιδική ηλικία, όπου τη φρουρούσαν αμείλικτοι φρουροί τριγυρισμένοι με φως. Ήταν μια αρχή, ένα ξύπνημα για τη νοσταλγία του εαυτού μου. Τρομοκρατήθηκα κι ένιωσα την καρδιά μου να σπαράζει, όταν για πρώτη φορά κατέφτασε ο πατέρας κοντά μου, αφού ο διευθυντής του οικοτροφείου τον πληροφόρησε για τη διαγωγή μου. Σαν ήλθε όμως για δεύτερη φορά κατά τα τέλη του χειμερινού εξαμήνου ήμουν ήδη σκληρός και αδιάφορος. Τον άφησα να με μαλώνει, να με παρακαλεί και να με κάνει να συγκινηθώ στο όνομα της μητέρας μου. Είχε ξεσπάσει τρομερά και μου δήλωσε πως, αν δεν άλλαζα τακτική, θα με έδιωχνε ατιμασμένο από το σχολείο και θα με έκλεινε σε αναμορφωτήριο. Ας το έκανε! Σαν έφυγε, ένιωσα κάποια θλίψη, αλλά ο πατέρας μου δεν είχε πετύχει τίποτα, δεν μου είχε βρει κανένα δρόμο. Έβλεπα λοιπόν πως ό,τι του γινόταν ήταν καλά καμωμένο. Δεν με ένοιαζε πού θα καταντούσα! [ ] Πήγαινα για καταστροφή, αλλά μερικές φορές έπαιρνα ως εξής την υπόθεση αν ο κόσμος δεν χρειαζόταν ανθρώπους σαν και μένα και δεν μπορούσε να τους εξασφαλίσει μια υψηλή και ελκυστική θέση, τότε οι άνθρωποι αυτοί έπρεπε να καταστραφούν. Του κόσμου θά ταν όλη η ντροπή! Τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς ήταν τα πιο θλιμμένα. Η μητέρα μου μόλις με είδε τρόμαξε. Είχα ψηλώσει και το αδύνατο πρόσωπό μου έδειχνε άγριο, χλομό και με ερεθισμένα βλέφαρα. Τα πρώτα ίχνη από το μουστάκι μου και τα γυαλιά, που είχα πριν από λίγο φορέσει, με έκαναν ακόμα πιο παράξενο. Οι αδελφές μου πήγαν σε μια άκρη και κρυφογελούσαν. Όλα ήταν ανυπόφορα. Ανυπόφορη και πικρή ήταν και η συζήτηση με τον πατέρα μου στο γραφείο του, ανυπόφορη η παρουσία των συγγενών και προπαντός η βραδιά των Χριστουγέννων. Η γιορτή αυτή στο σπίτι μας ήταν άλλοτε η πιο μεγάλη από όλες ήταν η βραδιά της αγάπης, της ευγνωμοσύνης και της ανανέωσης του δεσμού ανάμεσα σε μένα και τους γονείς μου. Τώρα όλα ήταν δυσάρεστα και καταπιεστικά. Όπως κι άλλοτε ο πατέρας μου διάβασε το Ευαγγέλιο για τους βοσκούς[ ]. Οι αδελφές στέκονταν όλο φως μπροστά στο τραπέζι με τα δώρα. Αλλά η φωνή του πατέρα ήταν άτονη και το πρόσωπό του έδειχνε γερασμένο και κουρασμένο και η μητέρα ήταν θλιμμένη και σε μένα όλα ήταν οδυνηρά κι αδιάφορα, τα δώρα κι οι ευχές, το Ευαγγέλιο και το φωτεινό δένδρο. Το χριστόψωμο μοσχοβολούσε και ξέχυνε κύματα από γλυκές αναμνήσεις. Το έλατο είχε ένα δυνατό 5

άρωμα και μιλούσε για πράγματα που είχαν πια περάσει. Περίμενα το τέλος της βραδιάς και των διακοπών με αδημονία. Έτσι πέρασε κι ολόκληρος ο χειμώνας. Ο σύλλογος των καθηγητών μου έστειλε αυστηρή προειδοποίηση. Η αποβολή μου ήταν θέμα λίγου χρόνου. Όλα εξαιτίας μου! 3. ΒΥΡΩΝ ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ, Οδόσημο κινδύνου Γι αυτόν που χάθηκε στη φονική στροφή είχαμε στήσει οι φίλοι του εικονοστάσι οδόσημο κινδύνου ξύλινο ομοίωμα ναΐσκου με το εικονισματάκι του προστάτη αγίου του και το φυλαχτό - που δεν τον φύλαξε Επιθυμία της μάνας του που ευλαβικά τηρούσε συνήθειες που μοιάζουν με πανάρχαιες. Τα χρόνια κι οι βοριάδες που έγειραν τα πεύκα στον γκρεμό το ρήμαξαν κι ό,τι έμεινε ένα κούτσουρο [ ] με μόνο μια ημερομηνία μισοσβησμένη Για νά ναι τώρα αυτή η ημερομηνία ο νεκρός για νά μαι τώρα μόνο εγώ να ξέρω ποια νιότη τρέχοντας εδώ να παραβγεί το τέλος της συγκρούστηκε με τη ζωή που ερχόταν από αντίθετα. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: Να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν, αφού μελετήσετε κείμενα που σας δίνονται πιο πάνω. τα τρία λογοτεχνικά 1. Να γράψετε δύο γνωρίσματα των εφήβων, όπως φαίνονται στα κείμενα «Ο γιος του θυρωρού» και «Ντέμιαν». Να δικαιολογήστε την απάντησή σας με στοιχεία από τα κείμενα. (μον. 1) 2. Σε ποιο πρόσωπο γίνεται η αφήγηση στα δύο πιο πάνω πεζά κείμενα; (μον. 1) 6

3. Στα κείμενα του Κουμανταρέα και του Λεοντάρη θίγεται το θέμα της απώλειας μιας νέας ζωής. (μον. 2) (α) Ποια πρόσωπα υποφέρουν από την απώλεια αυτή σύμφωνα με τα πιο πάνω κείμενα; (β) Πώς επηρέασε αυτή η απώλεια τις ζωές των ανθρώπων, όπως παρουσιάζονται στα πιο πάνω κείμενα; 4. Ποια είναι η στάση του πατέρα απέναντι στον Έμιλ, στο κείμενο του Έσσε; Πέτυχε τον σκοπό του ή όχι; Να εξηγήσετε. (μον. 1) 5. Ποια σκηνή από τα τρία κείμενα θεωρείτε εσείς περισσότερο συγκινητική και για ποιο λόγο; (μον.1) Οι εισηγητές Ο Διευθυντής Γ. Αντωνιάδου Σ. Ιωακείμ Σ. Χατζηστυλλής Δημήτρης Χανδριώτης Γ. Παπαευσταθίου 7