ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΥΝΑΜΙΚΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ ΚΟΛΩΝΙΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ - ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ & ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Β ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΥΝΑΜΙΚΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ ΚΟΛΩΝΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ ΛΑΥΡΙΟΥ ΣΤΟ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Της Σπουδάστριας Αλεβιζάκη Νικολέτας Αθήνα Φεβρουάριος 2006 1

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ. 1 Γιατί επιλέχθηκε το Λαύριο ως περιοχή µελέτης στα πλαίσια του συγκεκριµένου µαθήµατος. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι Αντικείµενο της Έρευνας. Α. ιατύπωση της υπόθεσης. 2 Β. Μεθοδολογία. Πηγές. 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ Παρουσίαση των αποτελεσµάτων της έρευνας. Α. Η πόλη του Λαυρίου. 1. Σύντοµη ιστορική αναδροµή. 3 2. Το σύγχρονο Λαύριο. 5 Β. Η λειτουργία της Olympic Marine. 1. Παρουσίαση της µαρίνας. 10 2. Στοιχεία ως προς την: α) οικονοµική, 12 β) περιβαλλοντική και 13 γ) κοινωνική λειτουργία της µαρίνας. 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ Συµπεράσµατα. 18 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Χάρτες, Φωτογραφίες. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ THΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ POWER POINT. 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η περιοχή της Λαυρεωτικής παρουσιάζει την τελευταία εικοσαετία έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον (επιστηµονικό, αλλά και δηµοσιογραφικό) εξαιτίας της φάσης αποβιοµηχάνισης στην οποία περιήλθε η πόλη ύστερα από το µαζικό κλείσιµο µεγάλων µεταποιητικών επιχειρήσεων και του κύµατος ανεργίας και µεταναστών που από πριν µάστιζε την πόλη, αλλά και της περιβαλλοντικής υποβάθµισης από τις µεταλλευτικές δραστηριότητες. Ακολούθησαν πολλές συζητήσεις για τις αναπτυξιακές προοπτικές του Λαυρίου και την αναζήτηση νέας ταυτότητας, νέου ρόλου στον αττικό χάρτη, ενός τόπου τόσο πυκνού, τόσο γεµάτου σε ιστορία, σε παραστάσεις και βιώµατα. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο έχει επιδείξει ιδιαίτερη ευαισθησία στα θέµατα του συγκεκριµένου τόπου, καθώς το Λαύριο αποτελεί από αρχαιοτάτων χρόνων πηγή τεχνολογικής ανάπτυξης. 1 Ειδικά στα πλαίσια ενός κύκλου µαθηµάτων, όπου ερευνώνται οι γεωγραφικές δυναµικές και οι µετασχηµατισµοί του ελληνικού χώρου, το Λαύριο προσφέρεται ιδιαίτερα ως µελέτη περίπτωσης, καθώς τα εργαλεία και η µεθοδολογία αποτύπωσης των χαρακτηριστικών του χώρου εκτός από τον παιδευτικό ρόλο που έχουν για τον µελετητή, παρουσιάζουν και λειτουργική χρησιµότητα, καθώς η συλλογή στοιχείων γίνεται για έναν τόπο, που έχει εξαιρετική ανάγκη να προσδιορίσει σαφέστερα και να υποστηρίξει τη νέα φυσιογνωµία του. Σε µια εποχή ραγδαίων εξελίξεων και έντονου ανταγωνισµού και σε µια χώρα µε περίπλοκους διοικητικούς µηχανισµούς, το Λαύριο εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για τη διατύπωση µεταρρυθµιστικών προτάσεων. Και βέβαια το πρώτο βήµα είναι ένας τρόπος σκέψης και έρευνας για την περιγραφή της πραγµατικότητας, που θα οδηγήσει σε ασφαλή συµπεράσµατα για τις αιτιώδεις σχέσεις των οικονοµικών, κοινωνικών και χωρικών φαινοµένων, ώστε να τεθούν οι βάσεις και οι προδιαγραφές για τη διατύπωση προτάσεων. 2 1 Στο ΕΜΠ ανήκει η πατρότητα της ιδέας για τη δηµιουργία του «Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου» στο χώρο των µεταλλείων της Γαλλικής Εταιρίας και µετά από πολλές διαβουλεύσεις και προτάσεις υπεγράφη το 1992 µε το Ελληνικό ηµόσιο η σύµβαση παραχώρησης των εγκαταστάσεων της Γαλλικής Εταιρίας στο ΕΜΠ, το οποίο παρακολούθησε από πολύ κοντά όλη την εξέλιξη της πορείας του έργου. Οι εργασίες αναγέννησης του χώρου ξεκίνησαν το 1995 µε χρηµατοδότηση από το ΠΕΠ Αττικής. 2 Από τις παραδόσεις του µαθήµατος, Οκτώβριος 2005. 3

Συγκεκριµένα επιλέγεται να διερευνηθεί η παρέµβαση στην περιοχή ενός λιµένα σκαφών αναψυχής, που απέχει 1 χλµ από την πόλη του Λαυρίου και 7 χλµ από το Σούνιο (Παράρτηµα Σελ.2). Πρόκειται για ιδιωτική επένδυση της εταιρίας Olympic Marine SA, η οποία ξεκίνησε το 1969 τη δραστηριότητά της στην περιοχή δηµιουργώντας ένα ναυπηγείο κατασκευής ιστιοπλοϊκών σκαφών και στη συνέχεια έφτιαξε ένα ολοκληρωµένο συγκρότηµα εξυπηρέτησης θαλάσσιου τουρισµού, µε τη µορφή που έχει σήµερα. Η µαρίνα καταλαµβάνει συνολικά παραθαλάσσια έκταση 165 στρεµµάτων και 100 στρεµµάτων στη θάλασσα. Θεωρείται ως η πιο σύγχρονη ελληνική µαρίνα και πρότυπο στην Ανατολική Μεσόγειο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι : ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Α. Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ο τουριστικός χαρακτήρας του Λαυρίου είναι κάτι πολύ καινούριο και πριν από µερικά χρόνια ακουγόταν σαν οξύµωρο, αν αναλογιστεί κανείς ότι το όνοµα της πόλης ήταν συνδεδεµένο µε τη βαριά βιοµηχανία και στη συνέχεια µε ανέχεια και υποβάθµιση. Ερευνάται, λοιπόν, ποιός ακριβώς είναι ο ρόλος της µαρίνας στην αναπτυξιακή προσπάθεια της περιοχής. Πόσο και πώς συµβάλλει στην οικονοµική και ποιοτική αναβάθµιση της ζωής των κατοίκων. Πληρεί τις προϋποθέσεις της βιώσιµης ανάπτυξης ή µήπως ικανοποιεί µόνο ιδιωτικά συµφέροντα; Ενοχλεί την περιοχή; Tη σέβεται περιβαλλοντικά; Αν δεν υπήρχε η συγκεκριµένη χρήση πώς θα ήταν η περιοχή; Μήπως αποτελεί απλώς ένα ουδέτερο, εν δυνάµει αναπτυξιακό στοιχείο, χωρίς ακόµη να έχουν φανεί τα ωφέλη για τoν τόπο υποδοχής και τους ανθρώπους του; Αλλά ακόµη και αν δεν υπάρχουν άµεσα και µετρήσιµα οικονοµικά ωφέλη για τους κατοίκους, ακόµη και αν δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την οικονοµική ζωή του τόπου, σε τί βαθµό και µε ποιόν τρόπο µία επιτυχηµένη, σύγχρονη, κερδοφόρα και περιβαλλοντικά σύννοµη ιδιωτική επιχείρηση θαλάσσιου τουρισµού επηρεάζει θετικά την εικόνα µιας ταλαιπωρηµένης στο χρόνο περιοχής, ως µοχλός έλξης τουρισµού και ως παράγοντας ποιοτικής αναβάθµισης της ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών, ή µήπως πρόκειται για ένα διακοσµητικό στοιχείο χωρίς ουσιαστική συµβολή στην τοπική οικονοµία, αλλά µε ρόλο συµπληρωµατικό; 4

Β. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΠΗΓΕΣ Για την απάντηση σε όλα τα παραπάνω ερωτήµατα, κρίνεται σκόπιµο να χρησιµοποιηθεί µία σύνθετη µέθοδος, η οποία θα φωτίσει από πολλές πλευρές την υπόθεση εργασίας και θα µας βοηθήσει να σχηµατίσουµε ολοκληρωµένη εικόνα. Η ανάλυση στα στοιχεία που θα προκύψουν θα είναι ποιοτική. Συγκεκριµένα θα γίνει: - ιερεύνηση στην ελληνική βιβλιογραφία για ιστορικά στοιχεία που αφορούν την πόλη του Λαυρίου, την περίοδο αποβιοµηχάνισης και τις νέες προοπτικές ανάπτυξης. - ιερεύνηση σε δευτερογενείς πηγές: στατιστικά στοιχεία, ενηµερωτικά έντυπα, φυλλάδια, ιστοσελίδες, δηµόσια έγγραφα, νοµοθετικό πλαίσιο, χάρτες και φωτογραφίες, από όπου θα αντληθούν πληροφορίες τόσο για την πόλη του Λαυρίου, όσο και για την µαρίνα. - Εµπειρική έρευνα ποιοτικού χαρακτήρα, µε επιτόπια παρατήρηση και συνεντεύξεις από πληροφορητές-κλειδιά. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ Α. ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Η πόλη του Λαυρίου αποτελεί την ευρύτερη περιοχή µέσα στην οποία αναπτύσσεται η δραστηριότητα της µαρίνας. Πρέπει να γνωρίσουµε αυτή την ευρύτερη περιοχή πριν εξετάσουµε αν υπάρχουν συνέπειες από τη λειτουργία της µαρίνας. Καταρχήν κρίνεται απαραίτητο να δούµε τη διαδροµή της πόλης µέσα στο χρόνο, καθώς η εξιστόρηση των γεγονότων αποτελεί από µόνη της µία προµελέτη στο χώρο και φανερώνει στοιχεία, από τα οποία διαπιστώνεται ότι υποχωρεί ο παραδοσιακά βιοµηχανικός χαρακτήρας της πόλης και δίνει τη θέση του σε νέες µορφές ανάπτυξης. Το Λαύριο κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια (νεολιθική εποχή) και ο µεταλλευτικός πλούτος της Λαυρεωτικής υπήρξε η βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η εξέλιξη της αρχαίας Αθήνας. Ήταν η γνωστότερη βιοµηχανική πόλη της Αρχαίας 5

Ελλάδος και τα πλούσια σε άργυρο κοιτάσµατα συνέβαλαν στο «Χρυσό Αιώνα» του Περικλή. 3 Το 19 ο αιώνα ξεκίνησε προνοµιακά από το Λαύριο η ιστορία της βιοµηχανικής ανάπτυξης στη χώρα µας, µε αποτέλεσµα να αποτελεί την πρώτη βιοµηχανική πόλη της Νεότερης Ελλάδας. Το 1860 µετά από σιγή δεκατριών αιώνων ανατέλλει το Νεότερο Λαύριο µε την άφιξη των νεότερων µεταλλευτών. Ιδρύθηκαν δύο εταιρίες: η «Ελληνική Εταιρία Μεταλλουργείων Λαυρίου» και η «Γαλλική Εταιρία Μεταλλείων Λαυρίου» και έτσι το Λαύριο έγινε ο τόπος των πρώτων εκσυγχρονιστικών βηµάτων στο πρότυπο της ευρωπαϊκής βιοµηχανικής ανάπτυξης: µεγάλη βιοµηχανία, τρένο, τεχνική υποδοµή, οργανωµένος βιοµηχανικός οικισµός. Τόπος ελπίδας αλλά και ο τόπος της εκµετάλλευσης, της µόλυνσης, των διαδοχικών οικονοµικών κρίσεων και των εργατικών αγώνων, που έφερναν κάθε φορά τους κατοίκους σε απόγνωση. Το 1917 η ελληνική εταιρία έκλεισε, ενώ αντίθετα η γαλλική, στην οποία είχε παραχωρηθεί ολόκληρο σχεδόν το υπέδαφος της Λαυρεωτικής κατόρθωσε να συνεχίσει τις εξορύξεις της ως το 1977. 4 Μετά το Β Παγκόσµιο Πόλεµο η πόλη ακολούθησε τα βιοµηχανικά πρότυπα του 20 ου αιώνα. Αναπτύχθηκαν νέοι βιοµηχανικοί κλάδοι, όπως χηµικές βιοµηχανίες, σύγχρονα µεταλλουργεία, κλωστοϋφαντουργία, ναυπηγοεπισκευαστική, σταθµοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και η Ελληνική Βιοµηχανία Όπλων. Η µεταλλευτική πόλη µετεξελίχθηκε σε µια βιοµηχανική πόλη του 20 ου αιώνα, χωρίς πάλι να λείπουν οι οικονοµικές κρίσεις και τα κοινωνικά προβλήµατα από τις παγκόσµιες µεταβολές στην παραγωγική βάση. Ένα στοιχείο που συνοψίζει την κατάσταση και χαρακτηρίζει κάθε λειτουργία της πόλης είναι σύµφωνα µε έρευνα του ΕΜΠ, στα τέλη της δεκαετίας του 1980 απώλεια θέσεων εργασίας κατά 65%. Το Λαύριο από τα µέσα της δεκαετίας του 1970 συµπυκνώνει την εµπειρία πολλών ανάλογων περιοχών στην Ελλάδα (Βόρεια Εύβοια, Πάτρα, Κοζάνη) και συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά περιοχών που αντιµετώπισαν το µαζικό κλείσιµο βιοµηχανιών (Βορειοανατολική Αγγλία, Νότια Ουαλία, Βόρεια Γαλλία, Ρουρ, Βαλλονία, Βασκικές επαρχίες Ισπανίας). Στα πλαίσια της αναδιάρθρωσης του διεθνούς καταµερισµού της εργασίας, οι παραδοσιακοί κλάδοι της βαριάς βιοµηχανίας (άνθρακας, 3 4 Μαριλένας Μαρµάνη Ιστορικού Αρχαιολόγου Πρακτικά Ηµερίδας: «Λαύριο-Προοπτικές Ανάπτυξης» ΕΜΠ Τοµέας Πολεοδοµίας & Χωροταξίας 13/12/1991. 6

χάλυβας, χηµικές βιοµηχανίες) δεν ήταν πλέον επικερδείς σ αυτές της περιοχές της Ευρώπης και µετακινήθηκαν σταδιακά προς χώρες του Τρίτου κόσµου. Παράλληλα κλάδοι µαζικής παραγωγής καταναλωτικών προϊόντων οδηγήθηκαν σε κρίση, καθώς εντάθηκε ο ανταγωνισµός από την Ιαπωνία και τις χώρες της Ν.Α Ασίας. Αυτή η διπλή αποβιοµηχάνιση οδήγησε σε ερήµωση πολλών βιοµηχανικών περιοχών. Σε αντίθεση µε τις δεκαετίες του 1950 και 60, που οι απώλεια θέσεων εργασίας µεταφραζόταν σε ανάγκη εκσυγχρονισµού και νέες δυνατότητες ανάπτυξης του κεφαλαίου που θα δηµιουργούσε νέες θέσεις εργασίας, η προοπτική νέων θέσεων εργασίας δεν είναι καθόλου πειστική από τα µέσα της δεκαετίας του 70, σε µια περίοδο κρίσης και αναδιάρθρωσης. Στη φάση αυτή οι τοπικές πολιτικές για την έξοδο από την κρίση και την εύρεση νέων αναπτυξιακών δυνατοτήτων είναι υποχρεωµένες να στηριχθούν σε οικονοµικούς προσδιορισµούς υπερεθνικούς και να συναινέσουν µε τις περιφερειακές, κρατικές και κοινοτικές οδηγίες και κατευθύνσεις. Β. ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΛΑΥΡΙΟ Περνώντας στο σήµερα, το Λαύριο έχει έκταση 42.000 στρέµµατα και πληθυσµό 10.700 κατοίκων. Εκτός από την πόλη, όπου διαµένουν οι περισσότεροι κάτοικοι, υπάρχουν και πέντε οικισµοί, στους οποίους υπάρχουν κυρίως παραθεριστικές κατοικίες 5. Εκτείνεται σε µήκος 15 χιλιοµέτρων δίπλα στη θάλασσα και απέχει 50 χλµ από το κέντρο της Αθήνας και 25 χλµ από τον ιεθνή Αερολιµένα «Ελευθέριος Βενιζέλος». Το λιµάνι του Λαυρίου βρίσκεται δύο ναυτικές ώρες πιο κοντά προς τα νησιά του Αιγαίου από ότι το λιµάνι του Πειραιά. και χαρακτηρίσθηκε ως πύλη εισόδου κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων. Η δηµιουργία δε της Αττικής Οδού βοηθάει 5 ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Λαύριο 8846 Κ.Ποσειδωνία 441 Λεγρενά 343 Θορικό 254 Άνω Θορικό 247 Κάτω Σούνιο 162 7

ιδιαίτερα την κοινωνικοοικονοµική ανάπτυξη της πόλης (βλέπε Παράρτηµα, σελ.1,2). Το µεγαλύτερο µέρος του φυσικού δρυµού του Σουνίου εµπίπτει στο ήµο Λαυρίου. Όλα αυτά µαζί µε την ανάπτυξη της παραθεριστικής κατοικίας διαµορφώνουν καινούρια δεδοµένα για την πόλη. Η ανάγκη αναπροσαρµογής και µεταβολής του βιοµηχανικού χαρακτήρα του Λαυρίου είχε το θετικό ότι µειώθηκαν αποφασιστικά οι ενεργές πηγές ρύπανσης και έτσι για πρώτη φορά µπόρεσαν να αξιοποιηθούν άλλα στοιχεία της περιοχής που συνιστούν σηµαντικό δυναµικό για την ανάπτυξή της. Τα στοιχεία αυτά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: - Γεωγραφική Θέση: µικρή απόσταση από Αθήνα, από αεροδρόµιο και νησιά Αιγαίου. - Αρχαιολογικό και Πολιτιστικό δυναµικό: Σούνιο, Ναός του Ποσειδώνα, αρχαίο Θέατρο και λοιπά ευρήµατα, βιοµηχανικές εγκαταστάσεις 19 ου αιώνα. - Φυσικό δυναµικό: παραλίες, περιοχές που προσφέρονται για ανάπτυξη δεύτερης κατοικίας, εθνικός δρυµός Σουνίου. Ακολουθεί πίνακας µε βασικά στατιστικά στοιχεία, από τις απογραφές του 1991 και του 2001 της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος, που αποδεικνύουν το µετασχηµατισµό του βιοµηχανικού χαρακτήρα της πόλης και τις νέες αναπτυξιακές τάσεις. Η δηµογραφική εξέλιξη ενός τόπου είναι µία από τις συνιστώσες που καθορίζουν την αναπτυξιακή φυσιογνωµία του. Εκτός από το µέγεθος του πληθυσµού, µας ενδιαφέρουν και στοιχεία ποιοτικά, όπως η οικονοµική δραστηριότητα, το µορφωτικό επίπεδο, η κοινωνική κατάσταση κ.α. 8

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 1991 2001 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 10.293 10.612 ΑΝΕΡΓΟΙ 986 931 ΤΕΙ /ΑΕΙ / Ι ΑΚΤΟΡΙΚΑ 46 / 246 / 15 214 / 462 / 52 ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ 5.198 6.976 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΕ ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡ. ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΕ ΞΕΝΟ ΟΧ & ΕΣΤΙΑΤΟΡ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 1.068 823 118 314 428 436 Η διατήρηση του πληθυσµού και η πολύ µικρή µείωση της ανεργίας (έστω σταθερότητα κι εδώ) είναι στοιχεία θετικά για την πόλη του Λαυρίου και την αναπτυξιακή της προσπάθεια. Σηµαίνει ότι οι κάτοικοι, παρόλες τις ραγδαίες και ανατρεπτικές οικονοµικές αλλαγές και δυσκολίες της εποχής, παραµένουν στην πόλη τους, απασχολούνται σε αυτή και αξιοποιούν εκεί τα εισοδήµατά τους. Ο τριτογενής τοµέας εµφανίζεται αυξητικός σε σχέση µε τον δευτερογενή, συνέπεια του κλεισίµατος πολλών βιοµηχανιών και µετατόπισης των εργαζοµένων στην παροχή υπηρεσιών, ενώ ο αριθµός των εργαζοµένων στις κατασκευές παραµένει σταθερός, µολονότι οι καινούριες κατοικίες έχουν αυξηθεί κατά πολύ. Εντατικοποιήθηκε προφανώς ο ρυθµός εργασίας ή συµµετέχουν στις οικοδοµές µη ντόπια συνεργεία τεχνικών εταιριών. Οι νέες κατοικίες είναι δεύτερες κατοικίες. ηλώνονται ως κενές και χρησιµοποιούνται ως παραθεριστικές, στοιχείο που συνηγορεί υπέρ της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής. Επιπλέον ο πενταπλασιασµός και διπλασιασµός αντίστοιχα των πτυχιούχων ΤΕΙ και ΑΕΙ, καθώς και ο τριπλασιασµός των κατόχων διδακτορικού διπλώµατος µέσα σε µία δεκαετία δείχνουν την ποιοτική, αλλά και οικονοµική αναβάθµιση της ζωής των κατοίκων και τη 9

µετατροπή της πόλης από εργατούπολη σε σύγχρονο αστικό και παραθεριστικό κέντρο, µε πληθώρα λειτουργιών. Οι πίνακες 2 και 3 αφορούν την επισκεψιµότητα των δύο οργανωµένων αρχαιολογικών χώρων του Λαυρίου και παρουσιάζονται και εκεί θετικά αποτελέσµατα υπέρ της νέας τουριστικής φυσιογνωµίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙ ΩΝΑ ΣΟΥΝΙΟ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΥΡΙΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΤΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΕΤΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ 1998 178.749 2002 915 1999 149.184 2003 973 2000 164.622 2004 1011 2001 137.755 2005 998 2002 146.188 ΠΗΓΗ: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΥΡΙΟΥ 2003 149.174 2004 159.665 2005 238.707 ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ (ΤΜΗΜΑ ΥΠΠΟ) Ο Ναός του Ποσειδώνα είναι ευρέως γνωστός και αποτελούσε πόλο έλξης από πολύ παλιά, πριν ακόµη αρχίσει η τουριστική ανάπτυξη του Λαυρίου. Εκτός από την αρχιτεκτονική κληρονοµιά που παραµένει σε καλή κατάσταση και είναι επιπλέον σύµβολο του Μύθου του Αιγαία, ο οποίος αυτοκτόνησε από εκεί, όταν είδε τα µαύρα πανιά στο πλοίο που επέστρεφε από την Κρήτη, επειδή νόµιζε ότι ο γιος του σκοτώθηκε στη µάχη µε το Μινώταυρο, ο αρχαιολογικός αυτός χώρος είναι ιδιαίτερα αγαπητός, επειδή βρίσκεται σε ιδιαίτερα προνοµιακό µέρος µε υπέροχη θέα στο πέλαγος και η επίσκεψη µπορεί να συνδυαστεί µε µπάνιο ή βόλτα και φαγητό, όλες τις εποχές του χρόνου.(παράρτηµα, σελίδες 3,4,5) 10

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαυρίου, εκτίθενται τα ευρήµατα που ανακάλυψε στη Λαυρεωτική γη η αρχαιολογική σκαπάνη, τα οποία σχετίζονται µε τη θρησκευτική, πολιτιστική, κοινωνική και οικονοµική ζωή του τόπου ζωντανεύοντας έτσι απτά την πνευµατική και υλική ιστορία, τη µεταλλευτική και µεταλλουργική τεχνική του αρχαίου Λαυρίου. Υπάρχουν και άλλοι ιστορικοί τόποι πολύ σηµαντικοί στην περιοχή, στους οποίους επιτρέπεται η ελεύθερη είσοδος και δεν κόβεται εισιτήριο, οπότε δεν υπάρχουν διαθέσιµα στατιστικά στοιχεία, εκτός από πληροφορίες που δηµοσιεύονται στο δικτυακό τόπο του ήµου Λαυρεωτικής και στοιχεία που µας δίνουν οι εργαζόµενοι στο ήµο, τα οποία δείχνουν πως τους χώρους αυτούς επισκέπτονται αρχαιολόγοι, ιστορικοί, γκρουπ µε ξεναγούς, αλλά και πολυάριθµοι µεµονωµένοι επισκέπτες. Πρόκειται για το Ορυκτολογικό Μουσείο του Λαυρίου 6, το αρχαίο θέατρο του Θορικού, τα µεταλλευτικά εργαστήρια της αρχαιότητας και τους αρχαίους οικισµούς, τα βιοµηχανικά κτίρια της σύγχρονης εποχής, µε τον πρωτοποριακό τεχνολογικό εξοπλισµό που σώζεται µέσα σ αυτά, τα εκατοντάδες πηγάδια και οι πολλές δεκάδες γαλαρίες της αρχαίας και νεώτερης εποχής, που αποτελούν σηµαντικότατους πολιτιστικούς πόρους. Επιπλέον στην πόλη υπάρχουν δεκάδες νεοκλασικά κτίρια, που έχουν κριθεί διατηρητέα και χρησιµοποιούνται είτε για δηµόσιες λειτουργίες όπως: το ηµαρχείο, το Πολιτιστικό Κέντρο του ήµου, όπου παλιά στεγαζόταν η φιλαρµονική, το Παλιό ηµαρχείο, το οποίο σήµερα φιλοξενεί τη ηµοτική Βιβλιοθήκη, το Ιστορικό Αρχείο του ήµου και την Πινακοθήκη, είτε για άλλες χρήσεις, όπως το Ξενοδοχείο «Ευρώπη», αλλά και ως κατοικίες, όπως για παράδειγµα στη συνοικία της Αγίας Παρασκευής, κτίρια τα οποία εµπλουτίζουν την αισθητική φυσιογνωµία της περιοχής. (Παράρτηµα, σελίδες 6,7) Ανεπηρέαστη από το πνεύµα του νεοκλασικισµού δεν έµεινε ούτε η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική του Λαυρίου, την οποία συναντάµε σε πολλές εκκλησίες της πόλης. 6 Το κτίριο που στεγάζει το Ορυκτολογικό Μουσείο του Λαυρίου δέχεται πολυάριθµους επισκέπτες λόγω των σπάνιων σε επιστηµονική αξία και θαυµάσιων σε ποιητικούς χρωµατισµούς ορυκτών του Λαυρείου που διαθέτει. Σ' αυτό εκτίθενται περί τα 500 κοµµάτια ορυκτών και πετρωµάτων από τα 1.000 της συλλογής. Ενδεικτικά από τον πλούτο των εκθεµάτων αναφέρουµε ότι πλην των βασικών ορυκτών που ευρέως τα εκµεταλλεύθηκαν οι µεταλλευτές και έχουν ιστορική αξία όπως ο γαληνίτης, κερουσίτης αλλά και ο σφαλερίτης, ο σµισθονίτης, αιµατίτης, λειµωνίτης και ο σιδερίτης, εκτίθενται ορυκτά µοναδικά σε παγκόσµιο επίπεδο, όπως ο νιλίτης, φιδλερίτης, γεωργιαδεσίτης Θορικοσίτης. 11

Όλος αυτός ο ιστορικός πλούτος σε συνδυασµό µε έργα καινούρια, όπως το λιµάνι, τα νέα οδικά δίκτυα, το κέντρο Τεχνολογικής Έρευνας και Βιοµηχανικών Καινοτοµιών στο Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου, αλλά και η µετεγκατάσταση των περισσότερων βιοµηχανιών στη Βιοµηχανική Περιοχή Λαυρίου, δίνουν στην πόλη αίγλη και πνοή, που δεν είχε γνωρίσει ποτέ, λειτουργώντας ευεργετικά όχι µόνο για τους κατοίκους και τους εργαζόµενους, αλλά και για τους επισκέπτες, που έχουν τη δυνατότητα να συνδυάζουν και να απολαµβάνουν εκτός από αναψυχή και παιδεία. Β. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Ι. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ. Η Olympic Marine ιδρύθηκε το 1969 µε αρχική ονοµασία Olympic Yachts και αντικείµενο εργασιών τη ναυπήγηση σκαφών, αποτελώντας στη χώρα µας πρότυπο µονάδας ναυπήγησης ιστιοπλοϊκών σκαφών από ενισχυµένο πλαστικό. Στα µέσα της δεκαετίας του 70 το ναυπηγείο έφτασε στο απόγειο της ανάπτυξής του µε τον όγκο της παραγωγής να ξεπερνάει τα 300 σκάφη το χρόνο. ηµιουργήθηκαν νέα σύγχρονα κτίρια έκτασης 8.750 τµ, όπου εκτελούνται οι εργασίες, εκσυγχρονίσθηκε ο µηχανολογικός εξοπλισµός και εφαρµόστηκαν νέες µέθοδοι παραγωγής. Η ανάπτυξη της εταιρίας δεν περιορίσθηκε στα σκάφη αναψυχής, αλλά ναυπήγησε περιπολικά του Λιµενικού Σώµατος, αλιευτικά, εκατοντάδες σωστικές λέµβους, ενώ παράλληλα δηµιουργήθηκε επισκευαστική µονάδα και εισήχθη για πρώτη φορά στην Ελλάδα ειδικό µηχάνηµα καθέλκυσης σκαφών (Travel Lift). Από το 1977 αξιοποιώντας τις τεράστιες γηπεδικές εγκαταστάσεις της δραστηριοποιήθηκε στη διαχείµαση και επισκευή παντός είδους σκαφών αναψυχής, ενώ ατόνησε ο κατασκευαστικός τοµέας και έγιναν περικοπές προσωπικού. Η µαρίνα χωροθετήθηκε µε Απόφαση της Υπουργού Ανάπτυξης το 1996 (ΦΕΚ 827/Β/10-9-1996), κατόπιν αιτήσεως της εταιρίας Olympic Marine AE και αφού γνωµοδότησαν οι συναρµόδιες Αρχές (ΥΠΕΧΩ Ε, Οργανισµός Αθήνας, ΕΟΤ, 12

Γραµµατεία Στήριξης Τουριστικών Λιµένων και ήµος Λαυρεωτικής) 7. Οι χωροθετήσεις τουριστικών λιµένων ρυθµίστηκαν για πρώτη φορά µε το Ν.2160/1993 (Κεφάλαιο Γ ηµιουργία και Λειτουργία Τουριστικών Λιµένων, άρθρα 29 εποµ.), το οποίο σηµαίνει ότι οι θέσεις και περιοχές των τουριστικών λιµένων που δηµιουργούνται µε τη νόµιµη διαδικασία που περιγράφει ο νόµος, εντάσσονται στο γενικό χωροταξικό σχεδιασµό της χώρας και καταργείται κάθε διάταξη νόµου που ρυθµίζει πολεοδοµικά ζητήµατα των παραπάνω θέσεων και περιοχών. Στη συνέχεια τον Απρίλιο του 1999 συνήφθη Σύµβαση Παραχώρησης της χρήσης και εκµετάλλευσης της συγκεκριµένης ζώνης του Τουριστικού Λιµένα, ανάµεσα στο ελληνικό ηµόσιο και την εταιρία: «Ανώνυµη Ναυπηγική Βιοµηχανική και Εµπορική Εταιρία Ολύµπικ Μαρίν ΑΕ», η οποία αποτελεί το νόµιµο φορέα διαχείρισης του τουριστικού λιµένα του ήµου Λευρεωτικής και έχει από το νόµο το δικαίωµα της διοίκησης, διαχείρισης και εκµετάλλευσης του λιµένα, κατόπιν ετήσιου ανταλλάγµατος προς το Ελληνικό ηµόσιο (κατατίθεται στην οικεία ΟΥ). Η διάρκεια της σύµβασης είναι δωδεκαετής και µετά τη λήξη της χρονικής διάρκειας ή τη λύση της σύµβασης για οποιονδήποτε λόγο, η ζώνη του τουριστικού λιµένα και όλες οι εντός αυτής εγκαταστάσεις περιέρχονται στο ηµόσιο χωρίς καµία αποζηµίωση του φορέα διαχείρισης. Το ηµόσιο µπορεί να προβεί σε νέα παραχώρηση. Ο Νόµιµος Φορέας µπορεί να παραχωρεί διαρκή ή πολυετή ενοχικά δικαιώµατα είτε σε σκάφη αναψυχής, είτε σε τρίτους που αναλαµβάνουν την εκµετάλλευση των εγκαταστάσεων της χερσαίας ζώνης, ιδίως µίσθωση ή παραχώρηση εκµετάλλευσης εστιατορίου, µπαρ, σουπερµάρκετ, τουριστικών καταλυµάτων, οικιών, διαµερισµάτων, σταθµού ανεφοδιασµού, πρατηρίου καυσίµων κτλ., τα οποία εκτός από τα καταλύµατα, λειτουργούν στη συγκεκριµένη µαρίνα. Υπάρχουν επίσης ειδικά διαµορφωµένοι χώροι, δίπλα στις προβλήτες, όπου τους καλοκαιρινούς µήνες απασχολούνται λιµενικός και τελωνειακός υπάλληλος, καθώς και ιατρείο. Ανά θέση ελλιµενισµού υπάρχει παροχή νερού, ρεύµατος και δυνατότητα τηλεφωνικής σύνδεσης. 7 Σήµερα αντί για τον Υπουργό Ανάπτυξης, οι χωροθετήσεις γίνονται από το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, κατόπιν εισήγησης από τη /νση Τουριστικών Λιµένων, το οποίο µέχρι το 2004 υπαγόταν ως Γενική Γραµµατεία Τουρισµού στο ΥΠΑΝ. 13

Η Εταιρία έχει ιδιοκτησία εµβαδού 100.000 τµ και µαζί µε την έκταση 62.000 τµ που της έχει παραχωρηθεί από το Ελληνικό ηµόσιο, καταλαµβάνει συνολικά παραθαλάσσια έκταση 165 στρεµµάτων. Κατόπιν επιτόπιας έρευνας, παρατήρησης και συζητήσεων µε το Γενικό ιευθυντή και τον Τεχνικό ιευθυντή της Εταιρίας, διαπιστώθηκε πως οι εγκαταστάσεις της µαρίνας είναι υπερσύγχρονες και δικαιολογηµένα αποτελούν πρότυπο πανελλαδικά, αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Μαρίνα συµπεριλαµβάνεται στις µεγαλύτερες της Ελλάδος, αφού διαθέτει 685 θέσεις ελλιµενισµού και 1400 θέσεις διαχείµασης. Το δεύτερο µέγεθος αποτελεί συγκριτικό της πλεονέκτηµα σε σχέση µε τις υπόλοιπες µαρίνες της Αττικής, που βρίσκονται εντός αστικού ιστού και είναι δύσκολο να τους παραχωρηθούν τόσο µεγάλες εκτάσεις στη στεριά. Οι εγκαταστάσεις του ναυπηγείου, για τη διαχείµαση, συντήρηση και επισκευή είναι επίσης άρτιες και διαθέτουν τρία µηχανήµατα ανύψωσης και καθέλκυσης των σκαφών τελευταίας τεχνολογίας (travel lift παράρτηµα, σελ.8,9) Μαρίνα Αλίµου 950 Μαρίνα Γλυφάδας 780 Μαρίνα Γουβιά Κέρκυρας 850 Μαρίνα Ζέα Πειραιά 650 Olympic Marine 685 Η µαρίνα διαθέτει πιστοποιηµένο σύστηµα ποιότητας ISO 9002:94 και είναι µέλος της HELMEPA και της ADAC. Β.1 Ως προς την οικονοµική λειτουργία της µαρίνας, η επιχείρηση είναι κερδοφόρα, καθώς είναι κατειληµµένες όλες οι θέσεις ελλιµενισµού από σκάφη. Τους θερινούς µήνες υπάρχουν επιπλέον κέρδη από πολλά διερχόµενα σκάφη, που φιλοξενούνται, πληρώνουν τέλη και χρησιµοποιούν τις εγκαταστάσεις και τις υπηρεσίες της µαρίνας. 14

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΤΟΣ ΙΕΡΧΟΜΕΝΩΝ ΣΚΑΦΩΝ 2002 625 2003 271 2004 494 ( 411 ΞΈΝΑ ) 2005 669 ( 554 ΞΕΝΑ ) Σηµαντικό είναι το ετήσιο αντίτιµο που πληρώνει η εταιρία για την παραχώρηση της χρήσης της ζώνης του τουριστικού λιµένα στο Ελληνικό ηµόσιο. Ξεκίνησε µε 23 εκατοµ δραχµές. Σήµερα είναι 46 εκατοµ δρχ και αναπροσαρµόζεται τιµαριθµικά κάθε χρόνο. Καθώς όµως αυτό καταβάλλεται στην Εφορία, δεν θεωρείται ότι ευνοεί την τοπική οικονοµία, αλλά είναι πόρος του κράτους, σαν όλους τους άλλους φόρους. εν αναδιανέµεται προς ώφελος της περιοχής. Ωφέλεια για την περιοχή είναι σίγουρα η συµµετοχή του ήµου στο κεφάλαιο της εταιρίας µε 5% και ως εκ τούτου και στα κέρδη. Οι µόνιµες θέσεις εργασίας είναι 30 µε 35 και οι περισσότερες είναι κατειληµµένες από κατοίκους εκτός Λαυρίου. Ως εποχιακοί όµως απασχολούνται αρκετοί ντόπιοι. Η Μαρίνα µέσα από τα φυλλάδια, µε τα οποία προβάλλει τις εγκαταστάσεις και τις παρεχόµενες υπηρεσίες της, καθώς και µέσα από το δικτυακό της τόπο, αλλά και από µία ειδική έκδοση που χρηµατοδότησε, η οποία περιλαµβάνει πληροφορίες για όλα τα ελληνικά νησιά, τονίζει την ιστορική σηµασία της περιοχής της Λαυρεωτικής και παρακινεί τους επισκέπτες να επισκεφθούν τους αρχαιολογικούς τόπους που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Το εστιατόριο λειτουργεί καθ όλη τη διάρκεια του έτους, πράγµα που ευνοεί τη µείωση της εποχικότητας, η οποία είναι σύγχρονη τάση και στόχος του ελληνικού τουρισµού. 2. Σχετικά µε την περιβαλλοντική διάσταση της µαρίνας τίθενται δύο ζητήµατα προς διερεύνηση: η αρχική επιλογή της συγκεκριµένης τοποθεσίας για την εγκατάσταση της µαρίνας και η τωρινή της λειτουργία. Η αρχική επιλογή έλαβε υπόψη της κριτήρια περιβαλλοντικά? Ποιές είναι οι συνέπειες στο χώρο, στο οικοσύστηµα από µόνη την ύπαρξη µιας µαρίνας, έστω και αν αυτή λειτουργεί στη συνέχεια άψογα και σέβεται όλες τις περιβαλλοντικές επιταγές. 15

Από τις συνεντεύξεις, καθώς ήταν αδύνατο να βρεθούν οι περιβαλλοντικές µελέτες του 1970, όταν αρχικά δηµιουργήθηκε στην περιοχή το ναυπηγείο, προκύπτει ότι η περιοχή ήταν βαλτώδης και σίγουρα δεν προσφερόταν για κάποια άλλη χρήση, εκτός αν παρέµενε υγροβιότοπος. Αν λάβουµε όµως υπόψη ότι γειτνιάζει µε το ΒΙΟΠΑ Λαυρίου, η λειτουργία της µαρίνας δεν θεωρείται επιβαρυντική για την περιοχή, αλλά ενισχυτική, καθώς οι παρεµβάσεις, όπως θα δούµε και παρακάτω κρίνονται περιβαλλοντικά θεµιτές. Ως προς τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από την τωρινή λειτουργία της µαρίνας, η έρευνα διευκολύνθηκε ιδιαίτερα από το γεγονός της ύπαρξης απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων 8, αλλά και εξαιτίας της συµµετοχής και της βράβευσης της µαρίνας από το πρώτο έτος λειτουργίας της από το Πρόγραµµα «Γαλάζιες Σηµαίες», µε αποτέλεσµα να υπάρχουν αφενός η σφραγίδα και οι εγγυήσεις ενός ιεθνούς Οργανισµού και αφετέρου οι αποδείξεις της περιβαλλοντικής προστασίας να είναι συγκεκριµένες και κωδικοποιηµένες στην αίτηση υποψηφιότητας που καταθέτει κάθε χρόνο η εταιρία, αλλά και ελέγξιµες στο χώρο, ώστε να οδηγούµαστε σε σαφή συµπεράσµατα. Λίγα λόγια για το πρόγραµµα, ώστε να αξιολογήσουµε την αξιοπιστία του, τη σηµαντικότητά του. 9 Οι «Γαλάζιες Σηµαίες» είναι ένα πρόγραµµα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και προστασίας που διεξάγεται κάθε χρόνο σε πάνω από σαράντα χώρες στην Ευρώπη και άλλα σηµεία του πλανήτη από το ίδρυµα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (FEE). Στοχεύει να καταστήσει τις οργανωµένες ακτές καλύτερες και ασφαλέστερες για κολύµπι και να προστατεύσει το φυσικό περιβάλλον τους. Στην Ελλάδα φορέας του προγράµµατος είναι η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), η παλαιότερη περιβαλλοντική οργάνωση της χώρας, που δραστηριοποιείται στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και την προστασία της φύσης από το 1951 10. Το πρόγραµµα υποστηρίζεται από τα Υπουργεία ΠΕΧΩ Ε, Εµπορικής 8 ΑΠ.62221/15-2-1999 ΚΥΑ ΥΠΕΧΩ Ε, ΥΕΝ, ΥΠΑΝ. 9 Οι πληροφορίες για το Πρόγραµµα «Γαλάζιες Σηµαίες» προέρχονται από ενηµερωτικά φυλλάδια της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης, εθνικό χειριστή του προγράµµατος, η οποία εδρεύει στην Αθήνα, οδός Νίκης 20, τηλ:210 3314563, από τις ιστοσελίδες www.eepf.gr και www.fee-international.org και από συνεντεύξεις που ελήφθησαν από εργαζόµενους στην ΕΕΠΦ. 10 H Eλληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης εκτός από το Ίδρυµα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (FEE) αντιπροσωπεύει στην Ελλάδα και το Κέντρο Πληροφοριών Περιβάλλοντος του Συµβουλίου της Ευρώπης (Centre Naturopa). Είναι µέλος της ιεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN), 16

Ναυτιλίας, Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης, Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Τουριστικής Ανάπτυξης και την ΚΕ ΚΕ. Χορηγός του Προγράµµατος είναι η Αlpha Bank. Το 2005 βραβεύθηκαν στην Ελλάδα 383 ακτές και 5 µαρίνες. Το γεγονός πως είναι ανάµεσά τους και η Olympic Marine, η οποία είναι και η µοναδική βραβευµένη στην Αττική, είναι εξαιρετικά σηµαντικό για την προβολή της, αλλά και για την προβολή της περιοχής, καθώς το νούµερο των πέντε βραβευµένων µαρίνων είναι πάρα πολύ µικρό και απογοητευτικό για τα δεδοµένα της Ελλάδας. 11 εν είναι εύκολο να κερδίσει µία µαρίνα τη «Γαλάζια Σηµαία». Πρέπει να πληρεί πολύ αυστηρά κριτήρια που έχουν σχέση µε την καθαριότητα του περιβάλλοντος, την ασφάλεια των επισκεπτών, την προστασία της φύσης και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Και αν ακόµη κερδίσει µία µαρίνα τη «Γαλάζια Σηµαία», τη διατηρεί µόνο εκείνη τη χρονιά και πρέπει να αποδείξει ότι την αξίζει και για την επόµενη. Οι επιθεωρητές της ΕΕΠΦ και της FEE επισκέπτονται κατά τη διάρκεια όλου του έτους τις µαρίνες και επισηµαίνουν τυχόν προβλήµατα και παραλείψεις. Συνήθως δίνεται µικρή διορία για να διορθωθούν, αλλά µία µαρίνα µπορεί να χάσει προσωρινά τη σηµαία της για µεγαλύτερα παραπτώµατα ή και οριστικά. Αναφέρονται ενδεικτικά κάποια από τα κριτήρια του προγράµµατος: Να γίνονται δεκτά στη µαρίνα µόνο σκάφη που διαθέτουν δεξαµενές συγκράτησης λυµάτων ή έχουν εγκεκριµένα συστήµατα καθαρισµού. Μη απόρριψη λυµάτων, χωρίς κατάλληλη επεξεργασία από τη µαρίνα.. Επαρκείς κάδοι απορριµάτων, που να αδειάζονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα. Περιοδικός καθαρισµός της ακτής από σκουπίδια, αποτσίγαρα κτλ. Συνεχής πληροφόρηση του κοινού για το Πρόγραµµα «Γαλάζιες Σηµαίες» και τις περιβαλλοντικές δραστηριότητες της µαρίνας. Σχέδια για την αντιµετώπιση κάποιου ατυχήµατος ρύπανσης, µε άµεση ενηµέρωση του κοινού. του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος (ΕΕΒ), της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Προστασία των Ακτών (ΕUCC), του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Προστασία της Φύσης (ECNC) και άλλων ιεθνών Οργανισµών. Βραβείο Ακαδηµίας Αθηνών, του Συµβουλίου της Ευρώπης και του Ιδρύµατος Ford. 11 Οι υπόλοιπες 4 βραβευµένες µαρίνες είναι: - ήµος Σιθωνίας, Μαρίνα Πόρτο Καράς - ήµος Κασσάνδρας, Μαρίνα Σάνη - ήµος Κορινθίας, Μαρίνα Ξυλοκάστρου και - ήµος Κω, Μαρίνα Κω 17

Απαγόρευση της οδήγησης οχηµάτων και µοτοποδηλάτων πάνω στις προβλήτες. Επαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής µε ελεγχόµενο σύστηµα αποχέτευσης. Έντυπες πληροφορίες και οδηγίες συµπεριφοράς για την ακτή και περιοχές µε ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον, χλωρίδα και πανίδα στον παράκτιο χώρο. Πέρα από την απλή πληροφόρηση, οργάνωση δραστηριοτήτων που να προβάλουν ενεργά το φυσικό περιβάλλον της µαρίνας και την ανάγκη προστασίας του. Κατόπιν µελέτης της απόφασης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και εξέτασης του φακέλου υποψηφιότητας της Olympic Marine, o οποίος κατετέθη τον Ιανουάριο του 2006 στην ΕΕΠΦ και περιλαµβάνει κατάλογο ενεργειών και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αλλά και από επιτόπιο έλεγχο στις εγκαταστάσεις της µαρίνας, διαπιστώνουµε ότι πληρούνται όλα τα παραπάνω κριτήρια και συγκεκριµένα την ύπαρξη των εξής: Πίνακες Ανακοινώσεων µε Κώδικα Περιβαλλοντικής Συµπεριφοράς και πληροφορίες για το πρόγραµµα «Γαλάζιες Σηµαίες», απ όπου δίνονται σαφείς οδηγίες και κατευθύνσεις στους επισκέπτες για τους περιορισµούς και τις απαγορεύσεις κατά την παραµονή τους στους χώρους της µαρίνας, ώστε να πληρούνται διαρκώς τα κριτήρια του προγράµµατος, αλλά και χάρτες και πληροφορίες γενικής φύσεως για τις µετακινήσεις τους τόσο εντός της µαρίνας, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Επαρκή µέσα πυρόσβεσης. Ύπαρξη κεντρικής µονάδας βιολογικού καθαρισµού, στην οποία συνδέονται όλες οι εγκαταστάσεις αποχέτευσης. Μέσα καταπολέµησης της ρύπανσης και συγκεκριµένα ειδικό πλοιάριο µε δεξαµενές για τη συλλογή των λυµάτων από τα σκάφη και των πετρελαιοειδών καταλοίπων. Τα µεν πρώτα πηγαίνουν στο βιολογικό καθαρισµό. Τα δε έλαια µε ειδική σύµβαση που υπάρχει παραλαµβάνονται από εταιρία ανακύκλωσης. ίκτυο απορροής οµβρίων υδάτων. Όλοι οι ελεύθεροι χώροι είναι χώροι πρασίνου, των οποίων το αρδευτικό σύστηµα συνδέεται µε το βιολογικό καθαρισµό. 18

Γ. Ως προς την κοινωνική διάσταση της µαρίνας, είναι καταρχήν ένας χώρος ελεύθερα προσβάσιµος στο κοινό για περίπατο και χαλάρωση µε δυνατότητα χρήσης του µπαρ και του εστιατορίου. Επιπλέον στόχος της µαρίνας είναι να αναπτύξει ρόλο εκπαιδευτικό, επιστηµονικό και ερευνητικό. Στο παράρτηµα παρατίθενται τρεις ευχαριστήριες επιστολές προς την Olympic Marine που αποδεικνύουν αυτόν τον προσανατολισµό. Η πρώτη είναι από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Ναυπηγών, Μηχανολόγων Μηχανικών, για την ξενάγηση φοιτητών που πραγµατοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις της µαρίνας και τις σηµαντικές πληροφορίες που απεκόµισαν. Η δεύτερη είναι από το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών για τη φιλοξενία του ερευνητικού σκάφους «Νηρηίς» και η τρίτη από Γυµνάσιο της περιοχής για επίσκεψη των µαθητών. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η απάντηση στο αν µία τέτοια πρωτοβουλία συνάδει µε τον χαρακτήρα της πόλης είναι καταφατική. Η νέα αναπτυξιακή τροχιά που ακολουθεί ο ήµος Λαυρίου αποδεικνύεται από τη συµµετοχή του σε κοινοτικά προγράµµατα και από τα καινούρια έργα που υλοποιούνται στην πόλη. Παρατίθεται χαρακτηριστικά απόσπασµα από άρθρο του ηµάρχου: 12 «Ο ήµος προσφέρει συνεργασίες και κίνητρα σε εκείνες τις επιχειρήσεις που θα εγκατασταθούν στην περιοχή µας και θα προσφέρουν θέσεις απασχόλησης στο εργατικό δυναµικό της πόλης µας και θα προσελκύσουν επενδυτικό ενδιαφέρον στην περιοχή µας. Η πόλη µας είναι έτοιµη να αποτελέσει για άλλη µια φορά, όπως παλιότερα, εµπορικό και τουριστικό βιοτεχνικό κέντρο, προσελκύοντας επενδύσεις και επιχειρηµατικές πρωτοβουλίες, τόσο µε τη λειτουργία του Προγράµµατος εσµός-equal, όσο και µε τη λειτουργία του Τεχνολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου. Ο ήµος µας στο πλαίσιο των προσπαθειών για την επίτευξη επενδύσεων και αναπτυξιακών σχεδίων, προτίθεται να συγκεράσει οποιεσδήποτε αντικρουόµενες απόψεις, συµφέροντα και πολιτικές, νοοτροπίες και διαφορές, προκειµένου να 12 Τίτλος άρθρου: «Τα σχέδια του ήµου Λαυρεωτικής για την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού και την ανάπτυξη της πόλης», από τον πρόλογο του ενηµερωτικού εντύπου της ηµοτικής Επιχείρησης Ανάπτυξης Λαυρίου, Σεπτέµβριος 2003. 19

προωθήσει τη συνεργασία µε τους επιχειρηµατίες και τους επενδυτές στην περιοχή µας. Άλλωστε ο πρωταρχικός στόχος µας είναι κοινός: Η ανάπτυξη της Λαυρεωτικής και η επίτευξη της ποιότητας ζωής για τους Λαυριώτες.» Μπορεί να µην υπάρχουν άµεσα, µετρήσιµα και απτά οικονοµικά οφέλη για τη περιοχή, εκτός από τα λιµενικά τέλη και τη συµµετοχή του ήµου στο κεφάλαιο της εταιρίας, υπάρχουν όµως έµµεσα κέρδη για την περιοχή: προβολή, διαφήµιση, ανάδειξη και τόνωση του τουριστικού προϊόντος. Η µαρίνα λειτουργεί υποστηρικτικά και ενισχυτικά για την τουριστική δράση στη Λαυρεωτική και συµπληρωµατικά µε τις υπόλοιπες υπηρεσίες του τριτογενούς τοµέα. Σε περίοδο αποεπενδύσεων και ειδικά δίπλα στο ΒΙΟΠΑ Λαυρίου και από τη στιγµή που η λειτουργία της είναι πρότυπη περιβαλλοντικά, δεν υπάρχει αντίλογος για την ύπαρξη διαφορετικής χρήσης στην περιοχή, πιο ευεργετικής. Κοινωνικά δίνεται η δυνατότητα αναβάθµισης της ποιότητας ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών. Σαφώς και υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης: θεµατικά πάρκα, ίδρυση ιστιοπλοϊκού οµίλου για παροχή µαθηµάτων και διεξαγωγή θαλάσσιων αγώνων, σχολή καταδύσεων που είναι στα σχέδια της εταιρίας. Όλα τα στοιχεία που αναφέρθηκαν, θεωρήθηκαν απαραίτητα για να δοθεί µια ολοκληρωµένη και αληθινή εικόνα της µαρίνας και να µην µείνουµε µόνο στη σηµειολογική παρατήρηση ότι είναι ένα στολίδι για την περιοχή. Και µόνο η ύπαρξη ενός λιµένα σκαφών αναψυχής ανεβάζει την εικόνα µιας ταλαιπωρηµένης περιοχής, τη στιγµή που για πολλά χρόνια το όνοµα της πόλης παρέπεµπε σε ανέχεια και υποβάθµιση. Η επιστηµονική προσέγγιση όµως του φαινοµένου δεν αρκείται σε τέτοιου είδους διατυπώσεις και προσπαθεί να διερευνήσει τους πραγµατικούς συσχετισµούς και τις δυναµικές του χώρου, απελευθερωµένες από τις πρώτες εντυπώσεις. 20

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α - Πρακτικά Ηµερίδας: «Λαύριο-Προοπτικές Ανάπτυξης», Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τοµέας Πολεοδοµίας & Χωροταξίας, 13-12-1991. - Λ. Βασενχόφεν, Αναπτυξιακό Πάρκο Λαυρίου, Πάρκο Καινοτοµιών, Έρευνας, Εκπαίδευσης, Πολιτισµού και Αναψυχής, 12/1990, Έντυπο ΕΜΠ - Μαριλένας Μαρµάνη, Ιστορικού- Αρχαιολόγου, ιδάκτορος ΕΜΠ, Αφιέρωµα στο Λαύριο, Ενηµερωτικό Έντυπο ηµοτικής Επιχ. Ανάπτυξης Λαυρίου, Τεύχη 9/2003 και 2/2004. - Σοφία Αυγερινού Κολώνια, «Το Αστικό Πλαίσιο», Αθήνα 1997 21