Απόψεις εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας για το μάθημα της Πληροφορικής

Απόψεις εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας για το μάθημα της Πληροφορικής Κουκούλης Κωνσταντίνος 1, Σαλταούρας Δημήτριος 2 1 Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας M. Ed., 2 Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας M. Sc. Περίληψη Η Πληροφορική αποτελεί αυτόνομο αντικείμενο διδασκαλίας τόσο στην Πρωτοβάθμια όσο και στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη γενικότερα. Ο μαθητής αποκομίζει σημαντικά οφέλη από μαθήματα προγραμματισμού υπολογιστών, δικτύων, βάσεων δεδομένων κλπ. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια γίνονται εκτενείς αναφορές σε τεχνολογίες Πληροφορικής και επικοινωνιών στην εκπαίδευση με αποτέλεσμα να χάνεται ο αρχικός βασικός σκοπός και οι στόχοι του αντικειμένου. Μέρος των εκπαιδευτικών θεωρούν ότι η διδασκαλία της Πληροφορικής θα πρέπει να συνδέεται με τις ΤΠΕ. Η παρούσα έρευνα εστιάζει στις απόψεις των εκπαιδευτικών, σχετικά με το πώς αντιλαμβάνονται τη διδασκαλία του μαθήματος και τι πιστεύουν ότι θα είναι χρήσιμο να διδάσκονται οι μαθητές. Ο υπό μελέτη πληθυσμός είναι οι καθηγητές διαφόρων ειδικοτήτων πλην Πληροφορικής. Για την πραγματοποίησή της, συντάχθηκε ένα ερωτηματολόγιο τα αποτελέσματα του οποίου σκιαγραφούν τις γνώσεις, αντιλήψεις και απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με το αντικείμενο της Πληροφορικής. Λέξεις κλειδιά: απόψεις εκπαιδευτικών, πληροφορική Εισαγωγή Η απόκτηση γνώσεων πληροφορικής και ειδικότερα προγραμματισμού υπολογιστών αποτελεί μια από τις σημαντικότερες ικανότητες λόγω της γενικής μαθησιακής τους αξίας. Συνιστά βασική δεξιότητα τόσο για την κατανόηση των γνωστικών πεδίων της επιστήμης υπολογιστών, όσο και για την αξιοποίηση της κατεύθυνσης της ανάπτυξης δεξιοτήτων υψηλότερου επιπέδου (π.χ. επίλυση προβλημάτων, δημιουργική σκέψη, διατύπωση αιτιακών σχέσεων, δημιουργικότητα) (Papert, 1980). Παράλληλα, θεωρείται ένα ισχυρό μέσο για τη διδασκαλία βασικών εννοιών που βρίσκουν εφαρμογή στα Μαθηματικά, στη Φυσική και στη Λογική (Papert 1980, Howe et al. 1989). Επιπλέον, η ικανότητα προγραμματισμού θεωρείται σήμερα βασικός εγγραμματισμός, καθώς δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να παράγουν διαδραστικό ψηφιακό περιεχόμενο για τον Παγκόσμιο Ιστό (web). (Monroy-Hernandez, 2007, Peppler & Kafai, 2007). Τελευταία προωθείται η αντίληψη ότι οι ενεργοί πολίτες πρέπει να είναι όχι μόνο χρήστες νέων τεχνολογιών, αλλά και δημιουργοί ψηφιακού περιεχομένου όπου βασική ικανότητα γι αυτό είναι ο προγραμματισμός υπολογιστών (Resnick et al., 2009). Για το λόγο αυτό ο προγραμματισμός εμφανίζεται ως γνωστικό αντικείμενο στα προγράμματα σπουδών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης. Όλο και μεγαλύτερος αριθμός χωρών προσφέρουν συναφή μαθήματα στα εκπαιδευτικά τους συστήματα. Στα προγράμματα σπουδών Πληροφορικής στη χώρα μας, έχουν ακολουθηθεί δύο διαφορετικές προσεγγίσεις, όσον αφορά τη διδασκαλία του προγραμματισμού (Τζιμογιάννης, 2003). Στη μία προσέγγιση υιοθετήθηκε το τεχνοκρατικό μοντέλο, όπου σύμφωνα με αυτό γίνεται εκμάθηση των γλωσσών προγραμματισμού ως προς τη δομή, το αλφάβητο και το συντακτικό τους. Το μοντέλο αυτό ξεκίνησε στη χώρα μας το 1985 στα Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια και επεκτάθηκε αργότερα στα Πολυκλαδικά Λύκεια και στα Γυμνάσια το 1992. Ενδεικτικές γλώσσες ήταν η Basic, η Pascal, η Cobol και η Logo για τα γυμνάσια. Οι μαθητές περιορίζονταν στην Πρακτικά Εργασιών 8 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής, Βόλος, 28-30 Μαρτίου 2014

2 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής αποστήθιση των εντολών της κάθε γλώσσας και δεν εξασκούνταν στην ανάπτυξη μεθόδων επίλυσης προβλημάτων (Τζιμογιάννης & Γεωργίου 1999). Η δεύτερη προσέγγιση στηριζόταν στην επίλυση προβλημάτων και ο σκοπός διδασκαλίας του προγραμματισμού ήταν να αναπτύξουν οι μαθητές αναλυτική και συνθετική σκέψη, να αποκτήσουν ικανότητες μεθοδολογικού χαρακτήρα και να μπορούν να επιλύουν απλά προβλήματα σε προγραμματιστικό περιβάλλον. Η προσέγγιση αυτή ακολουθήθηκε με το Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Πληροφορικής (ΕΠΠΣ, 1997) και με την είσοδο των μαθημάτων "Εφαρμογές Πληροφορικής και Υπολογιστών" και "Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον". Η προσέγγιση που ακολουθείται σήμερα είναι η αντιμετώπιση της Πληροφορικής ως αυτόνομο αντικείμενο το οποίο έχει ιδιαίτερη αξία για την ολοκληρωμένη προετοιμασία των μαθητών, σε ότι αφορά στην πορεία τους μετά το Λύκειο, και παρέχει επαρκείς γνώσεις και δεξιότητες στην Πληροφορική. Η φιλοσοφία που διατρέχει το ΔΕΠΠΣ (2003) δε θεωρεί τη διδασκαλία της Πληροφορικής ως μέσο κατάρτισης των μαθητών στο χειρισμό των υπολογιστών και στη χρήση λογισμικών γενικού σκοπού, αλλά στοχεύει στην κατανόηση βασικών εννοιών και γνώσεων, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείο έρευνας, στην καλλιέργεια δεξιοτήτων υψηλού επιπέδου (κριτική και αναλυτική σκέψη, συνθετική ικανότητα) και στην απόκτηση ευρύτερης παιδείας και κουλτούρας γύρω από την Πληροφορική. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η μεγάλη προσπάθεια, που γίνεται διεθνώς με στόχο τη διάχυση και εφαρμογή των ΤΠΕ στην ευρύτερη εκπαιδευτική διαδικασία, έχει θέσει εκ των πραγμάτων σε δεύτερη μοίρα τη διδασκαλία της Πληροφορικής και τη Διδακτική της. Ειδικότερα, σε ότι αφορά στη διδασκαλία του προγραμματισμού Η/Υ, συχνά διατυπώνονται απόψεις που θέτουν υπό αμφισβήτηση την παιδαγωγική αξία της, ιδιαίτερα για τους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. (Τζιμογιάννης, 2003). Η πληροφορική στην εκπαίδευση Ταυτότητα και Δείγμα της έρευνας Η έρευνα διεξήχθη τον Ιανουάριο του 2014 στην περιοχή του Αγρινίου Αιτωλοακαρνανίας. Σε αυτήν, πήραν μέρος, εκατόν τρεις εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων εκτός των εκπαιδευτικών πληροφορικής. Δεν συμμετείχαν εκπαιδευτικοί τεχνικής εκπαίδευσης μιας και η προσπάθεια αφορούσε την διερεύνηση των απόψεων για την πληροφορική ως μάθημα γενικής παιδείας σε όλες τις βαθμίδες και όχι ως μάθημα ειδίκευσης σε κάποια ειδικότητα των ΕΠΑΛ. Το διερευνητικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε ήταν ένα ερωτηματολόγιο που διαμοιράστηκε στους εκπαιδευτικούς. Από το δείγμα της έρευνας το 50,5% ήταν άνδρες και το 49,5% γυναίκες. Το μεγαλύτερο ποσοστό (43,7%) ήταν από ηλικίες 41 έως 50 ετών και ακολουθούσαν οι ηλικίες 31 40 (29,1%), 51 60 (25,2%) και 21-30 (1,9%). Το 29,1% είχαν διδακτική εμπειρία μέχρι 10 έτη, το 41,7% έως 20 και το υπόλοιπο 29,1 πάνω από 20 έτη. Ένα σημαντικό ποσοστό περίπου 36,9% ήταν ειδικοτήτων θετικών επιστημών, 31,1% θεωρητικών επιστημών και το υπόλοιπο προερχόταν από διάφορες άλλες ειδικότητες. Όσον αφορά το μορφωτικό τους επίπεδο το 11,7% κατείχε δεύτερο πτυχίο, το 22,3% μεταπτυχιακό και το 4,9% διδακτορικό. Το μεγαλύτερο μέρος είχε επιμορφωθεί σε ΤΠΕ Α' επιπέδου (62,1%), ενώ το 12,6% προχώρησε στο Β επίπεδο. Μέσα συλλογής δεδομένων. Για την επίτευξη του σκοπού της έρευνας, χρησιμοποιήθηκε ένα ερωτηματολόγιο, χωρισμένο σε τρεις θεματικές ενότητες. Η πρώτη ενότητα περιελάμβανε ερωτήσεις που αφορούσαν τα δημογραφικά στοιχεία των εκπαιδευτικών, η δεύτερη ενότητα περιελάμβανε δυο ερωτήσεις για την επιστήμη της πληροφορικής και η τρίτη ενότητα αφορούσε ερωτήσεις που στόχο είχαν να ανιχνεύσουν τις απόψεις τους για την πληροφορική στο σχολείο. Όλες οι ερωτήσεις, εκτός από μία, ήταν κλειστού τύπου.

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και ευτεροβάθµια Εκπαίδευση ιδασκαλία και ιδακτική 3 Το ερωτηματολόγιο ήταν ανώνυμο και διαθέσιμο σε έντυπη αλλά και ηλεκτρονική μορφή και ένας παράγοντας που λήφθηκε υπόψη κατά τη δημιουργία του ήταν η δεδομένη άρνηση των εκπαιδευτικών να συμμετέχουν σε παρόμοιες έρευνες. Για αυτόν κυρίως το λόγο η έκταση και κατά συνέπεια ο χρόνος συμπλήρωσης του ήταν μικρός. Για την ανάλυση των ποσοτικών αποτελεσμάτων της έρευνας, χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα SPSS v17. Σκοπός της έρευνας Κύριος σκοπός της έρευνας ήταν η καταγραφή των απόψεων και αντιλήψεων των εκπαιδευτικών για την επιστήμη της πληροφορικής αλλά και το περιεχόμενο του μαθήματος σε όλες τις βαθμίδες τις εκπαίδευσης. Αποτελέσματα της έρευνας Η πρώτη ενότητα των ερωτήσεων αφορούσε δημογραφικά στοιχεία και οι απαντήσεις παρατέθηκαν στην ενότητα που αναφέρεται στο δείγμα της έρευνας. Η δεύτερη ενότητα των ερωτήσεων, αφορούσε ερωτήσεις, που σκοπό είχαν να αποτυπώσουν τις απόψεις των εκπαιδευτικών σε σχέση με την επιστήμη της πληροφορικής. Όσον αφορά το αν μπορεί να θεωρηθεί ως επιστήμη αντίστοιχη των κλασικών ένα μεγάλο μέρος έχει θετική στάση (79,6%). Η επόμενη ερώτηση αφορούσε την καταγραφή των απόψεων των εκπαιδευτικών σχετικά με το ποια είναι τα τρία πιο χρήσιμα αντικείμενά της πληροφορικής. Οι εκπαιδευτικοί επέλεξαν τις περισσότερες φορές τον "Προγραμματισμό των Υπολογιστών", τη "Χρήση των Windows" και τους "Ιστότοπους Κοινωνικής Δικτύωσης". Λιγότερο δημοφιλείς απαντήσεις αναφέρονται στην "Επεξεργασία Κειμένου", στην "Τεχνητή Νοημοσύνη" και στη "Θεωρία για τα Λειτουργικά Συστήματα". Οι επιλογές των εκπαιδευτικών αποτυπώνονται αναλυτικά στον πίνακα 1. Πίνακας 1 - Το αντικείμενο της πληροφορικής Αντικείμενο της πληροφορικής είναι: Συχνότητα Ποσοστό % Προγραμματισμός Υπολογιστών 73 70,9 Θεωρία για τα Λειτουργικά Συστήματα 28 27,2 Τεχνητή Νοημοσύνη 39 37,9 Χρήση των windows 52 50,5 Ιστότοποι Κοινωνικής Δικτύωσης 50 48,5 Επεξεργασία κειμένου 46 44,7 Στη δεύτερη ενότητα των ερωτήσεων περιελάμβανε και τις περισσότερες σε αριθμό ερωτήσεις και σκοπό είχε να καταγράψει απόψεις των εκπαιδευτικών για το μάθημα της πληροφορικής. Όσον αφορά τη χρησιμότητά του μαθήματος, οι εκπαιδευτικοί απάντησαν πως το μάθημα είναι όσο χρήσιμο όσο και τα "μαθηματικά" σε μεγάλο ποσοστό. Αναλυτικά τα αποτελέσματα της ερώτησης φαίνονται στον πίνακα 2. Πίνακας 2 - Χρησιμότητα της πληροφορικής Η πληροφορική μάθημα Συχνότητα Ποσοστό % Μαθηματικά 53 51,5 Αγγλικά 18 17,5 Φυσική 11 10,7

4 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 8 7,8 Χημεία 6 5,8 Ιστορία 6 5,8 Φυσική Αγωγή 1 1 Σύνολο 103 100.0 Όσον αφορά την ερώτηση για το αν θα πρέπει να είναι αυτόνομο ή υποστηρικτικό αντικείμενο το 31,1% απάντησε ναι, το 5,8% όχι και το 63,1% απάντησε και τα δύο. Πίνακας 3 - Πληροφορική αυτόνομη ή υποστηρικτικό μάθημα Η πληροφορική μάθημα Συχνότητα Ποσοστό % Αυτόνομο 32 31,1 Υποστηρικτικό 6 5,8 Και τα δύο 65 63,1 Σύνολο 103 100.0 Στο ερώτημα "σε ποιες βαθμίδες θα πρέπει να διδάσκεται η πληροφορική" κατεγράφησαν οι ακόλουθες απαντήσεις: Πίνακας 4 - Να διδάσκεται σε βαθμίδα Η πληροφορική πρέπει να διδάσκεται στο Συχνότητα Ποσοστό % Δημοτικό 62 60,2 Γυμνάσιο 92 89,3 Λύκειο 79 76,7 Πανεπιστήμιο 68 66 Στο ερώτημα Γνωρίζετε τι είναι ο προγραμματισμός, οι περισσότεροι απάντησαν πως γνωρίζουν. Όμως από αυτούς που δήλωσαν πως γνωρίζουν τι είναι η πληροφορική, μόνο οι 29, δοκίμασαν να καταγράψουν και την χρησιμότητα της. Οι απαντήσεις περιείχαν κυρίως λέξεις όπως Βοηθά, Αναπτύσσει, Δημιουργία, οργάνωση, προβλήματα και σε μεγάλο βαθμό περιέγραφαν με σαφήνεια την χρησιμότητα της επιστήμης. Χαρακτηριστικές είναι οι ακόλουθες απαντήσεις: Δημιουργία προγραμμάτων στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και ανάπτυξη λογισμικών που βοηθούν σημαντικά στην επίλυση προβλημάτων και την εξοικονόμηση χρόνου, Είναι η δημιουργία λογισμικού και η χρησιμότητα του ποικίλλει ανάλογα με τις ανάγκες. Στις ερωτήσεις τι νομίζετε πως διδάσκεται σήμερα στο μάθημα της πληροφορικής ανά βαθμίδα και τι νομίζετε πως θα έπρεπε να διδάσκεται στο μάθημα της πληροφορικής έχουμε τα κάτωθι αποτελέσματα: Πίνακας 5 - Πως διδάσκεται σήμερα η πληροφορική (σε ποσοστά) Βαθμίδα Χρήση υπολογιστών Προγραμματισμός - Και τα δύο Τίποτα από τα δύο Αλγοριθμική σκέψη Δημοτικό 80,6 1 2,9 15,5

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και ευτεροβάθµια Εκπαίδευση ιδασκαλία και ιδακτική 5 Γυμνάσιο 66 8,7 25,2 0 Λύκειο 19,4 34 44,7 1,9 Πανεπιστήμιο 1,9 38,8 51,5 7,8 Πίνακας 6 - Πως θα έπρεπε να διδάσκεται σήμερα η πληροφορική (σε ποσοστά) Βαθμίδα Χρήση υπολογιστών Προγραμματισμός - Και τα δύο Τίποτα από τα δύο Αλγοριθμική σκέψη Δημοτικό 75,7 2,9 5,8 15,5 Γυμνάσιο 50,5 14,6 35 0 Λύκειο 8,7 37,9 51,5 1,9 Πανεπιστήμιο 1,9 37,9 57,3 2,9 Προκύπτουν τα ακόλουθα γενικά συμπεράσματα: Στις περισσότερες περιπτώσεις, η γνώμη για το τι διδάσκεται με τη γνώμη για το τι θα έπρεπε να διδάσκεται, έχουν παρόμοια ποσοστά. Στις περισσότερες περιπτώσεις το ποσοστό των ερωτηθέντων που απάντησε τίποτε από τα δύο παραμένει αισθητά χαμηλός. Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ των εκπαιδευτικών που έχουν επιμορφωθεί στις νέες τεχνολογίες (Α επίπεδο) και στην άποψή τους σχετικά με το τι πρέπει να διδάσκεται στο Δημοτικό Όσο μεγαλώνει η βαθμίδα τόσο ελαττώνεται το ποσοστό που πιστεύει πως διδάσκεται η χρήση των υπολογιστών. Όσο μεγαλώνει η βαθμίδα τόσο μεγαλώνει το ποσοστό που πιστεύει πως διδάσκεται ο προγραμματισμός. Η ίδια αύξηση παρατηρείται και για την επιλογή "και τα δύο". Επίσης, αντίστοιχες παρατηρήσεις προκύπτουν και για τις απαντήσεις της ερώτησης "τι θα έπρεπε να διδάσκεται". Οι απαντήσεις στις δύο ερωτήσεις διαφέρουν σε δύο σημεία. Οι εκπαιδευτικοί δίνουν περισσότερη έμφαση στον προγραμματισμό ή και στα δύο όταν απαντούν στην ερώτηση τι θα έπρεπε να διδάσκονται σε σχέση με το τι πιστεύουν πως διδάσκονται. Θα πρέπει να επισημανθεί πως όσον αφορά το λύκειο, οι απαντήσεις αφορούν το Γενικό Λύκειο και όχι το αντίστοιχο λύκειο της τεχνικής εκπαίδευσης. Το ερωτηματολόγιο δόθηκε μόνο σε εκπαιδευτικούς γενικών λυκείων και δεν ερευνά την τεχνική εκπαίδευση. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί πως η προσπάθεια εύρεσης συσχετίσεων σε σχέση με την ειδικότητα, τα χρόνια υπηρεσίας, το βαθμό, την ύπαρξη επιμόρφωσης Α ή Β επιπέδου, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Οι συσχετισμοί που βρέθηκαν ήταν λίγοι και δεν αξίζει να αναφερθούν. Συζήτηση Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί (79,6%) πιστεύουν ότι η Πληροφορική μπορεί να θεωρηθεί ως βασική επιστήμη αντίστοιχη των κλασσικών επιστημών όπως τα Μαθηματικά, η Φυσική, η Χημεία κ.α. Η άποψή τους αυτή σχετίζεται πολύ και με τις απαντήσεις που δόθηκαν σχετικά με τον βαθμό χρησιμότητας του μαθήματος σύμφωνα με την αντιστοιχία που έκαναν με κάποιο άλλο βασικό μάθημα όπως τα Μαθηματικά και τη Φυσική. Άξια προσοχής είναι η σημαντική σχέση μεταξύ της ειδικότητας του κάθε εκπαιδευτικού και της αντιστοιχίας της Πληροφορικής, ως προς τη χρησιμότητά της, με κάποιο άλλο μάθημα. Μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών θεώρησαν ότι η αξία της είναι ισοδύναμη με τα μαθήματα που διδάσκουν αυτοί στην τάξη. Επομένως, αν λάβουμε υπόψη ότι ο κάθε εκπαιδευτικός γνωρίζει και θεωρεί σημαντικό το όφελος και την παιδαγωγική αξία του μαθήματός του, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι θέτει στην ίδια μοίρα και την Πληροφορική και δεν τη θεωρεί δευτερεύον αντικείμενο. Η κατηγοριοποίηση των αντικειμένων ως πρωτεύοντα και

6 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής δευτερεύοντα, θεωρήθηκε πως υπάρχει στη συνείδηση των εκπαιδευτικών δεδομένων των διακρίσεων που κάνει το ίδιο το υπουργείο κατά καιρούς στα μαθήματα. Ενδεικτικά, αναφέρουμε την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας (ΦΕΚ 391Β /30-3-2006) που χαρακτηρίζει ορισμένα μαθήματα απαραίτητα για την πρόσβαση των μαθητών στις σχολές, ως μαθήματα αυξημένης βαρύτητας αλλά και παλαιότερα νομοθετήματα (Β.Δ. 15/12/1950 και Ν.Δ. 4379/1964) με τα οποία μαθήματα χαρακτηρίζονται ως πρωτεύοντα και δευτερεύοντα. Η κατηγοριοποίηση αυτή, τελικά δείχνει να μην υπάρχει. Μια ακόμη γενική ερώτηση για την πληροφορική αφορούσε την επιλογή των τριών περισσότερο σημαντικών αντικειμένων της. Τα αποτελέσματα από την ερώτηση είχαν μεγάλο ενδιαφέρον. Καταρχήν να θυμίσουμε πως οι τρεις επιλογές με την μεγαλύτερη συχνότητα ήταν ο Προγραμματισμός, οι Ιστότοποι Κοινωνικής Δικτύωσης και η Χρήση των Windows. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί πως το ποσοστό των ατόμων που επέλεξαν και τα τρία αντικείμενα της επιστήμης της πληροφορικής (Προγραμματισμός Υπολογιστών, Θεωρία για τα Λειτουργικά Συστήματα, Τεχνητή Νοημοσύνη) ήταν μόνο το 8% και τα άτομα που επέλεξαν αμιγώς αντικείμενα που αφορούν την χρήση (Χρήση των windows, Ιστότοποι Κοινωνικής Δικτύωσης, Επεξεργασία κειμένου) ήταν στο 14%. Οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί επέλεξαν αντικείμενα και από τις δύο ομάδες. Υποθέτουμε πως οι εκπαιδευτικοί συνέδεσαν τη χρησιμότητά της πληροφορικής τόσο με τα παιδαγωγικά οφέλη που προκύπτουν για το μαθητή (προγραμματισμός) όσο και με τις γνώσεις που πρέπει να υπάρχουν για τις ανάγκες της καθημερινότητας (χρήση windows, ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, επεξεργασία κειμένου). Επίσης, πολλοί αναγνώρισαν την αξία της Πληροφορικής τόσο ως προς την απόκτηση προχωρημένων ικανοτήτων από το μαθητή όπως αναλυτική-συνθετική σκέψη, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων (Μαθηματικά, Φυσική) όσο και ως προς την απόκτηση εφοδίωνγνώσεων για την αγορά εργασίας (όπως τα Αγγλικά). Στην ερώτηση για το αν θα πρέπει να είναι αυτόνομο μάθημα ή υποστηρικτικό αντικείμενο το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπαιδευτικών (63,1%) απάντησε και τα δύο. Ίσως αυτό να οφείλεται και στο γεγονός ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί σήμερα έχουν επιμορφωθεί στις ΤΠΕ τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο με βασικό σκοπό της επιμόρφωσης να μάθουν τις βασικές δεξιότητες όσον αφορά τη χρήση του υπολογιστή, και τα βασικά προγράμματα που ενδεχομένως να χρειαζόταν στον χώρο εργασίας τους. Στα προγράμματα είχαν τη δυνατότητα να επιμορφωθούν ακόμα και εκπαιδευτικοί που δεν ήταν σχετικοί με τις νέες τεχνολογίες. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να θεωρηθεί εσφαλμένη η άποψη από πολλούς ότι η Πληροφορική ταυτίζεται με τις ΤΠΕ και συνδέεται με την υποστήριξη άλλων μαθημάτων. Μια ακόμη σημαντική ερώτηση αφορούσε την άποψη των εκπαιδευτικών για τις βαθμίδες που πιστεύουν πως πρέπει να διδάσκεται η πληροφορική. Αναμφίβολα, τα ποσοστά ήταν μεγάλα προς την κατάφαση για όλες τις βαθμίδες. Ωστόσο, εμφανώς μικρότερο ήταν το ποσοστό που αναφέρονταν στο δημοτικό και στο πανεπιστήμιο (περίπου στο 60%). Στην παρούσα έρευνα, δεν έγινε αναφορά στο νηπιαγωγείο δεδομένου ότι τώρα αρχίζουν να ακούγονται εισηγήσεις για την εισαγωγή της πληροφορικής σε αυτήν την βαθμίδα (Μπέση Μ, Παππά Λ., 2001). Στην Ελλάδα σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ (2003), η πληροφορική εντάσσεται σε όλες τις βαθμίδες τις εκπαίδευσης, ακόμη και στο νηπιαγωγείο. Με το θεσμό των ολοήμερων δημοτικών σχολείων βλέπουμε την ένταξη της στην ευέλικτη ζώνη όλων των τάξεων. Επίσης, το Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ, 2010), που εφαρμόζεται σε μεγάλο αριθμό δημοτικών σχολείων σε όλη τη χώρα εισάγει και αυτό την πληροφορική σε όλες τις τάξεις. Η ενέργεια αυτή υποστηρίζεται και από έρευνες όπως των Μπράτιτση Θ, Χασανίδη Δ και Χατζόπουλου Α, (2012) που αναφέρουν πως οι μαθητές θα πρέπει να αποκτούν γνώσεις και δεξιότητες στη πληροφορική από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Οι δύο τελευταίες ερωτήσεις αφορούσαν τον τρόπο με τον οποίο θα πίστευαν οι εκπαιδευτικοί πως διδάσκεται η πληροφορική αλλά και τον τρόπο με τον οποίο πίστευαν πως θα έπρεπε να διδάσκεται η πληροφορική σε κάθε βαθμίδα. Όσον αφορά το δημοτικό, τα ποσοστά των απαντήσεων που αφορούν την πραγματικότητα αλλά και την πίστη των εκπαιδευτικών για το τι θα έπρεπε να διδάσκεται δεν παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις. Η πρώτη επιλογή των εκπαιδευτικών με ποσοστά της τάξεως του 80% αφορούν την χρήση των υπολογιστών. Ο προγραμματισμός δε θεωρείται κατάλληλος από τους εκπαιδευτικούς για

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και ευτεροβάθµια Εκπαίδευση ιδασκαλία και ιδακτική 7 αυτήν την βαθμίδα. Βέβαια, σύγχρονα παραδείγματα από χώρες του εξωτερικού, συνηγορούν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η Εσθονία θέτει σαν προτεραιότητα την εκμάθηση προγραμματισμού από την πρώτη δημοτικού (Finlay, 2012) και η Φινλανδία σκέπτεται να ακολουθήσει το ίδιο παράδειγμα (Murphy Kelly, 2013). Στην Ελλάδα, όπως αναφέραμε και παραπάνω, τα τελευταία χρόνια έχει εισαχθεί η πληροφορική στο δημοτικό. Επίσης, σύμφωνα με το ΕΑΕΠ (2010), ο προγραμματισμός ως αντικείμενο, διδάσκεται στις δυο τελευταίες τάξεις. Στο γυμνάσιο, το ποσοστό που έχει επιλέξει την απάντηση "και τα δύο" έχει μια σωστή αντίληψη της πραγματικότητας (ΔΕΠΠΣ Πληροφορικής, 2003). Το ποσοστό αυτό όμως είναι σε χαμηλά επίπεδα ακόμη και όταν πρόκειται για το τι θα έπρεπε (25% ως 35%). Επίσης, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό (66%) που πιστεύει πως διδάσκεται μόνο χρήση υπολογιστών και το οποίο μειώνεται κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες όταν η ερώτηση αφορά το τι θα έπρεπε. Το ποσοστό των εκπαιδευτικών που θεωρεί πως διδάσκεται μόνο ο προγραμματισμός, αν και μικρό και στις δύο περιπτώσεις (8,7% και 14,6%), ίσως να αποτελεί δείγμα μιας τάσης που θα ήθελε να ξεκινήσει η διδασκαλία της πληροφορικής μόνο ως επιστήμη, ως προγραμματισμός και αλγοριθμική σκέψη από το γυμνάσιο. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως κανείς δεν επέλεξε την απάντηση "τίποτε από τα δύο". Στο λύκειο το ποσοστό των εκπαιδευτικών που πιστεύει πως διδάσκονται χρήση υπολογιστών είναι περίπου στο 20% όμως υποδιπλασιάζεται όταν η ερώτηση αναφέρεται στο αν θα έπρεπε. Είναι φανερό πως αρκετοί εκπαιδευτικοί δίνουν σημασία στη χρήση των υπολογιστών σε αυτήν την βαθμίδα. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται από τα μεγάλα ποσοστά που έχει η απάντηση και τα δύο. Βέβαια, η τελευταία αυτή απάντηση σε συνδυασμό με την απάντηση που αφορά τον προγραμματισμό, μας δίνει την τάση που υπάρχει στις απαντήσεις των εκπαιδευτικών για πρώτη φορά να υπάρχει η πληροφορική κυρίως ως επιστήμη. Όσον αφορά το πανεπιστήμιο τα αποτελέσματα είναι πιο ξεκάθαρα. Τα ποσοστά των απαντήσεων "τίποτα από τα δύο" και "χρήση των υπολογιστών" είναι πολύ μικρά. Αντίθετα, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό που πιστεύει πως, και διδάσκονται και θα έπρεπε να διδάσκονται και τα δύο (51,5% και 57,3%). Ίσως, να θεωρούν πως η χρήση των υπολογιστών χρειάζεται ως ένα τουλάχιστον βαθμό στους φοιτητές για την υποβοήθηση τους στης εργασίες τους. Το αμέσως μεγαλύτερο ποσοστό αφορά την αποκλειστική διδασκαλεία του προγραμματισμού όπου και εδώ τα ποσοστά είναι αρκετά υψηλά (περίπου 38%). Το ποσοστό αυτό των εκπαιδευτικών είναι και κοντά στην πραγματικότητα αφού στα Ελληνικά Πανεπιστήμια η διδασκαλία ενός ή περισσοτέρων μαθημάτων προγραμματισμού είναι επιβεβλημένη στις σχολές θετικών επιστημών. Συμπεράσματα Οι εκπαιδευτικοί ανταποκρίθηκαν θετικά στο κάλεσμα να καταθέσουν την άποψη τους για το μάθημα της πληροφορικής. Σύμφωνα με τις απόψεις τους το μάθημα της πληροφορικής δεν υστερεί σε χρησιμότητα σε σχέση με τα υπόλοιπα μαθήματα των προγραμμάτων σπουδών. Βέβαια, μειονέκτημα αποτελεί το γεγονός πως οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να καθορίσουν με ακρίβεια το αντικείμενο της πληροφορικής. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπαιδευτικών θεωρεί πως η πληροφορική πρέπει να διδάσκεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, δηλώνει όμως, πως ο προγραμματισμός πρέπει να διδάσκεται στις μεγαλύτερες βαθμίδες και η χρήση των υπολογιστών στις μικρότερες. Αναφορές Papert, S. (1980). Mindstorms: Children, computers, and powerful ideas. New York:Basic Books. Papert S. (1980), Νοητικές Θύελλες: Παιδιά, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και δυναμικές ιδέες, Εκδόσεις Οδυσσέας (Ελληνική μετάφραση 1991). Monroy-Hernandez, A. (2007). ScratchR: a platform for sharing user-generated programmable media. In M. B. Skov (Ed.), 6th International Conference on Interaction Design and Children. Aalborg, Denmark. Resnick, M., Maloney, J., Monroy-Hernández, A., Rusk, N., Eastmond, E., Brennan. K., Millner, A., Rosenbaum, E., Silver, J., Silverman, B. & Kafai, Y. (2009). Scratch: Programming for All. Communications of the ACM, 52 (11), pp. 60-67. Finlay, K. (2012, 3 Απριλίου). Estonia Reprograms First Graders as Web Coders [Web log post]. Retrieved May 4, 2014, from http://www.wired.com/wiredenterprise/2012/09/estonia-reprograms-first-graders-as-web-coders/

8 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Murphy Kelly, S. (2013, 16 Νοεμβρίου). HELSINKI Elementary school students in Finland could be adding coding and programming to their nightly homework routine in the near future. [Web log post]. Retrieved May 4, 2014, from http://mashable.com/2013/11/16/finland-tech-education-schools/?utm_cid=mash-com-fb-mainlink. Κόμης Β., Μικρόπουλος Τ. Α. (2001), Πληροφορική στην Εκπαίδευση, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Τζιμογιάννης Α., Γεωργίου Β. (1998), Η Αναγκαιότητα της Διδασκαλίας του Προγραμματισμού Η/Υ στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ως Μεθοδολογία Επίλυσης Προβλημάτων. Το παράδειγμα των πινάκων, Πρακτικά Διημερίδας Πληροφορικής «Η Πληροφορική στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση», ΕΠΥ, 28-34, Αθήνα. Τζιμογιάννης Α. (2003), Η διδασκαλία του Προγραμματισμού στο Ενιαίο Λύκειο: προς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, 2ο Συνέδριο στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και επικοινωνιών στην εκπαίδευση, Σύρος. Τζιμογιάννης Α., Πολίτης Π. και Κόμης Β. (2005), Μελέτη των αναπαραστάσεων τελειόφοιτων μαθητών Ενιαίου Λυκείου για την έννοια της μεταβλητής, στο Α. Τζιμογιάννης (επιμ.), Πρακτικά 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου "Διδακτική της Πληροφορικής", 61-70, Κόρινθος. Μπέση Μ, Παππά Λ. (2001), Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής στο Νηπιαγωγείο - Το Λογισμικό Tux Paint, Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία, Πρακτικά 2ου Πανελληνίου Συνεδρίου, Πάτρα 28-30/4/2011. Μπράτιτσης Θ, Χασανίδης Δ, Χατζόπουλος Α,. (2012), Απόψεις εκπαιδευτικών για τη θέση της Πληροφορικής στα δημοτικά σχολεία διευρυμένου ωραρίου, Πρακτικά 6ου Πανελλήνιου Συνεδρίου "Διδακτική της Πληροφορικής" Φλώρινα, 20-22 Απριλίου 2012. ΕΑΕΠ (2010). Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. ΕΠΠΣ Πληροφορικής, (1997). Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Πληροφορικής, ΥΠΔΒΜΘ. ΔΕΠΠΣ Πληροφορικής, (2003). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Πληροφορικής, ΥΠΔΒΜΘ.