Εθνικό Πάρκο Σχινιά - Μαραθώνα: Από το παρελθόν στο μέλλον Δρ. Δρ. MSc Νίκη Ευελπίδου, ΕΚΠΑ Για την πιο αποτελεσματική χωροταξική απεικόνιση αλλά κυρίως για τη βέλτιστη διοίκηση και διαχείριση του Πάρκου, ανακοινώθηκε και θεσπίστηκε στις 22-6/3-7-2007 το Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 395 Δ 2000), με το οποίο αναγνωρίστηκαν οι θαλάσσιες και χερσαίες περιοχές του Σχινιά, ως Εθνικό Πάρκο, χαράχθηκαν ζώνες και ορίστηκαν επιτρεπόμενες δραστηριότητες ανά ζώνη ΖΩΝΗ Α1. Υγροτοπική Περιοχή Προστασίας της Φύσης ΖΩΝΗ Α2. Λοφώδης Περιοχή στη Χερσόνησο Κυνοσούρας Λόφος Δρακονέρας. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α3. Περιοχή Δάσους Χαλεπίου Πεύκης και κουκουναριάς. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α4. Περιοχή Μακαρίας Πηγής. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α5. Θαλάσσια Περιοχή Όρμου Μαραθώνα. ΖΩΝΗ Β1. Περιοχή Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. ΖΩΝΗ Β2. Περιοχή Αναψυχής, Τουρισμού & Κατοικίας. ΖΩΝΗ Β3. Περιοχή παραλίας όρμου Μαραθώνα. ΖΩΝΗ Γ. Περιοχή ελεγχόμενης γεωργικής χρήσης.
1. Natura 2000 - Επιτροπή «Φύση 2000»: Οι βασικές αρμοδιότητες της Επιτροπής Φύση 2000, στην οποία εισήλθε και συμπεριλαμβάνεται έκτοτε το Πάρκο Σχινιά, είναι ο έλεγχος τήρησης και αποτελεσματικής εφαρμογής των διατάξεων της Οδηγίας για τους οικότοπους (92/43/ΕΟΚ), όπως ενσωματώθηκε στο Ελληνικό δίκαιο, για το σύνολο των περιοχών του δικτύου Natura 2000 της χώρας (Τόποι Κοινοτικής Σημασίας και Ζώνες Ειδικής Προστασίας), αλλά και για το σύνολο του Εθνικού χώρου. Η Επιτροπή Φύση 2000 λειτουργεί και ως Εθνική Επιτροπή Προστατευομένων Περιοχών με σκοπό το συντονισμό, την παρακολούθηση και αξιολόγηση των διαδικασιών προγραμματισμού, οργάνωσης και λειτουργίας του Εθνικού Συστήματος Διοίκησης και Διαχείρισης Προστατευομένων Περιοχών. Η επιτροπή αυτή, αποτελείται από τακτικά και αναπληρωματικά μέλη που εκπροσωπούν την επιστημονική κοινότητα, τη Διοίκηση και τις περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ). Στη σύνθεση του 2011, συμμετείχαν επτά ειδικοί επιστήμονες, εμπειρογνώμονες σε επιμέρους γνωστικά πεδία, εκπρόσωποι έξι Υπουργείων, καθώς και δύο εκπρόσωποι περιβαλλοντικών ΜΚΟ, με τα αναπληρωματικά τους μέλη. Οι κυριότερες και βασικότερες διαχειριστικές διοικητικές ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν την τελευταία 12ετία τουλάχιστον στην περιοχή του Πάρκου Σχινιά Μαραθώνα είναι επιγραμματικά οι ακόλουθες: Ίδρυση του Εθνικού Πάρκου (2000) Διαχειριστική Μελέτη, Κανονισμός Λειτουργίας (2001) Ίδρυση του Φορέα Διαχείρισης (2002) Σύσταση Διοικητικού Συμβουλίου (2003) Χρηματοδότηση από ΕΠΠΕΡ (2004) Πρόγραμμα LIFE (2004-2007)
2. Διαχειριστική Μελέτη, Κανονισμός Λειτουργίας (2001) Ο νόμος 3044/2002 (ΦΕΚ 197Α 2002) αποτέλεσε την νομοθετική αφετηρία, βάσει της οποίας θα εκκινούσε η πορεία χάραξης περιβαλλοντικής πολιτικής στον Ελληνικό χώρο, στοχεύοντας στην ανάδειξη των περιοχών με πλούσια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά. Επιπροσθέτως, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε πως, με τον Ν. 3044/2002 (ΦΕΚ 197/27-8-2002) ιδρύθηκαν 25 Περιοχές Προστασίας με Φορέα Διαχείρισης (ΦΔ), που προστέθηκαν εν συνεχεία, στις δύο περιοχές που είχαν ήδη κηρυχθεί ως προστατευόμενες, με βάση τους Ν. 1650/1986 και 2742/1999: το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου και το Εθνικό Πάρκο Σχινιά- Μαραθώνα. (www.ypeka.gr) Με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις συγκροτήθηκαν τα Διοικητικά Συμβούλια των αντίστοιχων Φορέων Διαχείρισης τα οποία στελεχώθηκαν στη συνέχεια με Υπουργικές Αποφάσεις. Παράλληλα,προκειμένου να ολοκληρωθεί το νομικό καθεστώς των περιοχών προστασίας, απαιτούνται επίσης για κάθε μία περιοχή: Τέσσερις Κανονισμοί Λειτουργίας των ΦΔ (ειδικότερα: Λειτουργίας του ΔΣ, Λειτουργίας των Υπηρεσιών και Προσωπικού, Εκτέλεσης Έργων, και Οικονομικής Διαχείρισης), και Ένας Κανονισμός Λειτουργίας και Διαχείρισης της περιοχής προστασίας. Στο πλαίσιο του Γ ΚΠΣ και ειδικά του επιχειρησιακού προγράμματος ΕΠΠΕΡ (ΥΠΕΧΩΔΕ 1999), η αναγκαιότητα για προστασία και αναγνώριση των Προστατευόμενων Περιοχών τονίστηκε ιδιαίτερα, με αποτέλεσμα την ώθηση των κυβερνητικών στελεχών ύστερα από λίγο διάστημα, στην ψήφιση και την εφαρμογή του νόμου 3044/2002 (ΦΕΚ 197Α 2002), σε σύγκλιση με τις κοινοτικές επιταγές και προτροπές.
3. Φορέας Διαχείρισης (2002) και Διοικητικό Συμβούλιο Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σχοινιά Μαραθώνα μεθοδικά προωθεί και σχεδιάζει το επικοινωνιακό πλάνο δράσης με στόχο την ενημέρωση των πολιτών για τη σύσταση του Πάρκου, καθώς και για την δραστηριοποίηση του Φορέα Διαχείρισης. Μέσω ηλεκτρονικών εκστρατειών ενημέρωσης και στατιστικών μελετών που έχουν διεξαχθεί στους πολίτες, συγκεντρώθηκαν χρήσιμες πληροφορίες για την στάση του κοινού προς το πάρκο αλλά και για την πιθανή επιχορήγηση του Φορέα Διαχείρισης με στόχο την επέκταση των λειτουργιών και δράσεών του, ενώ διαρκώς ερευνά τις όποιες δυνατότητες ανάπτυξης της περιοχής πολιτιστικά και τουριστικά. Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία, στις περιοχές του Δικτύου ΦΥΣΗ 2000 η περιβαλλοντική αδειοδότηση πραγματοποιείται σε διοικητικό επίπεδο κατά ένα βαθμό υψηλότερο σε σχέση με το επίπεδο περιβαλλοντικής αδειοδότησης των αντίστοιχων έργων εκτός των περιοχών του Δικτύου, ώστε να διασφαλίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό η αντικειμενικότητα, η μέριμνα για το φυσικό περιβάλλον και η εξέταση των συνδυαζόμενων επιπτώσεων (Ν. 3010/02, ΚΥΑ 11014/703/Φ104/03). Τέλος ο Φορέας, διοικείται από ενδεκαμελές Διοικητικό Συμβούλιο,το οποίο συγκροτείται με απόφαση του αρμόδιου Υπουργού αποτελώντας το ανώτατο όργανο διοίκησης και λήψης αποφάσεων του οργανισμού. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποτελείται από τον Πρόεδρο, τον Διευθυντή και εννέα, μέλη. Κατά περίπτωση, όποτε θεωρεί το διοικητικό συμβούλιο αναγκαίο, μπορεί να συγκροτήσει επιτροπές για τον χειρισμό συγκεκριμένων υποθέσεων, στις οποίες μπορούν να μετέχουν μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, στελέχη των υπηρεσιών του Φορέα καθώς και τρίτοι συνεργάτες. Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Δ. Σ. έχουν τριετή θητεία η οποία δύναται να ανανεωθεί. Με το νόμο 3044/2002 (ΦΕΚ 197Α 2002) εγκαθιδρύεται μεταξύ άλλων ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σχινιά Μαραθώνα, μια εξαιρετικά αξιόλογη πρωτοβουλία, η οποία διατηρείται μέχρι και σήμερα. Αναφορικά με την κήρυξη προστατευόμενων περιοχών σε εθνικό επίπεδο, προωθείται η διαχείρισή τους μέσω Ειδικών Διαχειριστικών, Χωροταξικών ή Δασικών Σχεδίων και σχετικών αγρό-περιβαλλοντικών μέτρων. Την εφαρμογή των σχεδίων αυτών παρακολουθούν ειδικές υπηρεσίες όπως π.χ. οι Διευθύνσεις Δασών και τα Δασαρχεία.
4. Πρόγραμμα LIFE Περιβάλλον «Green Marathon» Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Green Marathon ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2004 και αποσκοπούσε στην ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τον τουρισμό και τις οικονομικές δραστηριότητες στο χώρο του Εθνικού Πάρκου. Σκοπός του ήταν η διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και η διασφάλιση της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρίες σε προστατευόμενες περιοχές. Παραδοτέα: 1. Έκθεση αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης 2. Σχέδιο αειφόρου διαχείρισης απορριμμάτων 3. Οδηγός αειφόρου διαχείρισης στερεών απορριμμάτων 4. Σχέδιο αειφόρου διαχείρισης μετακινήσεων 5. Οδηγός αειφόρων μετακινήσεων Κύριοι στόχοι: Μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων εντός του Πάρκου Βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης με την εφαρμογή EMAS (Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου) σε όλες τις δραστηριότητες αυτές Εύκολη πρόσβαση για άτομα με ειδικές ανάγκες σε χώρους φυσικής, πολιτιστικής, ιστορικής αξίας και αναψυχής Ανάδειξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο της σχέσης «περιβάλλοντος και προσβασιμότητας» Επιρροή της συμπεριφοράς άνω του ενός εκατομμυρίου ανθρώπων ετησίως σε θέματα αειφόρου ανάπτυξης. Αποτελέσματα Καινοτόμες για τα ελληνικά δεδομένα πρακτικές Σειρά από υπηρεσίες υψηλού επιπέδου Σημαντική προοπτική για καθιέρωση του Σχινιά Μαραθώνα στην Ελλάδα ως Πάρκου προτύπου Προσέλκυση σημαντικού αριθμού Ευρωπαίων τουριστών παραλία Σχινιά, δάσος κουκουναριάς, υγρότοπος). Αν και η ευκαιρία που παρουσιάζεται για το Εθνικό Πάρκο και τον Δήμο Μαραθώνα είναι μεγάλη, απαιτείται σωστή διαχείριση για την αξιοποίησή του και εξεύρεση πόρων για την αποτελεσματική λειτουργία του. Τέλος, απαραίτητη είναι η θετική στάση και η ενεργός συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στον μακροχρόνιο σχεδιασμό
5. Πρόγραμμα 2Bparks Σύμπραξη τοπικής κοινωνίας και ερευνητικών ιδρυμάτων Στο νέο πλάνο δράσης που εφαρμόζει ο Δήμος Μαραθώνα σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο πλαίσιο του Προγράμματος 2Bparks, αναλαμβάνει μια σειρά εκπαιδευτικών δράσεων με στόχο την βέλτιστη διαχείριση και τουριστική αξιοποίηση του Πάρκου. Υπό αυτό το πρίσμα, θεσμοθετεί και καθιερώνει εκπαιδευτικά σεμινάρια και εκδηλώσεις (transnational educational camps) σε ετήσια βάση με θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα Σε συνδυασμό με τον εκπαιδευτικό τουρισμό, οι δραστηριότητες του προγράμματος στην περιοχή μπορούν να αποτελέσουν πόλο έλξης για σπουδαστές κλάδων όπως της οικολογίας, των φυσικών πόρων, της διαχείρισης ανάδειξης και προστασίας Δρυμών και Πάρκων, καθώς επίσης και για φοιτητές άλλων περιβαλλοντικών επιστημών και χρήσης γης. Θα δοθεί η ευκαιρία στους εμπλεκόμενους φοιτητές να εργασθούν σε προστατευόμενες περιοχές, μελετώντας την οικολογία των συστημάτων αλλά και τις στρατηγικές που πρέπει να ακολουθηθούν κατά τη διαχείριση τους. Στόχος καθιέρωσης ετήσιων εκπαιδευτικών σεμιναρίων: Πρόκειται για την πρώτη μορφή εφαρμογής του σχεδίου ενίσχυσης του εκπαιδευτικού τουρισμού στην περιοχή Θα λειτουργήσουν ως μέσο προσέλκυσης μεταπτυχιακών φοιτητών και ερευνητών που δραστηριοποιούνται στη μελέτη, τη διαχείριση και τη διατήρηση του περιβάλλοντος σε προστατευόμενες περιοχές (πάρκα, δάση, λίμνες, κλπ) Θα καθιερώσουν το Εθνικό Πάρκο Σχινιά - Μαραθώνα ως μία προστατευόμενη περιοχή ιδιαίτερα γνωστή σε Έλληνες, ξένους φοιτητές και ερευνητές Θα αξιολογήσουν τον αντίκτυπο της εκπαιδευτικής ύλης και των ανακοινώσεων που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων των σεμιναρίων, σε φοιτητές και ερευνητές