Ο ΗΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ & ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ

Ο ΗΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ & ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Αντιγόνη Γ. Μπίσκα ρ. Πολιτικός Μηχανικός, MSc Τεχνική Επιθεωρήτρια Εργασίας, ΚΕΠΕΚ Κ. ΕΛΛΑ ΟΣ ηµήτριος Ν. Καλλιανιώτης Πολιτικός Μηχανικός, MSc Τεχνικός Επιθεωρητής Εργασίας, Τµήµα Τεχνικής & Υγειονοµικής Επιθεώρησης Τρικάλων Λάρισα - 2009

Τα τελευταία χρόνια µε την κατασκευή µεγάλων τεχνικών έργων, όπως είναι η Αττική και η Εγνατία Οδός, η εκτροπή του Αχελώου, έργα του ΟΣΕ, παρατηρείται µια σηµαντική αύξηση στις κατασκευές υπόγειων τεχνικών έργων που αφορούν κυρίως σήραγγες κυκλοφορίας και υδραυλικές. Αξίζει να σηµειωθεί ότι 130 περίπου σήραγγες έχουν κατασκευασθεί στα έργα της Αττικής και της Εγνατίας Οδού. Οι σήραγγες αποτελούσαν και συνεχίζουν να αποτελούν αξιοθαύµαστα έργα. Από τον 6 ο αιώνα π.χ. µε την κατασκευή του Ευπαλίνειου ορύγµατος στη Σάµο µέχρι και σήµερα µε την κατασκευή υποθαλάσσιων σηράγγων αποδεικνύεται το άριστο επίπεδο της επιστήµης και της τεχνολογίας σε τέτοιου είδους έργα. Το είδος, ο όγκος, η πολυπλοκότητα, ο εντατικός ρυθµός εκτέλεσης των υπόγειων έργων, ο µεγάλος αριθµός εργαζοµένων και παράλληλα οι σοβαρές επιπτώσεις από την υλοποίηση των εργασιακών κινδύνων στο ανθρωπογενές περιβάλλον, οδηγούν στην ανάγκη λήψης µέτρων για την προστασία των εργαζοµένων και την εφαρµογή κανόνων και διαδικασιών για την προαγωγή της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία. Αξίζει να σηµειωθεί, ότι σύµφωνα µε στοιχεία του Αµερικάνικου Τµήµατος Εργασίας OSHA (Occupation Safety and Health Administration) στα υπόγεια τεχνικά έργα προκαλούνται 12 ατυχήµατα το χρόνο ανά 100 εργαζόµενους πλήρης απασχόλησης. Κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητη η δηµιουργία ενός οδηγού, που θα περιλαµβάνει α) τις ενέργειες, που απαιτούνται να γίνουν πριν την έναρξη των εργασιών κατασκευής ενός υπόγειου τεχνικού έργου, όπως προβλέπονται στους νόµους Ν. 1568/85, Ν. 1396/83 & στα προεδρικά διατάγµατα Π.. 225/89, Π.. 17/96, Π.. 305/96, β) τον έλεγχο καταλληλότητας του προσωπικού που πρόκειται να απασχοληθεί στο έργο, όπως προβλέπεται στο Π.. 225/89 και γ) τους κυριότερους κινδύνους που πιθανόν να παρουσιαστούν κατά τις εργασίες κατασκευής και τα αντίστοιχα κρίσιµα σηµεία ελέγχου αυτών, όπως προβλέπονται στα Π.. 1073/81, Π.. 225/89 και Π.. 395/94. Ο οδηγός αυτός είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο βοήθειας όλων των εµπλεκοµένων παραγόντων, ώστε να εντοπίζονται εύκολα και γρήγορα οι πιθανοί κίνδυνοι, να αξιολογούνται και να λαµβάνονται έγκαιρα τα κατάλληλα µέτρα µείωσης και αποτροπής των αντίστοιχων επικινδυνοτήτων τους.

Ο ΗΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Α. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Α/Α ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Από τον εργολάβο ολόκληρου του έργου και όταν δεν υπάρχει από τον κύριο του έργου: 1. 2. 3. ιαβίβαση της εκ των προτέρων γνωστοποίησης του έργου. Ανάθεση καθηκόντων συντονιστή σε θέµατα ασφάλειας και υγείας κατά την εκτέλεση του έργου. Θεώρηση τήρηση του Ηµερολογίου Μέτρων Ασφαλείας από τον εργολάβο ολόκληρου του έργου και ενηµέρωση από τον επιβλέποντα µηχανικό κατά την κατασκευή του έργου. 1. Προϋπόθεση εφαρµογής από το άρθρο 3 παρ. 12 & 13 του Π.. 305/96, όταν: α) απασχολούνται εργαζόµενοι περισσότεροι από 20 για διάρκεια εργασιών πάνω από 30 εργάσιµες ηµέρες ή β) ο προβλεπόµενος όγκος εργασιών είναι πάνω από 500 ηµεροµίσθια. 2. Προϋπόθεση εφαρµογής από το άρθρο 3 παρ. 2 του Π.. 305/96, όταν στο εργοτάξιο είναι παρόντα πολλά συνεργεία. 3. Προϋπόθεση εφαρµογής από το άρθρο 3 παρ. 14 του Π.. 305/96, όταν απαιτείται εκ των προτέρων γνωστοποίηση του έργου. 4. 5. Από τον κάθε εργοδότη στο έργο: Ανάθεση καθηκόντων Τεχνικού Ασφαλείας (ΤΑ) & Γιατρού Εργασίας (ΓΕ). Θεώρηση βιβλίου υποδείξεων των ΤΑ & ΓΕ. 4. Προϋπόθεση εφαρµογής από το άρθρο 4 του Π.. 17/96 και Ν. 1568/85, όταν απασχολούνται εργαζόµενοι στο εργοτάξιο. 5. Άρθρα 6 & 9 του Ν. 1568/85. 6. 7. Από τον εργολάβο ολόκληρου του έργου: Σύνταξη της Μελέτης Μέτρων Υγιεινής και Ασφάλειας (ΜΜΥΑ) και υποβολή σε 30 ηµέρες από την υπογραφή της σύµβασης στους α) κύριο του έργου και β) Επιθεώρηση Εργασίας. Σύνταξη του Σχεδίου Αντιµετώπισης Έκτακτης Ανάγκης. 6. Άρθρο 26 του Π.. 225/89. 7. Άρθρο 28 του Π.. 225/89. 8. Από τον υπεργολάβο τµήµατος του έργου: Σύνταξη του Σχεδίου Υγιεινής και Ασφάλειας (ΣΥΑ) και υποβολή στον εργολάβο ολόκληρου του έργου και εάν δεν υπάρχει στον κύριο του έργου. Κοινοποίηση στους ΤΑ & ΓΕ καθώς και στα µέλη της Επιτροπής Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΥΑΕ). 8. Άρθρο 27 του Π.. 225/89.

Β. ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Α/Α ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 1. Επικεφαλής κάθε εργοταξίου υπόγειου έργου. 1. ιπλωµατούχος µηχανικός µε σηµαντική τεκµηριωµένη εµπειρία σε ανάλογα έργα, σύµφωνα µε το άρθρο 10 παρ. 8 του Π.. 225/89. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Επικεφαλής κάθε βάρδιας επιτόπου στο έργο. Επικεφαλής εργοδηγός κάθε βάρδιας επιτόπου στο έργο. Προσωπικό ασφαλείας σε κάθε βάρδια. Έλεγχος λειτουργίας - συντήρησης των συστηµάτων σε κάθε βάρδια επιτόπου στο έργο. Ειδικευµένο προσωπικό. Εργαζόµενοι στο έργο. 2. ιπλωµατούχος µηχανικός ή τεχνικός γεωλόγος µε προηγούµενη εµπειρία σε ανάλογα έργα, σύµφωνα µε το άρθρο 10 παρ. 8 του Π.. 225/89. 3. Τεκµηριωµένη εµπειρία σε ανάλογο έργο, σύµφωνα µε το άρθρο 10 παρ. 8 του Π.. 225/89. 4. Τουλάχιστον ένα άτοµο µε γνώσεις εργοδηγού υπόγειων έργων, σύµφωνα µε το άρθρο 10 παρ. 9 του Π.. 225/89. 5. ιπλωµατούχος ηλεκτρολόγος σύµφωνα µε το άρθρο 21 παρ. 11 του Π.. 225/89. 6. Έµπειρο στην ειδικότητα µε αντίστοιχα πτυχία, σύµφωνα µε το άρθρο 10 παρ. 8 του Π.. 225/89. 7. Πλήρης κλινική εξέταση από το ΓΕ της επιχείρησης και συγκεκριµένες εξετάσεις πριν την τοποθέτηση τους σε θέσεις εργασίας, σύµφωνα µε το άρθρο 29 του Π.. 225/89. Γ. ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΕΣΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (ΜΑΠ) ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΓΟ ΟΤΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΤΩΝ ΜΑΠ 1. Κράνη κεφαλής. 2. Υποδήµατα. 3. Στολή εργασίας και εξαρτήµατα ανακλαστικά κοντά σε χώρους κυκλοφορίας οχηµάτων ή όπου η ορατότητα είναι µειωµένη καθώς και αδιάβροχα καλύµµατα όπου απαιτούνται. Γυαλιά ή προσωπίδες, όταν κινδυνεύει η όρασή τους. (Άρθρο 25 παρ. 3 του Π.. 225/89). Κράνη ασφαλείας. (Άρθρο 25 παρ. 2 του Π..25/89). Μάσκες προστασίας αναπνοής, όταν η προστασία της αναπνευστικής οδού δεν µπορεί να εξασφαλισθεί µε σύστηµα αερισµού ή άλλα µέσα. (Άρθρο 25 παρ. 8 του Π.. 225/89). Γάντια από κατάλληλο κατά περίπτωση υλικό, όταν υπάρχει κίνδυνος έκθεσης των χεριών. (Άρθρο 25 παρ. 4 του Π.. 225/89). Ωτοασπίδες ή ωτοβύσµατα, όταν η έκθεση σε θόρυβο είναι ίση ή υπερβαίνει τις ανώτερες τιµές έκθεσης για ανάληψη δράσης (Lex,8h = 85db(A) και Ppeak = 140Pa ή 137db(C). (Άρθρο 20 του Π.. 225/89 και άρθρο 6 του Π.. 149/2006). Υποδήµατα ασφαλείας κατάλληλα για τις συνθήκες που θα χρησιµοποιηθούν. (Άρθρο 25 παρ. 1 & 5 του Π.. 225/89).

. ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 1. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΤΟΥ ΑΕΡΙΣΜΟΥ - ΑΕΡΑΓΩΓΟΙ 1. Επαρκής αερισµός στις θέσεις εργασίας (τουλάχιστον 5,66µ³/λεπτό και εργαζόµενο µε αύξηση 2,0µ³/λεπτό και ίππο µηχανών εσωτερικής καύσης) και ελάχιστος αερισµός στο µέτωπο 200λίτρα/sec και m² της µεγαλύτερης διατοµής, όταν γίνεται διάτρηση και χρήση εκρηκτικών. (Άρθρο 16 παρ. 5, 7 & 14 του Π.. 225/89). 2. Μηχανική υποστήριξη µε εφεδρική πηγή ηλεκτρισµού. (Άρθρο 17 παρ. 3 του Π.. 225/89). 3. Για την αποφυγή ανακυκλοφορίας του αέρα στην είσοδο σε ενδεχόµενη µόλυνση από το εξερχόµενο ρεύµα µε σκόνες και αέρια, εγκατάσταση της εισόδου του αέρα στον ανεµιστήρα σε απόσταση από την είσοδο. (Άρθρο 16 παρ. 10 του Π.. 225/89). 4. ιαγωνισµός του εισερχόµενου ρεύµατος καθαρού αέρα από το εξερχόµενο ρεύµα στο κύκλωµα αερισµού. (Άρθρο 16 παρ. 13 του Π.. 225/89). 5. Έλεγχος τουλάχιστον µία φορά το µήνα και παράλληλα συντήρηση των µονάδων αερισµού από αρµόδιο πρόσωπο. Καταγραφή στο βιβλίο συντήρησης και ελέγχων. (Άρθρο 18 παρ. 1 & 5 του Π.. 225/89). 6. Επέκταση τµήµατος αεραγωγού κοντά στο µέτωπο και σε τέτοια απόσταση, ώστε η µέση ταχύτητα του ρεύµατος αέρα (V) σε κάθε θέση εργασίας να είναι: 0,1 m/sec V 6 m/sec. (Άρθρο 16 παρ. 6 του Π.. 225/89). 7. Αποφυγή ατελειών στον αεραγωγό και επισκευή αυτών άµεσα. Συντήρηση από αρµόδιο άτοµο και καταγραφή στο αντίστοιχο βιβλίο συντήρησης. (Άρθρο 18 παρ. 5 & 6 του Π.. 225/89). 8. Έλεγχος ποσότητας, ταχύτητας, περιεκτικότητας οξυγόνου (από 19,5% έως 23%) του εισερχόµενου ρεύµατος αέρα, καθώς και των επιβλαβή αερίων (CH 4, H 2 S CO, CO 2, NO 2, SO 2 ). Καταγραφή των ελέγχων στο ειδικό ηµερολόγιο τουλάχιστον µία φορά το µήνα. (Άρθρο 18 παρ. 8 & 9 του Π.. 225/89). «Εάν µετρηθεί µεθάνιο ή άλλο εύφλεκτο αέριο > 20% του κατώτερου εκρηκτικού ορίου (LEL) στο χώρο εργασίας ή στην επιστροφή του αέρα εξαερισµού, ο χώρος πρέπει να εκκενωθεί αµέσως και να διακοπεί η παροχή ηλεκτρικού (εκτός από τα µηχανήµατα αερισµού) µέχρι το ποσοστό να γίνει < 10%. Εάν τα επίπεδα του υδρόθειου (H 2 S) υπερβούν τα 5ppm, οι µετρήσεις πρέπει να γίνονται 2 φορές σε κάθε βάρδια. Εάν υπερβούν τα 10ppm πρέπει να ειδοποιηθούν όλοι οι εργαζόµενοι και οι µετρήσεις πρέπει να είναι συνεχείς. Σε περίπτωση που υπερβούν τα 20ppm πρέπει να υπάρχει ειδοποίηση µε ηχητικό σήµα και παράλληλα πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα µέτρα (χρήση αναπνευστικών συσκευών, εκκένωση χώρου κ.λ.π.)».

2. ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Ένταση φωτισµού σε όλα τα τµήµατα του υπόγειου έργου µεγαλύτερη από 120 Lux. (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.. 225/89). 2. Τοποθέτηση φωτιστικών σωµάτων προειδοποίησης και ειδικού φωτισµού ενίσχυσης (προβολείς) σε θέσεις, όπου η συνήθης παραγωγική διαδικασία έχει διακοπεί (π.χ. βλάβη εξοπλισµού). (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.. 225/89). 3. Eφεδρικός φωτισµός ασφαλείας µε ιδιαίτερα κυκλώµατα, αυτόνοµη γεννήτρια ή άλλη πηγή ανεξάρτητη και άµεσης απόκρισης (1sec). (Άρθρο 19 παρ. 5 του Π.. 225/89). 4. Ένταση φωτισµού ανάλογη της εργασίας και των µέσων (π.χ. ενίσχυση µε προσθήκη προβολέων) σε ειδικές θέσεις εργασίας, εξόρυξης, διάτρησης, αφαίρεσης επικίνδυνων όγκων, υποστύλωσης, σκυροδέτησης. (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.. 225/89). 5. Φωτιστικά σώµατα στεγανού τύπου, µε κατάλληλες διατάξεις προστασίας από εισροή νερού. (Άρθρο 21 του Π.. 225/89). 6. Καθηµερινός έλεγχος, συντήρηση και καθαρισµός των φωτιστικών σωµάτων. (Άρθρο 21 παρ. 5 του Π.. 225/89). 7. ιευθέτηση φωτιστικών σωµάτων, ώστε να εξασφαλίζεται οµοιόµορφα κατανεµηµένος φωτισµός και να µην προκαλείται θάµβωση. (Άρθρο 19 παρ. 1 του Π.. 225/89). 3. ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ & ΙΚΤΥΑ ΑΛΛΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ 1. Εγκατάσταση, λειτουργία, επισκευή ή τροποποίηση όλων των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων υπό τον έλεγχο διπλωµατούχου ηλεκτρολόγου (ο οποίος πρέπει να είναι επιτόπου στο έργο και σε κάθε βάρδια). (Άρθρο 21 παρ. 11 του Π.. 225/89). 2. Επαρκής ενιαία γείωση και επιπλέον ηλεκτρονόµος (ρελέ ασφαλείας). (Άρθρο 21 παρ. 6 του Π.. 225/89). 3. Τήρηση των διατάξεων περί «βρεγµένων χώρων» του «Κανονισµού Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων» και των σχετικών τροποποιήσεων της ΕΗ. (Άρθρο 21 παρ. 1 του Π.. 225/89). 4. Κατάλληλη επισήµανση ηλεκτρικών γραµµών και γραµµών µεταφοράς αέρα, νερού ή λαδιού υπό πίεση και ανάρτηση σε άγκιστρα στα τοιχώµατα της σήραγγας, ώστε να προστατεύονται από τυχαίες συγκρούσεις ή κάµψη ακόµα και εφελκυσµό, αλλά και από την πιθανή επίδραση του νερού στα δάπεδα. Συνιστάται η τοποθέτηση ηλεκτρικών γραµµών στην αντίθετη πλευρά της σήραγγας από αυτές των άλλων δικτύων. (Άρθρο 21 παρ. 1 του Π.. 225/89). 5. Χρήση κατάλληλων συνδέσµων για τυχόν επεκτάσεις των δικτύων. (Άρθρο 21 παρ. 1 του Π.. 225/89).

4. ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ 1. Τηλεφωνική ή ασύρµατη σύνδεση µετώπου εργασίας ή κάθε άλλης θέσης εργασίας µε τις εγκαταστάσεις του εργοταξίου και σύµφωνα µε το σχέδιο αντιµετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. (Άρθρο 10 παρ. 4 και άρθρο 28 παρ. 2.β του Π.. 225/89). 2. Παροχή πληροφοριών επικοινωνίας και διαδικασιών διάσωσης. (Άρθρο 28 παρ. 3β και άρθρο 23 παρ. 17 του Π.. 225/89). 3. Κατάλληλη επισήµανση της θέσης του εξοπλισµού. (Άρθρο 11 παρ. 1 του Π.. 225/89). 4. Οργάνωση πρώτων βοηθειών. (Άρθρο 31 του Π.. 225/89). 5. Αντιµετώπιση πυρκαγιάς σύµφωνα µε τον Ειδικό Κανονισµό Πυρασφάλειας σε συνεργασία µε την Πυροσβεστική Υπηρεσία (Π.Υ) και εγκατάσταση των κατάλληλων πυροσβεστήρων. (Άρθρο 28 παρ. 2.ε και άρθρο23 παρ. 13β του Π.. 225/89). 6. Χορήγηση κατάλληλων συσκευών αυτοδιάσωσης (αναπνευστικές συσκευές) στο µέτωπο εξόρυξης. (Άρθρο 28 παρ. 3δ του Π.. 225/89). 7. Φύλαξη του ειδικού εξοπλισµού διάσωσης σε κατάλληλες θέσεις και κοντά στις θέσεις εργασίας. (Άρθρο 31 παρ. 4 του Π.. 225/89). 8. Άµεση αναγγελία βάσει εγκεκριµένου σχεδίου από την Π.Υ και σήµανση συναγερµού σε περίπτωση πυρκαγιάς. (Άρθρο 23 παρ. 16 του Π.. 225/89).

Ε. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ε1. ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ ΒΟΗΘΕΙΑ 1. εν µετακινείται ο τραυµατίας, εφόσον δεν υφίσταται επιπλέον κίνδυνος. 2. Η παροχή πρώτων βοηθειών γίνεται από ειδικά εκπαιδευµένα και εξουσιοδοτηµένα άτοµα. 3. Η επέµβαση γίνεται από ειδικά εκπαιδευµένα άτοµα σε εργασίες διάσωσης. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΧΕ ΙΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ 1. Πρόσβαση σε πληροφορίες για τις Αρχές της περιοχής, Υπηρεσίες και Στρατιωτικά Κλιµάκια. (Άρθρο 28 παρ. 2α του Π.. 225/89). 2. Άµεση χρήση του δικτύου επικοινωνίας για επαφή µε το κέντρο του εργοταξίου & του κέντρου του εργοταξίου µε Γιατρούς, Νοσοκοµεία, Τοπικές αρχές και Αστυνοµία. (Άρθρο 22 παρ. 2β του Π.. 225/89). 3. Υλοποίηση του σχεδίου εκκένωσης του χώρου και µεταφοράς των τραυµατιών είτε στο πλησιέστερο Νοσοκοµείο είτε σε κατάλληλο χώρο για προσωρινή παραµονή τραυµατιών. (Άρθρο 28 παρ. 2γ του Π.. 225/89). 4. Πρώτες βοήθειες και ιατρική βοήθεια. (Άρθρο 28 παρ. 2δ του Π.. 225/89). Ε2. ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ 1. εν µετακινείται ο τραυµατίας, εφόσον δεν υφίσταται επιπλέον κίνδυνος. 2. Η παροχή πρώτων βοηθειών γίνεται από ειδικά εκπαιδευµένα και εξουσιοδοτηµένα άτοµα. 3. Εάν ο τραυµατίας έχει χάσει τις αισθήσεις του, πρέπει το κεφάλι να βρίσκεται γυρισµένο στη µια πλευρά, ώστε να αποφευχθεί ασφυξία. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΧΕ ΙΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ 1. Υλοποίηση του σχεδίου εκκένωσης του χώρου και µεταφοράς των τραυµατιών είτε στο πλησιέστερο Νοσοκοµείο είτε σε κατάλληλο χώρο για προσωρινή παραµονή τραυµατιών. Ενδεχόµενη διάθεση ελικόπτερου για διάσωση τραυµατιών και επείγοντα περιστατικά. (Άρθρο 28 παρ. 1, 2γ & 3 και άρθρο 31 παρ. 2, 4 & 6 του Π.. 225/89).

ΣΤ. ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΙΝ ΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) ΣΤ1. ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κ1: Εµπλοκή εργαζόµενου ή πεζού µε µηχάνηµα έργου ή όχηµα ΚΣΕ-Κ1: ιαχωρισµός κυκλοφορίας οχηµάτων και πεζών. (Άρθρο 4 παρ. 1 και άρθρο 8 παρ. α του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: ιακριτοί διάδροµοι κυκλοφορίας µε ύψος τουλάχιστον 2,0µ. σε όλο το µήκος τους (Άρθρο 4 παρ. 3 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Συχνή συντήρηση του καταστρώµατος κίνησης των οχηµάτων και κατάβρεγµα, όταν απαιτείται για µείωση της σκόνης που προκαλείται από την κίνηση των οχηµάτων. Χρήση ανακλαστικών γιλέκων λόγω µείωσης της ορατότητας. (Άρθρο 22 παρ. 4 & άρθρο 25 παρ. 7 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Επιβολή ορίων ταχύτητας για την κίνηση των οχηµάτων. (Άρθρο 8 παρ. ε του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Φωτεινή επισήµανση όλων των οχηµάτων και µηχανηµάτων, όπως επίσης και όλων των εµποδίων. (Άρθρο 8 παρ. γ του Π.. 225/89). ΣΤ2. ΙΑ ΡΟΜΟΙ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΥΡΜΟΥ Κ1: Εµπλοκή εργαζόµενου µε το συρµό. Κ2: Ολισθηρότητα ή πρόσκρουση πεζού σε εµπόδιο και πτώση στο αυτό επίπεδο. ΚΣΕ-Κ1: ιαχωρισµός της κυκλοφορίας συρµού και πεζών. (Άρθρο 4 παρ. 1 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Ύπαρξη λευκού φωτός κατά τη φορά της διεύθυνσής τους και κόκκινο κατά την αντίθετη φορά στα οχήµατα επί σιδηροτροχιών. (Άρθρο 8 παρ. η του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση της κίνησης των βαγονιών σε γραµµές, εάν δεν είναι εφοδιασµένα µε κατάλληλα µέσα ασφαλείας για την αποφυγή ανεξέλεγκτης κύλισης ή ανατροπής τους. (Άρθρο 14 παρ. 18ε του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση των εργαζοµένων που οδηγούν βαγόνια σε κατωφέρειες να µπαίνουν µπροστά τους για την ελάττωση της ταχύτητας ή να τα αφήνουν να κυλούν µόνα τους. (Άρθρο 14 παρ. 18δ του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Φωτεινή επισήµανση όλων των οχηµάτων και µηχανηµάτων, όπως επίσης και όλων των εµποδίων. (Άρθρο 8 παρ. γ του Π.. 225/89).

ΣΤ3. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Κ: Χρήση ακατάλληλου εξοπλισµού εργασίας για τη µεταφορά προσωπικού µε αποτέλεσµα την πιθανή: Κ1: Πτώση κατά τη µεταφορά. Κ2: Σύνθλιψη ή συµπίεση από εµπλοκή εργαζόµενου µε τον εξοπλισµό εργασίας ή κινητό τµήµα αυτού. ΚΣΕ-Κ1: Η επιβίβαση εργαζοµένων σε οχήµατα, µηχανήµατα, µηχανοκίνητους ή ηλεκτροκίνητους αλυσοµεταφορείς, µεταφορικές ταινίες ή καδοµεταφορείς επιτρέπεται µόνο εφόσον ο µεταφορέας έχει µελετηθεί και κατασκευασθεί για µεταφορά ανθρώπων. (Άρθρο 14 παρ. 5 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση προµηθειών, υλικών και βαριών εργαλείων στα οχήµατα µεταφοράς προσωπικού (επιτρέπονται µόνο µικρά εργαλεία). (Άρθρο 14 παρ. 12 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Μέσα µεταφοράς προσωπικού σύµφωνα µε τις προβλέψεις της ειδικής νοµοθεσίας και τις εθνικές προδιαγραφές ασφάλειας από το σχεδιασµό, την κατασκευή και την εκµετάλλευσή τους. (Άρθρο 7 του Π.. 225/89). ΣΤ4. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΕ ΦΡΕΑΤΑ & ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Κ1: Πτώση από τη σκάλα κατά την ανάβαση. Κ2: Σύνθλιψη από τον κάδο ανέλκυσης των υλικών εκσκαφής. Κ3: Πτώσεις υλικών κατά την ανέλκυση του κάδου. ΚΣΕ-Κ1: Ύπαρξη κλίµακας σε όλα τα φρέατα ανεξάρτητα εάν κατά την είσοδο και έξοδο των εργαζοµένων χρησιµοποιείται κάποιο άλλο µηχανικό µέσο. (Άρθρο 15 παρ. 7 του Π.. 225/89 και άρθρο 16 του Π.. 1073/81). ΚΣΕ-Κ2: Στερέωση κλίµακας, ύπαρξη δαπέδων αντιολισθηρών µε χειρολαβές ασφαλείας, προστατευτική διάταξη (κλωβό) και πλατύσκαλα ανάπαυσης (ανάλογα µε το ύψος). (Άρθρο 5 παρ. 1 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Μεταφορά ελαφριών αντικειµένων από το χρήστη της κλίµακας. (Άρθρο 44 παρ. 2 του Π.. 1073/81 και άρθρο 2 παρ. 4.2.3 του Π.. 155/2004). ΚΣΕ-Κ3: Μη υπερφόρτωση του κάδου ανέλκυσης των υλικών. (Άρθρο 15 παρ. 1 του Π.. 225/89).

ΣΤ5. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κ1: Πτώση από ύψος λόγω: Κατεστραµµένου ή ακατάλληλου ορθοστάτη. Κατεστραµµένης ή ακατάλληλης βαθµίδας. Ανεπαρκής στήριξης στη βάση και στην απόληξη αυτής. Λανθασµένης στάσης του χρήστη κατά την εργασία µε λανθασµένη επιλογή του σηµείου τοποθέτησης της κλίµακας. ΚΣΕ-Κ1: Αποµάκρυνση ακατάλληλων κλιµάκων. (Άρθρο 3 του Π.. 1933). ΚΣΕ-Κ1: Πλήρης έλεγχος του σηµείου εργασίας από το χρήστη και επαρκή στήριξη της κλίµακας στα άκρα της. (Άρθρο 2 παρ. 4.1.2 του Π..155/2004). ΚΣΕ-Κ1: Σωστή στάση του σώµατος του χρήστη (και τα δύο πόδια πάνω στη βαθµίδα) σε συνδυασµό µε απλές και αποτελεσµατικές κινήσεις. (Άρθρο 2 παρ. 4.2 του Π..155/2004 και Π.. 397/1994). ΚΣΕ-Κ1: Μεταφορά φορτίων µε το χέρι χωρίς να εµποδίζεται το ασφαλές κράτηµα του χρήστη. έσιµο βαριών αντικειµένων στο σώµα ή χρήση σχοινιού. (Άρθρο 44 παρ. 2 του Π.. 1073/81 και άρθρο 2 παρ. 4.2.3 του Π.. 155/2004). Ζ. ΕΚΣΚΑΦΗ ΣΗΡΑΓΓΑΣ ΚΙΝ ΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) Ζ1. JUMBOS - ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΙΑΤΡΗΣΗ Κ1:Εµπλοκή εργαζόµενου µε το µηχάνηµα ή κινητό τµήµα αυτού. Κ2: Πτώση γεωυλικών (κοµµάτια βράχων κ.λ.π.) ή υλικών προσωρινής επένδυσης (gunite). Κ3: Έκθεση σε σκόνη και θόρυβο. ΚΣΕ-Κ1: Ειδοποίηση των πλησίον εργαζοµένων και αποµάκρυνση όσων βρίσκονται µέσα στην επικίνδυνη ζώνη πριν την έναρξη του κύκλου διάτρησης. (Άρθρο 12 παρ. 5 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Χρήση µηχανηµάτων από αντίστοιχους αδειούχους χειριστές. (Άρθρο 46 παρ. α του Π.. 1073/81 και Π.. 31/90). ΚΣΕ-Κ2: Επιθεώρηση της περιοχής για διαπίστωση επικείµενων κινδύνων πριν την έναρξη εργασιών διάτρησης. (Άρθρο 12 παρ. 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Υγρή διάτρηση ή δέσµευσή της µε κονιοσυλλέκτες και χρήση ΜΑΠ της αναπνοής, εάν απαιτούνται. (Άρθρο 22 παρ. 2 και άρθρο 25 παρ. 8α του Π.. 225/89). Κ4: Ατµόσφαιρα εύφλεκτη ή εκρήξιµη (CH 4, H 2 S). ΚΣΕ-Κ3: Χρήση ΜΑΠ της ακοής. (Άρθρο 12 παρ. 16 και άρθρο 20 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: α) Χρήση εξοπλισµού αντιεκρηκτικού τύπου, β) χρήση ειδικών ανιχνευτών, γ) άµεση εκκένωση χώρου, δ) διακοπή ηλεκτροκίνητου εξοπλισµού, ε) µη χρήση µηχανών εσωτερικής καύσης, στ) απαγόρευση χρήσης φλόγας ή καπνίσµατος και ζ) ενίσχυση εξαερισµού του χώρου. (Άρθρο 10 παρ. 6 του Π.. 225/89).

Ζ2. ΓΟΜΩΣΗ ΙΑΤΡΗΜΑΤΩΝ Κ1: Τυχαία έκρηξη από ταυτόχρονη εργασία διάτρησης και γόµωσης. Κ2: Εµπλοκή εργαζόµενου (γοµωτή ή βοηθών του) µε το διατρητικό µηχάνηµα. ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Έναρξη διαδικασίας γόµωσης ύστερα από πλήρη διάτρηση της επιφάνειας του µετώπου ή και άλλων εργασιών διάτρησης που µπορεί να αφορούν αγκύρια, κ.λ.π. (ακόµα και σε πλευρικά τοιχώµατα) και κατόπιν αποµάκρυνσης όλου του εξοπλισµού (ηλεκτρικός σε απόσταση τουλάχιστον 10µ.) από το µέτωπο πριν την άφιξη των εκρηκτικών. (Άρθρο 13 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Υλοποίηση εργασιών έναυσης - γόµωσης - επιγόµωσης από αδειούχο γοµωτή και τους βοηθούς του. (Άρθρο 13 του Π.. 225/89 & ΚΜΛΕ Αρ. Αποφ.ΙΙ 5η /Φ/17402). Κ3: Πτώση από ύψος. ΚΣΕ-Κ3: Χρήση ειδικής πλατφόρµας (καλαθοφόρο όχηµα) για εργασίες σε µεγάλο ύψος. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.. 225/89). Ζ3. ΠΥΡΟ ΟΤΗΣΗ - ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ Κ1: Εκτόξευση υλικών. Κ2: Τοξικά αέρια (από την έκρηξη). Κ3: Έκθεση σε σκόνη. Κ4: Προβλήµατα ακοής (από το ωστικό κύµα κατά την έκρηξη). ΚΣΕ-Κ1: Αποµάκρυνση των εργαζοµένων σε ασφαλή θέση έξω από την επικίνδυνη ζώνη σε φυσικά και εάν δεν υπάρχουν σε τεχνητά καταφύγια. (Άρθρο 54 του ΚΜΛΕ). ΚΣΕ-Κ1: Παραµονή της οµάδας πυροδότησης εντός ειδικού βαγονιού (κινητό καταφύγιο) ή σε ενδιάµεσες διακλαδώσεις. Όταν το πλάτος της σήραγγας είναι µικρό µπορεί να εγκατασταθεί το βαγόνι σε κοίλωµα, ενώ για µικρό µήκος η οµάδα µπορεί να πυροδοτήσει και εκτός της σήραγγας. (Άρθρο 54 του ΚΜΛΕ). ΚΣΕ-Κ2, Κ3: Κλείσιµο του εξαερισµού πριν την έκρηξη µε διαβροχή των πετρωµάτων (εάν είναι δυνατόν και αποµάκρυνση των εργαζοµένων µε επιστροφή τους ύστερα από αποµάκρυνση των τοξικών αερίων και διενέργεια µέτρησης). (Άρθρο 22 παρ. 3 α & β του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2, Κ3: Εκκίνηση του εξαερισµού αµέσως µετά την έκρηξη. (Άρθρο 16 παρ. 8 & 14 και άρθρο 22 παρ. 3γ του Π 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Επιθυµητός ο καταιονισµός µε νερό µετά την έκρηξη (µείωση κονιορτού - αερίων). ΚΣΕ-Κ2, Κ3, Κ4: Χρήση ατοµικών µέσων προστασίας της ακοής και της αναπνοής. (Άρθρα 20 & 25 παρ. 8 του Π 225/89). Για µεγάλο µήκος σήραγγας, όπου η επάνοδος εργαζοµένων είναι προβληµατική λόγω διάχυσης των αερίων σε µεγάλο µήκος, ενδείκνυται η χρήση κλειστού χώρου εσωτερικά της σήραγγας µε παροχή καθαρού αέρα ή τοπικά η χρήση συστήµατος αναρρόφησης του εξερχόµενου όγκου καπναερίων.

Ζ4. ΕΚΣΚΑΦΗ ΜΕ ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΜΕΣΑ Κ1: Εµπλοκή εργαζόµενου µε µηχάνηµα έργου ή κινούµενο µηχανικό στοιχείο του εξοπλισµού του (π.χ. σύνθλιψη µεταξύ αυτών και των τοιχωµάτων της σήραγγας) ή σύγκρουση και πέρασµα του εξοπλισµού. Κ2: Έκθεση σε επικίνδυνα αέρια (CH 4, H 2 S CO, CO 2, NO 2, SO 2 ). ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση εισόδου εργαζοµένων στην «επικίνδυνη ζώνη», η οποία µπορεί να ορισθεί από το µέτωπο διάνοιξης έως τη µέγιστη µηχανική υποστήριξη των εξαρτηµάτων του µηχανήµατος εκσκαφής (που µπορεί να κινούνται σε µια ακτίνα και πίσω από αυτό). (Άρθρο 8 παρ. α του Π.. 225/89 και άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ1: Επαρκής γενικός (120 lux) και ειδικός φωτισµός (προβολείς κ.λ.π.) του χώρου εργασίας. (Άρθρο 8 παρ. β και άρθρο 19 παρ. 1 & 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Ύπαρξη µηχανισµών ακινητοποίησης (φρένα), ηχητικών σηµάτων προειδοποίησης της κίνησης και φωτεινών (µπροστά και πίσω) στα µηχανήµατα εκσκαφής. (Άρθρο 14 παρ. 2 και άρθρο 8 παρ. δ του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Χειρισµός των µηχανηµάτων εκσκαφής από αδειούχους χειριστές. (Άρθρο 46 παρ. α του Π.. 1073/81 και Π.. 31/90). ΚΣΕ-Κ2: Εγκατάσταση κατάλληλων ανιχνευτών και συνεχείς µετρήσεις (τουλάχιστον ανά 15 ηµέρες στις θέσεις εργασίας) - ενίσχυση αερισµού, χρήση ειδικών φίλτρων στην εξαγωγή, χρήση κατάλληλου καυσίµου, συντήρηση µηχανηµάτων, µη χρήση βενζινοκινητήρων. (Άρθρο 10 παρ. 6 και άρθρο 22 παρ. 4, 5 & 6 του Π.. 225/89). Ζ5. ΕΚΣΚΑΦΗ ΜΕ ROADHEADER Κ1: Έκθεση σε σκόνη µε χαλάζιο (πυριτίαση, πνευµονοκονίαση κ.λ.π.). Κ2: Εµπλοκή εργαζόµενου µε το µηχάνηµα ή κινητό τµήµα αυτού και σύνθλιψη ή κτύπηµα από σύγκρουση. Κ3: Εκτόξευση γεωυλικών εκσκαφής. ΚΣΕ-Κ1: Εγκατάσταση αποτελεσµατικού συστήµατος αναρρόφησης και συγκράτησης της σκόνης. (Άρθρο 22 παρ. 2 και άρθρο 16 παρ. 8 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Εγκατάσταση συστήµατος καταιονισµού στην κεφαλή κοπής. (Άρθρο 22 παρ. 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Απαγόρευση εισόδου εργαζοµένων στην επικίνδυνη ζώνη χειρισµών του µηχανήµατος χωρίς εγκεκριµένη εργασία. (Άρθρο 9 παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Επαρκής φωτισµός της θέσης εργασίας και ενίσχυση µε πρόσθετα φωτιστικά σώµατα (προβολείς κ.λ.π.). (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Χειρισµός µηχανήµατος από αδειούχο έµπειρο χειριστή. (Άρθρο 46 παρ. α του Π.. 1073/81 και Π.. 31/90). ΚΣΕ-Κ3: Καµπίνα µε υαλοπίνακες ασφαλείας και πρόσθετη µεταλλική εσχάρα πάνω από την οροφή για µεγαλύτερη ασφάλεια. (Άρθρο 9 παρ. 2.9 του Π.. 395/94).

Η. ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΙΝ ΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) Η1. ΞΕΣΚΑΡΩΜΑ ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΙΚΑ Κ1: Πτώσεις βράχων. Κ2: Κίνδυνος κατάρρευσης τµήµατος οροφής ή παρειών από ασταθείς γεωλογικές συνθήκες. Κ3: Κίνδυνος από αποτυχηµένους (άσκαστους) υπονόµους. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση κατάλληλου µηχανήµατος για ξεσκάρωµα (π.χ. τσάπα µε βραχίονα και ειδικό «νύχι» µπροστά) και εξοπλισµένο µε κατάλληλη διάταξη ασφαλείας (π.χ. πρόσθετη σχάρα οροφής). (Άρθρο 9 παρ. 2.9 του Π.. 395/94 και άρθρο 12 παρ. 4 ΠΑΡ. IV ΜΕΡΟΣ Β τµήµα ΙΙ παρ. 8.4 του Π.. 305/96). ΚΣΕ-Κ2: Απαγόρευση εισόδου εργαζοµένων στην επικίνδυνη ζώνη. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Επαρκής φωτισµός στη θέση εργασίας και ενίσχυση µε πρόσθετους προβολείς. (Άρθρο 19 παρ.2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Έλεγχος άσκαστων υπονόµων από γοµωτή - πυροδότη πριν από οποιαδήποτε άλλη εργασία διαδικασία καταστροφής τους. (Άρθρο 12 παρ. 14 του Π.. 225/89). Η2. ΞΕΣΚΑΡΩΜΑ ΜΕ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ Κ1: Πτώσεις βράχων. Κ2: Πτώση από ύψος. Κ3: Εµπλοκή εργαζόµενου µε µηχάνηµα κτύπηµα, σύνθλιψη. ΚΣΕ-Κ1: Μη χρήση αµβλυµµένων ή φθαρµένων και µε µικρό µήκος ράβδων για το ξεσκάρωµα επισφαλών όγκων. (Άρθρο 12 παρ. 13 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Θέση εργαζόµενου σε ασφαλή περιοχή (κάτω από το ήδη υποστηριγµένο τµήµα). (Άρθρο 9 παρ. 4 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση κατάλληλων ανυψωτικών (καλαθοφόρα) µε πλατφόρµες που φέρουν προστασία έναντι πτώσης (κιγκλιδώµατα). (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Επαρκής φωτισµός της περιοχής εργασίας. (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Απαγόρευση εισόδου εργαζοµένων στην επικίνδυνη ζώνη. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.. 395/94).

Η3. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΟΠΛΙΣΜΟΥ ΑΜΕΣΗΣ ΕΠΕΝ ΥΣΗΣ (GUNITE) Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Κτύπηµα από πτώσεις αντικειµένων κατά τη διάρκεια χειρισµών. Κ3: Εµπλοκή εργαζόµενου µε µηχάνηµα κτύπηµα από κινούµενο όχηµα ή κινούµενο εξάρτηµά του και συµπίεση. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση ειδικών καλαθοφόρων ανυψωτικών µηχανηµάτων οχηµάτων. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.. 225/89 και Π.. 31/90). ΚΣΕ-Κ2: Επαρκής φωτισµός της θέσης εργασίας και χρήση ατοµικών µέσων προστασίας (κράνη γάντια). (Άρθρο 19 παρ. 2 και άρθρο 25 παρ. 2 & 4 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Έλεγχος της επικίνδυνης ζώνης κατά τη χρήση του µηχανήµατος και απαγόρευση της παρουσίας εργαζοµένων µέσα σε αυτή. (Άρθρο 9 παρ. 2.3 του Π.. 395/94). Η4. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΛΑΙΣΙΩΝ ΥΠΟΣΤΥΛΩΣΗΣ Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Κτύπηµα από κινούµενο πλαίσιο (µεταφορά ανύψωση τοποθέτηση). Κ3: Κτύπηµα από χειρωνακτική διακίνηση φορτίων σε ασταθή & ακατάλληλη θέση. Κ4: Έλλειψη επαρκούς φωτισµού. Κ5: Εύφλεκτα αέρια & θερµές εργασίες (συγκόλλησης - κοπής µετάλλων). ΚΣΕ-Κ1: Χρήση ειδικών καλαθιών (2 πλατφόρµες εργασίας) µε προστασία έναντι πτώσης. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Χρήση του µηχανικού εξοπλισµού σύµφωνα µε τις οδηγίες του κατασκευαστή. (Άρθρο 3, 4 & 5 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Έλεγχος της ζώνης κινδύνου κατά τη χρήση του µηχανήµατος και απαγόρευση παρουσίας εργαζοµένων µέσα σε αυτή. (Άρθρο 9 παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ3: Χρήση ειδικών µεταλλικών τάκων προσωρινής υποστήριξης των πλαισίων. (Άρθρο 3 του Π.. 397/1994). ΚΣΕ-Κ4: Ένταση φωτισµού ανάλογη της εργασίας. (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: α) Αρχικός έλεγχος συγκέντρωσης αερίων (π.χ. µεθάνιο), β) απαγόρευση εργασιών, όταν το ποσοστό συγκέντρωσης αερίου > 10% του κατώτατου ορίου έκρηξης, γ) αύξηση του παρεχόµενου αέρα για µείωση του αερίου < 10% του κατώτατου ορίου έκρηξης και δ) χρήση εξοπλισµού πυρόσβεσης. ( Άρθρο 23 παρ. 12, 13, 14, 15, 16 & 17 του Π.. 225/89).

Η5. ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΓΚΥΡΙΩΝ Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Πτώση από χειρωνακτική διακίνηση φορτίων, όπου η σωµατική προσπάθεια καταβάλλεται σε ασταθή θέση (έδραση ποδιών σε ακατάλληλο δάπεδο). Κ3: Έκθεση σε θόρυβο, ο οποίος αυξάνεται µε την ανάκλαση στις παρειές της σήραγγας. ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Απαγόρευση εργαζοµένων πάνω στο βραχίονα του διατρητικού µηχανήµατος. (Άρθρο 12 παρ. 3 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Χρήση των ειδικών «καλαθιών» του jumbo. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: ιάθεση και χρήση των ατοµικών µέσων προστασίας της ακοής όταν ταυτόχρονα γίνεται και διάτρηση. (Άρθρο 20 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: ιάθεση και χρήση ατοµικών µέσων προστασίας της αναπνοής και παράλληλα υγρή διάτρηση. (Άρθρο 22 παρ. 2 και άρθρο 28 παρ. 8 του Π.. 225/89). Κ4: Έκθεση σε σκόνη, καπνό και επιβλαβή αέρια. ΚΣΕ-Κ2: Κατά την τοποθέτηση των αγκυρίων εντός των διατρηµάτων (όταν χειρωνακτικά υπάρχει δυσκολία κατά την ώθηση), υποβοήθηση µε ειδικούς άκαµπτους και αµετακίνητους τάκους και ειδική βάση στην κεφαλή τους για υποδοχή του άκρου του αγκυρίου. (Άρθρο 3 του Π.. 397/94). Η6. ΞΗΡΗ ΜΕΘΟ ΟΣ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗΣ Κ1: Έκθεση σε σκόνη περιέχουσα χαλαζία (πυριτίαση). Κ2: Έκθεση σε χηµικές ουσίες παθήσεις και προσβολές του δέρµατος και των µατιών από τη χρήση αλκαλικών επιταχυντών. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση κλειστών µηχανών εκτόξευσης. (Άρθρο 3 παρ. 1 & 2 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση µίγµατος µε τσιµέντο χωρίς επιταχυντή ή εναλλακτικά χρήση ελαφρώς υγρών αδρανών, ενώ παράλληλα κατάλληλος σχεδιασµός του ακροφύσιου. Μέριµνα για κατάλληλη απόσταση από την επιφάνεια εκτόξευσης (1,5µ. έως 2,0µ.) και κάθετα σε αυτή για την αποφυγή αναπήδησης του µίγµατος. (Άρθρο 3 παρ. 3 του Π.. 395/94 και άρθρο 6 παρ. 1,2 του Π.. 338/2001). Κ3: Έκθεση σε θόρυβο. ΚΣΕ-Κ3: Εγκατάσταση κατάλληλου συστήµατος ηχοµόνωσης. (Άρθρο 20 παρ. Αβ του Π.. 225/89).

Η7. ΕΚΤΟΞΕΥΟΜΕΝΟ ΣΚΥΡΟ ΕΜΑ (GUNITE) Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Αναπήδηση (rebound). Μέρος των υλικών ανακλώνται επί της επιφάνειας εφαρµογής. Κ3: Έκθεση σε χηµικές ουσίες από πρόσθετα ή πρόσµικτα (υδρύαλο ή άλλα προϊόντα αλουµινικής βάσης), η οποία προκαλεί παθήσεις του δέρµατος και των µατιών. Κ4: Έκθεση σε σκόνη. Κ5: Αστοχία σωληνώσεων ή συνδέσεων µε πεπιεσµένο αέρα. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση ειδικού εξοπλισµού µε ειδική πλατφόρµα εργασίας «καλάθι». (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση µηχανικών βραχιόνων εκτόξευσης και κατάλληλη απόσταση του ακροφύσιου από την επιφάνεια διάστρωσης (από 0,50µ. έως 1,50µ. και πάντως όχι µεγαλύτερη από 2,0µ.), όπως και αποφυγή λοξής διάταξής του. Η αναθεώρηση της σύνθεσης του µίγµατος µπορεί να µειώσει την αναπήδηση. ΚΣΕ-Κ3: Χρήση ΜΑΠ, όπως ολόσωµη προστατευτική ενδυµασία, κράνη προστασίας µε προσωπίδα, γάντια προστασίας έναντι µηχανικών κινδύνων και κατάλληλα υποδήµατα. (Άρθρα 24 & 25 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: Χρήση µέσων προστασίας της αναπνοής (άρθρο 25 παρ. 8 του Π.. 225/89) και επαρκής αερισµός στο µέτωπο (άρθρο 16 του Π. 225/89). Στην υγρή µέθοδο, χρήση µη αλκαλικών επιταχυντών και στην ξηρή µέθοδο, χρήση ελαφρώς υγρών αδρανών (Άρθρο 6 παρ.2 του Π.. 338/2001). ΚΣΕ-Κ5: Χρήση πιστοποιηµένων οπλισµένων σωλήνων και συνδέσµων και τακτικός έλεγχος αυτών. (Άρθρο 9 παρ. 2.25 του Π.. 395/94). Η8. ΕΞΟΥ ΕΤΕΡΩΣΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ & ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΩΝ Κ1: Τραυµατισµός από την ανεξέλεγκτη κίνηση της µάνικας. Κ2: Τραυµατισµός από ανεξέλεγκτη εκτόξευση υλικών του µίγµατος. ΚΣΕ-Κ1: Έλεγχος του άκρου της µάνικας. ΚΣΕ-Κ1: Αποµάκρυνση από τη ζώνη κινδύνου, όταν υπάρχει κίνηση της µάνικας µε εκτοξευόµενο σκυρόδεµα. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Έλεγχος της επικίνδυνης ζώνης από το χειριστή της εγκατάστασης. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.. 395/94).

Η9. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗΣ Κ1: Αναπήδηση (rebound). Μέρος των υλικών ανακλώνται επί της επιφάνειας εφαρµογής. Κ2: Έκθεση σε χηµικές ουσίες από πρόσθετα ή πρόσµικτα (υδρύαλο ή άλλα προϊόντα αλουµινικής βάσης), η οποία προκαλεί παθήσεις του δέρµατος και των µατιών. Κ3: Έκθεση σε σκόνη. Κ4: Αστοχία σωληνώσεων ή συνδέσεων µε πεπιεσµένο αέρα. Κ5: Εµπλοκή εργαζόµενου µε κινούµενο τµήµα του µηχανικού εξοπλισµού. Κ6: Εκτόξευση υλικών από το ακροφύσιο κατά τη διάρκεια του χειρισµού. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση µηχανικών βραχιόνων εκτόξευσης και κατάλληλη απόσταση του ακροφύσιου από την επιφάνεια διάστρωσης (από 0,50µ. έως 1,50µ. και πάντως όχι µεγαλύτερη από 2,0µ.), όπως και αποφυγή λοξής διάταξής του. Η αναθεώρηση της σύνθεσης του µίγµατος µπορεί να µειώσει την αναπήδηση. ΚΣΕ-Κ2: Χρήση ΜΑΠ, όπως ολόσωµη προστατευτική ενδυµασία, κράνη προστασίας µε προσωπίδα, γάντια προστασίας έναντι µηχανικών κινδύνων και κατάλληλα υποδήµατα. (Άρθρο 25 του Π.. 225/89 και Π.. 396/94). ΚΣΕ-Κ3: Χρήση µέσων προστασίας της αναπνοής και επαρκής αερισµός στο µέτωπο. (Άρθρο 25 παρ. 8 του Π.. 225/89). Στην υγρή µέθοδο, χρήση µη αλκαλικών επιταχυντών και στην ξηρή µέθοδο, χρήση ελαφρώς υγρών αδρανών (Άρθρο 6 παρ.2 του Π.. 338/2001). ΚΣΕ-Κ4: Χρήση πιστοποιηµένων οπλισµένων σωλήνων και συνδέσµων και τακτικός έλεγχος αυτών. (Άρθρο 9 παρ. 2.25 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ5: Απαγόρευση άλλης δραστηριότητας εντός της επικίνδυνης ζώνης. (Άρθρο 9 παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ5, Κ6: Χειρισµός από αδειούχο χειριστή. (Άρθρο 46 παρ. α του Π.. 1073/81 και Π.. 31/90). Κ7: Έµφραξη του ακροφύσιου ή των σωληνώσεων. ΚΣΕ-Κ6, Κ7: υνατότητα άµεσης διακοπής του κύριου αεροσυµπιεστή, της µηχανής εκτόξευσης, της αντλίας του επιταχυντή και του αέρα στο ακροφύσιο. (Άρθρο 9 παρ. 2.6, 2.7 & 2.8 του Π.. 395/94). Η10. ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗΣ Κ1: Εµπλοκή µελών (π.χ. άνω άκρων) εργαζόµενου µε τµήµα του µηχανήµατος, το οποίο τέθηκε σε ακούσια λειτουργία. Κ2: Προσβολή του δέρµατος και των µατιών από διαρροή επιταχυντή που περιέχει αλκαλικά συστατικά. ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση αφαίρεσης µηχανισµών ασφαλείας και προστασίας του εργαζόµενου από τον εξοπλισµό και τα τµήµατα αυτού. (Άρθρο 9 παρ. 2.6, 2.7 & 2.8 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ1: Πλήρης ακινητοποίηση του µηχανήµατος και κάθε µηχανικού τµήµατος κατά τη διάρκεια της συντήρησης. (Άρθρο 9 παρ. 2.19 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση επιταχυντών χωρίς αλκαλική σύσταση και χρήση των κατάλληλων ατοµικών µέσων προστασίας. (Άρθρα 24 & 25 του Π.. 225/89 και άρθρο 6 παρ. 2 του Π.. 338/2001).

Θ. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) Θ1. ΦΟΡΤΩΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΕΚΣΚΑΦΗΣ Κ1: Σύνθλιψη ή κτύπηµα από κινούµενο εξοπλισµό εργασίας (µηχανήµατα ή οχήµατα) ή από κινητά εξαρτήµατα αυτού ή µεταξύ τους. Κ2: Κτύπηµα από πτώση γεωυλικών. Κ3: Έκθεση σε σκόνη και θόρυβο. Κ4: Πτώση στο αυτό επίπεδο κατά το βάδισµα πάνω σε επικίνδυνα αντικείµενα (π.χ. διάσπαρτα γεωυλικά κ.λ.π.) Κ5: Άσκαστα εναποµένοντα εκρηκτικά υλικά. ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση άλλων εργασιών µέσα στη ζώνη φόρτωσης (επικίνδυνη ζώνη). (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ1: Χειρισµός από αδειούχους χειριστές και οδηγούς. (Άρθρο 12 παρ. 4 ΠΑΡ. ΙV Τµήµα ΙΙ Μέρος Β παρ.8.2 του Π.. 305/96 & άρθρο 46 παρ. α του Π.. 1073/81 και Π.. 31/90). ΚΣΕ-Κ2: Ύπαρξη σκεπαστού θαλάµου οδήγησης που να προστατεύει το χειριστή από πτώση ή µετατόπιση υλικών και αποφυγή υπερφόρτωσης των οχηµάτων µεταφοράς. (Άρθρο 14 παρ. 3 του Π.. 225/89 & άρθρο 12 παρ. 4 ΠΑΡ. ΙV Τµήµα ΙΙ Μέρος Β παρ.8.4 του Π.. 305/96). ΚΣΕ-Κ2: Έλεγχος των παρειών και του θόλου της σήραγγας πριν τη διαδικασία φόρτωσης. (Άρθρο 9 παρ. 4 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Επαρκής αερισµός, συχνή διαβροχή των χαλαρών υλικών και χρήση ατοµικών µέσων προστασίας της ακοής. (Άρθρο 16 παρ. 5 & 6 και άρθρο 20 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: ιατήρηση σε καλή κατάσταση της εδαφικής επιφάνειας κύλισης των οχηµάτων και επαρκής φωτισµός στη θέση εργασίας. (Άρθρο 37 παρ. 1 του Π.. 1073/81, άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.15 του Π.. 395/94 και άρθρο 19 παρ. 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ5: Έλεγχος από το γοµωτή για τυχόν άσκαστους υπονόµους πριν τη διαδικασία φόρτωσης των γεωυλικών. (Άρθρο 12 παρ. 14 του Π.. 225/89).

Θ2. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΙΠΛΑ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κ1: Κτύπηµα από κινούµενο όχηµα. Κ2: Κτύπηµα από πτώση αντικειµένων κατά τη µεταφορά γεωυλικών. Κ3: Έκθεση σε σκόνη. ΚΣΕ-Κ1: Σηµατοδότηση των χώρων εργασίας και των χώρων κυκλοφορίας οχηµάτων και όταν αυτή είναι δυσδιάκριτη χρήση φωτεινών ή ηχητικών ενδείξεων. (Άρθρο 11 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απόσταση ασφαλείας και επιβολή ορίων ταχύτητας. (Άρθρο 8 παρ. ε του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Επαρκής φωτισµός. (Άρθρο 19 παρ.1 & 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Απαγόρευση υπερφόρτωσης των οχηµάτων αποκοµιδής (αποφυγή της αθέλητης πτώσης απορριµµάτων και µπαζών). (Άρθρο 14 παρ. 9 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Συχνή διαβροχή των χαλαρών υλικών και συντήρηση του δαπέδου κυκλοφορίας των οχηµάτων. (Άρθρο 22 παρ. 4 του Π.. 225/89). Θ3. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΙΠΛΑ ΑΠΟ ΣΚΑΜΜΑΤΑ Κ1: Ανατροπή αυτοκινήτου. Κ2: Κτύπηµα από πτώσεις γεωυλικών κατά τη µεταφορά τους. ΚΣΕ-Κ1: Σηµατοδότηση των χώρων εργασίας και των χώρων κυκλοφορίας οχηµάτων και όταν αυτή είναι δυσδιάκριτη χρήση φωτεινών ή ηχητικών ενδείξεων. (Άρθρο 11 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απόσταση ασφαλείας από το περίγραµµα της εκσκαφής και επιβολή ορίων ταχύτητας. (Άρθρο 12 παρ. 4 ΠΑΡ. ΙV Τµήµα ΙΙ Μέρος Β παρ. 8.3 & 10.4 του Π.. 305/96). ΚΣΕ-Κ2: Απαγόρευση υπερφόρτωσης των οχηµάτων αποκοµιδής (αποφυγή της αθέλητης πτώσης µπαζών). (Άρθρο 14 παρ. 9 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Επαρκής φωτισµός. (Άρθρο 19 παρ. 1 & 2 του Π.. 225/89).

Θ4. ΕΛΙΓΜΟΙ ΟΧΗΜΑΤΩΝ & ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ Κ1: Κτύπηµα από κινούµενο όχηµα ή µηχάνηµα έργου. Κ2: Συµπίεση ανάµεσα σε ακίνητο και κινούµενο ή συµπίεση µεταξύ κινούµενων αντικειµένων. ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Απαγόρευση εισόδου στην επικίνδυνη ζώνη. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Επισήµανση και επαρκής φωτισµός της περιοχής διεύρυνσης, όπου γίνονται οι ελιγµοί. (Άρθρο 11 και άρθρο 19 παρ. 1 & 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: υνατότητα οπτικού ελέγχου στο πίσω µέρος του οχήµατος. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.. 395/94). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Εφοδιασµός των οχηµάτων µε κατάλληλα ηχητικά συστήµατα προειδοποίησης, φώτα µπροστά µε δύο προβολείς και πίσω µε ένα προβολέα οπισθοπορείας. (Άρθρο 8 παρ. θ και άρθρο 14 παρ. 2 του Π.. 225/89). Θ5. ΟΠΙΣΘΟΠΟΡΕΙΑ ΟΧΗΜΑΤΩΝ & ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ Κ1: Κτύπηµα από κινούµενο µηχάνηµα έργου ή όχηµα. Κ2: Συµπίεση ανάµεσα σε ακίνητο και κινούµενο ή συµπίεση µεταξύ κινούµενων αντικειµένων. Κ3: Έκθεση σε σκόνη και καυσαέρια. (βλέπε Κεφάλαιο Κ) ΚΣΕ-Κ1, Κ2: ιαχωρισµός της κίνησης των οχηµάτων και των πεζών (πεζοί µε ανακλαστικά ενδύµατα) και επαρκής φωτισµός των οδών προσπέλασης. (Άρθρο 8 παρ. α άρθρο 25 παρ. 7 και άρθρο 19 παρ 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Κίνηση των πάσης φύσεως οχηµάτων µέσα στη σήραγγα µε την εµπρόσθια φορά του οχήµατος. Κίνηση κατά την αντίθετη φορά επιτρέπεται µόνο όταν το όχηµα διαθέτει περιστρεφόµενο θάλαµο οδήγησης ή αντίστοιχο ισοδύναµο σύστηµα. Κατ εξαίρεση και σε περίπτωση που οι διαστάσεις της σήραγγας δεν το επιτρέπουν, µπορεί να επιτραπεί η κατά την οπίσθια φορά κίνηση των οχηµάτων για ανώτατο µήκος 200µ. και µε την προϋπόθεση κατάλληλης εποπτείας. Πέραν αυτού του µήκους απαιτείται η κατασκευή διευρύνσεων για τον ελιγµό των οχηµάτων. (Άρθρο 8 παρ. στ του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Εφοδιασµός των οχηµάτων µε κατάλληλα ηχητικά συστήµατα προειδοποίησης, φώτα µπροστά (δύο προβολείς) και πίσω (ένα προβολέα οπισθοπορείας). Επιπλέον δυνατότητα ταχύτητας άνω των 25 χλµ/ώρα: δύο πίσω κόκκινους φανούς, δύο φανούς πέδησης, δύο κόκκινους ανακλαστήρες, φλάς εµπρός και πίσω. (Άρθρο 8 παρ. θ του Π.. 225/89).

Θ6. ΚΙΝΗΣΗ ΒΑΓΟΝΙΩΝ ΣΕ ΣΥΡΜΟΥΣ Κ1: Κτύπηµα από κινούµενο στοιχείο του. Κ2: Συµπίεση ανάµεσα σε ακίνητο και κινούµενο ή συµπίεση µεταξύ κινούµενων τµηµάτων του. Κ3: Βάδισµα γλίστρηµα & πτώση, από επικίνδυνα αντικείµενα. ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Απαγόρευση παραµονής και διέλευσης µεταξύ δύο βαγονιών ή µεταξύ βαγονιού και µηχανής έλξης ή πίσω από τα τελευταία βαγόνια. (Άρθρο 14 παρ. 15 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: ιαχωρισµός κίνησης των πεζών και του συρµού, ώστε να υπάρχει ελεύθερος χώρος τουλάχιστον 0,60µ. σε κάθε πλευρά από το εξωτερικό περίβληµα του οχήµατος και να απέχει τουλάχιστον 1µ. από θύρες, πύλες, εξόδους κινδύνου ή κλιµακοστάσια. (Άρθρο 4 παρ. 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: ιατήρηση καθαρών των διαδρόµων κυκλοφορίας των πεζών. (Άρθρο 37 παρ. 7 του Π.. 1073/81). Θ7. ΙΜΑΝΤΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Κ1: Εµπλοκή εργαζόµενου κατά την κίνηση του ιµάντα. ΚΣΕ-Κ1: ιαχωρισµός των διαδρόµων κυκλοφορίας από το σύστηµα κίνησης του ιµάντα. (Άρθρο 2 παρ. 13 του Π.. 212/76). ΚΣΕ-Κ1: Τοποθέτηση ανά συχνά διαστήµατα διακοπτών ασφαλείας άµεσης διακοπής της κίνησης του συστήµατος. (Άρθρο 2 παρ. 1, 3 & 10 του Π.. 212/76). Θ8. ΙΜΑΝΤΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΥΛΙΚΩΝ & ΕΚΦΟΡΤΩΣΗ ΣΕ ΣΥΡΜΟ Κ1: Έκθεση σε σκόνη. ΚΣΕ-Κ1: Ύπαρξη αυτόµατου συστήµατος κατάβρεξης στη ζώνη εκφόρτωσης υλικών ή φόρτωσης (Άρθρο 22 παρ. 4 του Π.. 225/89) ή εναλλακτικά κατασκευή κλειστού περιβλήµατος εξουδετέρωσης της σκόνης. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.24 του Π.. 395/94).

Θ9. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΛΙΚΩΝ ΕΚΣΚΑΦΗΣ ΕΚΤΟΣ ΦΡΕΑΤΟΣ Κ1: Κτύπηµα από κινούµενο αντικείµενο. Κ2: Κτύπηµα από πτώση αντικειµένων κατά τη διάρκεια χειρισµών. ΚΣΕ-Κ2: Λήψη όλων των αναγκαίων µέτρων για την προστασία των εργαζοµένων από πτώσεις αντικειµένων µε αποφυγή υπερφόρτωσης του κάδου µεταφοράς κατά την όρυξη φρεάτων. (Άρθρο 15 παρ. 1 του Π.. 225/89 & άρθρο 15 του Π.. 1073/81). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Απαγόρευση παραµονής στην επικίνδυνη ζώνη (κάτω από τον κάδο). (Άρθρο 69 παρ. ι του Π.. 1073/81). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Για την επικοινωνία εργαζοµένων σε φρέατα και επιφάνεια πέραν του συστήµατος τηλεπικοινωνίας (τηλεφωνική ή ασύρµατη) συνεχής παρουσία ατόµου στο στόµιο του φρέατος. (Άρθρο 15 παρ. 15 του Π.. 225/89 & άρθρο 17 του Π.. 1073/81). Θ10. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΥΛΙΚΩΝ ΕΝΤΟΣ & ΕΚΤΟΣ ΦΡΕΑΤΟΣ Κ1: Κτύπηµα από κινούµενο αιωρούµενο αντικείµενο. Κ2: Κτύπηµα από πτώση αντικειµένων κατά τη διάρκεια χειρισµών. ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Λήψη όλων των αναγκαίων µέτρων για την προστασία των εργαζοµένων από πτώσεις αντικειµένων µε κατάλληλη ανάρτηση των φορτίων και απαγόρευση επικίνδυνων ενεργειών κατά την όρυξη φρεάτων, όπως είναι: Η ελεύθερη αιώρηση φορτίου (χρήση σχοινιού οδηγού). Η χρήση φθαρµένων αρτανών, συρµατόσχοινων και ακατάλληλων αγκίστρων. Η ανάρτηση φορτίων υπό γωνία (µε άνισα σκέλη αρτανών). Η µεταφορά φορτίου προσδεδεµένου χαλαρά ή ανεπαρκώς. (Άρθρο 15 παρ. 1 του Π.. 225/89 & άρθρο 69 του Π.. 1073/81). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Απαγόρευση παραµονής στην επικίνδυνη ζώνη, κάτω από την τροχιά ανύψωσης. (Άρθρο 69 παρ. ι του Π.. 1073/81). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Για την επικοινωνία εργαζοµένων σε φρέατα και επιφάνεια πέραν του συστήµατος τηλεπικοινωνίας (τηλεφωνική ή ασύρµατη) συνεχής παρουσία ατόµου στο στόµιο του φρέατος. (Άρθρο 15 παρ. 15 του Π.. 225/89 & άρθρο 17 του Π.. 1073/81).

Ι. ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΕΝ ΥΣΗ ΣΗΡΑΓΓΑΣ Ι1. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΟΠΛΙΣΜΟΥ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΠΕΝ ΥΣΗΣ ΚΙΝ ΥΝΟΙ (Κ) Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Πτώση υλικών, εργαλείων κ.λ.π. από ύψος. ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Ύπαρξη πλευρικού στηθαίου ή κιγκλιδώµατος ύψους τουλάχιστον 1,0µ. από το δάπεδο µε χειρολισθήρα, ράβδο µεσοδιαστήµατος και θωράκιο ύψους 0,15µ. στις θέσεις εργασίας. Σε περίπτωση µεταλλικού χειρολισθήρα, αυτός πρέπει να είναι κυλινδρικός. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Επαρκές πλάτος δαπέδου εργασίας και ανάλογο µε την εργασία για την οποία προορίζεται. (Άρθρο 9 παρ. 3 του Π.. 225/89 και άρθρο 34 του Π.. 1073/81). Η πλατφόρµα - εξέδρα εργασίας µπορεί να επεκτείνεται µε κατάλληλη διάταξη για την προσωρινή στήριξη του προς τοποθέτηση οπλισµού. Ι2. ΚΙΝΗΤΟΣ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ - ΚΑΛΟΥΠΙ Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Πτώση υλικών, εργαλείων κ.λ.π. από ύψος. ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Ύπαρξη πλευρικού στηθαίου ή κιγκλιδώµατος ύψους τουλάχιστον 1,0µ. από το δάπεδο µε χειρολισθήρα, ράβδο µεσοδιαστήµατος και θωράκιο ύψους 0,15µ. στις θέσεις εργασίας. Σε περίπτωση µεταλλικού χειρολισθήρα, αυτός πρέπει να είναι κυλινδρικός. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Πρόσβαση στην εξέδρα µε κατάλληλα κατασκευασµένη κλίµακα, η οποία φέρει προστασία έναντι πτώσης. (Άρθρο 5 παρ. 1 του Π.. 225/89).

Ι3. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΛΛΟ-ΤΥΠΟΥ ΣΚΥΡΟ ΕΤΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΠΕΝ ΥΣΗΣ Κ1: Κίνδυνος πτώσης, εκσφενδόνισης υλικών, εργαλείων ή άλλων αντικειµένων από άλλες θέσεις εργασίας. Κ2: Έκθεση σε θόρυβο από εξωτερικό δονητή. Κ3: άπεδα εργασίας και διάδροµοι κυκλοφορίας γεµάτοι από άχρηστα υλικά, εργαλεία κ.λ.π. µε κίνδυνο σκοντάµµατος ή πρόσκρουσης σε αυτά. Κ4: Ανατροπή και πτώση. ΚΣΕ-Κ1: Εξασφάλιση µε κατάλληλα προστατευτικά µέσα των θέσεων εργασίας ή διαδρόµων κυκλοφορίας, όπου οι εργαζόµενοι είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από πτώση αντικειµένων από υπερκείµενες θέσεις, διαδρόµους κυκλοφορίας, στοιβαγµένα υλικά ή εγκαταστάσεις. (Άρθρο 9 παρ. 3 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση µέσων προστασίας ακοής (βύσµατα, ωτοασπίδες κ.λ.π.) κατά τη σκυροδέτηση. (Άρθρο 20 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ3, Κ4: Τακτοποίηση και διατήρηση καθαρών διαδρόµων και θέσεων εργασίας από άχρηστα υλικά. (Άρθρο 37 παρ. 7 του Π.. 1073/81). Κ. ΤΟΞΙΚΑ ΑΕΡΙΑ & ΣΚΟΝΗ ΑΠνΟ ΜΗΧΑΝΕ Σ ΚΙΝ ΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ)

Κ1: Έκθεση σε καυσαέρια µηχανών εσωτερικής καύσης. ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση χρήσης βενζινοκινητήρων σε υπόγειους χώρους. (Άρθρο 22 παρ. 5 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Ύπαρξη ειδικών φίλτρων ή άλλων κατάλληλων µέσων των µηχανών για τη δέσµευση των επιβλαβών καυσαερίων και καταλοίπων της καύσης, πριν αυτά διαχυθούν στον αέρα των χώρων εργασίας. (Άρθρο 22 παρ. 5 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Συντήρηση των µηχανών ανά τακτά χρονικά διαστήµατα σύµφωνα µε τις οδηγίες του κατασκευαστή και χρήση καυσίµου µε µικρή περιεκτικότητα σε επιβλαβή στοιχεία. (Άρθρο 22 παρ. 5 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Έλεγχος εκποµπής καυσαερίων και περιεκτικότητας σε µονοξείδιο του άνθρακα (CO) τουλάχιστον µία φορά κάθε µήνα. (Άρθρο 22 παρ. 6 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Επαρκής αερισµός από το κεντρικό σύστηµα παροχής. (Άρθρο 16 και άρθρο 18 παρ. 8 & 9 του Π.. 225/89). ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΤΙΜΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΩΝ ΑΕΡΙΩΝ [(οριακή τιµή έκθεσης σε ppm mg/m³) (ανώτατη οριακή τιµή έκθεσης σε ppm mg/m³)]. 1. Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) [(50-55) (300 330)]. 2. ιοξείδιο του άνθρακα (CO2).. [(5000-9000) (5000-54000)]. 3. Μονοξείδιο του αζώτου (NO) [(25-30)]. 4. ιοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2) [(5-9) (5-9)]. 5. ιοξείδιο του θείου (SΟ2). [(2-5) (5-13)].

Κ2. ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΣΚΟΝΗ Κ1: Έκθεση σε σκόνη (πυριτίαση, πνευµονοκονίαση και άλλες παθήσεις των πνευµόνων). ΚΣΕ-Κ1: Παροχή επαρκούς αερισµού, είτε από κεντρικό σύστηµα παροχής είτε από τοπικό σύστηµα αερισµού ή αναρρόφησης. (Άρθρο 16 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: έσµευση της σκόνης που παράγεται από διατρητικά µηχανήµατα στο σηµείο παραγωγής της, είτε µε σύγχρονη διοχέτευση νερού σε επαρκή ποσότητα και πίεση (υγρή διάτρηση) είτε µε κατάλληλους κονιοσυλλέκτες. (Άρθρο 22 παρ. 2 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Κατά τη χρήση εκρηκτικών υλών αποµάκρυνση όλων των εργαζοµένων από τους χώρους έκθεσης µέχρι τον επαρκή εξαερισµό των χώρων µετά την έκρηξη ή όπου είναι πρακτικά δυνατό διαβροχή των πετρωµάτων πριν την πυροδότηση στο µέτωπο. (Άρθρο 22 παρ. 3 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Κατά τη φόρτωση, µεταφορά και εκφόρτωση, συχνή διαβροχή των χαλαρών υλικών και συντήρηση του δαπέδου κυκλοφορίας των οχηµάτων. (Άρθρο 22 παρ. 4 του Π.. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Χρήση κατάλληλων µέσων προστασίας της αναπνοής. (Άρθρο 25 παρ. 8α του Π.. 225/89). Για σκόνη απλώς ενοχλητική η οριακή τιµή έκθεσης είναι α) για το αναπνεύσιµο κλάσµα αιωρούµενων σωµατιδίων: 5 mg/m³, ενώ για το εισπνεύσιµο 10 mg/m³, β) εάν η σκόνη περιέχει ελεύθερο κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου, οι αντίστοιχες τιµές υπολογίζονται ανάλογα µε την περιεκτικότητα της σκόνης σε αυτό το στοιχείο. (Άρθρο 3 του Π.. 77/1993). ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1. Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, Ασφάλεια & Υγεία στην Εργασία, Αθήνα 2007. 2. ITA Working Group, Health and Safety, Safe Working In Tunnelling, TBG & ITA, 1989. 3. Koichi,Ono., Health and Safety in Shotcreting, Japan Tunnelling Association (JTA), Report (1996). 4. OSHA Underground Construction, OSHA Standard 3115-06R 2003 (2003).