Α. Διδαγμένο κείμενο : Αριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια ( B1, 1-4 ) Α1. Μετάφραση Επομένως, οι ηθικές αρετές δε γεννιούνται μέσα μας εκ φύσεως ούτε όμως είναι αντίθετο με τη φύση μας να γεννιούνται μέσα μας, αλλά εμείς έχουμε από τη φύση την ιδιότητα να τις δεχτούμε, όμως τελειοποιούμαστε σ' αυτές με τον εθισμό. Ακόμα, σχετικά με όσα υπάρξουν μέσα μας εκ φύσεως, πρώτα βρισκόμαστε ε- φοδιασμένοι με τις δυνατότητες γι' αυτά και ύστερα προχωρούμε στις αντίστοιχες ενέργειες (αυτό είναι φανερ ό στις αισθήσεις: πραγματικά, δεν αποκτήσαμε τις αισθήσεις της όρασης ή της ακοής έχοντας δει πολλές φορές ή έχοντας ακούσει πολλές φορές, αλλά αντίθετα, έχοντας αυτές, κάναμε χρήση τους - δεν τις αποκτήσαμε έχοντας κάνει ξανά και ξανά χρήση τους). Όμως τις ηθικές αρετές τις αποκτούμε αφού πρώτα κάνουμε πράξη τις αντίστοιχες δυνατότητες, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις άλλες τέχνες όσα δηλαδή πρέπει να τα κάνουμε αφού τα μάθουμε, τα μαθαίνουμε κάνοντας τα για παράδειγμα, οι άνθρωποι γίνονται οικοδόμοι χτίζοντας οικοδομήματα και κιθαριστές παίζοντας κιθάρα έτσι λοιπόν, γινόμαστε και δίκαιοι κάνοντας δίκαιες πράξεις, σώφρονες κάνοντας σώφρονες πράξεις, ανδρείοι κάνοντας ανδρείες πράξεις. B1. Τα είδη των αρετών Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς Οι διανοητικές αρετές είναι οι αρετές που σχετίζονται με το «κυρίως έλλογον» μέρος της ψυχής και σε αυτές ανήκουν η σοφία, η σύνεση και η φρόνηση, ενώ οι ηθικές αρετές είναι αυτές που σχετίζονται με το «έλλογον» μέρος της ψυχής και σε αυτές ανήκουν η ανδρεία, η δικαιοσύνη, η γενναιότητα κ.λπ. Παρατηρούμε ότι οι αρετές -και των δύο ειδώνσχετίζονται με το λογικό μέρος της ψυχής. Αντιθέτως, το «άλογον» μέρος, που σχετίζεται με την τροφή, την ανάπτυξη του οργανισμού, τα κατώτερα πάθη και τις ορμές του ανθρώπου δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τις αρετές. Σελίδα 1
Ο τρόπος με τον οποίο κατακτάται η καθεμία κύριος υπεύθυνος για την μετάδοση / απόκτησή τους Α. οι διανοητικές αρετές ἡ μὲν διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν Η διαμόρφωση τους, η καλλιέργεια και η ανάπτυξή τους, επιτυγχάνεται κυρίως με τη διδασκαλία. Με τον τρόπο αυτό, ο Αριστοτέλης αποκλείει την παλιά αριστοκρατική αντίληψη, (σχολικό βιβλίο σελ.157 ) σύμφωνα με την οποία η αρετή υπάρχει εκ φύσεως στους αρίστους και διατυπώνει την άποψη ότι οι διανοητικές αρετές (σοφία, σύνεση κ.λπ.) αποκτιούνται από τους ανθρώπους μέσω της διδακτικής διαδικασίας. Επομένως, για την απόκτηση των διανοητικών αρετών είναι σαφές ότι σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο διδάσκαλος. Αυτός, με την ικανότητά του, το ζήλο, τη μεταδοτικότητά του, θα γίνει ο βασικός παράγοντας που θα εμφυσήσει και στη συνέχεια θα αυξήσει τις διανοητικές αρετές του νέου ανθρώπου. Ωστόσο, πρέπει να προσέξουμε τη λέξη «τό πλεῖον», η οποία φανερώνει ότι μπορεί η διδασκαλία να παίζει τον καθοριστικό ρόλο, όμως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που σε κάποιο βαθμό συμβάλλουν στην καλλιέργεια της διανοητικής αρετής. Μπορούμε να εικάσουμε ως τέτοιους τη δεκτικότητα του μαθητή, την ικανότητα του, τη συνέπεια του ως προς την παρακολούθηση της διδασκαλίας. διόπερ ἐμπειρίας δεῖται καὶ χρόνου.. Η απόκτηση τους απαιτεί χρόνο και μια εμπειρική διαδικασία. Πρόκειται για λογικές ανάγκες, εφόσον ο τρόπος απόκτησης τους είναι η διδασκαλία. Για να καλλιεργηθεί η διάνοια, η σοφία και η σύνεση, πρέπει να ακολουθηθεί μια μακροχρόνια διδακτική διαδικασία. Αυτή θα εξοπλίζει διαρκώς το μαθητευόμενο με εμπειρίες, με γνώσεις και με τον τρόπο αυτό θα συμβάλλει στην ανάπτυξη των πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου, δηλαδή στην αύξηση των διανοητικών αρετών. Β. οι ηθικές αρετές Σε αντίθεση με τις διανοητικές αρετές οι ηθικές αρετές γίνονται κτήμα του ανθρώπου με τη συνήθεια. Όσο δηλαδή ένας άνθρωπος συνηθίζει να ενεργεί με κάποιον τρόπο, τόσο περισσότερο αποκτά στο χαρακτήρα του την ιδιότητα αυτής της πράξης του. Δηλαδή, με το να εθίζεται ένας άνθρωπος σε δίκαιες, γενναίες κ.λπ. πράξεις, γίνεται δίκαιος, γενναίος κ.λπ.). Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι στις ηθικές αρετές -σε αντίθεση με τις διανοητικές, όπου ο διδάσκαλος έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο- αυτός που έχει την κύρια ευθύνη για την απόκτηση και την καλλιέργεια τους είναι ο άνθρωπος που προσπαθεί να τις αποκτήσει. Με την προσπάθεια του να εθιστεί στις ανάλογες ενέργειες, με το ζήλο και τη βούληση να γίνει ένα ηθικό και ενάρετο ον, καταφέρνει, μετά από συνειδητή επανάληψη και συνειδητή απόκτηση της Σελίδα 2
συνήθειας, να αποκτήσει πλέον την ηθική αρετή. (σχολικό βιβλίο σελ.157) ἡ δ' ἠθικὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται.. Η ίδια άποψη διατυπώνεται και από τον Πλάτωνα, ο οποίος λέει «έμφύεται πᾶσι τό πᾶν ῆθος διά έθος», δηλαδή ότι ο χαρακτήρας του ανθρώπου διαμορφώνεται από τη συνήθεια. Μάλιστα, ο Πλάτωνας λέει ότι ο άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει κάποια ψυχικά χαρακτηριστικά ήθη από τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης του. Ο Αριστοτέλης, για ν' αποδείξει ότι η ηθική αρετή γίνεται κτήμα του ανθρώπου μέσω της συνήθειας, αναφέρεται στην ετυμολογική συγγένεια μεταξύ των λέξεων ήθος και έθος. ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους Θεωρεί ότι η λέξη ήθος προέρχεται από τη λέξη έθος. Ωστόσο, πίστευε ότι μεταξύ των λέξεων που υπάρχει ετυμολογική συγγένεια, υπάρχει επίσης και συγγένεια σημασιολογική. Αν, λοιπόν, η λέξη ήθος προέρχεται από τη λέξη έθος, αυτό έγινε, γιατί υπάρχει σημασιολογική σχέση μεταξύ τους, υπάρχει σχέση αιτίου - αποτελέσματος. Δηλαδή το ήθος, λέξη με την οποία εννοούμε το χαρακτήρα, το ποιόν του ανθρώπου, έχει διαμορφωθεί εξαιτίας της συνήθειας του ανθρώπου, της επανάληψης δηλαδή κάποιων συμπεριφορών, οι οποίες έγιναν πια αναπόσπαστο στοιχείο του χαρακτήρα του. Στη συνέχεια προσπαθώντας να στηρίξει την άποψη του ότι οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν εκ φύσεως στον άνθρωπο, αλλά ότι διαμορφώνονται με τον εθισμό, αναφέρει ότι όσα υπάρχουν -αντιθέτως- εκ φύσεως, δεν μπορούν να αλλάξουν, όσο κι αν προσπαθεί κανείς. Χρησιμοποιεί γνωστά παραδείγματα από την καθημερινότητα και συγκεκριμένα από τη φύση. Αναφέρει την πέτρα και τη φωτιά, τα οποία δεν μπορούν να αλλάξουν με τον εθισμό μια φυσική τους ιδιότητα, για να καταλήξει στο γενικό συμπέρασμα ότι καμία εκ φύσεως ιδιότητα δε μεταβάλλεται μέσω της συνήθειας. Έτσι λοιπόν μέσω ενός επαγωγικού συλλογισμού θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι ηθικές και όχι οι διανοητικές αρετές- δεν υπάρχουν στον άνθρωπο εκ φύσεως όμως δεν υπάρχουν και σε αντίθεση με τη φύση. Ο άνθρωπος είναι προικισμένος με την ικανότητα να λάβει και να αναπτύξει τις ηθικές αρετές. Η φύση μπορεί να μην του εμφύσησε αυτές καθ' αυτές τις αρετές, όμως του εμφύσησε τη δύναμη, την προοπτική να τις αποκτήσει.ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι σε όλες τις ενέργειες υπάρχει ένας σκοπός «τελειουμένοις», όλα γίνονται αποσκοπώντας σε ένα τέλος. Εδώ ως ανώτερο σκοπό του ανθρώπου, θεωρεί ο φιλόσοφος την απόκτηση της αρετής.(σχολικό βιβλίο σελ.157) Και σε άλλο έργο του ο Αριστοτέλης λέει πως η αρετή είναι τελείωσίς τις. Θεωρεί δηλαδή ότι ο άνθρωπος ολοκληρώνεται, γίνεται τέλειος, με την απόκτηση της αρετής, εκπληρώνοντας έτσι τον σκοπό (τέλος) της ύπαρξης του. «...οἷς ὑπάρχει τὸ τέλος, σπουδαῖον <ὄν>, ταῦτα λέγεται τέλεια κατὰ γὰρ τὸ ἔχειν τὸ τέλος τέλεια». Σελίδα 3
B2. Ο τρόπος με τον οποίο οδηγείται ο Αριστοτέλης στη θέση «τὰς δ ἀρετάς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον» Ο Αριστοτέλης παραθέτει το δεύτερο επιχείρημα με σκοπό να υποστηρίξει «ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται.» Αυτό γίνεται σαφές από το επίρρημα Ἔτι που δηλώνει ότι, όσα θα πει, αποτελούν συνέχεια ή συμπλήρωμα των θέσεων που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα. Περιγράφει τι συμβαίνει σε όσα υπάρχουν εκ φύσεως, ώστε στη συνέχεια να αποδειχθεί ότι οι ηθικές αρετές, αφού δεν εμπίπτουν σε αυτόν τον κανόνα, δεν ανήκουν σε όσα υπάρχουν εκ φύσεως. Αναφέρει, λοιπόν, ότι όσα υπάρχουν εκ φύσεως ακολουθούν την εξής πορεία: πρώτα υπάρχουν οι δυνατότητες για να πραγματοποιηθούν οι ανάλογες ενέργειες και στη συνέχεια γίνονται οι αντίστοιχες αυτές ενέργειες. Ο άνθρωπος, δηλαδή, είναι προικισμένος εκ φύσεως με κάποια δυνατότητα και ακολούθως προβαίνει στην πραγματοποίηση αυτής της δυνατότητας. Δεν ακολουθείται η αντίθετη πορεία, δηλαδή πρώτα να κάνει κάποιες ενέργειες και μετά να αποκτά τη δυνατότητα για την ενέργεια αυτή. (σχολικό βιβλίο σελ.158) Είναι θεμελιώδης στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη η διάκριση συχνά αντιθετική των εννοιών δύναμις και ἐνέργεια. Δύναμις είναι η δυνατότητα που έχει ένα πράγμα ή ένα ον να γίνει ή να κάνει κάτι, ενώ η ἐνέργεια είναι η πραγμάτωση αυτής της δυνατότητας. Γενικά ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι η δεύτερη έχει μεγαλύτερη αξία από την πρώτη. Εδώ συνδέει τὰς δυνάμεις με το πρότερον και τὰς ἐνεργείας με το ὕστερον, εννοώντας ότι αἱ δυνάμεις έχουν χρονική μόνο προτεραιότητα έναντι τῶν ἐνεργειῶν και όχι αξιολογική. Συνεχίζει το συλλογισμό του χρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα από τον άνθρωπο και συγκεκριμένα από τις αισθήσεις του. Οι άνθρωποι είναι εκ των προτέρων προικισμένοι με τη δυνατότητα να βλέπουν και να ακούνε και ακολούθως προβαίνουν στην ενέργεια της όρασης και της ακοής. Έτσι, ο Αριστοτέλης -με τα παραδείγματα αυτά- στηρίζει την άποψη ότι τα εκ φύσεως υπάρχουν στον άνθρωπο ως δυνατότητες, οι οποίες μετουσιώνονται μετά σε πράξη για να φανεί ότι οι εκ φύσεως δυνατότητες δεν αποκτώνται με πολλές επαναλήψεις, αλλά υπάρχουν έμφυτες στον άνθρωπο. Μάλιστα, για να γίνει απολύτως κατανοητή η σκέψη του, ο Αριστοτέλης αναφέρει και την αντίθετη πορεία, ώστε να φανεί πόσο μακριά από την πραγματικότητα βρίσκεται: λέει, δηλαδή, ότι η ακοή και η όραση δεν αποκτήθηκαν από τον άνθρωπο, επειδή προηγουμένως προέβη πολλές φορές στην αντίστοιχη ενέργεια, στο να ακούει ή να βλέπει. Πρώτα διαθέτουμε τη δύναμη (δυνατότητα) και μετά προβαίνουμε στην ενέργεια. Αυτή η χρονική σειρά -υπενθυμίζουμε- ακολουθείται σε όσα υπάρχουν εκ φύσεως. Καταλήγει με τον τρόπο αυτό στη θέση «τὰς δ ἀρετάς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον» τεκμηρίωση της θέσης του Σελίδα 4
ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί τη μέθοδο της αναλογίας, για να δώσει στους ακροατές του να κατανοήσουν τη σκέψη του. Δηλαδή, όταν θέλει να μιλήσει για κάτι το οποίο δε μας είναι γνωστό (τρόπος απόκτησης των ηθικών αρετών), το παραλληλίζει με κάτι γνωστό (τρόπος απόκτησης των τεχνών). Έτσι, μέσω αυτού του παραλληλισμού, καθίσταται γνωστό και κατανοητό το μέχρι τώρα άγνωστο. Θεωρείται περίεργη εδώ η χρήση της λέξης τῶν ἄλλων, (σχολικό βιβλίο σελ.159) εφόσον οι αρετές δεν περιλαμβάνονται στις τέχνες. Και στον Γοργία του Πλάτωνα συναντάμε παρόμοια χρήση: «...ὑπὸ τῶν πολιτῶν καὶ τῶν ἄλλων ξένων». Παραθέτει παραδείγματα που προέρχονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες (οικοδομική τέχνη τέχνη της κιθάρας ) για να αποδείξει την πίστη του ότι καμιά τέχνη δεν υπάρχει έμφυτη στον άνθρωπο, αλλά όλες είναι αποτέλεσμα εξάσκησης και συνεχούς προσπάθειας. Πρώτον την οικοδομική τέχνη δεν την κατέχει κανείς εκ φύσεως, ώστε στη συνέχεια να προχωρά στην εφαρμογή της, δηλαδή στο χτίσιμο σπιτιών. Αντιθέτως, ακολουθείται αντίστροφη πορεία: με το να προβαίνει κανείς πολλές φορές στην ενέργεια της οικοδόμησης, με το να χτίζει πολλές φορές, φτάνει στο σημείο να αποκτήσει τη γνώση της οικοδομικής τέχνης. Επίσης, την κιθαριστική τέχνη δεν την κατέχει κανείς χωρίς κάποια προηγούμενη διαδικασία μάθησης, ώστε να μπορεί να παίζει κιθάρα. Αντιθέτως, πρώτα παίζει κιθάρα ο άνθρωπος και, μάλιστα, πολλές φορές, και στη συνέχεια -μετά από συνεχείς επαναλήψεις- γίνεται κάτοχος της κιθαριστικής τέχνης. (σχολικό βιβλίο σελ.159) Την ίδια άποψη, ότι δηλ. η τέχνη κατακτάται με την εξάσκηση, συναντάμε και στον Πλάτωνα, ο οποίος μάλιστα λέει ότι και το παιδικό παιχνίδι είναι μια μορφή εξάσκησης για την τέχνη που το παιδί προορίζεται να ασκήσει στο μέλλον «...καί φημι τὸν ὁτιοῦν ἀγαθὸν ἄνδρα μέλλοντα ἔσεσθαι τοῦτο αὐτὸ ἐκ παίδων εὐθὺς μελετᾶν δεῖν, παίζοντά τε καὶ σπουδάζοντα ἐν τοῖς τοῦ πράγματος ἑκάστοις προσήκουσ ιν». οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια. τὰ δ' ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι. Τέλος οι άνθρωποι αποκτούν τις ηθικές αρετές, αφού προηγουμένως επαναλάβουν πολλές φορές τις αντίστοιχες ηθικές πράξεις. Δηλαδή, αφού κάποιος πράξει επαναληπτικά, πράξεις δίκαιες, ανδρείες, σώφρονες, θα γίνει τελικά κάτοχος αυτών των αρετών, δηλαδή θα γίνει δίκαιος, ανδρείος, σώφρων. Με τον τρόπο αυτό, ο Αριστοτέλης ολοκληρώνει την αναλογία που έκανε ανάμεσα στις τέχνες και τις ηθικές αρετές. B3. ( Εισαγωγή σχολικό βιβλίο σελ. 152 153 ) Οι αρετές και τα μέρη της ψυχής (τριμερής διαίρεση ): Πριν από όλα όμως ο Αριστοτέλης χρειαζόταν να κάνει μια σημαντικότατη διάκριση. Ας παρακολουθήσουμε πώς οδηγήθηκε στη διάκριση αυτή: Η ψυχή του ανθρώπου, είπε ο Αριστοτέλης, αποτελείται κατ' αρχήν από δύο μέρη, από το λόγον ἔχον μέρος και από το ἄλογον (με δική μας διατύπωση: ο άνθρωπος ως ζωντανός οργανισμός λειτουργεί με δύο τρόπους: α) με βάση τη λογική του, β) με τρόπους που δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με το λογικό του). Η αρχική όμως αυτή διμερής "διαίρεση" κατέληξε σε μια τριμερή "διαίρεση", αφού ο Αριστοτέλης διέκρινε τελικά α) ένα Σελίδα 5
καθαρά ἄλογον μέρος της ψυχής, β) ένα καθαρά λόγον ἔχον μέρος της, και γ) ένα μέρος που μετέχει και του ἀλόγου και του λόγον ἔχοντος μέρους της ψυχής. Το πρώτο, είπε, έχει σχέση με τη διατροφή και την αύξηση του ανθρώπινου οργανισμού και άρα δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την αρετή το τρίτο (ο ίδιος το ονόμασε ἐπιθυμητικόν) έχει σχέση με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου (ηθικές αρετές), ενώ το δεύτερο, που αφορά απόλυτα και καθαρά το λογικό μας, έχει σχέση με τις διανοητικές μας αρετές (με τη σοφία λ.χ. ή τη φρόνηση). Έτσι ο Αριστοτέλης κατέληξε να διακρίνει τις ανθρώπινες αρετές σε ηθικές και διανοητικές. B4. Τύποι αρχαίας ελληνικής οὔσης Ουσιαστικά νέας ελληνικής ετυμολογία, ουσία,,παρόν, παρουσιαστικό, οντότητα ἔσχηκε σχέση, σχήμα, σχολείο, συνέχεια, έξη, εξοχή, πλεονέκτης, κάτοχος πεφυκότων φύση, φύλο, φυτό, φυλή, φυσιογνωμία. χρήση, χρήμα, χρέος, χρησάμενοι καταχραστής, χρησιμοποίηση, ιδιοχρησία.. Επίθετα νέας ελληνικής ανούσιος, εξουσιαστικός, εσθλός, ετυμολογικός, ουσιαστικός, ουσιώδης παροντικός.. ενοχικός, πολιούχος, σχετικός,.. αφύσικος, φυσιολάτρης, αυτοφυής, φυσιολογικός. χρηστικός, άχρηστος, εύχρηστος, κοινόχρηστος, χρησιμοθηρικός.. μανθάνομεν μάθηση, μαθητεία, μαθητής, ημιμάθεια. μαθησιακός, αμαθής, μαθηματικός.. Σελίδα 6
Γ. Αδίδακτο κείμενο Γ1. Μετάφραση Γιατί νομίζω ότι εσείς δεν αγνοείτε ότι πολλές πράξεις ήδη έχουν γίνει τέτοιες, που στην αρχή όλοι θεώρησαν ότι είναι συμφορές και συμπόνεσαν τους παθόντες, ύστερα δε για τις ίδιες αυτές πράξεις κατάλαβαν ότι έχουν γίνει αιτία των μεγαλύτερων αγαθών. Και γιατί πρέπει να αναφερθώ στα περαιτέρω; Αλλά και τώρα τις πόλεις τις πιο σημαντικές βέβαια, εννοώ δε την (πόλη) των Αθηναίων και των Θηβαίων, θα μπορούσαμε να βρούμε όχι από την ειρήνη να λαμβάνουν δύναμη (ή να προοδεύουν), αλλά από αυτά με τα οποία, αφού πρώτα δυστύχησαν στον πόλεμο, πάλι ανέκτησαν τη δύναμή τους, από αυτές τη μία να έχει καταστεί ηγεμόνας των Ελλήνων, ενώ την άλλη στο παρόν να έχει γίνει τόσο ισχυρή, όσο κανείς ποτέ ως τώρα δεν προσδόκησε ότι θα γίνει. Γιατί η δόξα και η μεγαλοπρέπεια δε συνηθίζουν να γεννιούνται από την αδράνεια, αλλά από τους αγώνες. Γ2. ὑμᾶς : ἕ πόρρω : πορρωτάτω ἀγαθῶν : εὖ αὑτὰς : ὑμῶν αὐτῶν ἡγεμόνα : τοῖς ἡγεμόσι(ν) οἶμαι : ᾤετο ὑπέλαβον : ὑπειλῆφθαι τοῖς παθοῦσι : τοῖς πεισομένοις ἔγνωσαν : γνοίη καταστᾶσαν : κατάστηθι Γ3α. ὑμᾶς: υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου «οὐκ ἀγνοεῖν» (ετεροπροσωπία) συμφοράς: κατηγορούμενο στο «ἃς» μέσω του συνδετικού «εἶναι» τοῖς παθοῦσι: επιθετική μετοχή που λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος «συνηχθέσθησαν» τί: επιρρηματικός προσδιορισμός, αιτιατική της αιτίας στο «δεῖ λέγειν» λαβούσας: κατηγορηματική μετοχή από το «εὕροιμεν ἂν», συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος «τὰς πόλεις», λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός στο«τὰς πόλεις» ἡγεμόνα: κατηγορούμενο στο «τήν μέν» μέσω του «καταστᾶσαν» Γ3β. Ὁ ῥήτωρ εἶπεν ὅτι αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῖεν. Ὁ ῥήτωρ εἶπεν τάς γάρ ἐπιφανείας και λαμπρότητας οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ ἐκ τῶν Σελίδα 7
ἀγώνων γίγνεσθαι φιλεῖν. Σελίδα 8