«Τα ατυχήματα είναι οι μεγαλύτεροι εφευρέτες». ΜΑΡΚ ΤΟΥΕΪΝ 1 ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΟΤΑΝ ΜΠΗΚΑ στην Ιατρική, το 1972, ήμουν ήδη διάσημος για την έρευνά μου σχετικά με τις εμπειρίες που αποκαλούσα «επιθανάτιες».. Παρόλο που δεν είχα γράψει ακόμη γι αυτού του είδους τις εμπειρίες, είχα μιλήσει τόσο πολλές φορές δημοσίως για τα ευρήματά μου, ώστε, αν και πρωτοετής φοιτητής, ήμουν ήδη γνωστός.. Δεν «εφηύρα το θάνατο», όπως μου έλεγαν αστειευόμενοι κάποιοι.. Στην πραγματικότητα, εξέτασα τις εμπειρίες αρκετών ανθρώπων που βρέθηκαν κοντά στο θάνατο και ανέλυσα τη διαδικασία του θανάτου στα επιμέρους στοιχεία της.. Αποκάλεσα «επιθανάτια εμπειρία» το συνδυασμό όλων ή μερικών από αυτά τα στοιχεία.. Τα ευρήματά μου με εξέπληξαν και, όταν αργότερα τα συγκέντρωσα στο βιβλίο μου Τι Είδα στον Άλλο Κόσμο 1, κατέπληξαν και τους υπόλοιπους ανθρώπους.. Ανακάλυψα ότι ήταν συχνή 1.. Εκδόσεις Μπουκουμάνη
12 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ εμπειρία για τους ετοιμοθάνατους να διασχίζουν ένα τούνελ και να κατευθύνονται προς ένα φως.. Σε αυτό το φως συναντούσαν συχνά άλλες πνευματικές οντότητες που βρίσκονταν εκεί για να διευκολύνουν τη μετάβασή τους στο θάνατο.. Πολλές φορές αυτές οι πνευματικές οντότητες ήταν νεκροί συγγενείς.. Άλλοτε ήταν οντότητες που περιγράφονταν από τα άτομα ως «Θεός» ή «Ιησούς».. Ήταν σύνηθες να συνομιλούν με τον Ιησού, ενώ κάποιοι διηγούνταν ότι ο Θεός τούς είχε πει πως δεν είχε έρθει ακόμη η ώρα να πεθάνουν.. Πολλοί από αυτούς που βίωσαν μια επιθανάτια εμπειρία, αφηγήθηκαν πώς βγήκαν από το σώμα τους και παρακολούθησαν από ψηλά τις ηρωικές προσπάθειες των γιατρών και των νοσοκόμων να τους σώσουν τη ζωή.. Μίλησα, επίσης, με πολλούς ανθρώπους που μου είπαν ότι είχαν βιώσει μια ανασκόπηση της ζωής τους, κατά την οποία «ξανάζησαν» τη ζωή τους.. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτή η ανασκόπηση συνοδευόταν από τα σχόλια μιας ανώτερης οντότητας.. Αυτοί οι άνθρωποι σπάνια ήθελαν να επιστρέψουν στο υλικό σώμα τους, αλλά, όταν τελικά επέστρεφαν, είχαν πλέον μια βαθιά αίσθηση ενός ανώτερου σκοπού, μια πεποίθηση ότι είχαν να επιτελέσουν ένα ανώτερο καθήκον πριν αναχωρήσουν για το πνευματικό πεδίο.. Αυτού του είδους οι εμπειρίες και αφηγήσεις δεν είχαν καταγραφεί ακόμη σε ιατρικά βιβλία και, ως εκ τούτου, πολλοί περίμεναν ότι η έρευνά μου και το επακόλουθο βιβλίο θα με δυσκόλευαν πολύ.. Ως φοιτητής της Ιατρικής που ερευνά ένα θέμα το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί πνευματικό ή ακόμα και θρησκευτικό, προετοιμάστηκα να αντιμετωπίσω τις προκαταλήψεις που πιστεύεται ότι διακατέχουν τον επιστημονικό κόσμο σχετικά με τέτοιου είδους ζητήματα.. Παρόλο που τα στοιχεία των επιθανάτιων εμπειριών ήταν ολοφάνερα από τότε που ο άνθρωπος μελέτησε για πρώτη φορά το θάνατο, η διερεύνησή τους θεωρούνταν ένα είδος ιεροσυλίας που θα με εξοστράκιζε από την επιστημονική κοινότητα.. Το ίδιο πίστευαν και μερικοί από τους πιο στενούς φίλους μου..
ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ 13 Προσωπικά, δεν ενδιαφερόμουν για την αποδοχή του προσωπικού της Ιατρικής Σχολής τόσο όσο ενδιαφέρονταν οι φίλοι μου.. Όπως οι περισσότεροι άνθρωποι στην ιστορία, συμπεριλαμβανομένων των γιατρών, είχα ακούσει και διαβάσει για «υπερ φυσικά» συμβάντα κατά τη στιγμή του θανάτου.. Γνώριζα αυτά τα συμβάντα είτε μέσω των αναγνωσμάτων μου είτε μέσω των προσωπικών εμπειριών μου.. Ως φοιτητής και καθηγητής Φιλοσοφίας, είχα διαβάσει πολλές αφηγήσεις για τη μετά θάνατον ζωή, συμπεριλαμβανομένων αυτών που καταγράφονται στο έργο του Πλάτωνα.. Επιπλέον, στη Βίβλο υπάρχουν αναφορές στο πνευματικό σώμα μας, ιδιαίτερα στην Α προς Κορινθίους Επιστολή, στην οποία ο Απόστολος Παύλος γράφει (15:44-45, 15:51): «Υπάρχει σώμα φυσικό, υπάρχει και σώμα πνευματικό.. ( ) Προσέξατε, σας λέγω, ένα μυστήριο: δεν θα πεθάνουμε όλοι, αλλά όλοι θα μεταβληθούμε» Στοιχεία επιθανάτιων εμπειριών συναντάμε και στην κλασική λογοτεχνία.. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δύσκολη ανασκόπηση ζωής του Σκρουτζ στη Χριστουγεννιάτικη Ιστορία, του Τσαρλς Ντίκενς, καθώς και η εξωσωματική εμπειρία κατά τη διάρκεια της μάχης που περιγράφεται από τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ στο βιβλίο Για Ποιον Χτυπά η Καμπάνα. Φυσικά, δεν απουσιάζουν οι ιστορίες που ακούμε από φίλους ή μέλη της οικογένειάς μας.. Ο ξάδερφός μου, ο Ρόνι, που βρέθηκε πολύ κοντά στο θάνατο ύστερα από μια εγχείρηση, μου διηγήθηκε ότι εισήλθε σε μια ουράνια διάσταση, όπου μια φωτεινή οντότητα του είπε πως δεν θα επέστρεφε στο υλικό σώμα του αν διέσχιζε ένα συγκεκριμένο όριο.. Τότε, ο Ρόνι στράφηκε και άρχισε να τρέχει όσο πιο γρήγορα μπορούσε μέχρι να επιστρέψει στο σώμα του.. Επιπλέον, υπάρχει η ιστορία του Τζορτζ Ρίτσι, ενός γιατρού από τη Βιρτζίνια, ο οποίος δηλώθηκε νεκρός σε στρατιωτικό νοσοκομείο του Τέξας και βίωσε μια από τις πιο απίστευτες επιθανάτιες εμπειρίες.. Η εμπειρία του περιλαμβάνει ένα εξωσωματικό ταξίδι μέχρι την άλλη άκρη της χώρας και ήταν τόσο ζωντανή, ώστε, όταν συνήλθε, ήταν σε θέση να ακολουθήσει
14 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ την ίδια διαδρομή.. Στην πραγματικότητα, η ιστορία του Ρίτσι ήταν αυτή που με ώθησε να συλλέξω παρόμοιες εμπειρίες από τους φοιτητές μου της Φιλοσοφίας, στο Πανεπιστήμιο Ιστ Καρολάινα όπου δίδασκα, και να αναζητήσω εκείνα τα κοινά στοιχεία που συνιστούν την εμπειρία που γνωρίζουμε πλέον ως «επιθανάτια εμπειρία».. Όταν έγινε γνωστό πως μελετάω αυτό το φαινόμενο, άνθρωποι που είχαν βρεθεί πολύ κοντά στο θάνατο επικοινώνησαν μαζί μου με κάθε δυνατό τρόπο.. Χάρη στην έρευνά μου, συνειδητοποίησαν ότι η εμπειρία τους δεν ήταν μοναδική, αλλά ότι εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είχαν βιώσει κάτι παρόμοιο με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.. Με έπαιρναν συχνά τηλέφωνο ή εμφανίζονταν στο σπίτι μου άνθρωποι που ήθελαν να διηγηθούν την ιστορία τους και να βεβαιωθούν ότι δεν ήταν τρελοί ή ότι δεν είχαν παραισθήσεις.. Ανακουφίζονταν όταν μάθαιναν πως υπήρχαν και άλλοι που βίωσαν παρόμοιες εμπειρίες, ενώ εγώ αποκτούσα ακόμα μία μελέτη περίπτωσης.. Όταν με πλησίαζε κάποιος έξω και μου ψιθύριζε «Έχω να σου πω μια απίστευτη ιστορία», η καρδιά μου άρχιζε να χτυπά δυνατά από ενθουσιασμό.. Έχουν περάσει αρκετές δεκαετίες από τότε, αλλά ακόμη με κατακλύζει το ίδιο συναίσθημα.. Το παράξενο είναι ότι πολλές από αυτές τις μελέτες περίπτωσης προέρχονταν από γιατρούς.. Θερμή υποδοχή της μελέτης των επιθανάτιων εμπειριών Όταν έφτασα στην Ιατρική Σχολή της Τζόρτζια, σε ηλικία είκοσι τεσσάρων ετών, δεν με εξέπληξε η θερμή υποδοχή του διδακτικού προσωπικού.. Τις δύο πρώτες εβδομάδες των μαθημάτων, τουλάχιστον οκτώ καθηγητές με κάλεσαν στο γραφείο ή το σπίτι τους για να μιλήσουμε σχετικά με τις επιθανάτιες εμπειρίες.. Ένας από αυτούς ήταν ο δρ Κλοντ Σταρ-Ράιτ, καθηγητής αιματολογίας, ο οποίος είχε βρεθεί σε δύσκολη θέση όταν κλήθηκε να επαναφέρει ένα φίλο του που υπέστη καρδιακή προσβολή..
ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ 15 Προς μεγάλη έκπληξη του Κλοντ, ο ασθενής θύμωσε όταν ανέκτησε τις αισθήσεις του.. Ο Κλοντ δεν έπαψε να αναρωτιέται τι είχε συμβεί και ανακάλυψε ότι ο φίλος του είχε βιώσει μια επιθανάτια εμπειρία, κατά τη διάρκεια της οποίας μεταφέρθηκε σε ένα ουράνιο μέρος από το οποίο δεν ήθελε να επιστρέψει.. Άλλοι γιατροί μού διηγήθηκαν δικές τους εμπειρίες σχετικά με το θάνατο, οι οποίες τους γεννούσαν ερωτήματα.. Ωστόσο, δεν μπορούσαν να τις περιγράψουν με λέξεις μέχρι τη στιγμή που άκουσαν για την έρευνά μου και συνειδητοποίησαν ότι είχαν γίνει μάρτυρες μιας επιθανάτιας εμπειρίας.. Άκουσα πολλές ιστορίες κατά τους πρώτους μήνες της φοίτησής μου στην Ιατρική Σχολή και όλες ταιριάζουν απόλυτα με την περιγραφή των επιθανάτιων εμπειριών στην οποία καταλήγω στο έργο μου.. Σχεδόν κάθε εβδομάδα άκουγα από κάποιον γιατρό, νοσοκόμο ή ασθενή μια νέα αφήγηση, που περιείχε αινιγματικά στοιχεία για τη μετά θάνατον ζωή.. Αυτή η σταθερή ροή πληροφοριών ήταν συγκλονιστική και επαλήθευε τα ευρήματα της έρευνάς μου.. Τότε συνέβη κάτι που άλλαξε τα πάντα.. Ήμουν στη σχολή, στον πάγκο με τα περιοδικά, και διάβαζα ένα άρθρο για τον Τζορτζ Ρέιμοντ Βάγκνερ, διάσημο παλαιστή στη δεκαετία του 1950, όταν με πλησίασε και μου συστήθηκε μια γοητευτική γυναίκα.. «Ρέιμοντ, είμαι η δρ Τζέιμισον», είπε και μου έδωσε το χέρι.. Η δρ Τζέιμισον ήταν σεβαστό μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας κι ένιωσα αμήχανα που με βρήκε να διαβάζω ένα άρθρο για κάποιον παλαιστή σε αντρικό περιοδικό.. Προσπάθησα να κρύψω το περιοδικό, αλλά στην πραγματικότητα δεν την ένοιαζε καθόλου.. Μου εξήγησε ότι η μητέρα της είχε πεθάνει πρόσφατα και ότι κατά τη διάρκεια του θανάτου της βίωσε κάτι που δεν εντόπισε στην έρευνά μου και δεν είχε ακούσει από κανέναν άλλον.. Επέμεινε να τη συνοδεύσω στο γραφείο της, για να μου αφηγηθεί ιδιαιτέρως όσα είχαν συμβεί.. Αφού καθίσαμε στο άνετο γραφείο της, μου διηγήθηκε μια ιστορία που όμοιά της δεν είχα ακούσει ως τότε..
16 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ «Πριν ξεκινήσουμε, θα ήθελα να σου πω ότι δεν μεγάλωσα σε θρησκευόμενη οικογένεια», μου εξήγησε.. «Οι γονείς μου δεν ήταν εναντίον της θρησκείας, απλώς δεν είχαν άποψη γι αυτό το θέμα.. Ως αποτέλεσμα, δεν είχα σκεφτεί ποτέ τη μετά θάνατον ζωή, μιας και δεν αποτελούσε θέμα συζήτησης στο σπίτι μας.. Πριν από δύο χρόνια περίπου, η μητέρα μου υπέστη καρδιακή προσβολή.. Ήταν απρόσμενο και συνέβη στο σπίτι.. Έτυχε να βρίσκομαι εκεί για επίσκεψη και προσπάθησα να την επαναφέρω με καρδιοαναπνευστική ανάνηψη.. Μπορείς να φανταστείς πόσο δύσκολο είναι να δίνεις στη μητέρα σου το φιλί της ζωής; Είναι ήδη αρκετά δύσκολο όταν πρόκειται για κάποιον άγνωστο, αλλά όταν πρόκειται για την ίδια τη μητέρα σου, είναι σχεδόν αβάσταχτο.. Συνέχισα για αρκετή ώρα, περίπου τριάντα λεπτά, μέχρι που κατάλαβα ότι ήταν ανώφελο να προσπαθήσω περισσότερο και ότι η μητέρα μου είχε πεθάνει.. Σταμάτησα και προσπάθησα να αναπνεύσω κανονικά.. Ήμουν εξαντλημένη και, για να είμαι ειλικρινής, δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω ότι η μητέρα μου είχε πεθάνει».. Ξαφνικά, η δρ Τζέιμισον ένιωσε να βγαίνει από το σώμα της.. Συνειδητοποίησε ότι βρισκόταν πάνω από το σώμα της και τη νεκρή μητέρα της, παρακολουθώντας τη σκηνή σαν να στεκόταν σε έναν εξώστη.. «Ο αποχωρισμός από το σώμα μου με αιφνιδίασε και, καθώς προσπαθούσα να συνέλθω, συνειδητοποίησα ότι αιωρούνταν κοντά μου και το πνευματικό σώμα της μητέρας μου.. Στεκόταν ακριβώς δίπλα μου!» Η δρ Τζέιμισον αποχαιρέτησε ήρεμα τη μητέρα της, η οποία χαμογελούσε και φαινόταν ευτυχισμένη μια εικόνα που ερχόταν σε αντίθεση με το νεκρό σώμα της που βρισκόταν από κάτω τους.. Τότε, η δρ Τζέιμισον παρατήρησε κάτι ακόμα που την εξέπληξε.. «Κοίταξα στην άκρη του δωματίου και παρατήρησα ότι είχε προκληθεί ένα ρήγμα στο σύμπαν, από όπου ένα φως ξεχυνόταν σαν νερό που έτρεχε από σπασμένο σωλήνα.. Από αυτό το
ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ 17 φως έβγαιναν άνθρωποι που γνώριζα χρόνια, νεκροί φίλοι της μητέρας μου, καθώς και άλλα άγνωστα πρόσωπα, που υπέθεσα ότι ήταν φίλοι της μητέρας μου τους οποίους δεν γνώριζα».. Η δρ Τζέιμισον συνέχισε να παρακολουθεί μέχρις ότου η μητέρα της χάθηκε μέσα στο φως.. Το τελευταίο πράγμα που είδε ήταν η τρυφερή συνάντηση της μητέρας της με όλους τους παλιούς φίλους της.. «Τότε το ρήγμα έκλεισε σαν έλικας ή σαν φακός φωτογραφικής μηχανής και το φως εξαφανίστηκε», συμπλήρωσε.. Η δρ Τζέιμισον δεν μπορούσε να πει με σιγουριά πόσο διήρκεσε αυτή η εμπειρία.. Έπειτα, βρέθηκε πάλι μέσα στο σώμα της, δίπλα στη μητέρα της, και σε πλήρη σύγχυση σχετικά με όσα είχαν συμβεί.. «Τι συμπεράσματα βγάζεις από αυτή την ιστορία;» με ρώτησε.. Δεν ήξερα τι να απαντήσω.. Μέχρι τότε είχα ακούσει δεκάδες συνηθισμένες επιθανάτιες εμπειρίες και άκουγα νέες αφηγήσεις κάθε εβδομάδα.. Ωστόσο, μπορούσα να κάνω ελάχιστα σχόλια σχετικά με τη συγκεκριμένη εμπειρία, καθώς δεν είχα συναντήσει κάτι παρόμοιο.. «Σε ρώτησα τι συμπεράσματα βγάζεις από την ιστορία μου», επανέλαβε.. «Πρόκειται για ενσυναίσθηση», απάντησα, χρησιμοποιώντας τη λέξη που δηλώνει την ταύτιση με τα συναισθήματα κάποιου άλλου.. «Πρόκειται, λοιπόν, για μια κοινή επιθανάτια εμπειρία».. «Γνωρίζετε πολλές τέτοιες περιπτώσεις;» με ρώτησε, φανερά ενθουσιασμένη από την απάντησή μου.. «Όχι, δρ Τζέιμισον, δυστυχώς είναι η πρώτη φορά που μου αφηγούνται κάτι τέτοιο», απάντησα.. Καθίσαμε στο γραφείο της και συνεχίσαμε να μιλάμε για την εμπειρία της, αλλά καταλήξαμε και οι δύο τελείως μπερδεμένοι σχετικά με αυτό που της είχε συμβεί.. «Κοινή επιθανάτια εμπειρία» Αυτή η φράση έμεινε στο μυαλό μου, αλλά δεν άκουσα κάτι παρόμοιο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, οπότε και γιατροί και νοσοκόμες άρχισαν
18 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ να μου αφηγούνται παράξενα συμβάντα που έζησαν στα δωμάτια ετοιμοθάνατων ασθενών.. Οι προκαταλήψεις της ιατρικής κοινότητας είχαν πια μειωθεί και συνειδητοποίησα ότι οι κοινές επιθανάτιες εμπειρίες υπάρχουν από τότε που έκανε την εμφάνισή της η ιατρική.. Απλώς οι γιατροί και οι νοσοκόμες δεν ενθαρρύνονταν να μιλήσουν για ζητήματα που θεωρούνταν περισσότερο πνευματικά παρά επιστημονικά.. Όπως μου εξήγησε ένας γιατρός της «παλιάς σχολής», «οποιαδήποτε συζήτηση πνευματικής φύσης θεωρούνταν ασέβεια προς τον ιατρικό όρκο μας.. Όταν συνέβαινε κάτι τέτοιο, το άφηνες πίσω σου και δεν μιλούσες ξανά γι αυτό».. Στη δεκαετία του 1980, όμως, η κατάσταση είχε αλλάξει, οι γιατροί ήταν πιο ανοιχτοί και μιλούσαν πλέον για τα πάντα, ακόμα και για τις επιθανάτιες εμπειρίες και τις κοινές επιθανάτιες εμπειρίες.. Αφού αποφοίτησα από την Ιατρική, άρχισα να δίνω διαλέξεις σε όλο τον κόσμο, όπου και αναφερόμουν σε αυτό που αποκαλούσα «εμπειρίες ενσυναίσθησης» ή «κοινές επιθανάτιες εμπειρίες».. Συχνά άκουγα ιστορίες από μέλη της ιατρικής κοινότητας που ένιωθαν την ανάγκη να μιλήσουν και σταδιακά συνειδητοποίησα ότι αυτού του είδους οι εμπειρίες ήταν πολύ πιο συχνές από όσο πίστευα.. Επίσης, ήταν σαφές ότι παρουσίαζαν κοινά χαρακτηριστικά με τις επιθανάτιες εμπειρίες, παρόλο που ομολογουμένως πολλά στοιχεία τους μου ήταν τελείως άγνωστα.. Για παράδειγμα, πολλοί μου αφηγήθηκαν πως το δωμάτιο άλλαζε σχήμα και ο χώρος πλημμύριζε από ένα μυστηριακό φως, δύο στοιχεία που δεν είχα συναντήσει στις επιθανάτιες εμπειρίες.. Ωστόσο, το πιο εντυπωσιακό από τα χαρακτηριστικά των κοινών επιθανάτιων εμπειριών ήταν η από κοινού ανασκόπηση της ζωής ενός αγαπημένου προσώπου.. Μια γυναίκα, την οποία θα αποκαλώ «Σούζαν», μου αφηγήθηκε τη θλιβερή αλλά αξιοσημείωτη εμπειρία που βίωσε κατά το θάνατο του ενήλικου γιου της από καρκίνο.. Καθώς ο γιος της έφευγε από τη ζωή, ένιωσε να φεύγει μαζί του πάνω σε ένα
ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ 19 σύννεφο, από όπου έγινε μάρτυρας πολλών σκηνών από τη ζωή του.. Κάποιες από αυτές τις σκηνές τής ήταν γνωστές, κυρίως αυτές από τα παιδικά και εφηβικά χρόνια του.. Κάποιες άλλες τής ήταν τελείως άγνωστες, κυρίως αυτές από την «προσωπική ζωή του», όπως την αποκαλούσε.. Δεν μοιράστηκε μαζί μου τις λεπτομέρειες αυτών των σκηνών, αλλά αρκέστηκε να πει ότι δεν ένιωσε καθόλου αμήχανα από όσα είδε.. Τα στοιχεία που αποκόμισε αυτή η γυναίκα από την ανασκόπηση της ζωής του γιου της ήταν τόσο ακριβή, ώστε αργότερα ήταν σε θέση να αναγνωρίσει φίλους του και να επισκεφτεί μέρη που είχε δει στο όραμα που μοιράστηκε με το γιο της.. Με εντυπωσίασε η κοινή επιθανάτια εμπειρία αυτής της γυναίκας ακριβώς επειδή αποκόμισε πληροφορίες μέχρι τότε άγνωστες σε αυτή, οι οποίες αποδείχθηκαν σωστές όταν τις επαλήθευσε.. Δεν επρόκειτο για δικές της αναμνήσεις που ζωντάνευαν.. Ωστόσο, δεν ήξερα τι συμπεράσματα να βγάλω από τέτοιου είδους αφηγήσεις, πέρα από το να αναγνωρίσω ότι αυτές οι εμπειρίες έμοιαζαν να αποκαλύπτουν νέες πτυχές της ζωής του αποθανόντος.. «Όλη η ζωή μας προβαλλόταν στο φως» Ακολουθεί άλλη μια αφήγηση τέτοιου είδους από την Ντάνα, μια γυναίκα που βίωσε από κοινού με τον άντρα της μια ανασκόπηση ζωής, η οποία περιείχε εικόνες και γεγονότα που προηγουμένως αγνοούσε.. Αυτή είναι η ιστορία με τα δικά της λόγια: «Στα πεντηκοστά πέμπτα γενέθλια του συζύγου μου, του Τζόνι, ο γιατρός του μας ενημέρωσε ότι ο Τζόνι έπασχε από καρκίνο του πνεύμονα και ότι του έμεναν περίπου έξι μήνες ζωής. Ένιωσα σαν να με χτύπησε κεραυνός. Δεν θυμάμαι καν τα λόγια του γιατρού, ήταν λες και συνειδητοποιούσα σταδιακά τι ήθελε να πει. Την επόμενη μέρα μπήκα στην τράπεζα όπου εργαζόμουν και παραιτήθηκα χωρίς δεύτερη σκέψη. Από εκείνη τη στιγμή και μέχρι
20 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ το θάνατο του Τζόνι, δεν αποχωριστήκαμε ο ένας τον άλλο περισσότερο από λίγες ώρες. Ήμουν συνέχεια δίπλα του στο νοσοκομείο και ήμαστε αγκαλιασμένοι όταν πέθανε. Τη στιγμή του θανάτου του, ένιωσα τον Τζόνι να διαπερνά το σώμα μου. Αισθάνθηκα σαν να με διαπερνά ηλεκτρικό ρεύμα, σαν να είχα βάλει το χέρι μου στην πρίζα, αλλά η αίσθηση ήταν πολύ πιο ήπια. Στη συνέχεια, όλη η ζωή μας μας περικύκλωσε και κάλυψε σε μια στιγμή το νοσοκομείο και τα πάντα στο χώρο. Υπήρχε ένα φως γύρω μας, ένα λευκό λαμπερό φως, το οποίο κατάλαβα αμέσως και το ήξερε και ο Τζόνι- ότι ήταν ο Χριστός. Όλα όσα είχαμε κάνει μαζί, προβάλλονταν σε εκείνο το φως. Επίσης, έμαθα διάφορα για τον Τζόνι. Τον είδα να κάνει κάποια πράγματα πριν παντρευτούμε. Ίσως σκέφτεστε ότι κάποια από αυτά ήταν προσωπικές στιγμές του και πράγματι ήταν. Ωστόσο, όσο παράξενο και αν ακούγεται, δεν υπήρχε λόγος να κρατάμε πια μυστικά. Είδα πράγματα που έκανε ο Τζόνι πριν παντρευτούμε, ακόμα και με άλλες γυναίκες όταν ήταν ακόμη πολύ νέος. Αργότερα τις έψαξα στο λεύκωμα του γυμνασίου του και κατάφερα να τις εντοπίσω χάρη σε όσα είχα δει κατά τη διάρκεια εκείνης της ανασκόπησης. Στη μέση της ανασκόπησης, είδα τον εαυτό μου στην αγκαλιά του νεκρού συζύγου μου, αλλά δεν ένιωσα άσχημα, επειδή ταυτόχρονα ήταν ζωντανός, ακριβώς δίπλα μου, ενώ παρακολουθούσαμε την κοινή ζωή μας. Εκείνη η ανασκόπηση ζωής έμοιαζε με κάλυμμα. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το περιγράψω. Μας περικύκλωναν σκηνές από όλα όσα ζήσαμε μαζί ή ξεχωριστά. Είναι αδύνατον να το περιγράψω με λόγια, αλλά όλο αυτό συνέβη μέσα σε μια λάμψη ακριβώς δίπλα στο κρεβάτι όπου ο σύζυγός μου είχε μόλις πεθάνει. Τότε, στη μέση αυτής της ανασκόπησης, το παιδί που είχαμε χάσει εξαιτίας μιας αποβολής όταν ήμουν ακόμη έφηβη, μας πλησίασε και μας αγκάλιασε. Δεν είχε ακριβώς ανθρώπινη μορφή, αλλά έμοιαζε περισσότερο με το περίγραμμα της γλυκιάς παρουσίας ενός μικρού κοριτσιού. Ένιωθα ότι βρισκόταν εκεί για να μας ανακουφίσει από όλα τα προβλήματα που προκάλεσε η απώλειά της. Θυμήθηκα μια φράση από τη Βίβλο: Και η ειρήνη του Θεού, που ξεπερνά κάθε
ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ 21 σκέψη, θα φρουρήσει τις καρδιές σας. Έτσι ακριβώς ένιωθα όσο βρισκόταν εκεί. Ένα από τα αστεία περιστατικά που συνέβησαν κατά την ανασκόπηση ήταν η επιστροφή μας στην Α Γυμνασίου, στη διάρκεια μιας εκδρομής στο Καπιτώλιο της Ατλάντας, όπου υπήρχε ένα διό ραμα. Βρισκόμαστε, λοιπόν, μέσα σε ένα κάλυμμα, παρακολουθώντας τους εαυτούς μας στη μέση ενός άλλου καλύμματος του διοράματος όπου, ως παιδιά, στεκόμαστε ο ένας δίπλα στον άλλο. Ξέσπασα σε γέλια και γέλασε και ο Τζόνι, ο οποίος βρισκόταν ακόμη ακριβώς δίπλα μου. Κάτι άλλο που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι σε κάποια σημεία υπήρχαν χωρίσματα ή προπετάσματα, τα οποία δεν μας επέτρεπαν να δούμε τα πάντα. Δεν μπορώ να το περιγράψω με λέξεις, αλλά αυτά τα εμπόδια έκρυβαν συγκεκριμένα κομμάτια της ζωής και των δυο μας. Δεν ξέρω τι κρυβόταν πίσω από αυτά, αλλά είμαι σίγουρη πως ήταν σκέψεις του Χριστού, ο οποίος μας έλεγε ότι κάποτε θα μπορέσουμε να δούμε τι βρίσκεται από πίσω».. «Ένα λαμπερό φως πλημμύρισε το δωμάτιο» Η εκδοχή των κοινών επιθανάτιων εμπειριών που με συναρπάζει περισσότερο είναι εκείνη που αφορά σε εμπειρίες οι οποίες βιώνονται από περισσότερους ανθρώπους.. Οι σκεπτικιστές μπο ρεί να αμφισβητήσουν μια κοινή επιθανάτια εμπειρία όταν αυτή βιώνεται από τον αποθανόντα και μόνο άλλο ένα άτομο, αλλά όταν γίνονται μάρτυρες περισσότεροι άνθρωποι, είναι δύσκολο μια τέτοια εμπειρία να αποδοθεί στην προσωπική φαντασία κάποιου.. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εμπειρία της οικογένειας Άντερσον, από ένα προάστιο της Ατλάντας, η οποία έζησε μια κοινή επιθανάτια εμπειρία ενώ ήταν συγκεντρωμένη για να συμπαρασταθεί στην ετοιμοθάνατη μητέρα.. Μια από τις αδερφές μού αφηγήθηκε την ακόλουθη ιστορία, την οποία στη συνέχεια επαλήθευσαν όλα τα μέλη της οικογένειας:
22 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ «Τη μέρα που πέθανε η μητέρα μου, οι δύο αδερφοί μου, η αδερφή μου, η γυναίκα του αδερφού μου κι εγώ ήμαστε μαζί της στο δωμάτιο. Η μητέρα μου δεν είχε μιλήσει για αρκετές ώρες και ανέπνεε πλέον με δυσκολία. Στην πραγματικότητα δεν ήμαστε ταραγμένοι, επειδή η μητέρα μου ήταν άρρωστη πολύ καιρό και ξέραμε ότι πλησίαζε το τέλος. Ξαφνικά, ένα δυνατό φως εμφανίστηκε στο δωμάτιο. Στην αρχή σκέφτηκα πως ήταν η αντανάκλαση από τα φώτα κάποιου αυτοκινήτου που περνούσε στο δρόμο, αν και ήξερα πως αυτό δεν ήταν αλήθεια, καθώς δεν επρόκειτο για γήινο φως. Έσπρωξα ελαφρά την αδερφή μου και, όταν στράφηκα προς το μέρος της, διαπίστωσα ότι κοίταζε και εκείνη το φως με γουρλωμένα μάτια. Ο αδερφός μου είχε μείνει κυριολεκτικά άναυδος και όλοι όσοι το είδαμε, ήμαστε αρχικά τρομαγμένοι. Τότε η μητέρα μου άφησε την τελευταία της πνοή και όλοι νιώσαμε ανακούφιση κατά κάποιον τρόπο. Εκείνη τη στιγμή είδαμε έντονες, φωτεινές λάμψεις, οι οποίες έμοιαζαν να ενώνονται και να παίρνουν το σχήμα μιας δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω πύλης. Οι λάμψεις έμοιαζαν με σύννεφα, αλλά αυτό είναι απλώς ένας παραλληλισμός. Παρακολουθήσαμε τη μητέρα μου να βγαίνει από το σώμα της και να περνάει την πύλη. Τη στιγμή που στεκόταν στην πύλη, μας κατέκλυσε ένα συναίσθημα απόλυτης ευτυχίας. Ο αδερφός μου το περιέγραψε σαν χορωδία χαρούμενων αισθημάτων και η αδερφή μου άκουσε μια ευχάριστη μελωδία, κάτι που δεν άκουσε κανείς από τους υπόλοιπους στο δωμάτιο. Οι λάμψεις που είδαμε ήταν τόσο έντονες, ώστε νιώσαμε την ανάγκη να διηγηθούμε όσα ζήσαμε στη νοσοκόμα του νοσοκομείου. Μας άκουσε με προσοχή και μας είπε ότι γνώριζε παρόμοια περιστατικά, καθώς πολύ συχνά η διαδικασία του θανάτου επηρεάζει τους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα στον ετοιμοθάνατο».. Στη συνέχεια παρατίθεται άλλη μια κοινή επιθανάτια εμπειρία, όπως μου τη διηγήθηκαν δύο γυναίκες ηλικίας περίπου σαράντα ετών, τις οποίες εδώ θα αποκαλέσω «Πατ» και «Νάνσι».. Ήταν η πρώτη φορά που άκουσα για τη συμμετοχή περισσότερων
ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ 23 ατόμων στην κοινή ανασκόπηση ζωής ενός αγαπημένου προσώπου που πεθαίνει.. Οι δύο αδερφές βρίσκονταν στο πλευρό της μητέρας τους, η οποία πέθαινε από καρκίνο του πνεύμονα.. Μια από αυτές μου αφηγήθηκε ότι ενώ η μητέρα της ανέπνεε με όλο και μεγαλύτερη δυσκολία, το δωμάτιο άρχισε να «φωτίζεται».. Οι δυο τους μου περιέγραψαν πώς το δωμάτιο άρχισε να στροβιλίζεται, γρήγορα στην αρχή και στη συνέχεια όλο και πιο αργά μέχρι που ο στροβιλισμός έπαψε.. Στη συνέχεια, βρέθηκαν δίπλα στη μητέρα τους, η οποία φαινόταν δεκαετίες νεότερη.. Έπειτα, οι δύο αδερφές διαπίστωσαν ότι συμμετείχαν στην ανασκόπηση της ζωής της μητέρας τους, η οποία περιείχε πολλές σκηνές που τις είχαν ζήσει και οι ίδιες, αλλά και σκηνές που τους ήταν άγνωστες.. Είδαν την πρώτη σχέση της μητέρας τους και βίωσαν την απογοήτευση του πρώτου χωρισμού της.. Είδαν πολλά γεγονότα μεγάλης σημασίας για τη μητέρα τους, όπως η βοήθεια που πρόσφερε σε παιδιά του σχολείου τους χωρίς ποτέ να το αποκαλύψει σε κανέναν.. Επίσης, ανακάλυψαν ότι η μητέρα τους έτρεφε αισθήματα για έναν άντρα από τη γειτονιά που είχε χάσει τη γυναίκα του και ότι ανυπομονούσε να τον γνωρίσει.. «Όσα είδαμε έμοιαζαν τόσο αληθινά, που νομίζαμε ότι είχαμε πεθάνει κι εμείς», μου εξομολογήθηκε η μια από τις αδερφές.. «Για μήνες μετά το συμβάν δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ό,τι είχε συμβεί, μέχρι που στο τέλος το αποδεχτήκαμε».. Αντικρίζοντας το άγνωστο Οι πιο παράξενες κοινές επιθανάτιες εμπειρίες που μου αφηγήθηκαν όταν ξεκινούσα την έρευνά μου, ήταν εκείνες που αποκαλώ «προφητικές εμπειρίες».. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια αυτών των κοινών επιθανάτιων εμπειριών αποκαλύπτεται ο επικείμενος θάνατος κάποιου που δεν αναμενόταν να φύγει από τη ζωή.. Αυτού του είδους οι εμπειρίες μού προκαλούσαν πραγματική
24 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ σύγχυση στην αρχή της έρευνάς μου, αλλά εξακολουθούν να με προβληματίζουν ακόμα και σήμερα.. Ακολουθεί μια τέτοιου είδους προφητική κοινή επιθανάτια εμπειρία, όπως μου την αφηγήθηκε ο Ντάνιελ, υπάλληλος σε ξενώνα περίθαλψης ανιάτων στη Βόρεια Καρολίνα.. «Ο πρώτος ασθενής μου που βίωσε μια προφητική επιθανάτια εμπειρία ενσυναίσθησης, όπως την περιγράφετε στο έργο σας, ήταν ένας ηλικιωμένος άντρας που έπασχε από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Η κατάσταση του κυρίου Σάικς επιδεινώθηκε σχετικά γρήγορα, αν λάβουμε υπόψη την ασθένεια και την ηλικία του πέθανε περίπου ένα χρόνο μετά τη διάγνωση. Είχα την ευκαιρία να γνωρίσω καλά τον ίδιο και τη γυναίκα του κατά την παραμονή τους στον ξενώνα όπου εργαζόμουν. Περίπου δύο μήνες πριν από το θάνατό του, ο κύριος Σάικς εισήλθε σε άγρυπνο κώμα, όπως θα το αποκαλούσα, σύνηθες για τους ασθενείς που βρίσκονται στο τελικό στάδιο της νόσου. Δεν ήξερε πού βρισκόταν και δεν αναγνώριζε τη γυναίκα και τα παιδιά του. Μιλούσε ασυνάρτητα και έμοιαζε να μην επικοινωνεί καθόλου με το περιβάλλον. Την εβδομάδα πριν από το θάνατό του, τόσο εγώ όσο και η νοσοκόμα παρατηρήσαμε ότι η συμπεριφορά του έγινε βίαιη. Η μέρα του θανάτου του ήταν διαφορετική κατά έναν μυστηριώδη τρόπο. Ανακάθισε στο κρεβάτι του και άρχισε να μιλάει λογικά, όπως θα μιλούσε ο καθένας μας, αλλά χωρίς να απευθύνεται σε εμάς. Κοίταζε προς τα πάνω και συζητούσε με τον Χιου. Μιλούσε δυνατά και καθαρά στον Χιου, κάποιες φορές ξεσπούσε σε γέλια, αλλά κυρίως συζητούσε σαν να έπινε καφέ με κάποιον σε μια καφετέρια». Το προσωπικό του ξενώνα υπέθεσε ότι ο Χιου ήταν κάποιος νεκρός συγγενής, αλλά η σύζυγος του κυρίου Σάικς τους εξήγησε ότι ο Χιου ήταν ο αδερφός του συζύγου της, που ζούσε στη Μασαχουσέτη.. Η κυρία Σάικς είχε μιλήσει με τον Χιου την προηγούμενη μέρα, για να τον ενημερώσει σχετικά με την κατάσταση του ετοιμοθάνατου συζύγου της..
ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ 25 «Η κυρία Σάικς μας είπε ότι ο Χιου ήταν ζωντανός και υγιής, αλλά, όπως φαντάζεστε, λίγο αργότερα μάθαμε πως ο Χιου υπέστη καρδιακή προσβολή και πέθανε περίπου την ίδια ώρα που ο κύριος Σάικς συνήλθε και άρχισε να μιλάει». Όταν η κυρία Σάικς έμαθε ότι ο Χιου είχε πεθάνει, η συνομιλία του συζύγου της μαζί του πήρε νέα διάσταση για όλους όσοι ήταν παρόντες.. Αρχικά πίστευαν ότι ο κύριος Σάικς παρουσίαζε συμπτώματα άνοιας, αλλά στη συνέχεια κατάλαβαν ότι, λίγο πριν από το θάνατό του, επικοινωνούσε με τον αδερφό του που μόλις είχε πεθάνει.. Τεχνικά σφάλματα Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1990, είχα ακούσει αφηγήσεις κοινών επιθανάτιων εμπειριών από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.. Παρόλο που είχα συλλέξει πολλές ιστορίες τέτοιου είδους, δεν ήμουν ακόμη σε θέση να βγάλω συμπεράσματα.. Κατέληξα, λοιπόν, να τις θεωρώ «ιατρικά τεχνικά σφάλματα», δηλαδή απρόσμενα ιατρικά ευρήματα που θα μπορούσαν να επανεξεταστούν στο μέλλον και να οδηγήσουν σε σημαντικά συμπεράσματα.. Η ιστορία της ιατρικής είναι γεμάτη από τεχνικά σφάλματα τέτοιου είδους, τα οποία στη συνέχεια εξετάστηκαν και άλλαξαν τον τρόπο θεραπείας και αντιμετώπισης των ασθενών.. Για παράδειγμα, ο Μπάρι Μάρσαλ και ο Ρόμπιν Γουόρεν, γιατροί από το Περθ της Αυστραλίας, παρατήρησαν ότι η φαρμακευτική αγωγή με αντιβιοτικά θεράπευε το στομαχικό έλκος των ασθενών που ακολουθούσαν την αγωγή για άλλους λόγους.. Δημοσίευσαν μια μελέτη που αποδείκνυε ότι το στομαχικό έλκος οφείλεται σε βακτήριο και όχι στο άγχος, όπως πίστευαν οι περισσότεροι ειδικοί μέχρι τότε.. Παρόλο που οι δύο γιατροί αντιμετωπίστηκαν με χλευασμό όταν παρουσίασαν τα ευρήματά τους σε διάφορα συνέδρια
26 ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ γαστρεντερολογίας, κάποιοι από τους συναδέρφους τους που τους παρακολούθησαν, διεξήγαν περαιτέρω έρευνες και ανακάλυψαν ότι οι δύο Αυστραλοί είχαν δίκιο.. Τα ευρήματά τους βασίστηκαν στις παρατηρήσεις τους και άλλαξαν τον τρόπο αντιμετώπισης του στομαχικού έλκους.. Η ριζοσπαστική άποψή τους, καθώς και η πεποίθησή τους ότι τα ευρήματά τους ήταν σημαντικά, εξασφάλισαν το 2005 στους δύο γιατρούς το Νόμπελ Ιατρικής για την «ανακάλυψη του Ελικοβακτηρίδιου του πυλωρού και το ρόλο του στην εμφάνιση γαστρίτιδας και στομαχικού έλκους».. Στην ιατρική συναντάμε πλήθος τέτοιων τεχνικών σφαλμάτων, δηλαδή ενδείξεων που οδηγούν σε περαιτέρω έρευνες.. Με τον ίδιο τρόπο αντιμετώπιζα κι εγώ εκείνη την εποχή τις κοινές επιθανάτιες εμπειρίες.. Ήμουν σίγουρος για την ύπαρξή τους και ήξερα ότι περιέχουν συναρπαστικές πληροφορίες, οι οποίες θα επηρέαζαν το μέλλον της μελέτης των επιθανάτιων εμπειριών.. Απλώς δεν γνώριζα αρκετές τέτοιες περιπτώσεις, ώστε να βγάλω ουσιαστικά συμπεράσματα.. Είχα μόνο ερωτηματικά σχετικά με τα λίγα που γνώριζα γι αυτές τις εμπειρίες κι έπρεπε να συλλέξω περισσότερα στοιχεία.. Έπρεπε να κάνω υπομονή..