ΕΚΘΕΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2003

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2003

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ...3 2.1 ΙΕΘΝΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ... 3 2.2 ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ.12 2.3 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ.. 28 2.4 ΕΓΧΩΡΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ...30 2.5 ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ... 40 3. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...46

1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα µηνύµατα από τη διεθνή οικονοµία συνεχίζουν να είναι ενθαρρυντικά. Πλείστοι οικονοµικοί αναλυτές εκτιµούν ότι η ανάκαµψη της διεθνούς οικονοµίας προοδευτικά θα ενδυναµωθεί µέχρι το τέλος του 2003. Κινητήριος δύναµη της διεθνούς ανάκαµψης είναι οι θετικές οικονοµικές εξελίξεις που παρατηρούνται στις Ηνωµένες Πολιτείες και στην Ασία, περιλαµβανοµένης και της Ιαπωνίας. Τα µηνύµατα είναι θετικά και από την πλευρά των χρηµατιστηριακών αξιών, µε όλους τους σηµαντικούς δείκτες να καταγράφουν άνοδο το µήνα Οκτώβριο. Η Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άφησαν αµετάβλητα τα βασικά τους επιτόκια, ενώ η Τράπεζα της Αγγλίας, µετά την Κεντρική Τράπεζα της Αυστραλίας, προέβη σε αύξηση των βασικών της επιτοκίων κατά 0,25 ποσοστιαίες µονάδες. Στις εγχώριες εξελίξεις, ο πληθωρισµός τον Οκτώβριο σηµείωσε άνοδο στο 4,09% σε σύγκριση µε 3,64% τον προηγούµενο µήνα. Η άνοδος του πληθωρισµού κατά τον Οκτώβριο, σε σύγκριση µε το Σεπτέµβριο, οφείλεται κυρίως στην αύξηση των τιµών των καυσίµων και των υπηρεσιών. Συνολικά, κατά την πρώτη δεκαµηνία του 2003 ο εγχώριος πληθωρισµός ανήλθε στο 4,32%, σε σύγκριση µε 2,78% την αντίστοιχη περίοδο του 2002. Η επιτάχυνση αυτή αντικατοπτρίζει σε µεγάλο βαθµό την αύξηση του ΦΠΑ από το 10,0% στο 13,0% από την 1 η Ιουλίου, 2002, και στη συνέχεια στο 15,0% από την 1 η Ιανουαρίου, 2003. Για ολόκληρο το έτος 2003 εκτιµάται ότι ο πληθωρισµός θα κυµανθεί γύρω στο 4,00%, σε σύγκριση µε 2,81% το 2002. Στο νοµισµατικό τοµέα, ο ρυθµός επέκτασης των τραπεζικών πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τοµέα τους πρώτους εννέα µήνες του έτους εξακολουθεί να παραµένει σε χαµηλά επίπεδα και να υπολείπεται αισθητά των ρυθµών που καταγράφηκαν την αντίστοιχη περίοδο του προηγούµενου έτους. Ειδικότερα, ο ετήσιος ρυθµός µεγέθυνσης των πιστώσεων επιβραδύνθηκε περαιτέρω το Σεπτέµβριο, φθάνοντας το 5,5%, σε σύγκριση µε 7,9% που σηµειώθηκε τον αντίστοιχο µήνα του 2002. Παράλληλα, στην αγορά χρήµατος εξακολουθούν να υφίστανται συνθήκες πλεονασµατικής τραπεζικής ρευστότητας. Ως εκ τούτου, για να διατηρήσει τα επιτόκια συµβατά µε την αντιπληθωριστική πολιτική της, η Κεντρική Τράπεζα συνεχίζει να παρεµβαίνει στη χρηµαταγορά µέσω δηµοπρασιών (depos) για απορρόφηση της πλεονασµατικής ρευστότητας και να υφίσταται το συνακόλουθο σοβαρό κόστος. Σε σχέση µε τον τοµέα του τουρισµού, η καθοδική τάση στις τουριστικές αφίξεις των τελευταίων µηνών, µε εξαίρεση την άνοδο που παρατηρήθηκε τον Αύγουστο, συνεχίστηκε και τον Οκτώβριο του 2003. Πιο συγκεκριµένα, οι τουριστικές αφίξεις τον Οκτώβριο µειώθηκαν κατά 2,7%, σε σύγκριση µε µείωση 6,3% τον Σεπτέµβριο του 2003 και άνοδο 2,3% τον Οκτώβριο του 2002. Για όλη την πρώτη δεκαµηνία του 2003, η µείωση των τουριστικών αφίξεων ήταν της τάξης του 6,1%, σε σύγκριση µε µείωση 11,3% το αντίστοιχο δεκάµηνο του 2002. Παράλληλα, το εισόδηµα από τον τουρισµό µειώθηκε κατά 10,5% την πρώτη εννιαµηνία του έτους. Ως προς το εξωτερικό εµπόριο, οι συνολικές εισαγωγές µειώθηκαν, σύµφωνα µε προκαταρκτικά στοιχεία, κατά 6,1% το πρώτο επτάµηνο του 2003, σε σύγκριση µε πτώση 3,5% το αντίστοιχο επτάµηνο του 2002. Μείωση, άνκαι µικρότερη, παρουσίασαν και οι εισαγωγές για εγχώρια κατανάλωση, εξαιρουµένων των πετρελαιοειδών και του στρατιωτικού υλικού.

2 Παράλληλα, οι συνολικές εξαγωγές παρουσίασαν πτώση κατά 5,5% το πρώτο επτάµηνο του 2003, λόγω της πτωτικής πορείας τόσο των επανεξαγωγών, όσο και των εγχώριων εξαγωγών. Ως αποτέλεσµα των πιο πάνω εξελίξεων, το έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου κατά την περίοδο Ιανουαρίου Ιουλίου 2003 ανήλθε στα 1.087,0 εκατ., έναντι 1.160,0 εκατ. το πρώτο επτάµηνο του 2002. Σε σχέση µε την ιδιωτική κατανάλωση, ο δείκτης όγκου λιανικών πωλήσεων µειώθηκε κατά 3,2% το πρώτο οκτάµηνο του 2003, σε σύγκριση µε αύξηση 0,1% την αντίστοιχη περίοδο του 2002. Η υποτονική πορεία του δείκτη όγκου λιανικών πωλήσεων αντικατοπτρίζει, εν µέρει, τη µείωση του ρυθµού αύξησης των λιανικών πωλήσεων των αυτοκινήτων κατά την ίδια περίοδο. Στην αγορά εργασίας, ο αριθµός των ανέργων αυξήθηκε και κατά τον Οκτώβριο του 2003, σε σύγκριση µε πέρυσι, συνεχίζοντας έτσι την ανοδική πορεία που ξεκίνησε από το Νοέµβριο του 2001. Συγκεκριµένα, η ανεργία ανήλθε, ως ποσοστό του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού, στο 3,1% τον Οκτώβριο του 2003, σε σύγκριση µε 2,8% τον αντίστοιχο µήνα του 2002. Στους δευτερογενείς τοµείς της οικονοµίας εξακολουθούν να σηµειώνονται µικτές εξελίξεις. Η µεταποίηση παρουσίασε πτώση κατά το πρώτο εξάµηνο του 2003 ενώ, από την άλλη, η πορεία του τοµέα των κατασκευών συνεχίζει να είναι γενικά ενθαρρυντική. Ενδεικτική τούτου είναι η αξιοσηµείωτη αύξηση που παρουσίασαν οι δείκτες όγκου και αξίας αδειών οικοδοµής καθώς και, σε µικρότερο βαθµό, οι πωλήσεις τσιµέντου µέσα στους πρώτους µήνες του έτους. Στα δηµόσια οικονοµικά, σύµφωνα µε στοιχεία του Υπουργείου Οικονοµικών για το πρώτο οκτάµηνο του 2003, το δηµοσιονοµικό έλλειµµα έφτασε τα 354,6 εκατ., σε σύγκριση µε 204,1 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2002. Πιο συγκεκριµένα, τα δηµόσια έσοδα αυξήθηκαν κατά 8,2%, σε σύγκριση µε άνοδο κατά 1,9% το πρώτο οκτάµηνο του 2002, ενώ µεγαλύτερη επιτάχυνση της τάξης του 17,4% σηµειώθηκε στις δηµόσιες δαπάνες, γεγονός που οδήγησε τελικά στη αύξηση που παρατηρήθηκε στο δηµοσιονοµικό έλλειµµα την περίοδο Ιανουαρίου Αυγούστου 2003.

3 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 2.1 ΙΕΘΝΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ ιεθνείς οικονοµικές εξελίξεις Τα οικονοµικά δεδοµένα παρουσιάζονται ολοένα και πιο ενθαρρυντικά και στις δύο πλευρές του Ειρηνικού, µε ηπιότερους, όµως, ρυθµούς µεγέθυνσης να επικρατούν στην Ευρώπη. Η Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ τήρησε στάση αναµονής στην πρόσφατή της συνεδρία, επαναλαµβάνοντας τη θέση ότι τα επιτόκια θα παραµείνουν στα τρέχοντα επίπεδα για κάποιο χρονικό διάστηµα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), επίσης, άφησε αµετάβλητα τα βασικά επιτόκια, καθώς οι οικονοµικές συγκυρίες είναι τέτοιες που δείχνουν προς µερική ανάκαµψη, χωρίς να επηρεάζεται η σταθερότητα των τιµών. Σε αντιδιαστολή, στις 6 Νοεµβρίου, η Τράπεζα της Αγγλίας, µετά την Κεντρική Τράπεζα της Αυστραλίας, προέβη σε αύξηση των βασικών της επιτοκίων κατά 25 µονάδες βάσης (µ.β.). Στην απόφαση αυτή συνέβαλε το γεγονός ότι η οικονοµία της Βρετανίας παρουσίασε ικανοποιητικό ρυθµό µεγέθυνσης και η πιστωτική επέκταση παραµένει σε ψηλά επίπεδα. Στην Ιαπωνία, η ενδυνάµωση του γεν έναντι του δολαρίου αποτελεί τροχοπέδη στην επέκταση των εξαγωγών. Τέλος, σηµειώνεται ότι κατά το µήνα Οκτώβριο συνεχίστηκε η άνοδος σε κύριους χρηµατιστηριακούς δείκτες. περασµένο Ιούνιο. Ο πληθωρισµός ανήλθε στο 2,3% το Σεπτέµβριο από 2,2% τον προηγούµενο µήνα. Το επίπεδο των αποταµιεύσεων, όµως, παραµένει χαµηλό λόγω των χαµηλών επιτοκίων. Ως αποτέλεσµα, ορισµένοι αναλυτές επισηµαίνουν ότι τα δάνεια, και κυρίως οι υποθήκες, έχουν φτάσει σε µη διατηρήσιµα επίπεδα. Οι χρηµατιστηριακοί δείκτες Dow Jones, S&P 500 και Nasdaq σηµείωσαν άνοδο της τάξης του 5,7%, 5,5% και 8,1%, αντίστοιχα, τον Οκτώβριο, ενώ από την αρχή του έτους, η αντίστοιχη άνοδος ήταν 17,6%, 19,5% και 44,2%. Στην Ευρωζώνη, διαφαίνεται µικρή ανάκαµψη µε τους δείκτες βιοµηχανικής εµπιστοσύνης σε διάφορες χώρες της ζώνης του ευρώ να δίνουν ενθαρρυντικά µηνύµατα και τον πληθωρισµό να παραµένει κοντά στο 2,0%. Επιπλέον, οι δύο µεγαλύτερες χώρες της Ευρωζώνης, η Γερµανία και η Γαλλία, παρουσίασαν αύξηση του ρυθµού µεγέθυνσης του Α.Εγχ.Π. γ τριµήνου αναγόµενη σε ετήσια βάση, κατά 0,9% και 1,6%, αντίστοιχα, σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο. Παράλληλα, όµως, τα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα των δύο χωρών πρόκειται να ξεπεράσουν το όριο του 3,0% του Α.Εγχ.Π. Όσον αφορά τις χρηµατιστηριακές αξίες, ο δείκτης DAX της Γερµανίας, ο CAC 40 της Γαλλίας και ο BCI της Ιταλίας ανήλθαν κατά 9,8%, 5,7% και 4,4%, αντίστοιχα, το µήνα Οκτώβριο. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου Οκτωβρίου η αντίστοιχη άνοδος ήταν 26,4%, 10,1% και 11,2%. Πιο αναλυτικά, στις ΗΠΑ, ο ρυθµός οικονοµικής µεγέθυνσης για το γ τρίµηνο, αναγόµενος σε ετήσια βάση, ανήλθε στο 7,2% σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο. Το ποσοστό αυτό είναι το ψηλότερο εδώ και 19 χρόνια και οφείλεται κατά κύριο λόγο στη µεγάλη µείωση στη φορολογία που εισήγαγε η αµερικανική κυβέρνηση. Η ανεργία υποχώρησε περαιτέρω στο 6,0% το µήνα Σεπτέµβριο, ενώ είχε φτάσει µέχρι το 6,4% τον Στη Βρετανία, η Τράπεζα της Αγγλίας προβλέπει ότι πιθανόν να δηµιουργηθούν πληθωριστικές πιέσεις ένεκα του αυξηµένου ρυθµού µεγέθυνσης στην οικονοµία, λόγω της αυξηµένης εγχώριας ζήτησης και της πρόσφατης αποδυνάµωσης της στερλίνας. Γι αυτό το λόγο, η Τράπεζα της Αγγλίας προέβη σε αύξηση του βασικού επιτοκίου κατά 25 µ.β. Ο δείκτης FTSE 100 παρουσίασε άνοδο τον Οκτώβριο της τάξης του 2,8%, ενώ για

4 τους πρώτους δέκα µήνες του χρόνου η άνοδος ήταν 8,8%. Στην Ιαπωνία, παρά την ενδυνάµωση του γεν η οποία επηρεάζει αρνητικά τις εξαγωγές, η κυβέρνηση προβλέπει άνοδο του Α.Εγχ.Π. κατά 2,1% για το τρέχον έτος, η οποία βασίζεται σε αύξηση της τάξης του 8,5% στις κεφαλαιουχικές επενδύσεις. Οι χρηµατιστηριακές αξίες στο Τόκυο, όπως αντανακλώνται στο δείκτη Nikkei 225, κατέγραψαν άνοδο 1,9% τον Οκτώβριο και αύξηση 21,2% από την αρχή του χρόνου. Τέλος, στην αγορά αργού πετρελαίου, η µέση τιµή για το µήνα Οκτώβριο ανήλθε στα $29,68 το βαρέλι, σε σύγκριση µε $27,20 το Σεπτέµβριο. Η συνεχής αβεβαιότητα που επικρατεί στο µεταπολεµικό Ιράκ καθώς και η αύξηση της ζήτησης από τις ΗΠΑ λόγω των ενθαρρυντικών οικονοµικών στοιχείων, ασκούν ανοδικές πιέσεις στην τιµή του µαύρου χρυσού.

5 Πίνακας 1 Προβλέψεις Α.Εγχ.Π. (ετήσια ποσοστιαία µεταβολή) 1 The Economist Poll Lehman Brothers ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο Ευρωπαϊκή Επιτροπή GDP forecasts 2 Weekly Outlook - GDP 3 World Economic Outlook 4 Economic Forecasts 5 2002 2003 2004 2002 2003 2004 2002 2003 2004 2002 2003 2004 Βρετανία 2,2 2,0 (1,7) 2,7 (2,5) 1,7 2,0 2,3 1,9 (1,6) 1,7 (2,0) 2,4 (2,5) 1,7 2,0 (2,2) 2,8 (2,6) Ιαπωνία 0,5 2,6 (2,5) 1,8 (1,9) 0,1 (0,2) 2,7 (2,6) 2,1 (1,8) 0,2 (0,3) 2,0 (0,8) 1,4 (1,0) 0,1 2,6 (1,5) 1,7 (1,3) ΗΠΑ 2,5 2,8 (2,6) 3,9 (3,7) 2,4 3,0 (2,6) 4,1 (3,6) 2,4 2,6 (2,2) 3,0 (3,6) 2,5 2,8 (2,4) 3,8 (2,5) Ευρωζώνη 1,1 0,4 (0,5) 1,8 0,9 (0,8) 0,5 (0,6) 1,5 (1,4) 0,9 (0,8) 0,5 (1,1) 1,9 (2,3) 0,9 0,4 (1,0) 1,8 (2,3) Παγκόσµια 1,5 2,1 (2,0) 2,8 (2,5) 3,0 3,2 4,1 3,3 4,0 1 Οι αριθµοί σε παρένθεση δίνουν το αντίστοιχο του περασµένου µήνα, σε περίπτωση αλλαγής. Στην περίπτωση του ΝΤ και της ΕΕ οι αριθµοί σε παρένθεση αναφέρονται, αντίστοιχα, στις προβλέψεις του Απριλίου και του Μαρτίου, 2003. 2 The Economist, 15 Νοεµβρίου, 2003. 3 Lehman Brothers Global Weekly Economic Monitor, 14 Νοεµβρίου, 2003. 4 ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, World Economic Outlook, Σεπτέµβριος, 2003. 5 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Economic Forecasts, Autumn 2003 (European Economy no. 5/2003). Πίνακας 2 Βασικοί χρηµατιστηριακοί δείκτες (τιµές κλεισίµατος) 2002 2003 % µεταβολή 31 εκ. 1 Οκτ. 31 Οκτ. Ιαν. - Οκτ. Οκτ. ΗΠΑ Dow Jones 8.332,9 9.275,1 9.801,1 17,6 5,7 S&P 500 879,4 996,0 1.050,7 19,5 5,5 Nasdaq 1.339,5 1.786,9 1.932,2 44,2 8,1 Γερµανία DAX 2.892,6 3.329,8 3.656,0 26,4 9,8 Γαλλία CAC 40 3.063,9 3.191,0 3.373,2 10,1 5,7 Ιταλία BCI 1.091,9 1.163,2 1.213,8 11,2 4,4 Βρετανία FTSE 100 3.940,4 4.169,2 4.287,6 8,8 2,8 Ιαπωνία Nikkei 225 8.714,1 10.361,2 10.559,6 21,2 1,9 Πηγή: Reuters

6 Πίνακας 3 Βασικοί οικονοµικοί δείκτες Α.Εγχ.Π. Βιοµηχανική Λιανικές Ανεργία Πληθωρισµός 1 παραγωγή πωλήσεις 2003 2003 Σεπτέµβριος Σεπτέµβριος Σεπτέµβριος Σεπτέµβριος (τριµηνιαία)* (ετήσια) (τριµηνιαία)* (ετήσια) (ετήσια) (ετήσια) (ετήσια) (ετήσια) Βρετανία 2,4 Q2 2,0 Q2 2,3 Q3 1,9 Q3-1,0 3,9 5,0 3 2,8 Ιαπωνία 0,6 Q1 2,6 Q1 3,9 Q2 3,0 Q2 4,1-1,8 5,1-0,2 ΗΠΑ 3,3 Q2 2,5 Q2 7,2 Q3 3,3 Q3 0,0 8,3 6,0 2,3 Ευρωζώνη 0,4 Q1 0,9 Q1-0,3 Q2 0,2 Q2 0,1 2 0,9 2 8,8 2,1 4 Πηγή: The Economist, 15 Νοεµβρίου, 2003 1 Βάσει του είκτη Τιµών Καταναλωτή, εξαιρουµένης της Βρετανίας που είναι βάσει του είκτη Λιανικών Τιµών (RPIX) 2 Στοιχεία Αυγούστου, 2003 3 Ιούλιος - Σεπτέµβριος 2003 4 Στοιχεία Οκτωβρίου, 2003 * ποσοστιαία µεταβολή από το προηγούµενο τρίµηνο, αναγόµενη σε ετήσια βάση ιεθνή Νοµίσµατα Το ευρώ, µετά τη σηµαντική ενδυνάµωση που παρουσίασε έναντι του δολαρίου το µήνα Σεπτέµβριο, σηµείωσε οριακές διακυµάνσεις έναντι του αµερικανικού νοµίσµατος το µήνα Οκτώβριο και τις πρώτες δύο εβδοµάδες του Νοεµβρίου, φθάνοντας µέχρι τα 118 σεντ στις 14 Νοεµβρίου. Η διακύµανση της ισοτιµίας των δύο νοµισµάτων οφείλεται κυρίως σε ειδήσεις που προέρχονται από τις ΗΠΑ και αντανακλά την έλλειψη εµπιστοσύνης των αγορών στις επαναλαµβανόµενες δηλώσεις, τόσο του Προέδρου Μπους όσο και του Υπουργού Οικονοµικών των ΗΠΑ, για την πολιτική του ισχυρού δολαρίου. Επιπρόσθετα, οι δηλώσεις του τέως Προέδρου της ΕΚΤ, Wim Duisenberg, ότι η πτώση του δολαρίου είναι αναπόφευκτη εξαιτίας της διόγκωσης του ελλείµµατος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στις ΗΠΑ, επηρέασαν αρνητικά το αµερικανικό νόµισµα. Εντούτοις, οι ανακοινώσεις οικονοµικών στοιχείων υποδεικνύουν ανάκαµψη της αµερικάνικης οικονοµίας, η οποία φαίνεται ότι προπορεύεται της ανάκαµψης των άλλων βασικών οικονοµιών. Η στερλίνα ακολούθησε, εν µέρει, την πορεία του ευρώ. Συγκεκριµένα, κατέγραψε οριακές διακυµάνσεις έναντι του δολαρίου το µήνα Οκτώβριο, ενώ παρουσίασε µικρή ενδυνάµωση τις τελευταίες µέρες του µήνα και τις πρώτες µέρες του Νοεµβρίου. Το αγγλικό νόµισµα διακυµάνθηκε µεταξύ 1,67 και 1,70 δολαρίων από το τέλος Σεπτεµβρίου µέχρι τις αρχές Οκτωβρίου. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία, και όπως δηλώνουν οικονοµικοί αναλυτές, η αύξηση στα επιτόκια δεν επηρέασε σηµαντικά τη στερλίνα. Εντούτοις, η πορεία της στερλίνας επηρεάστηκε από ανακοινώσεις ανάµικτων στοιχείων για την οικονοµία της Βρετανίας. Η βιοµηχανική παραγωγή και οι λιανικές πωλήσεις του Οκτωβρίου παρουσίασαν ανάκαµψη, ενώ, αντίθετα, το µήνα Σεπτέµβριο, το εµπορικό έλλειµµα διευρύνθηκε. Το ιαπωνικό γεν κατά το µήνα Οκτώβριο και τις πρώτες δύο εβδοµάδες του Νοεµβρίου, παρουσίασε οριακή ενδυνάµωση έναντι του δολαρίου και του ευρώ, αφού η ιαπωνική οικονοµία συνέχισε να παρουσιάζει ενθαρρυντικά σηµάδια ανάκαµψης. Το ιαπωνικό νόµισµα επηρεάστηκε θετικά από τη σηµαντική άνοδο της χρηµατιστηριακής αγοράς του Τόκυο και την ανακοίνωση ευνοϊκών οικονοµικών στοιχείων.

7 ιάγραµµα 1 (Τιµές πώλησης, ανοίγµατος) ιεθνείς συναλλαγµατικές ισοτιµίες 04/01/2000-14/11/2003 ολάριο Η.Π.Α. ανά Ευρώ 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,05 1,10 1,15 1,20 1,25 04/01/00 04/02/00 06/03/00 06/04/00 07/05/00 07/06/00 08/07/00 08/08/00 08/09/00 09/10/00 09/11/00 10/12/00 10/01/01 10/02/01 13/03/01 13/04/01 14/05/01 14/06/01 15/07/01 15/08/01 15/09/01 16/10/01 16/11/01 17/12/01 17/01/02 17/02/02 20/03/02 20/04/02 21/05/02 21/06/02 22/07/02 22/08/02 22/09/02 23/10/02 23/11/02 24/12/02 24/01/03 24/02/03 27/03/03 27/04/03 28/05/03 28/06/03 29/07/03 29/08/03 29/09/03 30/10/03 Γεν Ιαπωνίας ανά Ευρώ 80 90 100 110 120 130 140 04/01/00 04/02/00 06/03/00 06/04/00 07/05/00 07/06/00 08/07/00 08/08/00 08/09/00 09/10/00 09/11/00 10/12/00 10/01/01 10/02/01 13/03/01 13/04/01 14/05/01 14/06/01 15/07/01 15/08/01 15/09/01 16/10/01 16/11/01 17/12/01 17/01/02 17/02/02 20/03/02 20/04/02 21/05/02 21/06/02 22/07/02 22/08/02 22/09/02 23/10/02 23/11/02 24/12/02 24/01/03 24/02/03 27/03/03 27/04/03 28/05/03 28/06/03 29/07/03 29/08/03 29/09/03 30/10/03 Λίρα Αγγλίας ανά Ευρώ 0,56 0,58 0,60 0,62 0,64 0,66 0,68 0,70 0,72 0,74 04/01/00 04/02/00 06/03/00 06/04/00 07/05/00 07/06/00 08/07/00 08/08/00 08/09/00 09/10/00 09/11/00 10/12/00 10/01/01 10/02/01 13/03/01 13/04/01 14/05/01 14/06/01 15/07/01 15/08/01 15/09/01 16/10/01 16/11/01 17/12/01 17/01/02 17/02/02 20/03/02 20/04/02 21/05/02 21/06/02 22/07/02 22/08/02 22/09/02 23/10/02 23/11/02 24/12/02 24/01/03 24/02/03 27/03/03 27/04/03 28/05/03 28/06/03 29/07/03 29/08/03 29/09/03 30/10/03 ολάριο Η.Π.Α ανά Λίρα Αγγλίας 1,30 1,40 1,50 1,60 1,70 1,80 04/01/00 04/02/00 06/03/00 06/04/00 07/05/00 07/06/00 08/07/00 08/08/00 08/09/00 09/10/00 09/11/00 10/12/00 10/01/01 10/02/01 13/03/01 13/04/01 14/05/01 14/06/01 15/07/01 15/08/01 15/09/01 16/10/01 16/11/01 17/12/01 17/01/02 17/02/02 20/03/02 20/04/02 21/05/02 21/06/02 22/07/02 22/08/02 22/09/02 23/10/02 23/11/02 24/12/02 24/01/03 24/02/03 27/03/03 27/04/03 28/05/03 28/06/03 29/07/03 29/08/03 29/09/03 30/10/03

8 Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι εκτιµήσεις µεγάλου αριθµού διεθνώς αναγνωρισµένων και έγκυρων χρηµατοοικονοµικών ιδρυµάτων για την αναµενόµενη διαµόρφωση των διεθνών συναλλαγµατικών ισοτιµιών στο σύντοµο µέλλον, όπως καταγράφονται σε δηµοσκόπηση του Reuters. Οι προβλέψεις έγιναν στην περίοδο 3-5 Νοεµβρίου και αντικατοπτρίζουν τις πρόσφατες εξελίξεις. Το δολάριο αναµένεται να παρουσιάσει αποδυνάµωση έναντι του ευρώ και του γεν, ενώ αναµένεται να παρουσιάσει οριακές διακυµάνσεις έναντι της στερλίνας. Πίνακας 4 Προσδοκίες διεθνών αγορών για συναλλαγµατικές ισοτιµίες Μηνιαία ηµοσκόπηση των Reuters (Νοέµβριος, 2003) Προσδοκίες για συναλλαγµατικές Ισοτιµίες Νόµισµα Στατιστικά στοιχεία 1 µήνας 3 µήνες 6 µήνες 12 µήνες ολάρια ανά ευρώ Μέσος όρος Ελάχιστη τιµή Μέγιστη τιµή Αριθµός παρατηρήσεων 1,15 1,10 1,20 55 1,17 1,08 1,23 55 1,19 1,05 1,25 55 1,21 1,05 1,32 54 ολάρια ανά στερλίνα Μέσος όρος Ελάχιστη τιµή Μέγιστη τιµή Αριθµός παρατηρήσεων 1,68 1,60 1,72 54 1,69 1,58 1,75 54 1,69 1,55 1,80 54 1,70 1,57 1,85 53 Γεν ανά δολάριο Μέσος όρος Ελάχιστη τιµή Μέγιστη τιµή Αριθµός παρατηρήσεων 109,70 107,00 112,00 54 108,36 104,00 114,00 55 107,77 100,00 124,00 55 105,87 91,70 122,00 54 Στερλίνες ανά ευρώ Μέσος όρος Ελάχιστη τιµή Μέγιστη τιµή 0,69 0,66 0,71 0,69 0,66 0,72 0,70 0,66 0,74 0,71 0,65 0,80 Πηγή: Reuters. Η δηµοσκόπηση διεξήχθη κατά την περίοδο 3-5 Νοεµβρίου, 2003. Κυπριακή λίρα Το κυπριακό νόµισµα κατά το µήνα Οκτώβριο και τις πρώτες δύο εβδοµάδες του Νοεµβρίου σηµείωσε οριακές διακυµάνσεις έναντι του ευρώ, φθάνοντας τα 1,7160 ευρώ στις 14 Νοεµβρίου, 2003 (τιµή πώλησης/ανοίγµατος) σε σύγκριση µε 1,7109 ευρώ στις 2 Οκτωβρίου. Αντικατοπτρίζοντας τις διακυµάνσεις των διεθνών νοµισµάτων κατά την εν λόγω περίοδο, η κυπριακή λίρα παρουσίασε ενδυνάµωση έναντι του δολαρίου. Η ισοτιµία των εν λόγω νοµισµάτων έφθασε τα 2,0217 δολάρια ανά κυπριακή λίρα στις 14 Νοεµβρίου σε σύγκριση µε 1,9984 στις 2 Οκτωβρίου. Τον Οκτώβριο, η κυπριακή λίρα παρουσίασε αποδυνάµωση έναντι της στερλίνας, φθάνοντας τις 1,1763 στερλίνες στις 29 Οκτωβρίου από 1,2007 στις 2 Οκτωβρίου. Μετά τις 11 Νοεµβρίου, η κυπριακή λίρα παρουσίασε ενδυνάµωση και έφτασε µέχρι τις 1,1965 στερλίνες στις 14 Νοεµβρίου.

9 Οι πρόσφατες συναλλαγµατικές διακυµάνσεις της κυπριακής λίρας έναντι του ευρώ, του αµερικάνικου δολαρίου, της αγγλικής στερλίνας και του ιαπωνικού γεν παρουσιάζονται στα διαγράµµατα που ακολουθούν (2Α και 2Β): ιάγραµµα 2Α Συναλλαγµατική ισοτιµία ευρώ έναντι της κυπριακής λίρας 04/01/2000 14/11/2003 Τιµή πώλησης, ανοίγµατος 1,7700 1,7600 1,7500 1,7400 1,7300 1,7200 1,7100 1,7000 1,6900 1,6800 1,6700 13/08/01 ` +3,0% +2.25% +1.0% -1.0% -2.25% 1,6600 1,6500 04/01/00 17/02/00 01/04/00 15/05/00 28/06/00 11/08/00 24/09/00 07/11/00 21/12/00 03/02/01 19/03/01 02/05/01 15/06/01 29/07/01 11/09/01 25/10/01 08/12/01 21/01/02 06/03/02 19/04/02 02/06/02 16/07/02 29/08/02 12/10/02 25/11/02 08/01/03 21/02/03 06/04/03 20/05/03 03/07/03 16/08/03 29/09/03 12/11/03-3.0% Σηµείωση: Τα επίσηµα περιθώρια διακύµανσης της κυπριακής λίρας έναντι του ευρώ είναι καθορισµένα στο ±15,0%

10 ιάγραµµα 2Β Συναλλαγµατικές ισοτιµίες έναντι της κυπριακής λίρας 04/01/2000-14/11/2003 (Τιµές πώλησης, ανοίγµατος) 2,05 2,00 1,95 1,90 1,85 1,80 1,75 1,70 1,65 1,60 1,55 1,50 1,45 1,40 ολάριο Η.Π.Α. 04/01/00 04/02/00 06/03/00 06/04/00 07/05/00 07/06/00 08/07/00 08/08/00 08/09/00 09/10/00 09/11/00 10/12/00 10/01/01 10/02/01 13/03/01 13/04/01 14/05/01 14/06/01 15/07/01 15/08/01 15/09/01 16/10/01 16/11/01 17/12/01 17/01/02 17/02/02 20/03/02 20/04/02 21/05/02 21/06/02 22/07/02 22/08/02 22/09/02 23/10/02 23/11/02 24/12/02 24/01/03 24/02/03 27/03/03 27/04/03 28/05/03 28/06/03 29/07/03 29/08/03 29/09/03 30/10/03 1,22 1,17 1,12 1,07 1,02 0,97 Λίρα Αγγλίας 04/01/00 04/02/00 06/03/00 06/04/00 07/05/00 07/06/00 08/07/00 08/08/00 08/09/00 09/10/00 09/11/00 10/12/00 10/01/01 10/02/01 13/03/01 13/04/01 14/05/01 14/06/01 15/07/01 15/08/01 15/09/01 16/10/01 16/11/01 17/12/01 17/01/02 17/02/02 20/03/02 20/04/02 21/05/02 21/06/02 22/07/02 22/08/02 22/09/02 23/10/02 23/11/02 24/12/02 24/01/03 24/02/03 27/03/03 27/04/03 28/05/03 28/06/03 29/07/03 29/08/03 29/09/03 30/10/03 240 230 220 210 200 190 180 170 160 150 Γεν Ιαπωνίας 04/01/00 04/02/00 06/03/00 06/04/00 07/05/00 07/06/00 08/07/00 08/08/00 08/09/00 09/10/00 09/11/00 10/12/00 10/01/01 10/02/01 13/03/01 13/04/01 14/05/01 14/06/01 15/07/01 15/08/01 15/09/01 16/10/01 16/11/01 17/12/01 17/01/02 17/02/02 20/03/02 20/04/02 21/05/02 21/06/02 22/07/02 22/08/02 22/09/02 23/10/02 23/11/02 24/12/02 24/01/03 24/02/03 27/03/03 27/04/03 28/05/03 28/06/03 29/07/03 29/08/03 29/09/03 Όσον αφορά την εγχώρια αγορά συναλλάγµατος, τα αποτελέσµατα των συνολικών αγοραπωλησιών ξένου συναλλάγµατος από την Κεντρική Τράπεζα, που διεκπεραιώθηκαν µέχρι τις 14 Νοεµβρίου, µε βάση την ηµεροµηνία συναλλαγής (transaction date), παρουσιάζονται στον πίνακα 5. Όπως φαίνεται στον εν λόγω πίνακα, το µήνα Οκτώβριο καταγράφηκαν εισροές της τάξης των 31,68 εκατ., σε σύγκριση µε εκροές 2,08 εκατ. το Σεπτέµβριο. Τις πρώτες 14 µέρες του Νοεµβρίου καταγράφηκαν εισροές της τάξης των 15,60 εκατ. Οι ηµερήσιες συνολικές αγοραπωλησίες συναλλάγµατος της Κεντρικής Τράπεζας µε τις εγχώριες τράπεζες, από το 1999 και εντεύθεν, παρουσιάζονται στο διάγραµµα 3.

11 Πίνακας 5 Συνολικές αγοραπωλησίες της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου στην αγορά ξένου συναλλάγµατος Περίοδος Μέση τιµή Παρεµβάσεων Ξένα νοµίσµατα προς Λ.Κ. (µέσος όρος περιόδου) Αγορές(+)/Πωλήσεις(-) ξένου συναλλάγµατος από την Κεντρική Τράπεζα (µε βάση την ηµεροµηνία συναλλαγής) Σε εκατ. ξένου Συναλλάγµατος Ευρώ ολάριο Στερλίνα Ευρώ ολάριο Στερλίνα Σε εκατ. Λ.Κ. Έτος 2001 1,7314 1,5602 1,0805 437,31 155,24 70,72 663,30 2002 1,7383 1,6445 1,0934 321,55 64,75 53,05 273,13 Τριµηνία 2002 Q1 1,7367 1,5226 1,0678 106,05 4,50 8,10 71,79 2002 Q2 1,7295 1,5882 1,0873-12,25 17,30 33,80 34,44 2002 Q3 1,7397 1,7119 1,1054 205,55 13,85-0,20 126,36 2002 Q4 1,7467 1,7472 1,1119 22,20 29,10 11,35 39,90 2003 Q1 1,7240 1,8505 1,1539-201,80 1,610 0,00-116,28 2003 Q2 1,7050 1,9358 1,1963-56,20 1,75 1,00-33,09 2003 Q3 1,7073 1,9208 1,1927 50,60 0,45 0,30 30,01 Μήνας εκέµβριoς 2002 1,7453 1,7780 1,1209 13,20 8,80 2,60 14,96 Ιανουάριος 2003 1,7328 1,8419 1,1392-96,25-0,40 0,00-55,73 Φεβρουάριος 2003 1,7230 1,8570 1,1535-37,25-0,70 0,00-22,00 Μάρτιος 2003 1,7154 1,8532 1,1707-68,30 2,35 0,00-38,55 Απρίλιος 2003 1,7050 1,8457 1,1749-108,30-1,40 0,00-64,26 Μάιος 2003 1,7038 1,9728 1,2148 23,10-0,35 1,00 14,21 Ιούνιος 2003 1,7063 1,9890 1,1991 29,00 0,00 0,00 16,96 Ιούλιος 2003 1,7026 1,9366 1,1919-33,30 0,00 0,10-19,47 Αύγουστος 2003 1,7053 1,9073 1,1940 88,30 0,05-0,20 51,57 Σεπτέµβριος 2003 1,7132 1,9226 1,1936-4,40 0,40 0,40-2,08 Οκτώβριος 2003 1,7118 2,0038 1,1950 42,95 0,00 7,90 31,68 Νοέµβριος* 2003 1,7158 1,9814 1,1817 13,35 1,50 8,30 15,60 *Καταγράφονται στοιχεία µέχρι τις 14 Νοεµβρίου, 2003.

12 ιάγραµµα 3 Ηµερήσιες αγοραπωλησίες συναλλάγµατος της Κεντρικής Τράπεζας µε τις εγχώριες τράπεζες 4/1/1999-14/11/2003 50,00 45,00 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00-5,00-10,00-15,00-20,00-25,00 04/01/99 22/03/99 07/06/99 23/08/99 08/11/99 24/01/00 10/04/00 26/06/00 11/09/00 Λ.Κ. εκατ. 27/11/00 12/02/01 30/04/01 16/07/01 01/10/01 17/12/01 04/03/02 20/05/02 05/08/02 21/10/02 06/01/03 24/03/03 09/06/03 25/08/03 10/11/03 Σηµείωση: Αγορές ξένου συναλλάγµατος από την Κεντρική Τράπεζα εµφανίζονται µε θετικό πρόσηµο. 2.2 ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η τραπεζική ρευστότητα εξακολούθησε να είναι πλεονασµατική τον Οκτώβριο. Ως αποτέλεσµα, η Κεντρική Τράπεζα συνέχισε τις παρεµβάσεις της στη χρηµαταγορά µε δηµοπρασίες αποδοχής καταθέσεων διάρκειας 14 ηµερών. Ο ρυθµός µεγέθυνσης της συνολικής προσφοράς χρήµατος (Μ2) παρουσίασε επιτάχυνση το Σεπτέµβριο ενώ, αντίθετα, ο ρυθµός επέκτασης των τραπεζικών πιστώσεων επιβραδύνθηκε περαιτέρω. Σηµειώνεται ότι τον Οκτώβριο παρατηρήθηκαν εισροές συναλλάγµατος σε σύγκριση µε µικρές εκροές το Σεπτέµβριο. Μέχρι τα µέσα Νοεµβρίου υπήρχαν επίσης καθαρές εισροές συναλλάγµατος.

13 ιάγραµµα 4 Αύξηση του Μ2 (ετήσια ποσοστιαία µεταβολή, µηνιαία στοιχεία) % M2 Μ2 (Κινητός κεντρικός µέσος τριών µηνών) 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 1998-01 1998-05 1998-09 1999-01 1999-05 1999-09 2000-01 2000-05 2000-09 2001-01 2001-05 2001-09 2002-01 2002-05 2002-09 2003-01 2003-05 2003-09 ιάγραµµα 5 Αύξηση των τραπεζικών πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τοµέα (ετήσια ποσοστιαία µεταβολή, µηνιαία στοιχεία) Πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τοµέα Κινητός κεντρικός µέσος τριών µηνών 21,0 19,0 17,0 15,0 % 13,0 11,0 9,0 7,0 5,0 1998-01 1998-05 1998-09 1999-01 1999-05 1999-09 2000-01 2000-05 2000-09 2001-01 2001-05 2001-09 2002-01 2002-05 2002-09 2003-01 2003-05 2003-09

14 Πίνακας 6 Βασικά νοµισµατικά µεγέθη (ετήσια ποσοστιαία µεταβολή ) 1999 2000 2001 2002 2002 2003 2003 Σεπτ. Αύγ. Σεπτ. Προσφορά χρήµατος (Μ1) 41,5-3,8 1,1 2,6 0,7 30,9 36,8 Συνολική προσφορά χρήµατος (Μ2) 17,2 9,0 13,3 10,3 10,7 5,8 6,1 Πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τοµέα 14,4 14,3 12,3 8,0 7,9 6,8 5,5 Ο ετήσιος ρυθµός µεγέθυνσης της συνολικής προσφοράς χρήµατος (Μ2) επέδειξε µικρή επιτάχυνση το Σεπτέµβριο φτάνοντας το 6,1%, σε σύγκριση µε 5,8% τον Αύγουστο και 10,7% το Σεπτέµβριο, 2002. Σε αντιδιαστολή, σύµφωνα µε τον κινητό µέσο τριών µηνών, ο ρυθµός µεγέθυνσης του Μ2 παρουσίασε επιβράδυνση στο 6,1% την περίοδο Ιουλίου Σεπτεµβρίου από 6,4% την περίοδο Ιουνίου - Αυγούστου. Με τη συµπερίληψη των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυµάτων στον ορισµό της προσφοράς χρήµατος (M2C), ο ρυθµός µεγέθυνσης του νοµισµατικού µεγέθους M2C σηµειώνει, επίσης, επιτάχυνση αφού, σύµφωνα µε προκαταρκτικά στοιχεία, παρουσιάζει αύξηση της τάξης του 7,0% το Σεπτέµβριο από 6,8% τον Αύγουστο 1. Αντίθετα, οι τραπεζικές πιστώσεις παρουσίασαν περαιτέρω επιβράδυνση το Σεπτέµβριο στο 5,5% από 6,8% τον Αύγουστο, σε σύγκριση µε 7,9% το Σεπτέµβριο του 2002 (πίνακας 6). Η σηµαντική µείωση του ρυθµού µεγέθυνσης των τραπεζικών πιστώσεων αποδίδεται κυρίως στην επαναχρηµατοδότηση ορισµένων δανείων σε ξένο νόµισµα από τράπεζα του εξωτερικού. Εξαιρουµένου αυτού του γεγονότος, ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης για τον εν λόγω µήνα φτάνει στο 6,2%. Σύµφωνα µε τον τριµηνιαίο, κινητό µέσο όρο, ο ρυθµός µεγέθυνσης της πιστωτικής επέκτασης ήταν 6,4% την περίοδο Ιουλίου Σεπτεµβρίου από 6,8% τους µήνες Ιούνιο - Αύγουστο. Η επιβραδυνόµενη οικονοµική δραστηριότητα καθώς και η αυστηρότερη αξιολόγηση των αιτήσεων για παραχώρηση δανείων από πλευράς τραπεζών, εξακολουθούν να είναι οι βασικοί λόγοι της συνεχιζόµενης χαµηλής πιστωτικής επέκτασης. 11 Το νοµισµατικό µέγεθος M2C δίδεται µε κάθε επιφύλαξη αφού τα Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύµατα δεν εποπτεύονται από την Κεντρική Τράπεζα και επιπλέον η µηχανογράφηση από τη Συνεργατική Εταιρεία Μηχανογράφησης (ΣΕΜ) δεν έχει ολοκληρωθεί ώστε να καλύπτει όλα τα Συνεργατικά.

15 Στον πίνακα 7 παρουσιάζονται αναλυτικά, σε απόλυτα µεγέθη, οι παράγοντες που επηρεάζουν τη συνολική προσφορά χρήµατος (Μ2). Ειδικότερα, από τον πίνακα αυτό φαίνεται ότι το ύψος των τραπεζικών πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τοµέα, που παραχωρήθηκαν την περίοδο Ιανουαρίου Σεπτεµβρίου, 2003, υπολείπεται αισθητά του αντίστοιχου περσινού επιπέδου. Την ίδια περίοδο τα καθαρά συναλλαγµατικά διαθέσιµα σηµείωσαν σηµαντική πτώση σε σύγκριση µε τη µείωση που καταγράφηκε την αντίστοιχη περίοδο του 2002. Σε αντιδιαστολή, σηµαντικά αυξηµένες παρουσιάζονται οι παραχωρηθείσες πιστώσεις προς το δηµόσιο τοµέα. Συγκεκριµένα, σε απόλυτους αριθµούς, κατά την υπό επισκόπηση περίοδο, η αύξηση στις πιστώσεις προς το δηµόσιο τοµέα έφτασε τα 251,0 εκατ., έναντι αύξησης 38,2 εκατ. που καταγράφηκε το προηγούµενο έτος. Οι καθαρές τραπεζικές πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τοµέα, που παραχωρήθηκαν τους πρώτους εννέα µήνες του 2003, σηµείωσαν άνοδο της τάξης των 184,7 εκατ., σε σύγκριση µε 343,8 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του προηγούµενου έτους. Για την ίδια περίοδο, τα καθαρά συναλλαγµατικά διαθέσιµα µειώθηκαν κατά 93,4 εκατ., σε σύγκριση µε µείωση 3,3 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2002. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου Σεπτεµβρίου 2003, τα αταξινόµητα στοιχεία παρουσίασαν πτώση της τάξης των 270,1 εκατ., σε σύγκριση µε µείωση 21,1 εκατ., τους πρώτους εννέα µήνες του 2002. Η σηµαντική αυτή µείωση οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση του δανειακού κεφαλαίου των τραπεζών καθώς και στην αύξηση των προβλέψεών τους για επισφαλείς χρεώστες. Όσον αφορά τις εξελίξεις στις συνιστώσες της συνολικής προσφοράς χρήµατος (Μ2) κατά τους πρώτους εννέα µήνες του έτους, η προσφορά χρήµατος (Μ1) κατέγραψε άνοδο της τάξης των 244,6 εκατ., ενώ η δευτερογενής ρευστότητα κατέγραψε πτώση 172,4 εκατ. Η εξέλιξη αυτή δυνατόν να οφείλεται στη µερική υποκατάσταση καταθετικών προϊόντων αλλά και στην πιο αυστηρή εφαρµογή των προστίµων σε περίπτωση µη επαρκούς προειδοποίησης, µε αποτέλεσµα να υπάρξει µετακίνηση καταθέσεων από καταθέσεις προθεσµίας σε καταθέσεις όψεως.

16 Πίνακας 7 Παράγοντες που επηρεάζουν τη συνολική προσφορά χρήµατος (µεταβολή, κυπριακές λίρες χιλιάδες) Σεπτ. Ιαν. - Σεπτ. Αύγ. Σεπτ. 2003 2002 2003 2002/2003 2002/2003 Καθαρά συναλλαγµατικά διαθέσιµα 88.592-3.255-93.373-256.741-168.616 (Foreign assets (net)) Πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τοµέα -55.738 343.812 184.717 515.525 424.939 (Claims on private sector) Πιστώσεις προς τον δηµόσιο τοµέα 21.382 38.155 250.995 437.445 467.096 (Claims on public sector) Αταξινόµητα στοιχεία -13.442-21.117-270.148-243.274-246.282 (Unclassified items) Συνολική προσφορά χρήµατος (Μ2) 40.794 357.595 72.191 452.955 477.137 (Total liquidity) Προσφορά χρήµατος (Μ1) 29.299-74.156 244.566 295.769 345.076 (Money supply) Νόµισµα σε κυκλοφορία 1.253 13.994 27.326 48.224 49.651 (Currency in circulation) Καταθέσεις όψεως 28.046-88.150 217.240 247.545 295.425 (Demand deposits) ευτερογενής ρευστότητα 11.495 431.751-172.375 157.186 132.061 (Quasi-money)

17 Η ανάλυση των τραπεζικών πιστώσεων κατά τοµέα οικονοµικής δραστηριότητας (πίνακας 8) δείχνει ότι την περίοδο Ιανουαρίου Σεπτεµβρίου, 2003, οι τοµείς των κατασκευών, των προσωπικών και επαγγελµατικών δανείων και των δηµοσίων ιδρυµάτων και οργανισµών απορρόφησαν το µεγαλύτερο µερίδιο των νέων πιστώσεων 2, φτάνοντας το 59,5%, 46,4% και 9,5%, αντίστοιχα. Τον προηγούµενο χρόνο κυριαρχούσε ο τοµέας των προσωπικών και επαγγελµατικών δανείων µε µερίδιο 42,1% στις νέες πιστώσεις. Σε απόλυτους αριθµούς, τα προσωπικά και επαγγελµατικά δάνεια αυξήθηκαν κατά 89,7 εκατ. την περίοδο Ιανουαρίου Σεπτεµβρίου, 2003, σε σύγκριση µε άνοδο κατά 139,5 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2002. Τα νέα δάνεια προς τα δηµόσια ιδρύµατα και οργανισµούς (συµπεριλαµβανοµένης της κυβέρνησης), επίσης αυξήθηκαν, κατά 18,4 εκατ., σε σύγκριση µε 19,8 εκατ. πέρυσι. Αυξηµένες χορηγήσεις, σε σύγκριση µε την αντίστοιχη περίοδο του προηγούµενου έτους, έγιναν και στους τοµείς των κατασκευών, όπου τα νέα δάνεια ανήλθαν σε 115,2 εκατ. σε σύγκριση µε 75,5 εκατ. Στον τοµέα του εξωτερικού και εγχώριου εµπορίου παρατηρήθηκαν αποπληρωµές ύψους 6,8 εκατ. σε σύγκριση µε δάνεια 63,2 εκατ. την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Στον τοµέα του τουρισµού υπήρξαν επίσης καθαρές αποπληρωµές, ύψους 10,2 εκατ., σε σύγκριση µε δάνεια ύψους 24,8 εκατ. κατά τους πρώτους εννέα µήνες του 2002. Σύµφωνα µε προκαταρκτικά εβδοµαδιαία στοιχεία για τις πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τοµέα, την περίοδο 1 7 Νοεµβρίου, 2003, καταγράφηκαν δάνεια 31,5 εκατ., έναντι δανείων ύψους 17,5 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2002. Για ολόκληρη τη δωδεκαµηνία µέχρι 7 Νοεµβρίου 2003, το ύψος των νέων δανείων ανήλθε στα 437,6 εκατ., που ισοδυναµεί µε ετήσιο ρυθµό µεγέθυνσης 5,7%. Εξαιρουµένης της προαναφερθείσης αναχρηµατοδότησης ο εν λόγω ρυθµός µεγέθυνσης ανεβαίνει στο 6,4%, έναντι αύξησης 8,7% την αντίστοιχη περίοδο του προηγούµενου έτους. 2 Ο αριθµός των νέων πιστώσεων αναφέρεται στις καθαρές πιστώσεις που παραχωρήθηκαν κατά την υπό ανασκόπηση περίοδο.

18 Πίνακας 8 Τραπεζικές πιστώσεις κατά κατηγορία Ιανουάριος - Σεπτέµβριος 2002 2003 µεταβολή µερίδιο µεταβολή µερίδιο ΛΚ' 000 % ΛΚ' 000 % ηµόσια Ιδρύµατα και Οργανισµοί 1 19.758 6,0 18.392 9,5 Γεωργία -7.306-2,2 109 0,1 Μεταλλεία 588 0,2 1.945 1,0 Μεταποίηση 14.098 4,3-12.781-6,6 Μεταφορές και Επικοινωνίες 1.786 0,5-1.273-0,7 Εξωτερικό και Εγχώριο Εµπόριο 63.224 19,1-6.805-3,5 Κτήρια και Κατασκευές 75.450 22,8 115.170 59,5 Τουρισµός 24.839 7,5-10.244-5,3 Προσωπικά και Επαγγελµατικά άνεια 139.497 42,1 89.678 46,4 Προεξοφλήσεις Συναλλαγµατικών: Εσωτερικού -49 0,0 330 0,2 Εξωτερικού -306-0,1-1.075-0,6 Σύνολο 331.579 100,0 193.446 100,0 1) Περιλαµβάνει και δάνεια προς την Κυβέρνηση. Η παραχώρηση δανείων σε κατοίκους Κύπρου σε ξένο συνάλλαγµα παρουσίασε περαιτέρω µείωση το Σεπτέµβριο κατά 72,3 εκατ., ενώ τον Αύγουστο είχε παρατηρηθεί πτώση 7,0 εκατ. και τον Ιούλιο πτώση 0,1 εκατ. Το µερίδιο των πιστώσεων σε ξένο νόµισµα στις συνολικές πιστώσεις µειώθηκε στο 9,5% 3 το Σεπτέµβριο, από 10,4% τον Αύγουστο και 10,0% το Σεπτέµβριο 2002 (πίνακας 9) 4. Για την περίοδο 1 7 Νοεµβρίου, 2003, τα προκαταρκτικά στοιχεία φέρουν το ύψος του ξένου δανεισµού 5 σε κατοίκους Κύπρου αυξηµένο κατά περίπου 3,2 εκατ. 3 Όπως έχει αναφερθεί στη σελ. 14, η µείωση στα εν λόγω δάνεια το Σεπτέµβριο οφείλεται στην επαναχρηµατοδότηση ορισµένων δανείων από τράπεζα εξωτερικού. Εξαιρουµένου αυτού του γεγονότος το µερίδιο των πιστώσεων σε ξένο νόµισµα στις συνολικές πιστώσεις φθάνει το 10,1%. 4 Σηµειώνεται ότι τα αναφερόµενα µεγέθη περιλαµβάνουν µόνο τις χορηγίες των δανείων που παραχωρήθηκαν από όλα τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύµατα (all banks). 5 Ο νέος δανεισµός από τράπεζες του εξωτερικού σε Κύπριους, σύµφωνα µε τα στοιχεία του ισοζυγίου πληρωµών για το δανεισµό, για το πρώτο τρίµηνο του 2003, υπολειπόταν των αποπληρωµών κατά 12,8 εκατ. Όσον αφορά το µακροπρόθεσµο δανεισµό από τις διεθνείς τραπεζικές µονάδες τα δάνεια υπερτερούσαν των αποπληρωµών σε ξένο νόµισµα κατά 2,7 εκατ. µέχρι το τέλος Οκτωβρίου 2003.

19 Πίνακας 9 Πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τοµέα 1 (µεταβολή, κυπριακές λίρες εκατ.) 2003 2003 2003 Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. άνεια σε ξένο νόµισµα σε κατοίκους Κύπρου -0,1-7,0-72,3 Σύνολο πιστώσεων 3,8-29,2-55,7 (υπόλοιπα τέλος περιόδου, Κυπριακές λίρες εκατ.) 2000 2001 2002 2002 2003 2003 Σεπτ. Αύγ. Σεπτ. άνεια σε ξένο νόµισµα σε κατοίκους Κύπρου 372,0 733,0 785,2 763,5 844,7 772,4 Σύνολο πιστώσεων 6516,0 7320,1 7904,1 7663,9 8144,6 8088,8 Μερίδιο % 5,7 10,0 9,9 10,0 10,4 9,5 1) Από εγχώριες τράπεζες. Από τα στοιχεία που αφορούν το δανεισµό των Κυπρίων σε ξένο νόµισµα, µέχρι το τέλος του Σεπτεµβρίου, 2003, το µερίδιο των δανείων σε Οι δαπάνες των Κυπρίων στο εξωτερικό σηµείωσαν αύξηση 14,9% το Σεπτέµβριο και 2,5% τον Οκτώβριο σε σύγκριση µε 34,2% και ευρώ ανέρχεται σε 67,6%. Στα υπόλοιπα 76,4%, αντίστοιχα, πέρυσι. Τέλος, οι ξένοι νοµίσµατα η κατανοµή είναι 11,2% σε δολάρια, 8,4% σε γεν και 11,1% σε ελβετικά φράγκα. Σύµφωνα µε στοιχεία που αφορούν το µεσοπρόθεσµο και µακροπρόθεσµο δανεισµό σε ξένο νόµισµα, για τους πρώτους οκτώ µήνες του κάτοχοι καρτών ξόδεψαν στην Κύπρο 8,8% και 2,1% περισσότερα το Σεπτέµβριο και τον Οκτώβριο, αντίστοιχα, σε σύγκριση µε τους ίδιους µήνες του 2002. Οι αντίστοιχες µεταβολές για το 2002 ήταν αύξηση 12,2% και 8,9%. 2003, γύρω στο 21,1% των δανείων σε ξένο συνάλλαγµα χρησιµοποιήθηκαν στον τοµέα των κατασκευών στην Κύπρο, 56,3% για την αποπληρωµή υφιστάµενων υποχρεώσεων 6 ενώ το 14,4% των δανείων για την αγορά πάγιου εξοπλισµού. Από τα στοιχεία για τις πιστωτικές κάρτες και άλλα νοµισµατικά µεγέθη, όπως ο συµψηφισµός των επιταγών, που είναι διαθέσιµα έγκαιρα, µπορούν να αντληθούν πληροφορίες για τη µελλοντική πορεία των λιανικών πωλήσεων. Στο διάγραµµα 6 παρουσιάζονται ο δείκτης αξίας Όσον αφορά τις διευκολύνσεις µέσω πιστωτικών καρτών, οι εγχώριες δαπάνες των Κυπρίων σηµείωσαν ετήσια αύξηση 18,9% το Σεπτέµβριο και 13,3% τον Οκτώβριο, ενώ η αντίστοιχη αύξηση για τον Οκτώβριο του 2002 ήταν 19,4%. λιανικών πωλήσεων, για τον οποίο τα πιο πρόσφατα στοιχεία είναι για τον Αύγουστο, 2003 και ο σύνθετος δείκτης (composite indicator) 7, για τον οποίο τα διαθέσιµα στοιχεία είναι µέχρι το Σεπτέµβριο, 2003. 6 Αποπληρωµή υφιστάµενων υποχρεώσεων αναφέρεται τόσο σε υφιστάµενα δάνεια σε λίρες Κύπρου όσο και στη µετατροπή υφιστάµενων δανείων σε άλλο νόµισµα. 7 Υπενθυµίζεται ότι ο σύνθετος δείκτης αποτελείται από τις εγχώριες δαπάνες Κυπρίων µε πιστωτικές κάρτες και το συµψηφισµό επιταγών (ΕΝΠ, Σεπτέµβριος 2002).

20 ιάγραµµα 6 Σχέση µεταξύ νοµισµατικών µεγεθών και λιανικών πωλήσεων είκτης λιανικών πωλήσεων Σύνθετος δείκτης είκτης λιανικών πωλήσεων 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1995-01 1995-04 1995-07 1995-10 1996-01 1996-04 1996-07 1996-10 1997-01 1997-04 1997-07 1997-10 1998-01 1998-04 1998-07 1998-10 1999-01 1999-04 1999-07 1999-10 2000-01 2000-04 2000-07 2000-10 2001-01 2001-04 Σεπτ. 2003 2001-07 2001-10 2002-01 2002-04 2002-07 2002-10 2003-01 2003-04 Αύγ. 2003 2003-07 600 500 400 300 200 100 0 Σύνθετος δείκτης Σύµφωνα µε το γράφηµα, ο σύνθετος δείκτης παρουσίασε πτώση τον Αύγουστο η οποία συνεχίστηκε και το Σεπτέµβριο. Βάσει αυτών των στοιχείων αναµένεται αντίστοιχη κίνηση στο δείκτη αξίας λιανικών πωλήσεων κατά το Σεπτέµβριο, δεδοµένου ότι στους προηγούµενους µήνες η προβλεπτική ικανότητα του σύνθετου δείκτη αποδείχτηκε επαρκής. Γενικά, αφαιρούµενης της εποχικότητας, γίνεται φανερό από το γράφηµα ότι συνεχίζει να παρατηρείται στασιµότητα στις λιανικές πωλήσεις.

21 Χρηµαταγορά Στην αγορά χρήµατος τον Οκτώβριο επικράτησαν συνθήκες µειωµένης υπερβάλλουσας τραπεζικής ρευστότητας, σε σύγκριση µε το Σεπτέµβριο. Η Κεντρική Τράπεζα στις παρεµβάσεις της απορρόφησε µέσω δηµοπρασιών αποδοχής καταθέσεων (depos) µέση ηµερήσια ρευστότητα ύψους 123,6 εκατ. τον Οκτώβριο σε σύγκριση µε 174,5 εκατ. το Σεπτέµβριο (πίνακας 10). Στον περιορισµό της πλεονάζουσας τραπεζικής ρευστότητας του Οκτωβρίου σε σύγκριση µε το Σεπτέµβριο συνέβαλαν η µείωση στη µέση ηµερήσια αξία των συναλλαγµατικών διαθεσίµων από 1.144,1 εκατ. το Σεπτέµβριο σε 1.079,8 εκατ. τον Οκτώβριο και η αύξηση στο νόµισµα σε κυκλοφορία. Αντίθετα, η µείωση στις καθαρές καταθέσεις της κυβέρνησης ήταν θετικός παράγοντας για την πλεονάζουσα ρευστότητα. Το αποτέλεσµα της καθαρής επίδρασης των πιο πάνω ήταν µείωση της τραπεζικής ρευστότητας τον Οκτώβριο έναντι του Σεπτεµβρίου. κυβέρνησης ύψους 37,7 εκατ. Τα πιο πάνω συνάδουν µε τη µειωµένη ρευστότητα που απορρόφησε η Κεντρική Τράπεζα τον Οκτώβριο. Το µέσο µηνιαίο επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων για το µήνα Οκτώβριο ήταν 3,44% ενώ για το Σεπτέµβριο ήταν 3,41%, σε σύγκριση µε 3,28% τον Αύγουστο. Το Νοέµβριο διενεργήθηκαν δύο δηµοπρασίες στις οποίες απορροφήθηκαν συνολικά 210,0 εκατ. µε µέσο επιτόκιο για το µήνα 3,35%. Όπως φαίνεται στον πίνακα 11, το µέσο επιτόκιο της διατραπεζικής αγοράς διάρκειας µιας νύκτας µειώθηκε ελαφρά τον Οκτώβριο στο 3,18%, σε σύγκριση µε 3,35% τον προηγούµενο µήνα. Οσον αφορά τους τίτλους του δηµοσίου, το µήνα Σεπτέµβριο δεν έγινε καµία δηµοπρασία. Τον Οκτώβριο, όµως, διενεργήθηκαν δηµοπρασίες σε όλους τους κυβερνητικούς τίτλους εκτός από τα γραµµάτια δηµοσίου διάρκειας 13 εβδοµάδων. Η αξία των κυβερνητικών καταθέσεων µειώθηκε κατά µέσο όρο στα 630,8 εκατ. τον Οκτώβριο, από τα 659,3 εκατ. το Σεπτέµβριο 8. Για ολόκληρο τον Οκτώβριο υπήρξαν καθαρές εκδόσεις τίτλων αξίας 15,5 εκατ. από δηµοπρασίες, ενώ, αντίθετα, το Σεπτέµβριο υπήρξαν καθαρές αποπληρωµές τίτλων της 8 Στον πίνακα 10 παρουσιάζονται οι καθαρές κυβερνητικές καταθέσεις, δηλαδή οι καταθέσεις αφαιρουµένου του κυβερνητικού δανεισµού ύψους 961,1 εκατ.

22 Πίνακας 10 Ρευστότητα τραπεζικού συστήµατος ( εκατ., ηµερήσιοι µέσοι όροι περιόδου) Καθαρό ενεργητικό σε χρυσό και συνάλλαγµα (NFA) Προσφορά ρευστότητας Πράξεις νοµισµατικής πολιτικής Απορρόφηση ρευστότητας Τρεχούµενοι λογαριασµοί πιστωτικών ιδρυµάτων (MRA) 2002 Ιαν. 1.309,0 0,0 0,0 0,8 0,0 16,4 79,4 174,3 377,6 64,7 124,2 473,1 946,6 Φεβρ. 1.384,4 0,0 0,0 0,6 0,0 14,5 79,4 131,3 363,9 169,8 137,7 488,6 946,4 Μάρτ. 1.684,4 0,0 0,0 3,3 0,0 24,8 79,4 189,9 367,4 369,6 167,3 489,2 960,9 Απρ. 1.637,5 0,0 0,0 3,4 0,0 17,6 79,4 267,7 379,4 121,7 284,6 490,7 967,0 Μάιος 1.632,1 0,0 0,0 1,0 0,0 11,2 79,4 287,6 400,1 98,2 263,2 493,4 984,1 Ιούν. 1.576,3 0,0 0,0 0,6 0,0 26,0 79,4 366,9 403,1-16,3 221,6 496,3 1.004,7 Ιούλ. 1.403,2 0,0 0,0 1,5 0,0 41,5 79,4 405,2 413,5-212,0 179,6 497,5 1.031,9 Αύγ. 1.465,0 0,0 0,0 1,9 0,0 21,9 79,5 427,1 422,7-166,4 176,7 505,4 1.029,5 Σεπτ. 1.450,9 0,0 0,0 8,6 0,0 2,2 79,3 392,3 413,0-127,4 190,7 509,3 1.003,9 Οκτ. 1.461,3 0,0 0,0 0,3 0,0 10,5 79,4 332,6 413,3-98,8 213,4 511,2 1.014,4 Νοέµ. 1.446,9 0,0 0,0 0,6 0,0 4,7 79,5 385,3 399,9-135,9 201,8 512,1 996,2 εκ. 1.371,4 0,0 0,0 0,0 0,0 36,2 79,3 412,0 425,4-330,1 231,9 516,6 1.057,6 2003 Ιαν. 1.340,4 0,0 0,0 3,5 0,0 29,3 79,3 438,9 413,6-315,3 172,7 525,3 1.047,6 Φεβρ. 1.280,1 0,0 0,0 0,4 0,0 32,4 79,3 325,0 402,2-276,0 181,8 535,8 1.049,7 Μάρτ. 1.210,2 0,0 0,0 10,3 0,0 11,1 79,4 308,5 404,4-309,5 188,5 538,1 1.032,9 Απρ. 1.141,6 0,0 0,0 0,2 0,0 14,7 79,4 210,4 422,4-328,7 208,4 535,0 1.051,6 Μάιος 1.112,4 0,0 0,0 3,2 0,0 13,4 79,4 152,3 438,8-315,7 214,8 532,6 1.064,2 Ιούν. 1.095,7 0,0 0,0 1,6 0,0 9,9 79,3 136,7 447,1-309,5 204,0 529,8 1.066,1 Ιούλ. 1.075,1 0,0 0,0 0,0 0,0 27,6 79,3 117,7 462,2-332,7 193,2 527,8 1.096,9 Αύγ. 1.104,4 0,0 0,0 0,0 0,0 24,0 79,3 146,8 471,3-343,6 196,6 530,0 1.104,6 Σεπτ. 1.144,1 0,0 0,0 2,6 0,0 14,0 79,7 174,5 465,9-301,8 184,4 530,0 1.089,6 Οκτ. 1.079,8 0,0 0,0 0,3 0,0 23,0 79,4 123,6 467,2-330,3 184,9 532,3 1.101,9 1) Το αρνητικό πρόσηµο που παρουσιάζεται στις καθαρές καταθέσεις οφείλεται στη συµπερίληψη του δανείου της Κυβέρνησης ύψους 961,1 εκατ. Λόγω της απαγόρευσης δανεισµού από την Κεντρική Τράπεζα από τον Ιούλιο του 2002, τα κυβερνητικά δάνεια µετατράπηκαν σε ένα δάνειο µε διάρκεια 30 ετών, η αποπληρωµή του οποίου θα αρχίσει το 2007. Νοµισµατική βάση Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης (repos) Πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης ιευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης Άλλες πράξεις (swap) ιευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων (overnight) Πρόσθετες και ειδικές και Σ.Μ.Ε. Καταθέσεις (additional & Rev - repos & depos Τραπεζογραµµάτια, νοµίσµατα σε κυκλοφορία Καταθέσεις κεντρικής κυβέρνησης (καθαρές) 1) Άλλοι παράγοντες απορρόφησης ρευστότητας (lombard) special & (cur. in (καθαροί) S.M.E. dep.) circul.) (6+7+9+12) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

23 Πίνακας 11 Επιτόκια (ποσοστά % ετησίως) 2000 2001 2002 2002 2003 2003 2003 Οκτ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. ιατραπεζική αγορά (1 µέρα) 5,96 4,93 3,42 3,40 3,09 3,35 3,18 Repos 5,97 6,39 Reverse repos/depos 4,44 4,59 3,91 3,98 3,28 3,41 3,44 Γραµµάτια δηµοσίου (13 εβδοµάδες) 5,75 6,00 4,02 Γραµµάτια δηµοσίου (52 εβδοµάδες) 6,21 6,35 4,30 3,64 3,60 Χρεόγραφα αναπτύξεως (2 χρόνια) 6,55 6,11 4,56 4,49 3,69 3,79 Χρεόγραφα αναπτύξεως (5 χρόνια) 7,45 6,96 5,07 5,09 4,48 4,50 Χρεόγραφα αναπτύξεως (10 χρόνια) 7,55 7,66 5,37 5,36 4,75 Χρεόγραφα αναπτύξεως (15 χρόνια) 6,47 5,60 5,60 4,90 Συγκεκριµένα, στα γραµµάτια δηµοσίου διάρκειας 52 εβδοµάδων το µέσο επιτόκιο µειώθηκε στο 3,60% από το 3,64% που καταγράφηκε τον Αύγουστο. Στους µακροπρόθεσµους τίτλους, το µέσο επιτόκιο στα χρεόγραφα διετούς και πενταετούς διάρκειας ήταν 3,79% και 4,50% αντίστοιχα συγκρινόµενο µε αντίστοιχες αποδόσεις 3,69% και 4,48% τον Αύγουστο. Στα δεκαετή και δεκαπενταετή χρεόγραφα, η µέση απόδοση ανήλθε στo 4,75% και 4,90% αντίστοιχα. Στον πινάκα 12 γίνεται µια σύγκριση µεταξύ των εγχώριων µακροπρόθεσµων επιτοκίων και εκείνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία αναφέρονται στο µήνα Αύγουστο και δείχνουν ότι τα εγχώρια µακροπρόθεσµα πραγµατικά επιτόκια συνεχίζουν να βρίσκονται σε χαµηλότερα επίπεδα από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Ο µέσος όρος των τελευταίων δώδεκα µηνών των µακροπρόθεσµων ονοµαστικών επιτοκίων βρισκόταν στο 4,85%. Τα εγχώρια πραγµατικά επιτόκια υπολείπονται των αντίστοιχων επιτοκίων της ΕΕ κατά 133 µ.β.

24 Πίνακας 12 Πληθωρισµός και επιτόκια σε Ευρώπη και Κύπρο Αύγουστος 2003 (µέσος όρος τελευταίων 12 µηνών) Πληθωρισµός (Εν ΤΚ) Μακροπρόθεσµα Επιτόκια Μακροπρόθεσµα Πραγµατικά Επιτόκια Βέλγιο 1,40 4,26 2,86 ανία 2,40 4,39 1,99 Γερµανία 1,00 4,12 3,12 Ελλάδα 3,60 4,37 0,77 Ισπανία 3,50 4,21 0,71 Γαλλία 2,00 4,19 2,19 Ιρλανδία 4,40 4,24-0,16 Ιταλία 2,90 4,33 1,43 Λουξεµβούργο 2,70 3,60 0,90 Ολλανδία 2,70 4,19 1,49 Αυστρία 1,40 4,23 2,83 Πορτογαλία 3,70 4,26 0,56 Φινλανδία 1,50 4,24 2,74 Σουηδία 2,10 4,69 2,59 Ηνωµένο Βασίλειο 1,40 4,43 3,03 Ευρωζώνη 2,10 4,23 2,13 EΕ-15 2,00 4,26 2,26 Κύπρος 1) 3,92 4,85 0,93 1) Ο πίνακας αναθεωρήθηκε έτσι ώστε ο πληθωρισµός της Κύπρου να είναι µε βάση τον Εναρµονισµένο είκτη Τιµών Καταναλωτή όπως και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ.

25 ιεθνή και Εγχώρια Βασικά Επιτόκια Η ΕΚΤ και η Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ διατήρησαν στις πρόσφατες συνεδρίες τους τα επιτόκιά τους αµετάβλητα. Αντίθετα, η Τράπεζα της Αγγλίας, στις 6 Νοεµβρίου, προέβη για πρώτη φορά από το 2000 σε αύξηση του βασικού της Ως αποτέλεσµα, το εύρος της ψαλίδας, µεταξύ των εγχώριων και των βασικών επιτοκίων της Ευρωζώνης, παραµένει στις 150 µ.β. τόσο για το επιτόκιο οριακής χρηµατοδότησης όσο και για το επιτόκιο καταθέσεων µιας νύκτας. επιτοκίου κατά 0,25%. Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, στη συνεδρία της στις 17 Οκτωβρίου, τήρησε στάση αναµονής. Πίνακας 13 Βασικά επιτόκια (ποσοστά % ετησίως, µεταβολές σε εκατοστιαίες µονάδες) µεταβολή Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (6 Νοεµβρίου 2003) Ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς για πράξεις επαναγοράς 2,00 - ιευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης 3,00 - ιευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων 1,00 - Τράπεζα της Αγγλίας (6 Νοεµβρίου 2003) Repo Rate 3,75 0,25 Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (28 Οκτωβρίου 2003) Federal Funds Rate 1,00 - Discount Rate 2,00 - Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (17 Οκτωβρίου 2003) Ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς για πράξεις επαναγοράς 3,50 - ιευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης 4,50 - ιευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων 2,50 -

26 Χρηµατιστήριο Αξιών Κύπρου (ΧΑΚ) Ο Γενικός είκτης Τιµών παρουσίασε πτωτικές τάσεις στις αρχές Οκτωβρίου, µε µια µικρή ανάκαµψη στα µέσα του µήνα για να υποχωρήσει µέχρι το τέλος του µήνα, κλείνοντας στις 84,4 µονάδες, το χαµηλότερο του σηµείο από τον Ιούλιο του 2003 (διάγραµµα 7). Σηµειώνεται ότι ο δείκτης κυµάνθηκε µεταξύ 84,4 και 90,3 µονάδων. Ο µέσος ηµερήσιος όγκος παρουσίασε µείωση φθάνοντας στα 0,6 εκατ. από 0,8 εκατ. το Σεπτέµβριο. Ο µέσος ηµερήσιος αριθµός συναλλαγών µειώθηκε στις 835 τον Οκτώβριο από 1.105 το Σεπτέµβριο. Όλοι σχεδόν οι επί µέρους κλαδικοί δείκτες παρουσίασαν πτώση κατά την υπό επισκόπηση περίοδο. Οι τίτλοι στους οποίους επικεντρώθηκε το µεγαλύτερο ποσοστό του µηνιαίου όγκου συναλλαγών ήταν οι µετοχές της Τράπεζας Κύπρου και της Λαϊκής Τράπεζας, µε αντίστοιχα ποσοστά 23,9% και 15,0%. ιάγραµµα 7 Γενικός είκτης Τιµών Χρηµατιστηρίου (ΧΑΚ) Σεπτέµβριος - Oκτώβριος 2003 (29/3/1996=100, ηµερήσια στοιχεία) 92,0 91,0 90,0 89,0 88,0 89,84 90,25 87,0 86,0 86,88 85,0 84,0 84,41 83,0 01/09/03 05/09/03 09/09/03 13/09/03 17/09/03 21/09/03 25/09/03 29/09/03 03/10/03 07/10/03 11/10/03 15/10/03 19/10/03 23/10/03 27/10/03 31/10/03

27 Ο πίνακας 14 δείχνει ότι υπήρξε µείωση στις καθαρές εισροές κεφαλαίων στο Χρηµατιστήριο Αξιών Κύπρου τον Οκτώβριο. Συγκεκριµένα, οι αγορές µετοχών στο ΧΑΚ από µη κατοίκους Κύπρου µε βάση τα στοιχεία, που αναφέρονται στις µετοχές εντός του κεντρικού αποθετηρίου αξιών, ανήλθαν στις 672 χιλιάδες ενώ οι πωλήσεις ανήλθαν στις 145 χιλιάδες. Πίνακας 14 Επενδύσεις µη κατοίκων στο Χρηµατιστήριο Αξιών Κύπρου 1 (κυπριακές λίρες, χιλιάδες) 2001 2002 2003 εκ. εκ. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Αγορές 367 50 409 594 2.182 672 Πωλήσεις 577 0 26 117 105 145 Καθαρές επενδύσεις -210 50 383 477 2.077 527 Πηγή: Χρηµατιστήριο Αξιών Κύπρου 1 Τα στοιχεία για το 2001 και 2002 αναφέρονται µόνο στις αγορές και πωλήσεις µετοχών εκτός του κεντρικού αποθετηρίου αξιών.

28 2.3 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Τον Οκτώβριο του 2003, οι τιµές σηµείωσαν αύξηση της τάξης του 4,09%, σε σύγκριση µε 3,64% τον προηγούµενο µήνα και 2,52% τον Οκτώβριο του 2002. Όπως φαίνεται στον πίνακα 15, η άνοδος του πληθωρισµού κατά τον Οκτώβριο, σε σύγκριση µε το Σεπτέµβριο, οφείλεται, κυρίως, στην επιτάχυνση που παρατηρήθηκε στις τιµές των καυσίµων και υγραερίου, του ηλεκτρισµού, καθώς και των βιοµηχανικών µη πετρελαιοειδών προϊόντων. Οι τιµές των υπηρεσιών παρουσίασαν επίσης επιτάχυνση. Αντίθετα, περαιτέρω πτώση σηµειώθηκε στις τιµές των µηχανοκινήτων οχηµάτων, ενώ οι τιµές των εγχώριων γεωργικών προϊόντων σηµείωσαν επιβράδυνση. Σηµειώνεται ότι η επίδραση της αύξησης του βασικού συντελεστή ΦΠΑ από το 10% στο 13% τον Ιούλιο του 2002 πάνω στο είκτη Τιµών Καταναλωτή ( ΤΚ) έχει εξαλειφθεί από τον Αύγουστο του 2003. Φυσικά, η περαιτέρω αύξηση στο συντελεστή ΦΠΑ κατά δύο εκατοστιαίες µονάδες από την 1 η Ιανουαρίου, 2003, θα εξακολουθεί, µέχρι το τέλος του χρόνου, να ασκεί αυξητική τάση στο ΤΚ. Όσον αφορά την κατηγορία των εγχώριων προϊόντων, αξιοσηµείωτη εξέλιξη κατά τον Οκτώβριο του 2003 αποτελεί η επιτάχυνση των τιµών των καυσίµων και υγραερίου, των βιοµηχανικών µη πετρελαιοειδών προϊόντων καθώς και του ηλεκτρισµού, που ανήλθαν κατά 5,37%, 5,38% και 8,77%, αντίστοιχα, έναντι αύξησης κατά 0,56%, 4,66% και 7,07%, αντίστοιχα, το Σεπτέµβριο του 2003. Η επιτάχυνση των τιµών του ηλεκτρισµού καθώς και των καυσίµων και υγραερίου σηµειώθηκε, εν µέρει, λόγω της ανόδου που παρατηρήθηκε στην τιµή του πετρελαίου από τον Ιούνιο µέχρι τον Οκτώβριο του 2003. Η τιµή των καυσίµων σηµείωσε ιδιαίτερα σηµαντική αύξηση λόγω της επιβολής, από τις 2 Οκτωβρίου, επιπρόσθετου φόρου κατανάλωσης ύψους 2 σεντ ανά λίτρο στο πετρέλαιο. Τέλος, η επιτάχυνση που παρατηρήθηκε στις τιµές των βιοµηχανικών µη πετρελαιοειδών προϊόντων οφείλεται, εν πολλοίς, στην αύξηση του βασικού συντελεστή ΦΠΑ κατά δύο ποσοστιαίες µονάδες από την 1 η Ιανουαρίου, 2003. Οι τιµές των εισαγόµενων προϊόντων τον Οκτώβριο του 2003 σηµείωσαν περαιτέρω πτώση, της τάξης του 0,46%, σε σύγκριση µε µείωση κατά 0,61% το Σεπτέµβριο του 2003. Συγκεκριµένα, οι τιµές των µηχανοκίνητων οχηµάτων παρουσίασαν µείωση κατά 2,45%, όπως ακριβώς και τον προηγούµενο µήνα. Η µείωση αυτή φαίνεται να αντικατοπτρίζει, εν µέρει, το µούδιασµα της αγοράς εν αναµονή της µείωσης στη φορολογία για διάφορες κατηγορίες οχηµάτων. Οι τιµές των άλλων εισαγόµενων προϊόντων σηµείωσαν µικρή αύξηση. Τέλος, οι τιµές των υπηρεσιών κατέγραψαν τον Οκτώβριο του 2003 αύξηση της τάξης του 4,56%, σε σύγκριση µε άνοδο 4,06% το Σεπτέµβριο του 2003 και 3,76% τον Οκτώβριο του 2002. Αξιοσηµείωτη είναι η αύξηση έστω και οριακή - των τιµών των τηλεπικοινωνιών, που από τον Ιανουάριο του 2002 µέχρι και το Σεπτέµβριο του 2003 παρουσίαζαν µείωση που οφειλόταν στην ακολουθούµενη πορεία ελευθεροποίησης του τοµέα. Ως αποτέλεσµα των πιο πάνω εξελίξεων, ο πληθωρισµός κατά το πρώτο δεκάµηνο του 2003 ανήλθε στο 4,32%, σε σύγκριση µε 2,78% την αντίστοιχη περίοδο του 2002. Η επιτάχυνση αυτή αποδίδεται κυρίως στη σηµαντική αύξηση των τιµών των εγχώριων βιοµηχανικών, µη πετρελαιοειδών προϊόντων, των καυσίµων και υγραερίου, του ηλεκτρισµού και σε κάποιο βαθµό