ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗ 19-21 -10681 210 3824614 210 3847670 www.irakleitos.gr ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 8 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 -ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α. Περίληψη Παραδείγματα περίληψης 1. Ο Δ. Ν. Μαρωνίτης αναφέρεται στη διαφοροποίηση παιδείας και εκπαίδευσης. Τονίζει ότι οι δυο όροι συγχέονται, ωστόσο η παιδεία στην κλασική αρχαιότητα, αρχικά, δήλωνε τη φροντίδα, αργότερα συμπεριέλαβε την ηθικοπνευματική ωριμότητα, ενώ μερικές φορές σχετίστηκε με την παιδική αφέλεια και το παιχνίδι. Έπειτα η παιδεία συνδέθηκε με την εκπαίδευση, η οποία σήμαινε αφομοίωση πληροφοριών μέσω της διδασκαλίας. Παρ ότι οι έννοιες δεν είναι θεωρητικά και πρακτικά ταυτόσημες, μια πιο προσεκτική μελέτη καταδεικνύει ότι έχουν ως συνισταμένη τη βαθμιαία μετάδοση της γνώσης με τη συμβολή δημόσιων και ιδιωτικών θεσμών. Όμως, καταλήγει ο συγγραφέας, η παιδεία αποτελεί πρωταρχικά αυτόβουλη διαδικασία, ενώ η εκπαίδευση αναφέρεται σε πράξη θεσμικά οριοθετημένη. (105 λέξεις) 2. Ο Δ. Ν. Μαρωνίτης αναφέρεται στη διάκριση της παιδείας από την εκπαίδευση. Αρχικά, επισημαίνει ότι οι δυο όροι συγχέονται. Ωστόσο, ο πρώτος, αρχαιότερος, εμφανίζεται αρχικά στην τραγική ποίηση ως φροντίδα, έπειτα αποδίδεται από τον Πλάτωνα στην πνευματική και ηθική συγκρότηση, ενώ από άλλους σχετίζεται με τη νεότητα, την παιδική αφέλεια και το παιχνίδι. Αντίθετα, η νεότερη λέξη «εκπαίδευση» αναφέρεται στην αφομοίωση πληροφοριών με τη διδασκαλία. Οι δυο όροι, επομένως, δεν είναι ταυτόσημοι και η αποσαφήνισή τους απαιτεί προσεκτικό έλεγχο. Η ομοιότητά τους έγκειται στο ότι (και οι δυο) σχετίζονται με τη γνώση και τη μάθηση. Ωστόσο, η παιδεία εκλαμβάνεται ως προαιρετική και ελεύθερη δραστηριότητα, ενώ η εκπαίδευση ως θεσμοθετημένη και επιβεβλημένη πράξη. (107 λέξεις) Β1. α. Λάθος (1η «Ως ρίζα βάθος») β. Λάθος (1η «Οι αρχές της καλλιέργεια ενός δένδρου») γ. Σωστό (1η «σημαίνοντας της παιδαριώδη φλυαρία αφενός») 1
ΚΩΛΕΤΤΗ 19-21 -10681 210 3824614 210 3847670 www.irakleitos.gr δ. Λάθος (3 η «Που πάει να πει ότι αντίπαλη σχέση») ε. Σωστό (4 η «Η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη», «Η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική») [Να σημειωθεί ότι δεν ζητείται η αιτιολόγηση] Β2. α. Σύγκριση Αντίθεση: Ο συντάκτης αντιπαραθέτει τις έννοιες «παιδεία» και «εκπαίδευση», αναφέροντας ότι η πρώτη είναι μέθοδος ελεύθερη και προαιρετική, ενώ η εκπαίδευση πρέπει να είναι ελεγχόμενη και υποχρεωτική. Χαρακτηριστική λέξη: «Αντίθετα». Αντιθετικές έννοιες που προσδιορίζουν τις λέξεις αυτές: «μέθοδος πράξη», «ελεύθερη εκ προθέσεως εντεταλμένη», «προαιρετική υποχρεωτική». Μπορούμε επιπλέον, να εντοπίσουμε τη μέθοδο του ορισμού. Ο συγγραφέας παρουσιάζει διαφορετικούς ορισμούς/ προσεγγίσεις των εννοιών «παιδεία» και «εκπαίδευση» που αποτελούν και τις οριστέες έννοιες. Οι όροι που χρησιμοποιεί για να προσδιορίσει την παιδεία είναι: «μέθοδος, ελεύθερη, προαιρετική». Ενώ οι όροι που προσδιορίζουν την εκπαίδευση είναι: «πράξη, εκ προθέσεως εντεταλμένη, υποχρεωτική». Β2. β. Ωστόσο: αντίθεση επομένως: συμπέρασμα προκειμένου: σκοπός που πάει να πει ότι: επεξήγηση, διευκρίνιση κυρίως: έμφαση Β3. α. Οι αρχές της [διακρίνονται, εντοπίζονται] στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή. Η ίδια λέξη [ ] σκοπίμως [συνδέεται, συσχετίζεται] κάποτε τόσο με την παιδία όσο και με την παιδιά. [ ] το οποίο, όσο βλέπω στα λεξικά, [παρουσιάζεται, συναντάται] πρώτη φορά στον πλατωνικό Κρίτωνα. [ ] δημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δυο [παραγόντων] της κρίσιμης αυτής συζυγίας. Από εκεί και πέρα αρχίζουν [εμφανείς, ευδιάκριτες] και λανθάνουσες διαφορές. β. αναβαθμίζεται υποβαθμίζεται, υποβιβάζεται, απαξιώνεται μεταγενέστερη προγενέστερη, προηγούμενη, πρότερη 2
ΚΩΛΕΤΤΗ 19-21 -10681 210 3824614 210 3847670 www.irakleitos.gr επιτρέπουν απαγορεύουν ιδιωτική δημόσια, συλλογική διαφορές ομοιότητες Β4. α. Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου, κυριαρχεί η παθητική φωνή. Χαρακτηριστικά είναι τα ρήματα παθητικής φωνής «ανιχνεύονται» και «συνάπτεται» («εναλλάσσονται», «αναβαθμίζονται», «αναδεικνύεται», «θεωρείται») β. Η χρήση παθητικής φωνής προσδίδει λόγιο και απρόσωπο ύφος στην παράγραφο. Αυτό προκύπτει και από τη χρήση γ προσώπου στα ρήματα, καθώς και από το λεξιλόγιο της παραγράφου. Με αυτό τον τρόπο, ο συντάκτης αποδίδει την έμφαση στην ενέργεια (πράξη) των ρημάτων και όχι στο υποκείμενο. Τα χαρακτηριστικά αυτά, προσιδιάζουν στον επιστημονικό λόγο που αποσκοπεί στην αντικειμενική παράθεση (στη συγκεκριμένη παράγραφο) της εξέλιξης της σημασίας της λέξης «παιδεία», όπως προκύπτει από τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. 3
ΚΩΛΕΤΤΗ 19-21 -10681 210 3824614 210 3847670 www.irakleitos.gr Γ. Παραγωγή λόγου Τίτλος: «Η εκπαίδευση εφαλτήριο της παιδείας» Πρόλογος Ο διάλογος που έχει εγκαινιάσει η σχολική μας κοινότητα για τον ρόλο του σχολείου, δείχνει το ενδιαφέρον όλων για την ποιότητα της εκπαίδευσης (αφόρμηση) Στο διάλογο αυτό έχουν διατυπωθεί ποικίλες απόψεις για τον ρόλο του σχολείου στον 21 ο αιώνα, τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει και τα εφόδια που οφείλει να παρέχει στους μαθητές για τον σκοπό αυτό Είναι σκόπιμο, λοιπόν, να αναλογιστούμε στο πλαίσιο αυτό, τον ευρύτερο παιδευτικό ρόλο του σχολείου και τη σημασία του στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων ανθρώπων και πολιτών. Κύριο Μέρος Ζητούμενο 1 ο α1 Αναμφισβήτητα το σχολείο καλείται να επιτελέσει ικανοποιητικά την εκπαιδευτική/ μορφωτική αποστολή του: παροχή γνώσεων ευρύτερων και ειδικότερων/ δεξιότητες καλλιέργεια άλλων εφοδίων, όπως η δημιουργική χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας γλωσσομάθεια, ιστορική γνώση Τέτοιο εφόδια είναι απαραίτητα στον αιώνα της ψηφιακής τεχνολογίας και της παγκοσμιοποίησης Ωστόσο, η αποστολή του σχολείου δεν εξαντλείται εδώ, αλλά αυτό καλείται να ανταποκριθεί στην ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια (=μόρφωση, με το αρχικό νόημα του όρου) ενίσχυση της κρίσης και της ερευνητικότητας [αρετές απαραίτητες για την αξιολόγηση των παρεχόμενων πληροφοριών] αισθητική παιδεία, (αισθητικές αξίες) απαραίτητη για τον προβληματισμό, τη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, τη δημιουργική φαντασία αντίσταση στη μαζική κουλτούρα ενίσχυση των πνευματικών ενασχολήσεων και ενδιαφερόντων (βιβλιαναγνωσία, ενδιαφέρον για τον πολιτισμό, την επιστήμη) 4
ΚΩΛΕΤΤΗ 19-21 -10681 210 3824614 210 3847670 www.irakleitos.gr α2 Μέρος της παιδείας είναι και η ηθική καλλιέργεια και η διαμόρφωση ανθρώπου με ώριμη πολιτική συνείδηση. ολοκληρωμένη παιδεία, με το ανθρωπιστικό δηλαδή γνήσιο, περιεχόμενο του όρου, έχει ο άνθρωπος που χαρακτηρίζεται από αξίες και εμπνέεται από ιδανικά (ανεκτικότητα, αλληλεγγύη, δικαιοσύνη, ειρήνη) αυτά συμβάλλουν και στην προσωπική ηθική ολοκλήρωση και στην καταπολέμηση των κοινωνικών προβλημάτων (ατομικισμός, ακραίες ανισότητες) η υγιής πολιτικοποίηση: ο ολοκληρωμένος παιδευμένος άνθρωπος αντιλαμβάνεται το σκοπό του ως ενεργό μέλος ενός συνόλου. Ο ώριμος, υπεύθυνος, ενεργός πολίτης είναι πολύτιμος για τη δημοκρατία Μεταβατική παράγραφος Η αποστολή του σχολείου είναι πολυδιάστατη, δεν πρέπει λοιπόν να συρρικνώνεται στο γνωσιοκεντρικό πρότυπο που σήμερα επικρατεί. Για να υπερβεί το σχολείο τον περιορισμό αυτό, απαραίτητη είναι η ενεργοποίηση της εκπαιδευτικής και της μαθητικής κοινότητας. Ζητούμενο 2 ο β1 Οπωσδήποτε μια τέτοια αντιμετώπιση του σχολείου επιφυλάσσει έναν πολυδιάστατο ρόλο για τον εκπαιδευτικό, την ψυχή του σχολείου: βεβαίως πρέπει να είναι καταρτισμένος στο αντικείμενό του και οφείλει με την υποστήριξη της πολιτείας να επιμορφώνεται διαρκώς από την άλλη, ρόλος του είναι να ενισχύσει τη φιλομάθεια, την πρωτοβουλία των μαθητών [ερευνητικές δραστηριότητες, ομαδοσυνεργατικές δράσεις οι μαθητές αγαπούν τη γνώση, την έρευνα] καλείται όμως, να αποτελεί και ένα υψηλό πρότυπο ήθους που παραδειγματίζει θετικά τους μαθητές αφετηρία της δημιουργικής μάθησης. Παράλληλα εμψυχώνει, ενθαρρύνει καθοδηγεί δεν τιμωρεί το λάθος. β2 Αποδέκτης του έργου του σχολείου είναι ο μαθητής. Ζητούμενο, λοιπόν, είναι να μην παραμένει παθητικός δέκτης της διαδικασίας που τον αφορά άμεσα, αλλά να αναλαμβάνει ενεργό ρόλο. Η υπεύθυνη δράση των μαθητών προϋποθέτει την αναβάθμιση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων Διοργάνωση και συμμετοχή πολιτιστικών δραστηριοτήτων: καλλιεργούν τη δημιουργικότητα, εξοικειώνουν τους νέους με την τέχνη και τον πολιτισμό 5
ΚΩΛΕΤΤΗ 19-21 -10681 210 3824614 210 3847670 www.irakleitos.gr Διοργάνωση δραστηριοτήτων αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον: εθελοντικές/ ανθρωπιστικές δράσεις, περιβαλλοντικές ομάδες: διευρύνουν τον προβληματισμό των νέων, συσχετίζουν τη γνώση με πολύτιμα βιώματα, ενισχύουν την κοινωνική και πολιτική συνείδηση (ανοιχτό σχολείο στην κοινωνία) Επίλογος Η εκπαίδευση είναι η αρχή, το θεμέλιο. Είναι η κινητήρια δύναμη, το εφαλτήριο. Ο στόχος είναι: η παιδεία/ η (δια)μόρφωση των νέων. Όσο και αν οι όροι αυτοί φαίνονται σήμερα ασύμβατοι, υπάρχει χώρος για να συναντηθούν. Κι αυτός είναι η ανθρωπιστική παιδεία. Η παιδεία που θα μάθει στους νέους να μαθαίνουν διαρκώς και να τολμούν, να σκέφτονται και να ονειρεύονται. 6