/-/project-sae.html και

Σχετικά έγγραφα
ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 6

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 5

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 7

Μικροελεγκτζσ Ενςωματωμζνα υςτιματα. Διαλζξεισ 3 Εργαςτηριακζσ Αςκήςεισ 2. Ειδικότθτασ. Κανζνα. Ελλθνικι ΝΑΙ (αγγλικά)

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 6

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ. Τεχνολογικϊν Εφαρμογϊν. Ηλεκτρολόγων Μθχανικϊν Τ.Ε. Αυτοματοποίθςθ αιςκθτιριων ςυςτθμάτων. Διαλζξεισ / E-learning 2

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 4

/-/project-sae.html και

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 5 ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΠΑΡΟΧΗ ΤΠΗΡΕΙΩΝ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 7

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΘΕΜΑΣΑ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗ

ΧΟΛΗ Τεχνολογικϊν Εφαρμογϊν ΣΜΗΜΑ Ηλεκτρονικϊν Μθχανικϊν Τ.Ε. ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΟΤΔΩΝ Μεταπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 2

Ζρευνα Αγοράσ (Κατ: ΔΕ & ΜΑΡΚ)

Ηλεκτρονικά ΙΙ. Διαλζξεισ 4 Εργαςτηριακζσ Αςκήςεισ 2. Ηλεκτρονικά Ι (2 ο εξάμθνο) Ελλθνικι. ΝΑΙ (αγγλικά)

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ- MΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΣΑΣΙΣΙΚΗ. Mακθματικι τατιςτικι

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΔΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ Δ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ «ΠΡΟΣΑΙΑ ΦΤΗ ΚΑΙ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΣΗΣΑ»

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΛΕΓΚΣΕ ΚΑΙ ΤΣΗΜΑΣΑ ΕΠΟΠΣΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ (PLC and SCADA)

ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΑ ΙΧΤΟ. Ελλθνικι. NAI (αγγλικά)

Δίκτυα Ηλεκτρονικϊν Υπολογιςτϊν. Διαλζξεισ 3 Εργαςτηριακζσ Αςκήςεισ 2. Κανζνα. Ελλθνικι. ΝΑΙ (αγγλικά)

Διαλζξεισ 4 E-learning 2. Επιςτθμονικισ Περιοχισ. Ελλθνικι και Αγγλικι

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ «ΕΠΕΞΕΡΓΑΙΑ ΛΤΜΑΣΩΝ»

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ. Ελλθνικι (Διδαςκαλία, Εξζταςθ)

Διαλζξεισ 4 Εργαςτθριακζσ Αςκιςεισ 2. Κανζνα. Ελλθνικι ΟΧΙ.

Marketing Τπηρεςιών (Κατ: ΔΕ & ΜΑΡΚ)

Ζμπειρα υςτήματα και υςτήματα Τποςτήριξησ Αποφάςεων (Κατ: ΔΠ)

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ «ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΣΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΠΡΟΣΑΙΑ ΕΔΑΦΟΤ»

Κανζνα. Ελλθνικι ΟΧΙ.

ΧΟΛΗ Σεχνολογικϊν Εφαρμογϊν ΣΜΗΜΑ Ηλεκτρονικϊν Μθχανικϊν Σ.Ε. ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΟΤΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 5


ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΚΑΝΕΝΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΚΙΝΗΣΕ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕ 4Η ΚΑΙ 5Η ΓΕΝΙΑ

«ΤΓΧΡΟΝΗ ΦΙΛΟΟΦΙΑ ΙΙΙ»

Marketing Χονδρικοφ και Λιανικοφ Εμπορίου (Κατ: ΜΑΡΚ)

ΡΕ ΛΓ ΑΜΜΑΤΑ ΜΑΚΘΜΑΤΩΝ Α ΕΞΑΜΘΝΟΥ

Θλεκτρονικι Φυςικι και Οπτικοθλεκτρονικι. Διαλζξεισ 4 Εργαςτηριακζσ Αςκήςεισ 4. Γενικισ Τποδομισ. Κανζνα. Ελλθνικι ΝΑΙ (αγγλικά)

Διαλζξεισ 4 E-learning 2. Επιςτθμονικισ Περιοχισ. Ελλθνικι και Αγγλικι.

Πανεπιςτήμιο Θεςςαλίασ. Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τομζασ: Συγκοινωνιακόσ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑΣΑ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ Ι (ΣΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ)

υςτιματα Θχου Διαλζξεισ 2 Εργαςτηριακζσ Αςκήςεισ 2 Κανζνα Ελλθνικι ΝΑΚ (αγγλικά)

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΤΣΗΜΑΣΑ ΑΝΑΝΕΩΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΗΛΕΚΣΡΟΚΙΝΗΗ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ 1: «ΦΙΛΟΟΦΙΑ ΣΗ ΦΤΗ ΦΙΛΟΟΦΙΑ ΣΗ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΑ» ΦΛΟΣΧΣΦΛΞΘ ΦΛΟΣΧΣΦΛΑΧ ΥΦΣΥΨΩΧΛΑΞΣ ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 6 Ο ΔΛΑΟΕΕΛΧ 3 5

ΠΜΣ ζηα Δθαξκνζκέλα Ηιεθηξνληθά Σπζηήκαηα (ΔΗΣ)

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ (1) ΓΕΝΙΚΑ

ΨΤΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΨΤΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟ ΧΩΡΟ ΣΟΤ ΧΟΛΕΙΟΤ - ΨΧ92


«ΝΕΟΣΕΡΗ ΦΙΛΟΟΦΙΑ ΙΙΙ»

Παραδείγματα Διδακτικών Πλάνων. Χαρίκλεια Τςαλαπάτα 25/11/2011

EE-4021 ΤΣΗΜΑΣΑ ΑΤΣΟΜΑΣΟΤ ΔΛΔΓΥΟΤ Ι

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΔΙΔΑΚΣΙΚΘ ΣΘ ΣΕΧΝΘ

ΔΘΞΡΜΡΙΣΕΙΡ ΠΑΟΕΠΙΣΘΞΙΡ ΘΡΑΜΘ ΧΡΝΘ ΑΟΘΡΩΠΙΣΙΜΩΟ ΜΑΙ ΜΝΑΙΜΩΟ ΠΡΤΔΩΟ ΣΞΘΞΑ ΙΣΡΡΙΑ ΜΑΙ ΕΘΟΡΝΡΓΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΞΞΑΣΑ ΠΡΡΠΣΤΧΙΑΜΩΟ ΞΑΘΘΞΑΣΩΟ

φνκετα Τλικά: Χαρακτθριςμόσ και Ιδιότθτεσ

ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΑΘΗΝΑ ΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΩΝ ΤΓΕΙΑ & ΠΡΟΝΟΙΑ ΣΜΗΜΑ ΔΗΜΟΙΑ ΤΓΕΙΑ & ΚΟΙΝΟΣΙΚΗ ΤΓΕΙΑ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ ΔΗΜΟΙΑ ΤΓΕΙΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΕ0176 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 9.

Γενικζσ πλθροφορίεσ μακιματοσ

«ΤΓΧΡΟΝΗ ΦΙΛΟΟΦΙΑ Ι»

ΤΓΚΕΝΣΡΩΣΙΚΑ ΣΑΣΙΣΙΚΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΜΑΘΗΜΑΣΟ/ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΓΙΑ ΣΑ ΣΜΗΜΑΣΑ ΣΟΤ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΤ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟΤ ΑΘΗΝΩΝ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΤΓΚΕΝΣΡΩΣΙΚΑ ΣΑΣΙΣΙΚΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΜΑΘΗΜΑΣΟ/ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΓΙΑ ΣΑ ΣΜΗΜΑΣΑ ΣΟΤ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΤ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟΤ ΑΘΗΝΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Νικόλαοσ Μ. Σαλτερισ Σχολικόσ Σφμβουλοσ Δ.Ε. Δρ. Πολιτικισ Επιςτιμθσ και Ιςτορίασ Μζλοσ ΔΣ Πανελλινιασ Ζνωςθσ Σχολικϊν Συμβοφλων

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό

Ειδικζσ Ναυπηγικζσ Καταςκευζσ και Ιςτιοφόρα κάφη (Ε)

ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΡΓΟΤ ΣΩΝ ΤΠΟΧΡΕΩΣΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ ΕΑΡΙΝΟΤ ΕΞΑΜΗΝΟΤ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΤ ΕΣΟΤ

ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ:

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΕ0102 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 2

Γενικής Υποδομής Υποχρεωτικό. Δεν υφίστανται προϋποθέσεις. Ελληνική

ΑΝΩΣΑΣΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΤ ΣΟΜΕΑ ΧΟΛΗ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΤΣΟΜΑΣΙΜΟΤ Σ.Ε.

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Ειςαγωγι ςτθν Τεχνολογία Αυτοματιςμοφ

Πρόγραμμα Προπτυχιακών πουδών (ΠΠ) Σμήματοσ «Διοίκηςησ Επιχειρήςεων» Πάτρασ, ΣΕΙ Δυτικήσ Ελλάδασ

Προπτυχιακό Πρόγραμμα ςτην Πληροφορική. Οδθγόσ Σπουδϊν

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ GD2680

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Υποχρεωτικό Ειδικότητας

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

«ΑΡΧΑΙΑ ΦΙΛΟΟΦΙΑ ΙΙ»

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ. ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 2o

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Παραδόσεις 3. Δεν υφίστανται απαιτήσεις. Ελληνική/Αγγλική

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Παραδόσεις 4 ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ. Δεν υφίστανται προϋποθέσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Παραδόσεις, Μελέτες περιπτώσεων 4

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

3. Περιγράμματα Μαθημάτων Προγράμματος Σπουδών

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

3. Περιγράμματα Μαθημάτων Προγράμματος Σπουδών

ΑΝΑΚΟΙΝΩΗ ΜΕΣΑΒΑΣΙΚΩΝ ΡΤΘΜΙΕΩΝ ΓΙΑ ΣΙ ΑΛΛΑΓΕ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ ΣΟΤ ΣΜΗΜΑΣΟ ΜΗΧ. ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΕΡΟΚΑΦΩΝ

ΛΟΙΜΩΔΗ & ΠΑΡΑΣΙΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Μαθήματα Ειδικής Υποδομής Υποχρεωτικά. Παραδόσεις 4. Βάσεις Δεδομένων Ι

Συγγραφι επιςτθμονικισ εργαςίασ. Η κορφφωςθ τθσ προςπάκειάσ μασ

Ειδικής Υποδομής Υποχρεωτικό

ΙΑΤΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ. Προπτυχιακό. ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑ Β -Υπεύθ. Μαθήματος: Ν. Νικίτοβιτς

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Μαθήματα Ειδικής Υποδομής Υποχρεωτικά. Εργαστήριο 2 Παραδόσεις 3

Transcript:

ΧΟΛΗ Σεχνολογικϊν Εφαρμογϊν ΣΜΗΜΑ Ηλεκτρονικϊν Μθχανικϊν Σ.Ε. ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΟΤΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ 2606002 ΕΞΑΜΗΝΟ ΠΟΤΔΩΝ 5 ΣΙΣΛΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ υςτιματα Αυτομάτου Ελζγχου ΑΤΣΟΣΕΛΕΙ ΔΙΔΑΚΣΙΚΕ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ςε περίπτωςθ που οι πιςτωτικζσ μονάδεσ απονζμονται ςε διακριτά μζρθ του μακιματοσ π.χ. Διαλζξεισ, Εργαςτθριακζσ Αςκιςεισ κ.λπ. Αν οι πιςτωτικζσ μονάδεσ απονζμονται ενιαία για το ςφνολο του μακιματοσ αναγράψτε τισ εβδομαδιαίεσ ϊρεσ διδαςκαλίασ και το ςφνολο των πιςτωτικϊν μονάδων ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕ ΩΡΕ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΠΙΣΩΣΙΚΕ ΜΟΝΑΔΕ Διαλζξεισ 4 Αςκιςεισ Πράξθσ 0 7 Εργαςτθριακζσ Αςκιςεισ 2 Προςκζςτε ςειρζσ αν χρειαςτεί. Η οργάνωςθ διδαςκαλίασ και οι διδακτικζσ μζκοδοι που χρθςιμοποιοφνται περιγράφονται αναλυτικά ςτο 4. ΣΤΠΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ Ειδικότθτασ Υποβάκρου, Γενικϊν Γνϊςεων, Επιςτθμονικισ Περιοχισ, Ανάπτυξθσ Δεξιοτιτων ΠΡΟΑΠΑΙΣΟΤΜΕΝΑ Κανζνα ΜΑΘΗΜΑΣΑ: ΓΛΩΑ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ και Ελλθνικι ΕΞΕΣΑΕΩΝ: ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ ΝΑΙ (αγγλικά) ΠΡΟΦΕΡΕΣΑΙ Ε ΦΟΙΣΗΣΕ ERASMUS ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΕΛΙΔΑ ΜΑΘΗΜΑΣΟ (URL) http://electronicstaff.teipir.gr/rangoussi/index.php/el/teaching/- /-/project-sae.html και http://labpower.teipir.gr/index_hl.htm 1. ΜΑΘΗΙΑΚΑ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ Μακθςιακά Αποτελζςματα Περιγράφονται τα μακθςιακά αποτελζςματα του μακιματοσ οι ςυγκεκριμζνεσ γνϊςεισ, δεξιότθτεσ και ικανότθτεσ καταλλιλου επιπζδου που κα αποκτιςουν οι φοιτθτζσ μετά τθν επιτυχι ολοκλιρωςθ του μακιματοσ. Συμβουλευτείτε το Παράρτθμα Α Περιγραφι του Επιπζδου των Μακθςιακϊν Αποτελεςμάτων για κάκε ζνα κφκλο ςπουδϊν ςφμφωνα με Πλαίςιο Προςόντων του Ευρωπαϊκοφ Χϊρου Ανϊτατθσ Εκπαίδευςθσ Περιγραφικοί Δείκτεσ Επιπζδων 6, 7 & 8 του Ευρωπαϊκοφ Πλαιςίου Προςόντων Διά Βίου Μάκθςθσ και Παράρτημα Β Περιλθπτικόσ Οδθγόσ ςυγγραφισ Μακθςιακϊν Αποτελεςμάτων Με τθν επιτυχι ολοκλιρωςθ του μακιματοσ ο φοιτθτισ / τρια διακζτει προθγμζνεσ γνϊςεισ ςτο αντικείμενο των υςτθμάτων Αυτομάτου Ελζγχου (ΑΕ), με βάςθ τισ οποίεσ είναι ςε κζςθ να: 1. Περιγράφει με διαγράμματα βακμίδων τισ βαςικζσ δομζσ ΑΕ ςυνεχοφσ χρόνου, 2. Μεταβαίνει με ευχζρεια μεταξφ των περιγραφϊν ενόσ ΑΕ ςτο πεδίο του χρόνου και τθσ ςυχνότθτασ και επιλζγει τθν καταλλθλότερθ και απλοφςτερθ μεταξφ αυτϊν, με βάςθ το πρόβλθμα που αντιμετωπίηει, 3. Τπολογίηει τθν ζξοδο ΑΕ χρθςιμοποιϊντασ εργαλεία προςομοίωςθσ ςυςτθμάτων ςτα πεδία του χρόνου και τθσ ςυχνότθτασ, εκτιμά τθν ποιότθτα τθσ εξόδου ςε ςχζςθ με τισ προδιαγραφζσ ςχεδίαςθσ και μετρά το ςφάλμα, 4. Εφαρμόηει τα αλγεβρικά και τα γραφικά κριτιρια ευςτάκειασ ΑΕ, χρθςιμοποιϊντασ εργαλεία προςομοίωςθσ, ερμθνεφει τα αποτελζςματά τουσ και αξιολογεί και κατατάςςει το ΑΕ, εκτελϊντασ ζτςι ολοκλθρωμζνθ μελζτθ ευςτάκειασ, 5. Αναλφει ζνα ρεαλιςτικό πρόβλθμα που απαιτεί ςχεδίαςθ ελεγκτι / αντιςτακμιςτι,

επιλζγει τθν κατάλλθλθ μεταξφ των εναλλακτικϊν δομϊν που διδάχκθκε, και ςχεδιάηει τον ελεγκτι / αντιςτακμιςτι ςε επίπεδο διαγράμματοσ βακμίδων και προςομοίωςθσ ςε Η/Τ, 6. υνεργάηεται ςε ομάδα για τθν ολοκλθρωμζνθ αντιμετϊπιςθ (ανάλυςθ ςφνκεςθ) ςφνκετου προβλιματοσ βελτίωςθσ / αντιςτάκμιςθσ ΑΕ ςε ρεαλιςτικζσ ςυνκικεσ, τθν κριτικι αξιολόγθςθ εναλλακτικϊν λφςεων, τθ λιψθ αποφάςεων και τθν υλοποίθςθ τθσ επιλεχκείςασ λφςθσ. Λζξεις κλειδιά: Ανατροφοδότθςθ ι Ανάδραςθ (Feedback), Κλειςτό φςτθμα, φάλμα ςτθ Μόνιμθ Κατάςταςθ, Ευςτάκεια, Κριτιριο Routh, Αντιςτάκμιςθ ι Βελτίωςθ ςυςτιματοσ, Γεωμετρικόσ τόποσ ριηϊν, Διαγράμματα Bode / Nyquist / Nichols, Ελεγκτισ τριϊν ςθμείων (PID), χεδίαςθ αντιςτακμιςτι, Δικτυϊματα προιγθςθσ / κακυςτζρθςθσ φάςθσ. Γενικζσ Ικανότθτεσ Λαμβάνοντασ υπόψθ τισ γενικζσ ικανότθτεσ που πρζπει να ζχει αποκτιςει ο πτυχιοφχοσ (όπωσ αυτζσ αναγράφονται ςτο Παράρτθμα Διπλϊματοσ και παρατίκενται ακολοφκωσ) ςε ποια / ποιεσ από αυτζσ αποςκοπεί το μάκθμα;. Αναηιτθςθ, ανάλυςθ και ςφνκεςθ δεδομζνων και πλθροφοριϊν, με τθ χριςθ και των απαραίτθτων τεχνολογιϊν Προςαρμογι ςε νζεσ καταςτάςεισ Λιψθ αποφάςεων Αυτόνομθ εργαςία Ομαδικι εργαςία Εργαςία ςε διεκνζσ περιβάλλον Εργαςία ςε διεπιςτθμονικό περιβάλλον Παράγωγι νζων ερευνθτικϊν ιδεϊν Σχεδιαςμόσ και διαχείριςθ ζργων Σεβαςμόσ ςτθ διαφορετικότθτα και ςτθν πολυπολιτιςμικότθτα Σεβαςμόσ ςτο φυςικό περιβάλλον Επίδειξθ κοινωνικισ, επαγγελματικισ και θκικισ υπευκυνότθτασ και ευαιςκθςίασ ςε κζματα φφλου Άςκθςθ κριτικισ και αυτοκριτικισ Προαγωγι τθσ ελεφκερθσ, δθμιουργικισ και επαγωγικισ ςκζψθσ 1. Αναηιτθςθ, ανάλυςθ και ςφνκεςθ δεδομζνων και πλθροφοριϊν, με τθ χριςθ και των απαραίτθτων τεχνολογιϊν 2. Αυτόνομθ Εργαςία 3. Ομαδικι Εργαςία 4. Προαγωγι τθσ ελεφκερθσ, δθμιουργικισ και επαγωγικισ ςκζψθσ 2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ Ι: Ειςαγωγι ςτα ςυςτιματα κλειςτοφ βρόχου και απλοποίθςθ διαγράμματοσ βακμίδων 1. Ανοιχτά και κλειςτά ςυςτιματα, Ανάδραςθ (κετικι αρνθτικι), Γραμμικά υςτιματα, Κρουςτικι απόκριςθ υνάρτθςθ μεταφοράσ, Παραδείγματα εξαγωγισ ςυνάρτθςθσ μεταφοράσ 2. Διάγραμμα βακμίδων, Απλοποίθςθ ςφνκετου διαγράμματοσ βακμίδων με κανόνεσ. ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ ΙΙ: Χρονικι απόκριςθ ςυςτιματοσ 1 ου και 2 ου βακμοφ - φάλματα ςτθ μόνιμθ κατάςταςθ 1. Τπολογιςμόσ χρονικισ απόκριςθσ ςυςτθμάτων 1 ου και 2 ου βακμοφ για απλζσ κυματομορφζσ ειςόδου και για πολυωνυμικζσ ειςόδουσ (βθματικι, ράμπα, παραβολι). 2. Οριςμόσ ςιματοσ ςφάλματοσ, κεϊρθμα τελικισ τιμισ, υπολογιςμόσ ςτακερϊν ςφάλματοσ και ςφαλμάτων ςτθ μόνιμθ κατάςταςθ για απλζσ πολυωνυμικζσ ειςόδουσ. ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ ΙΙΙ: Ευςτάκεια κλειςτοφ ςυςτιματοσ Οριςμοί και κριτιρια, αλγεβρικά (Routh) και γραφικά (Γεωμετρικόσ Σόποσ Ριηών)

1. Ευςτάκεια ςυςτιματοσ, οριςμοί, κριτιρια (αλγεβρικά γραφικά). 2. Κριτιριο ROUTH και παραμετρικζσ εφαρμογζσ. Ευςτάκεια υπό ςυνκικθ. 3. Γεωμετρικόσ τόποσ ριηϊν χάραξθ, ερμθνεία, χαρακτθριςμόσ ΑΕ, πλιρθσ μελζτθ ευςτάκειασ. ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ IV: Διαγράμματα Bode, Nyquist, Nichols και περικώρια κζρδουσ και φάςθσ 1. Διάγραμμα Bode, χάραξθ, ερμθνεία, μελζτθ ευςτάκειασ μζςω ςυναφοφσ κριτθρίου. Οριςμόσ και φυςικι ςθμαςία περικωρίων κζρδουσ και φάςθσ ερμθνεία επί του διαγράμματοσ Bode. 2. Κρίςιμθ ςυχνότθτα, ςθμείο Nyquist. Διαγράμματα Nyquist και Nichols και ςυναφι κριτιρια ευςτάκειασ. ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ V: Βελτίωςθ ςυςτιματοσ και ςχεδίαςθ ελεγκτών γενικζσ αρχζσ. Ελεγκτζσ PID και ρφκμιςθ παραμζτρων. 1. Ειςαγωγι ςτθν ζννοια τθσ βελτίωςθσ ι αντιςτάκμιςθσ ςυςτιματοσ, κφριοι ςτόχοι βελτίωςθσ και κφριοι τφποι ελεγκτϊν. Αντιςτάκμιςθ ςειράσ και παράλλθλθ. 2. Ελεγκτζσ τριϊν ςθμείων (PID) εφαρμογζσ και ρφκμιςθ παραμζτρων (εμπειρικοί κανόνεσ Ziegler Nichols). ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ VI: Ελεγκτζσ προιγθςθσ / κακυςτζρθςθσ φάςθσ και υβριδικοί 1. χεδίαςθ ελεγκτϊν προιγθςθσ / κακυςτζρθςθσ φάςθσ και υβριδικϊν για βελτίωςθ ςειράσ. Εφαρμογι με ςυγκεκριμζνεσ προδιαγραφζσ και προςομοίωςθ ςε λογιςμικό. 2. Παράλλθλθ βελτίωςθ (ταχομετρικι, επιταχυντικι). υγκριτικι αποτίμθςθ ςχεδιάςεων ςειράσ και παράλλθλα. ΕΡΓΑΣΗΡΙΑΚΕ ΑΚΗΕΙ 1. Χρονικι Απόκριςθ υςτθμάτων 1 θσ και 2 θσ τάξθσ. 2. υχνοτικά Διαγράμματα (Bode, Nyquist, Nichols). 3. φάλματα ςτθν Μόνιμθ Κατάςταςθ τθσ εξόδου ΑΕ. 4. Ελεγκτζσ τριϊν ςθμείων (PID controllers). 5. ΑΕ Ελζγχου Σαχφτθτασ Κίνθςθσ (προετοιμαςία μζςω Διαδικτφου). 6. ΑΕ Ελζγχου τάκμθσ Τγροφ (προετοιμαςία μζςω Διαδικτφου). 7. ΑΕ Ελζγχου Θζςεωσ. 8. υνκζτθσ υχνοτιτων ΑΕ 2 θσ τάξθσ (PLL). 9. Προγραμματιηόμενοι Λογικοί Ελεγκτζσ (PLC). 10. υςτιματα Σθλεμετρίασ με χριςθ GSM modem. 3. ΔΙΔΑΚΣΙΚΕ και ΜΑΘΗΙΑΚΕ ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΡΟΠΟ ΠΑΡΑΔΟΗ Πρόςωπο με πρόςωπο (κφριοσ τρόποσ), Πρόςωπο με πρόςωπο, Εξ αποςτάςεωσ Εξ αποςτάςεωσ εκπαίδευςθ (επικουρικόσ τρόποσ) εκπαίδευςθ κ.λπ. ΧΡΗΗ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Χριςθ Τ.Π.Ε. ςτθ Διδαςκαλία, ςτθν Εργαςτθριακι Εκπαίδευςθ, ςτθν Επικοινωνία Χριςθ διαφανειϊν με πολυμεςικό υλικό κατά τθν διδαςκαλία ςτθν τάξθ, Εξειδικευμζνο λογιςμικό προςομοίωςθσ

με τουσ φοιτθτζσ ΟΡΓΑΝΩΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ Περιγράφονται αναλυτικά ο τρόποσ και μζκοδοι διδαςκαλίασ. Διαλζξεισ, Σεμινάρια, Εργαςτθριακι Άςκθςθ, Άςκθςθ Πεδίου, Μελζτθ & ανάλυςθ βιβλιογραφίασ, Φροντιςτιριο, Πρακτικι (Τοποκζτθςθ), Κλινικι Άςκθςθ, Καλλιτεχνικό Εργαςτιριο, Διαδραςτικι διδαςκαλία, Εκπαιδευτικζσ επιςκζψεισ, Εκπόνθςθ μελζτθσ (project), Συγγραφι εργαςίασ / εργαςιϊν, Καλλιτεχνικι δθμιουργία, κ.λπ. Αναγράφονται οι ϊρεσ μελζτθσ του φοιτθτι για κάκε μακθςιακι δραςτθριότθτα κακϊσ και οι ϊρεσ μθ κακοδθγοφμενθσ μελζτθσ ϊςτε ο ςυνολικόσ φόρτοσ εργαςίασ ςε επίπεδο εξαμινου να αντιςτοιχεί ςτα standards του ECTS ςυςτθμάτων αυτομάτου ελζγχου ςτθν κεωρθτικι εκπαίδευςθ, Εξειδικευμζνο λογιςμικό προςομοίωςθσ ςυςτθμάτων αυτομάτου ελζγχου (virtual lab), τθλελζγχου διεργαςιϊν και εκτζλεςθσ πειραμάτων εξ αποςτάςεωσ μζςω Διαδικτφου (remote lab), ςτθν εργαςτθριακι εκπαίδευςθ, Τποςτιριξθ μακθςιακισ διαδικαςίασ μζςω τθσ ιςτοςελίδασ του μακιματοσ (βοθκθτικό υλικό μελζτθσ, αςκιςεισ, λυμζνα κζματα εξετάςεων, ςθμειϊςεισ και φυλλάδια εργαςτθρίου), Επικοινωνία με τουσ φοιτθτζσ θλεκτρονικά, μζςω τθσ ιςτοςελίδασ του μακιματοσ Η διδαςκαλία οργανϊνεται ςε διαλζξεισ, εργαςτθριακζσ αςκιςεισ, παράδοςθ εργαςιϊν και μελζτθ. Φόρτοσ Εργαςίασ Δραςτθριότθτα Εξαμινου Διαλζξεισ 52 Μελζτθ του υλικοφ των 52 διαλζξεων Εργαςτθριακζσ αςκιςεισ 26 υγγραφι ατομικισ 26 τεχνικισ αναφοράσ για τισ εργαςτθριακζσ αςκιςεισ υγγραφι ατομικισ ι 26 ομαδικισ εργαςίασ ςτο κεωρθτικό μζροσ του μακιματοσ Μελζτθ και 28 προετοιμαςία για τισ εξετάςεισ Σφνολο Μαθήματος 210 ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΦΟΙΣΗΣΩΝ Περιγραφι τθσ διαδικαςίασ αξιολόγθςθσ Γλϊςςα Αξιολόγθςθσ, Μζκοδοι αξιολόγθςθσ, Διαμορφωτικι ι Συμπεραςματικι, Δοκιμαςία Πολλαπλισ Επιλογισ, Ερωτιςεισ Σφντομθσ Απάντθςθσ, Ερωτιςεισ Ανάπτυξθσ Δοκιμίων, Επίλυςθ Προβλθμάτων, Γραπτι Εργαςία, Ζκκεςθ / Αναφορά, Προφορικι Εξζταςθ, Δθμόςια Παρουςίαςθ, Εργαςτθριακι Εργαςία, Κλινικι Εξζταςθ Αςκενοφσ, Καλλιτεχνικι Ερμθνεία, Άλλθ / Άλλεσ Αναφζρονται ρθτά προςδιοριςμζνα κριτιρια αξιολόγθςθσ και εάν και που είναι προςβάςιμα από τουσ φοιτθτζσ. φμφωνα με τον Εςωτερικό Κανονιςμό του Ιδρφματοσ, ο Σελικόσ Βακμόσ του μακιματοσ προκφπτει από το ςτακμιςμζνο μζςο όρο των βακμϊν (i) του κεωρθτικοφ μζρουσ x 60% και (ii) του εργαςτθριακοφ μζρουσ x 40%. (Α) Για το θεωρητικό μζρος του μαθήματος: Η αξιολόγθςθ πραγματοποιείται με τθ λιξθ των διαλζξεων και περιλαμβάνει ενδιάμεςθ αξιολόγθςθ (εργαςία ι άςκθςθ ι πρόοδοσ) κακϊσ και τελικι Γραπτι Εξζταςθ ςτθ διδαχκείςα φλθ. Η ενδιάμεςθ αξιολόγθςθ (30%) γίνεται ςτο μζςον του εξαμινου και επικεντρϊνονται ςε ηθτιματα τεχνολογιϊν αιχμισ και εφαρμογϊν τουσ.

Η Γραπτι Εξζταςθ (70%) πραγματοποιείται ςτα ελλθνικά, χωρίσ ςθμειϊςεισ αλλά με τυπολόγιο που παρζχεται μαηί με τισ εκφωνιςεισ των κεμάτων, και περιλαμβάνει: 1. Περιγραφι ςυςτθμάτων κλειςτοφ βρόχου ςτο χρόνο και ςτθ ςυχνότθτα, χρονικι απόκριςθ ςε απλζσ ειςόδουσ, 2. Μελζτθ ευςτάκειασ ςυςτθμάτων ανοιχτοφ και κλειςτοφ βρόχου, μετά από απλοποίθςθ του διαγράμματοσ βακμίδων, με χριςθ κριτθρίου Routh, Γεωμετρικοφ Σόπου Ριηϊν, διαγράμματοσ Bode, 3. Βελτίωςθ ςυςτιματοσ κλειςτοφ βρόχου με ςχεδίαςθ ελεγκτϊν ι αντιςτακμιςτϊν, ςειράσ ι παράλλθλων, τφπου PID, ι τφπου δικτυωμάτων προιγθςθσ / κακυςτζρθςθσ φάςθσ. (Β) Για το εργαστηριακό μζρος του μαθήματος: Κάκε εργαςτθριακι Άςκθςθ αξιολογείται με τθν παράδοςθ ατομικισ γραπτισ προετοιμαςίασ και με προφορικι και γραπτι εξζταςθ. Ο βακμόσ τθσ Άςκθςθσ προκφπτει από τον βακμό τθσ προφορικισ εξζταςθσ x 60% ςυν το βακμό τθσ γραπτισ εξζταςθσ x 40%. Ο τελικόσ βακμόσ του εργαςτθριακοφ μζρουσ του μακιματοσ προκφπτει από το μζςο όρο των επιμζρουσ βακμϊν όλων των Αςκιςεων (10) που πραγματοποιοφνται ςτθ διάρκεια του εξαμινου. 4. ΤΝΙΣΩΜΕΝΗ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -Προτεινόμενθ Βιβλιογραφία : 1. DORF, R.C., BISHOP, R.H., Modern Control Systems, Prentice-Hall, 2000. 2. ΜΑΛΑΣΕΣΑ ΠΑΝΣΕΛΗ, υςτιματα Αυτομάτου Ελζγχου Σόμοι Α & Β, Εκδόςεισ Σηιόλα, Ακινα 2010. 3. CHEN, C.-T., Linear System Theory and Design, HRW, 1981. 4. OGATA, K., Modern Control Engineering, Prentice Hall Inc., New Jersey, 1997. 5. KUO, B.C., Automatic Control Systems, Prentice-Hall Inc., New Jersey, 1995. 6. KAILATH, TH., Linear System Theory, Prentice-Hall, 1980. 7. ΚΑΡΤΜΠΑΚΑ Κ., ΕΡΒΕΣΑ Ε., υςτιματα Ελζγχου Ι, ΙΙ, Ακινα 1969. 8. ΠΡΕΚΑ Κλ., Φυλλάδιο Εργαςτθρίου ΑΕ, ΣΕΙ Πειραιά, 2009. Ηλεκτρονικι διάκεςθ: http://labpower.teipir.gr/index.htm -Συναφι επιςτθμονικά περιοδικά: 1. IEEE Transactions on Automatic Control 2. IEEE Transactions on Systems, Man and Cybernetics 3. IEEE Transactions on Robotics 4. IEEE Transactions on Control Systems Technology 5. IEEE Transactions on Automation Science and Engineering 6. IEEE Robotics and Automation Magazine 7. Automatica (Elsevier) 8. Control Engineering Practice (Elsevier)

9. Journal of Process Control (Elsevier) 10. IET Control Theory and Applications 11. International Journal of Control (Taylor & Francis) 12. International Journal of Automation and Control (Inderscience) 13. Automatic Control and Computer Sciences (Springer)