Summer University Integrated Approaches for Sustainable Development Management, Tourism and Local Products in Biosphere Reserves (BRs) 8-15 July 2018, Parnon, Greece H σημασία της ένταξης της Νοτιο- Ανατολικής Πελοποννήσου στο Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας Καθηγ. Πρόεδρος Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής MAB/UNESCO Πρόεδρος Μεσογειακού Γραφείου Πληροφόρησης(ΜΙΟ-ECSDE) Διευθυντής Έδρας και Δικτύου UNESCO για την Διαχείριση και την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη στη Μεσόγειο /ΕΚΠΑ
Η σημασία της ολοκληρωμένης προσέγγισης στην ανάπτυξη: η έννοια της αειφορίας «ἀεί φέρει» καρπούς..έννοια δανεισμένη από την δασοπονία στην οποία μετέχει και η χρήση του φυσικού κεφαλαίου Αποτελεί ουσιαστικό κατευθυντήριο στόχο ανάπτυξης για τις χώρες και περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνδέεται άμεσα με τους 17 Αναπτυξιακούς Στόχους του ΟΗΕ και τους 169 στόχους τους, που πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το 2030. Δεν νοείται οικονομική ανάπτυξη χωρίς παράλληλη προστασία/διατήρηση του περιβάλλοντος και της κοινωνικής συνοχής.
Ευκαιρία για προώθηση αειφόρου ανάπτυξης στην περιοχή Η αειφόρος ανάπτυξη αποβλέπει στον ιδανικό συνδυασμό: Διατήρηση της φύσης με πλούσια βιοποικιλότητα, θαλερή και υγιή. Αυτό δεν σημαίνει «άθικτη βιόσφαιρα» γιατί σε πολλές περιοχές, όπως και σε αρκετές περιπτώσεις στην περιοχή, ο άνθρωπος έχει παρέμβει (μέσω της γεωργίας, κτηνοτροφίας, δασοκομίας, αλλά και διάνοιξης δρόμων, τουρισμού, κλπ.) σε σημαντικές αλλαγές χρήσεων γης. Κοινωνική και οικονομική ευημερία, η οποία να αμβλύνει τις ανισότητες και να εξασφαλίζει διάρκεια, τόσο των δραστηριοτήτων όσο και του φυσικού και ανθρωπογενούς κεφαλαίου στο οποίο στηρίζεται Τα Αποθέματα Βιόσφαιρας του προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα (ΜΑΒ) της UNESCO μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες της Αειφόρου Ανάπτυξης, μιας περιοχής όπως ο Πάρνωνας
Η Αειφόρος Ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο πρέπει να βασίζεται στο τρίπτυχο «φύση-πολιτισμόςάνθρωπος» Παραγωγική & Δίκαιη Οικονομία Ακμαίο Περιβάλλον Κοινωνία με συνοχή Εκπαίδευση για την Αειφορίακαι Προώθηση του Πολιτισμού και της αλληλοκατανόησης Ισχυροί, αποτελεσματικοί και δημοκρατικοί θεσμοίπου εφαρμόζονται με ενεργές συμμετοχικές διαδικασίες Επιστήμη &Τεχνολογία, Καινοτομία, ηθικά θεμελιωμένη και καθαρή
Αποθέματα Βιόσφαιρας του Προγράμματος της UNESCO MAN & the BIOSPHERE Tα Αποθέματα Βιόσφαιρας δεν είναι απλά προστατευόμενες περιοχές αλλά συνδυάζουν την προστασία φυσικών και ανθρώπινων στοιχείων με την παρουσία του ανθρώπου και την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη Αξιοποιούν όπως και, ενδεχομένως, εντάσσουν εντός τους προϋπάρχουσες προστατευόμενες περιοχές.
Εξέλιξη στην προστασία Γρήγορα η τάση απλής κήρυξης «προστατευόμενων περιοχών» με το σύστημα «νησίδων προστασίας» μέσα σε «θάλασσα» περιβαλλοντικής αδιαφορίας ή αναρχίας έδειξε τα πεπερασμένα όρια της και εξελίχθηκε στην ευρύτερη τάση της ζώνωσης (βλ. βιομηχανικές περιοχές, περιοχές οικιστικής ανάπτυξης, προστατευόμενες περιοχές κλπ.), και διαχείρισης «διαβαθμισμένης έντασης».
Εξέλιξη στην προστασία/αποθέματα Βιόσφαιρας Η πρόταση για κήρυξη μιας περιοχής σε Απόθεμα Βιόσφαιρας, του Προγράμματος ΜΑΒ της UNESCO, ΔΕΝ αποτελεί την ένταξη σε ένα ακόμη σχήμα «προστατευόμενης περιοχής» δεδομένου ότι, στην παρούσα περίπτωση, η προστασία της φύσης συνδυάζεται υποχρεωτικά με την ανάπτυξη της περιοχής και την αξιοποίηση και παροχή πολλαπλών υπηρεσιών.
Προσέγγιση ΜΑΒ/UNESCO για Biosphere Reserves/Αποθέματα Βιόσφαιρας, περιοχές συνδυασμού Προστασίας και Ανάπτυξης
Επιχειρώντας μια αειφορικήπροσέγγιση: στόχοι ίδρυσης και λειτουργίας των Αποθεμάτων Βιόσφαιρας Προστασία φυσικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών Προστασία απειλούμενων ειδών και των ενδιαιτημάτων τους Διατήρηση της γενετικής βιοποικιλότητας Διατήρηση των φυσικών, παραδοσιακών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών Διατήρηση/βελτίωση τοπίου Αξιοποίηση των Αποθεμάτων Βιόσφαιρας (ΑΒ) για παροχή υπηρεσιών Διασφάλιση απρόσκοπτης λειτουργίας των οικολογικών υπηρεσιών Ανάπτυξη προγραμμάτων Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης για την ΑΑ/χρήση των ΑΒ ως «ανοιχτών εργαστηρίων» εκπαίδευσης Προώθηση τακτικού επιστημονικού ελέγχου (monitoring) και επιστημονικής έρευνας εντός των ΑΒ. Παροχή ευκαιριών αναψυχής για κατοίκους της περιοχής και επισκέπτες
Επιχειρώντας μια αειφορικήπροσέγγιση: στόχοι ίδρυσης και λειτουργίας των Αποθεμάτων Βιόσφαιρας (ΑΒ) Καταλύτης αειφόρου ανάπτυξης Αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων. Ανάπτυξη αειφορικούτουρισμού και άλλων συμβατών δραστηριοτήτων για την ανάπτυξη της περιοχής, π.χ. υψηλής ποιότητας γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων κατοχυρωμένης προέλευσης, προώθηση και αξιοποίηση υλικών και άυλων πολιτισμικών αγαθών, διοργάνωση θερινών σχολείων, φεστιβάλ, εκθέσεων, κλπ, και γενικά συνδυασμό του φυσικού και πολιτισμικού κεφαλαίου της περιοχής με την τοπική οικονομία.
Προσέγγιση ΜΑΒ/UNESCO για Αποθέματα Βιόσφαιρας Περιοχή απόλυτης προστασίας π.χ. προϋπάρχουσα προστατευόμενη περιοχή Π Π ΠΥΡΗΝΑΣ Ζώνη εξουδετέρωσης αντισταθµιστική Αρχαιολογικός χώρος Οικισμός (buffer) Περιοχή μεταβατικής Προστασίας (transition zone) Οικισμός
Προσέγγιση ΜΑΒ/UNESCO για Αποθέματα Βιόσφαιρας /χρήσεις γης
Όραμα του Παγκόσμιου δικτύου ΜΑΒ Το Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας του Προγράμματος MAB UNESCO (WNBR)προωθεί την αρμονική ενσωμάτωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο φυσικό περιβάλλον με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη, πράγμα που επιτυγχάνεται μέσω: - Των συμμετοχικών διαδικασιών, - Της ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών, - Της προσπάθειας αντιμετώπισης/δραστικής μείωσης της φτώχιας - Της βελτίωσης των συνθηκών και ποιότητας της ζωής, - Τον σεβασμό των πολιτισμικών αξιών - Της ανάπτυξης της ικανότητας της κοινωνίας να προσαρμόζεται στην αλλαγή.
Όραμα του παγκόσμιου δικτύου ΜΑΒ Το Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας του Προγράμματος MAB UNESCOαποτελεί ένα δυναμικό και διαδραστικόδίκτυο Περιοχών Αριστείας, που μπορούν να λειτουργήσουν ως «υποδειγματικές περιοχές» (demonstration areas) και χώροι που βοηθούν στην απόκτηση πολύτιμων γνώσεων και εμπειριών (learning sites)από άλλα μέλη του δικτύου αλλά και της περιοχής των χωρών όπου αυτά λειτουργούν. Κατά συνέπεια, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το WNBRείναι ένα από τα κύρια διεθνή μέσα/εργαλεία για την προώθηση και επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης σε συγκεκριμένες περιοχές και με συγκεκριμένους τρόπους.
4 ο Παγκόσμιο ΣυνέδριοWCBR (Λίμα, 2016) «Η αποστολή μας για την περίοδο 2015-2025 είναι: - Η ανάπτυξη και ενδυνάμωση των μοντέλων αειφόρου ανάπτυξης στo WNBR -Ευρεία κοινοποίηση εμπειριών και διδαγμάτων για την διευκόλυνση της αποδοχής και εφαρμογής αυτών των μοντέλων. - Υποστήριξη της εκτίμησης και υψηλού επιπέδου διαχείρισης, στρατηγικών και πολιτικών για την αειφόρο ανάπτυξη και τον σχεδιασμό, όπως και για την λειτουργία υπεύθυνων και σταθερών θεσμών. -Βοήθεια των κρατών μελών και των κοινωνικών εταίρων στην επείγουσα επίτευξη των Στόχων της Αειφόρου Ανάπτυξης (SDGs), μέσω εμπειριών που προέρχονται από το WNBR και ιδιαίτερα μέσω της διερεύνησης και δοκιμασίας τεχνολογιών και καινοτομιών για την αειφόρο διαχείριση της βιοποικιλότητας και των φυσικών πόρων αλλά και του μετριασμού και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.»
O συνδυασμός πολιτισμικής ποικιλότητας & βιοποικιλότητας είναι ζωτικής σημασίας για την περιοχή Εισαγωγή του πολιτισμού ως ανθρωπογενούς αξίας και ως εργαλείου-χώρου πολλαπλά συνδεόμενου με την πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής Βασικοί στόχοι: -Η κατανόηση και ο σεβασμός των πολιτισμικών αξιών από κατοίκους και επισκέπτες. -Η διατήρηση και αξιοποίηση των υλικών και άυλων πολιτιστικών αγαθών - Η αναγνώριση της πολιτισμικής ποικιλότηταςως αξίας αντίστοιχης προς την βιοποικιλότητα και ως εν δυνάμει σημαντικού κεφαλαίου για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής.
Τα όρια της αρχικής πρότασης του Αποθέματος Βιόσφαιρας
Περιοχή ιδανική για να αποτελέσει ένα υποδειγματικό Απόθεμα Βιόσφαιρας Η περιοχή διαθέτει: Πλούσια βιοποικιλότητα με ενδημικά σπάνια ή και απειλούμενα είδη Πολύτιμη πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά Σημαντικούς οικισμούς με μόνιμο πληθυσμό Οργανωμένες κοινωνικές δομές Αξιόλογες οικονομικές δραστηριότητες (γεωργία, τουρισμό, μεταποίηση) Σημαντικά αγροτικά προϊόντα Αξιοσημείωτη τοπική γαστρονομία
Οφέλη μιας περιοχής που εντάσσεται στο Δίκτυο ΜΑΒ 1. Αποκτά ένα «συμφωνημένο» όραμα και ένα σύγχρονο σχέδιο ολοκληρωμένης διαχείρισης του φυσικού και πολιτιστικού της κεφαλαίου. 2. Αποκτά ένα ισόρροπο πρόγραμμα σημαντικό για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής. 3. Γίνεται γνωστή μέσα από μια διεθνή αναγνώριση με αντίκρισμα αυξημένες δυνατότητες τουριστικής, εκπαιδευτικής, αγροτικής, κλπ ανάπτυξης. 4. Έχει δυνατότητα κάποιας (επι)σήμανσης των ποικίλλων προϊόντων της περιοχής. 5. Αποτελεί επιβράβευση και κίνητρο για τη δημιουργικότητα των κατοίκων και ιδιαίτερα των νέων της περιοχής.
Συμπερασματικά Ο δρόμος της ανάπτυξης της περιοχής περνάει από την προστασία και την ενδυνάμωση του φυσικού και πολιτισμικού της κεφαλαίου. Αλλά και ο δρόμος της προστασίας περνά μέσα από την ανάπτυξη. Η συνειδητοποίηση των παραπάνω οδήγησαν στην δημιουργία των Αποθεμάτων Βιόσφαιρας του Προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα της UNESCO.
Σας ευχαριστώ πολύ!