ΛΟΙΠΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΡΕΣΣΩΝ

ΛΟΙΠΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΡΕΣΣΩΝ 1. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ Περιλαµβάνουν διαφορετικές οικογένειες εργαλείων που εκτελούν κάµψη, κυλίνδρωση, τύπωση, απλή διαµόρφωση, συνδυασµούς αυτών µε απότµηση και διάτρηση, καθώς επίσης και προοδευτικά εργαλεία. Αντιπροσωπεύουν το µεγαλύτερο πλήθος εργαλείων πρεσσών της πράξης, τόσο ως απλά εργαλεία όσο και µε αυξηµένο βαθµό ευκολιών, αυτοµατισµών και λοιπών επινοήσεων, παράγουν δε το µεγαλύτερο ποσοστό προϊόντων επεξεργασίας ελάσµατος. Υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία µε ποικιλία εργαλείων διαµόρφωσης για εξειδικευµένες εφαρµογές προϊόντων. 1.2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ Χρησιµοποιούνται κυρίως σε πρέσσες απλής ενεργείας. ιακρίνονται συνήθως από απλή κατασκευαστική διαµόρφωση. Αποδίδουν αντικείµενα σχετικά απλής µορφής. Σηµειώνεται µικρή ή αµελητέα µεταβολή πάχους στο κατεργαζόµενο έλασµα. 1.3 ΕΙ Η ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ Λόγω της µεγάλης ποικιλίας που υφίσταται στα εργαλεία διαµόρφωσης, κάθε αυστηρή ταξινόµηση τους κατά είδος και κατηγορία δεν αποδίδει πρακτικά. Θα αρκεστούµε λοιπόν σε µια κατηγοριοποίηση ανάλογα µε το είδος της πιο σηµαντικής εργασίας που εκτελείται από το εργαλείο. ιακρίνουµε τις ακόλουθες γενικές κατηγορίες: (α) ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΜΨΗΣ Χαρακτηριστικά παραδείγµατα εργαλείων κάµψης παρουσιάζονται στα Σχ. 1-5. Σχήµα 1 1

Σχήµα 2 Σχήµα 3 2

Σχήµα 4 Σχήµα 5 3

(β) ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΥΛΙΝ ΡΩΣΗΣ Χαρακτηριστικό παράδειγµα τέτοιου εργαλείου παρουσιάζεται στο Σχ. 6. Σχήµα 6: Κατασκευή κυλίνδρου (γ) ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ Στο Σχ. 7 παρουσιάζεται χαρακτηριστικό παράδειγµα αυτής της οικογένειας εργαλείων. Σχήµα 7: Εργαλείο διαµόρφωσης 4

(δ) ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΥΠΩΣΗΣ Χαρακτηριστικό παράδειγµα παρουσιάζεται στο Σχ. 8. Σχήµα 8: Τυπικό εργαλείο τύπωσης 1: Πείρος πρόσδεσης, 2: Πλάκα εµβόλου, 3: Στήλη οδήγησης, 4: Έµβολο, 5: Οδηγός τοποθέτησης τεµαχίου, 6: Μήτρα, 7: Βάση (ε) ΠΡΟΟ ΕΥΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ Στην οικογένεια αυτή ανήκουν εργαλεία που εκτελούν συνδυασµό των παραπάνω εργασιών συµπεραλαµβανοµένης και της κατεργασίας απότµησης/διάτρησης. Χαρακτηριστικό παράδειγµα παρουσιάζεται στο Σχ. 9. 2. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΟΙΛΑΝΣΗΣ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ Είναι τα σπουδαιότερα από όλα τα εργαλεία διαµόρφωσης εν ψυχρώ που χρησιµοποιούνται στις πρέσσες. Εφαρµόζονται κυρίως σε πρέσσες διπλής και τριπλής ενεργείας, λόγω ακριβώς της πολύπλοκης φύσης της κατεργασίας βαθείας κοίλανσης. Συνήθως απαιτούνται περισσότερες από µία φάσεις (κ. πάσσα) κοίλανσης, καθεµία από τις οποίες απαιτεί και διαφορετικό εργαλείο κοίλανσης. Σε γενικές γραµµές, τα χρησιµοποιούµενα εργαλεία είναι µεγάλες και βαριές κατασκευές, π.χ. τα εργαλεία που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή τµηµάτων του αµαξώµατος αυτοκινήτου έχουν συχνά βάρος πάνω από 10 t. 5

Έχουν µεγάλο κόστος (χρησιµοποίηση πολλών και ακριβών υλικών κατασκευής, εφαρµογή δαπανηρών µηχανουργικών και θερµικών κατεργασιών ακριβείας και ποιότητας, απαίτηση αυξηµένων δαπανών λειτουργίας και συντήρησης). Σχήµα 9: Προοδευτικό εργαλείο για διάτρηση, ψαλιδισµό και διαµόρφωση 2.2 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΚΟΙΛΑΝΣΗΣ Τα εργαλεία κοίλανσης ταξινοµούνται σε: Απλά Σύνθετα Προοδευτικά Εργαλεία µε µηχανισµό µεταφοράς φάσεων. (α) ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΠΛΗ ΚΟΙΛΑΝΣΗΣ Είναι εργαλεία απλής σχετικά µορφής που χρησιµοποιούνται σε κατεργασίες βαθείας κοίλανσης µιας φάσης. Τυπική κατασκευαστική ιδέα ενός τέτοιου εργαλείου δίνεται στο Σχ. 10. (β) ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΝ ΙΑΜΕΣΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΚΟΙΛΑΝΣΗΣ Στο Σχ. 11 παρουσιάζεται η τυπική διαµόρφωση εργαλείου που χρησιµοποιείται σε ενδιάµεση φάση βαθείας κοίλανσης. (γ) ΣΥΝΘΕΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΟΙΛΑΝΣΗΣ Εκτελούν περισσότερες της µιας εργασίες ταυτόχρονα σε µία και µόνη κάθοδο της ωστικής κεφαλής της πρέσσας. Μία κατεργασία από τις συνηθέστερα εκτελούµενες είναι ο συνδυασµός κοίλανσης µε εργασίες απότµησης/διάτρησης. Η αρχή λειτουργίας ενός σύνθετου εργαλείου παρουσιάζεται στο Σχ. 12 και το αντίστοιχο πλήρες κατασκευαστικό σχέδιο του χρησιµοποιούµενου εργαλείου στο Σχ. 13. (δ) ΠΡΟΟ ΕΥΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΟΙΛΑΝΣΗΣ Λειτουργούν παρόµοια µε τα προοδευτικά εργαλεία απότµησης. 6

Χρησιµοποιούνται για την κατασκευή αντικειµένων σχετικά µικρού µεγέθους, λόγω του υψηλού κόστους κατασκευής του εργαλείου και του αναγκαίου µήκους της τράπεζας πρόσδεσης στην πρέσσα. Στο Σχ. 14 παρουσιάζονται χαρακτηριστικές περιπτώσεις προοδευτικής κοίλανσης 6 και 7 φάσεων. Κατά την επιλογή ενός προοδευτικού εργαλείου πρέπει να λαµβάνονται υπόψη τα εξής: Το τεµάχιο πρέπει να βρίσκεται πάνω στην ελασµατοταινία µέχρι και την τελευταία φάση κατεργασίας, χωρίς να δυσχεραίνεται η κοίλανση. Οι κοιλάνσεις πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί πριν από την τελευταία φάση, η οποία θα εξασφαλίζει τον αποχωρισµό του τεµαχίου από την ελασµατοταινία. Το µήκος της διαδροµής της πρέσσας πρέπει να είναι µεγαλύτερο από το διπλάσιο του βάθους κοίλανσης. Γενικά, η µεταφορά του τεµαχίου από φάση σε φάση και η εξόλκευση παρουσιάζουν δυσχέρειες. Σε πρακτικό επίπεδο, έχει αποδειχθεί ότι η κατασκευή προοδευτικού εργαλείου συµφέρει οικονοµικά όταν έχει εξασφαλιστεί συνεχής λειτουργία του ετησίως. Σχήµα 10: Κατασκευαστική ιδέα εργαλείου απλής κοίλανσης 7

Σχήµα 11: Τυπική διαµόρφωση εργαλείου ενδιάµεσης φάσης βαθείας κοίλανσης 1: Πλάκα πίεσης, 2: Κοχλίας συγκράτησης µήτρας, 3: Πλάκα ελατηρίου, 4: Ελατήριο συγκράτησης, 5: Κοχλίας, 6: Στήλη οδήγησης, 7: Αγωγός εξαερισµού, 8: Τεµάχιο, 9: Φωλιά στήλης οδήγησης, 10: Κοχλίας στερέωσης εµβόλου, 11: Πείρος συγκράτησης, 12: Πλάκα βάσης, 13: Έµβολο, 14: Συγκρατητής, 15: Μήτρα, 16: Φωλιά ελατηρίου. 8

Σχήµα 12: Αρχή λειτουργίας σύνθετου εργαλείου κοίλανσης Σχήµα 13: Σύνθετο εργαλείο για απότµηση/διαµόρφωση/διάτρηση 1: Βάση, 2: Μήτρα απότµησης, 3: Έµβολο απότµησης, 4: Έµβολο διάτρησης, 5: Έµβολο διαµόρφωσης, 6: Συγκρατητής-εξολκέας, 7: Βλήτρο για κίνηση εξολκέα (8), 8: Εξολκέας, 9: Οδηγός-συγκρατητής αρχικού ελάσµατος, 10: Ενδιάµεσος δακτύλιος, 11: Πλάκα πίεσης εµβόλου διάτρησης, 12: Στέλεχος εξολκέα, 13: Πείρος συγκράτησης και εξόλκευσης, 14: Πείρος πρόσδεσης, 15: Εγκάρσια σφήνα ασφάλισης, 16: Εγκάρσια σφήνα ασφάλισης, 17: Πλάκα συγκράτησης εµβόλου διάτρησης, 18: Εγκάρσια σφήνα ασφάλισης, 19-22: Κοχλίες στερέωσης. 9

3. ΣΥΝΘΕΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Σχήµα 14: Παραδείγµατα σύνθετης προοδευτικής κοίλανσης Είναι τα εργαλεία εκείνα που σε µία και µόνη διαδροµή της ωστικής κεφαλής της πρέσσας πραγµατοποιούνται περισσότερες από µία πράξεις, όπως π.χ. απότµηση, κάµψη, απλή διαµόρφωση, κοίλανση, κλπ. Τα σύνθετα εργαλεία εξασφαλίζουν τα ακόλουθα πλεονεκτήµατα: Οικονοµία εργατικών και πρεσσών. Καλλίτερο συντελεστή εκµετάλλευσης των πρεσσών. Περιορισµό σφαλµάτων προερχοµένων από τον ανθρώπινο παράγοντα. Τα µειονεκτήµατα από τη χρήση σύνθετων εργαλείων σχετίζονται άµεσα µε το πολυσύνθετο της κατασκευής τους και συνίστανται σε: Υψηλό κόστος κατασκευής. Μεγάλη συχνότητα βλαβών. ιακοπή παραγωγής σε περίπτωση που υφίστανται φάσεις σε σειρά. Στο Σχ. 15 παρουσιάζεται η περίπτωση σύνθετου εργαλείου, στο οποίο εκτελείται απότµηση τεµαχίου από έλασµα, διαµόρφωση και διάνοιξη οπής. 10

Σχήµα 15: Σύνθετο εργαλείο για διάτρηση, απότµηση και κάµψη σε µία φάση 1: Πλάκα βάσης και άνω πλάκα πίεσης 2: Μήτρα 3: Πλάκα-οδηγός 4: Έµβολο κάµψης 5: Πλάκα συγκράτησης εµβόλου απότµησης 6: Έµβολο απότµησης 7: Πλάκα συγκράτησης εµβόλου διάτρησης 8: Όριο οδήγησης ελάσµατος 9: Συγκρατητής 10: Στήριγµα οδηγού ελάσµατος 11: Οδηγός ελάσµατος 12: Μήτρα απότµησης 13: Εξολκέας 14: Πλευρικοί οδηγοί εξόλκευσης 15: Κοχλίες συγκράτησης εξολκέα Όταν υπάρχουν στην ίδια πρέσσα πολλά σύνθετα εργαλεία σε σειρά και το τεµάχιο µεταφέρεται διαδοχικά σε αυτά προς διαµόρφωση, τότε η όλη σύνθεση ονοµάζεται σύνθετο προοδευτικό εργαλείο. Στην περίπτωση αυτή, το αντικείµενο είτε µετατοπίζεται από φάση σε φάση µε ειδική µεταφορική διάταξη, είτε εξακολουθεί να είναι συνδεδεµένο µε την ταινία και αποχωρίζεται από αυτήν σε τελευταία φάση. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα των φάσεων κατασκευής αντικειµένων µε χρήση σύνθετου προοδευτικού εργαλείου παρουσιάζονται στα Σχ. 16 και 17. Είναι προφανές ότι το υψηλό κόστος κατασκευής των συνθέτων εργαλείων επιβάλλει να χρησιµοποιούνται µόνο σε περιπτώσεις παραγωγής πολύ µεγάλου πλήθους τεµαχίων. 11

Σχήµα 16: Κατασκευή χειρολαβής πόρτας αυτοκινήτου µε σύνθετο προοδευτικό εργαλείο Σχήµα 17: ιαδοχικές φάσεις παραγωγής ηλεκτρολογικού συνδετήρα µε σύνθετο προοδευτικό εργαλείο 1: Πλαγιοκοπή-διάτρηση-διαχωρισµός, 2: Νεκρή φάση, 3: Εµβυθίσεις, 4: Νεκρή φάση, 5: Κάµψη, 6: Κάµψη, 7: Νεκρή φάση, 8: Αποκοπή 4. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΣΧΕ ΙΑΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΠΡΕΣΣΩΝ 4.1 ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σε περίπτωση κοίλανσης: Καθορισµός του αναπτύγµατος του αρχικού δίσκου και της οικονοµικότερης διάταξης στο έλασµα για την επίτευξη καλλίτερου βαθµού χρησιµοποίησης. Σε περίπτωση απλής απότµησης: Καθορισµός της οικονοµικότερης διάταξης στο έλασµα µε σχετικό σχέδιο. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να λαµβάνεται υπόψη η κανονική απόσταση του περιγράµµατος απότµησης (1.5s-2.0s) τόσο από το γειτονικό τεµάχιο όσο και από τα άκρα της ελασµατοταινίας. 12

Υπολογισµός των δυνάµεων που ενεργούν συγχρόνως για την απότµηση, κοίλανση, συγκράτηση και των δυνάµεων εξόλκευσης (συνιστάται προηγούµενη σχεδίαση σκαριφήµατος της κατεργασίας). Καθορισµός τύπου και τυποποιηµένου µεγέθους της αναγκαίας πρέσσας. 4.2 ΣΧΕ ΙΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΠΟΤΜΗΣΗΣ Ακολουθείται η εξής σειρά εργασίας: Η εργασία αρχίζει µε την κάτοψη της µήτρας. Ακριβής σχεδίαση των αποτεµνοµένων τεµαχίων πάνω στη µήτρα, µε βάση το σχέδιο της οικονοµικότερης διάταξης. Τοποθέτηση αναγκαίων πλαγιοκοπτών, φροντίζοντας να µην απαιτηθεί µεγάλη πλάκα µήτρας. Καθορισµός θέσης και πλήθους κοχλιών στερέωσης της µήτρας. Καθορισµός µεγέθους και θέσης των εγκάρσιων σφηνών. Καθορισµός του περιγράµµατος της µήτρας σε εύλογη απόσταση από τα κέντρα των κοχλιών και από τις περιµέτρους των οπών απότµησης του τεµαχίου (αποκλείεται ο κίνδυνος ρηγµάτωσης της µήτρας). Συνιστώµενες τιµές για την απόσταση αυτή: 1.5-2πλάσια της διαµέτρου οπής ή του πάχους ελάσµατος. Σχεδίαση της πρόοψης σε τοµή των δύο τµηµάτων του εργαλείου. Το πάχος της πλάκας βάσης ελέγχεται έναντι κάµψης µε συντελεστή ασφαλείας 300-400%. Όταν χρησιµοποιείται πάνω στη µήτρα πλάκα οδήγησης, είτε για οδήγηση του ελάσµατος και εξόλκευση είτε για οδήγηση των εµβόλων, το πάχος της πρέπει να είναι 16-30 mm (κατά περίπτωση), ενώ το περίγραµµα της είναι συνήθως το ίδιο µε το περίγραµµα της µήτρας. Καθορισµός πλήθους και µεγέθους των κοχλιών στερέωσης της πλάκας οδήγησης, κυρίως για λόγους ασφαλείας έναντι των δυνάµεων εξόλκευσης. Η διάµετρος του πείρου συγκράτησης του κινητού µέρους του εργαλείου πρέπει να συµφωνεί µε τη διάµετρο υποδοχής του στην ωστική κεφαλή της πρέσσας, η οποία είναι τυποποιηµένη και αντιστοιχεί στο µέγεθος της αναγκαίας πρέσας. Οι υπόλοιπες διαστάσεις (µήκος, µορφή και σπείρωµα) του πείρου λαµβάνονται επίσης από πίνακες τυποποίησης. Η πλάκα πίεσης πρέπει να έχει πάχος µεγαλύτερο από το µήκος του σπειρώµατος του πείρου. Το πάχος της πλάκας συγκράτησης των εµβόλων σχετίζεται µε τη διάµετρο των εµβόλων και γενικά συνιστάται περιοχή τιµών 16-25 ή και 30 mm. Οι κοχλίες στερέωσης της πλάκας πίεσης και της πλάκας συγκράτησης των εµβόλων ελέγχονται έναντι εφελκυσµού λόγω της δύναµης εξόλκευσης των εµβόλων από το έλασµα. Για τα έµβολα απότµησης πρέπει να εφαρµόζονται οι ακόλουθοι γενικοί κανόνες: (α) Τα κανονικά κυλινδρικά έµβολα ακολουθούν τυποποιηµένη σχεδίαση. Έχουν ελάχιστο µήκος ίσο προς 60 mm, ενώ σε ειδικές περιπτώσεις (ανάγκης) το ελάχιστο µήκος µπορεί να γίνει 70, 80 mm ή και περισσότερο (η προσαύξηση γίνεται ανά 10 mm). Η χρήση άλλων µηκών αποφεύγεται για λόγους εναλλαξιµότητας. Η άσκοπη χρήση µεγάλων µηκών πρέπει να αποφεύγεται. (β) Όταν χρησιµοποιούνται έµβολα (ζουµπάδες) µε µικρή σχετικά κεφαλή, παρεµβάλλεται ενδιάµεση χαλύβδινη και βαµµένη πλάκα πάχους 5-6 mm, για να µην τραυµατιστεί η κάτω επιφάνεια της πλάκας πίεσης (υψηλή θλιπτική φόρτιση). (γ) Όταν χρησιµοποιούνται έµβολα µε µεγάλη επιφάνεια και άλλο γεωµετρικό σχήµα, δεν απαιτείται παρεµβολή ενδιάµεσης χαλύβδινης πλάκας, ενώ τα έµβολα συγκρατούνται συνήθως στην πλάκα πίεσης µε έναν ή περισσότερους κοχλίες. 13

Στην περίπτωση προοδευτικού εργαλείου απότµησης (ταυτόχρονη απότµηση πολλών τεµαχίων διαφορετικών µορφών) πρέπει να προσδιοριστεί αναλυτικά ή γραφικά η θέση του κέντρου των δυνάµεων και τελικά η θέση του άξονα του πείρου συγκράτησης. Αν η θέση αυτή αποκλίνει µέχρι 20 mm από το γεωµετρικό κέντρο της πλάκας πίεσης, µπορεί να µη ληφθεί υπόψη, δεδοµένου ότι οι αναπτυσσόµενες λόγω αυτής της απόκλισης καµπτικές ροπές στο εργαλείο και την πρέσσα είναι αµελητέες. Συµπλήρωση της κάτοψης της µήτρας µε το περίγραµµα, τις στήλες οδήγησης και τις υπόλοιπες λεπτοµέρειες. Ακολουθεί η πρόοψη των δύο µερών του εργαλείου. Σχεδιάζονται οι κολόνες και οι πάνω φωλιές τους, λαµβάνοντας πρόνοια να µην προσκρούουν αυτές στο κάτω τµήµα του καλουπιού ή τη µήτρα κατά το κλείσιµο του εργαλείου, οι δε κολόνες να µην προεξέχουν από την πάνω επιφάνεια της πλάκας πίεσης. Εφόσον κρίνεται απαραίτητο, µπορεί να σχεδιαστεί και µία πλάγια όψη σε τοµή. Β. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΟΙΛΑΝΣΗΣ Η εργασία αρχίζει από την πρόοψη σε τοµή. Σχεδιάζεται το αντικείµενο διαµορφωµένο πλήρως (όπως αντιστοιχεί σε κάθε φάση κοίλανσης χωριστά) και το σχέδιο συµπληρώνεται µε το έµβολο, την πλάκα συγκράτησης, τη µήτρα, τους εξολκείς και τα υπόλοιπα βοηθητικά εξαρτήµατα. Εάν υπάρχουν ελατήρια συγκράτησης ή εξόλκευσης, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι διαστάσεις τους (προκύπτουν υπολογιστικά) και ανάλογα διορθώνεται το σχέδιο ώστε να χωρούν τα ελατήρια κανονικά χωρίς να σηµειώνεται σπατάλη ή έλλειψη χώρου ή να προκαλείται επικίνδυνη εξασθένηση των δοµικών µερών του εργαλείου που τα υποδέχονται. Η ίδια εργασία επαναλαµβάνεται για τους κοχλίες συγκράτησης των πλακών εξόλκευσης ή άλλων βοηθητικών τµηµάτων. Σχεδιάζεται η κάτοψη συνήθως του κάτω τµήµατος (από την πλάκα της µήτρας και κάτω), η οποία περιλαµβάνει έµβολο, πλάκα βάσης, θέσεις κοχλιών και λοιπά αναγκαία µέρη. Καθορίζεται το µέγεθος και η µορφή της πλάκας βάσης. Το µέγεθος της µπορεί να επιλεγεί κατάλληλα από πίνακες τυποποίησης. Όταν τοποθετούνται επάλληλα τεµάχια που είναι συνήθως δισκοειδή ή κυλινδρικά, χρησιµοποιούνται πατούρες οδήγησης του ενός πάνω στο άλλο για εξασφάλληση οµοκεντρικότητας. Τα µέρη του εργαλείου που έρχονται σε επαφή µε το κατεργαζόµενο έλασµα κατασκευάζονται από βαµµένο χάλυβα. Τέτοια µέρη µεγάλων διαστάσεων κατασκευάζονται µε τα καταπονούµενα τµήµατα τους από βαµµένο χάλυβα και το υπόλοιπο τµήµα τους από σίδηρο ή χυτοσίδηρο µε κατάλληλη στερέωση µε πατούρες-οδηγούς και κοχλίες. Τέλος, εφόσον κρίνεται απαραίτητο, µπορεί να σχεδιαστεί και µία άνοψη του πάνω τµήµατος του εργαλείου. Γ. ΣΥΝΘΕΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΠΟΤΜΗΣΗΣ, ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ, ΚΟΙΛΑΝΣΗΣ Ανάλογα µε την περίπτωση η εργασία αρχίζει από την πρόοψη ή την κάτοψη και η µελέτη προχωρεί µε αντίστοιχη εξέλιξη της σχεδίασης. Όταν υπάρχουν πλευρικές ωθήσεις (από ψαλιδισµό, κάµψη ή ασύµµετρη κοίλανση), πρέπει αυτές να µην παραλαµβάνονται από κοχλίες αλλά να µεταβιβάζονται απευθείας στην άνω ή κάτω πλάκα µε κατάλληλες εγκαθήσεις ή πατούρες-οδηγούς. Από κάθε είδος χρησιµοποιούµενων κοχλιών συνιστάται να σχεδιάζεται ένας έστω και µε διακεκοµµένη γραµµή, ενώ για τους υπόλοιπους αρκεί να χαράσσονται µόνο οι άξονες τους, ώστε να υποδηλώνεται το πλήθος και η θέση τους. 14

Όταν η κατακόρυφη κίνηση του άνω τµήµατος συνεπάγεται και οριζόντιες ή πλάγιες κινήσεις στοιχείων του κάτω τµήµατος του εργαλείου, πρέπει µε ακριβή σχεδίαση µόνο των ενεργών στοιχείων να γίνεται κινηµατική µελέτη για να διαπιστωθεί η επιθυµητή σχέση µεταξύ κατακόρυφων και οριζόντιων διαδροµών. 4.3 ΓΕΝΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Να χρησιµοποιούνται κατά το δυνατό τυποποιηµένα στοιχεία (σώµα άνω και κάτω πλάκας πίεσης, στήλες οδήγησης, πλαγιοκόπτες, πείροι συγκράτησης, εγκάρσιες σφήνες, κλπ.). Αποµάκρυνση από την τυποποίηση µόνο σε περιπτώσεις ανάγκης ή δυσανάλογων µορφών. Οι κοχλίες πρέπει να είναι (µε ελάχιστες εξαιρέσεις) στρογγυλής κεφαλής και µε κοίλη εξαγωνική υποδοχή στην κεφαλή. Το βάθος κοχλίωσης κοχλία µε κεφαλή ή φυτευτού είναι: (α) Σε χυτοσίδηρο: 1.5-2 d (β) Σε χάλυβα: 1.5 d Μεγαλύτερο βάθος είναι άσκοπο και δαπανηρό. Οι διαστάσεις της κοιλότητας που υποδέχεται την κεφαλή των κοχλιών πρέπει να ακολουθούν τις συστάσεις του σκαριφήµατος στο Σχ. 18. Σχήµα 18 Για τις στήλες οδήγησης ισχύουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις: (α) Στα εργαλεία απότµησης χρησιµοποιούνται στήλες οδήγησης όταν προβλέπεται µόνο πλάκα για εξόλκευση, ενώ ελλείπει πλάκα οδήγησης εµβόλων. (β) Στα εργαλεία κοίλανσης και στα σύνθετα εργαλεία η στερέωση και ασφάλιση των στηλών οδήγησης πάνω στην πλάκα βάσης ακολουθούν µεθοδολογία που προβλέπεται σε έντυπα τυποποίησης. Στα σχέδια λεπτοµερειών τα τυποποιηµένα τεµάχια δεν σχεδιάζονται, η δε προµήθεια τους γίνεται από το εµπόριο. Η διαµόρφωση των οπών απότµησης κατά το πάχος της µήτρας ακολουθεί τις υποδείξεις του Σχ. 19. 15

Σχήµα 19 16