-1- ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΠΡΙΝ (18/01/2009) ΜΕ ΚΥΡΙΟ ΤΙΤΛΟ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Όταν δεν πρόκειται για απάτη, η «ελεύθερη πρόσβαση» είναι μια ρεφορμιστική στην ουσία της αυταπάτη που υποτιμά την ταξική λειτουργία της εκπαίδευσης, το ρόλο της ως κορυφαίου ιδεολογικού μηχανισμού του κράτους ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΕΑ ΕΠΙΘΕΣΗ Τίνα Ζορμπαλά Γιώργος Οικονομάκης Τον τελευταίο καιρό η κυβέρνηση επαναφέρει το θέμα της αλλαγής του συστήματος εξετάσεων για την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ έχουν διατυπώσει προτάσεις για την αλλαγή του συστήματος εισαγωγής. Το κρίσιμο ζήτημα για τη μαθητική και φοιτητική νεολαία αλλά και για τους πανεπιστημιακούς είναι ότι μέσα από την υλοποίηση των σχετικών προτάσεων θα προωθηθεί τελικά μια εκδοχή εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης που εγκυμονεί κινδύνους για τις αντιστάσεις και τα δικαιώματά τους. 1. Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και η δήθεν «ελεύθερη πρόσβαση» Το 2007 παρουσιάζονται από το ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ οι «Προτάσεις για την ελεύθερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια και την κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων». 1 Βασικά σημεία των «προτάσεων» είναι: «Μοναδική προϋπόθεση για την εγγραφή στο Πανεπιστήμιο θα είναι πια η κατοχή Απολυτηρίου Λυκείου». Εγγραφή των αποφοίτων θα γίνεται «με βάση το απολυτήριό τους και με δήλωση των προτιμήσεών τους». «Η επιλογή Σχολής, δεν θα είναι αποτέλεσμα μιας στιγμιαίας επίδοσης [ ] αλλά θα αποτελεί μια διαδικασία που θα διαχέεται σε όλα τα έτη του Λυκείου και τα πρώτα του Πανεπιστημίου.» Αναμορφώνεται το 1 ο έτος σπουδών των πανεπιστημιακών τμημάτων. Θα δημιουργηθούν κύκλοι 1 ου έτους σπουδών σε εθνική κλίμακα που θα καλύπτουν βασικά γνωστικά πεδία. «Η αναμόρφωση του πρώτους έτους δεν θα επηρεάσει ούτε στο ελάχιστο προσθετικά τη διάρκεια για την απόκτηση πτυχίου ΑΕΙ ή ΤΕΙ», που σημαίνει ότι θα έχουμε μείωση των πανεπιστημιακών σπουδών από 4 σε 3 χρόνια (ή από 5 σε 4). Μετά την παρακολούθηση του 1 ου προπαρασκευαστικού έτους «γίνεται η κατάταξη του φοιτητή [...] με βάση την επιλογή του [...] και την απόδοσή του στα μαθήματα του πρώτου έτους». Όπως διευκρινίζεται σε σχετικό άρθρο, 2 πρόκειται για εξετάσεις εθνικής κλίμακας, για να γίνει κατάταξη σε κάποιο τμήμα του πανεπιστημίου.
-2- Στην παραπάνω πρόταση ελεύθερη πρόσβαση δεν υπάρχει, εφόσον για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο γίνονται κατατακτήριες εξετάσεις σε όλες τις τάξεις του Λυκείου και στη συνέχεια για την είσοδο στο τμήμα επιλογής κατατακτήριες εξετάσεις στο 1 ο προπαρασκευαστικό έτος του πανεπιστημίου. Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ μέσα από το αίτημα-στόχο της «ελεύθερης πρόσβασης» διατυπώνει προτάσεις αναμόρφωσης του πανεπιστημίου και του λυκείου, οι συνέπειες των οποίων θα είναι: Τα φροντιστήρια θα «διαχέονται» «σε όλα τα έτη του Λυκείου», ενώ θα ξεκινήσουν επιπλέον φροντιστήρια και στο προπαρασκευαστικό έτος. Το κυνήγι της επίδοσης θα ενταθεί. Η οικονομική αφαίμαξη των λαϊκών οικογενειών θα γίνει εντονότερη. Οι ταξικοί φραγμοί θα αυξηθούν. Η πειθάρχηση των μαθητών στις εκπαιδευτικές διαδικασίες και στην όποια αυθαιρεσία των διδασκόντων θα επιταθεί. Το μαθητικό κίνημα θα οδηγηθεί σε μαρασμό. Αν συνυπολογίσουμε τα όσα έχει ήδη προωθήσει ο Νόμος-Πλαίσιο (π.χ. διαγραφές φοιτητών) ένα 1 ο πανεπιστημιακό έτος υπό κατάταξη φοιτητών θα οδηγήσει σε καίρια αποδυνάμωση και το φοιτητικό κίνημα. Στο 1 ο πανεπιστημιακό έτος θα διδάσκουν πανεπιστημιακοί. Επομένως ανοίγει ο δρόμος στη δημιουργία διδασκόντων δύο ταχυτήτων, αυτών που θα διδάσκουν στο μαζικό προπαρασκευαστικό έτος και αυτών που θα διδάσκουν στα τμήματα. Έτσι εμπεδώνεται η «αξιολόγηση»-τιμωρία, δηλαδή η θεωρητική-ιδεολογική πειθάρχηση των πανεπιστημιακών: οι έχοντες επαρκείς δημοσιεύσεις στα «καλά» (ορθόδοξα στις κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες) περιοδικά θα παραμένουν ερευνητές, οι άλλοι απλώς διδάσκοντες. Και αυτό με τη σειρά του σημαίνει αποσύνδεση έρευνας-διδασκαλίας, η οποία ανοίγει το δρόμο στην υποβάθμιση μέρους των πανεπιστημιακών σπουδών σε κατάρτιση. Άλλωστε, εφόσον το 1 ο προπαρασκευαστικό θα υπολογίζεται στο χρόνο των πανεπιστημιακών σπουδών θα υπάρξει αναγκαστική μείωση των προπτυχιακών μαθημάτων, συνεπώς υποβάθμιση σπουδών, δηλαδή αποδοχή στην ουσία του συστήματος της Μπολόνια με 3ετείς προπτυχιακές σπουδές. Πρόκειται συνεπώς για μια πρόταση που αντικειμενικά μπορεί να οδηγήσει σε αποδιάρθρωση αντιστάσεων και δικαιωμάτων, που κλείνει το μάτι στη νεοφιλελεύθερη εκπαιδευτική αντιμεταρρύθμιση. 2. Το ΠΑΣΟΚ και η διάλυση των επιστημονικών γνωστικών αντικειμένων Το 2008 εμφανίζεται η πρόταση του ΠΑΣΟΚ «Ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα για τη νέα εποχή» 3 : «Οι νέοι που παίρνουν Εθνικό Απολυτήριο, θα έχουν εγγυημένο ποσό στο όνομά τους από το κράτος, στο ύψος του κόστους σπουδών. Το ποσό αυτό θα κατευθύνεται στο δημόσιο Ίδρυμα που θα τους δέχεται. Τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ θα θέτουν τους όρους εισαγωγής με βάση το Εθνικό Απολυτήριο, οι οποίοι μπορεί να είναι διαφορετικοί από Ίδρυμα σε Ίδρυμα. Ο υποψήφιος θα εισάγεται στη Σχολή ή στο Πανεπιστήμιο, όχι στο Τμήμα, δίνοντάς του έτσι μεγαλύτερο εύρος επιλογών».
-3- Ο Γιώργος Παπανδρέου στην ομιλία του για την «Παιδεία» στη Βουλή το 2006, 4 ήταν διαφωτιστικός στο τελευταίο σημείο: «Δυνατότητα να συνδυάζει διαφορετικές επιλογές ο φοιτητής, ώστε να διαμορφώνει ο ίδιος την ιδιαιτερότητα του δικού του πτυχίου για να βρίσκει δουλειά». Στην πρόταση του ΠΑΣΟΚ υποκρύπτεται καθαρός νεοφιλελευθερισμός: Το ό,τι κάθε πανεπιστήμιο βάζει όρους εισαγωγής ίσως οδηγήσει σε μια ακραία επίταση των ταξικών διαχωρισμών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς ανοίγει ο δρόμος για μια εισαγωγή βασιζόμενη και σε καθαρά ταξικά κριτήρια, όπως ποιο σχολείο έχει τελειώσει ο κάθε υποψήφιος. Το κράτος δεν χρηματοδοτεί τα ιδρύματα αλλά τη ζήτηση για τα ιδρύματα, γεγονός που θα οδηγήσει σε καθήλωση και διεύρυνση των σημερινών ανισοτήτων μεταξύ τους. Ο δρόμος για τη «συμπλήρωση» των πανεπιστημιακών εσόδων μέσα από την υποταγή των πανεπιστημίων στην αγορά ανοίγει διάπλατα. Καταργούνται τα τμήματα, άρα τα βασικά γνωστικά αντικείμενα, κάτι που οδηγεί σε πλήρη αποστοίχιση πτυχίου και στοιχειωδών επαγγελματικών δικαιωμάτων, και σε πλήρη εξατομίκευση στο φοιτητικό επίπεδο (με ό,τι αυτό σημαίνει για το φοιτητικό κίνημα). Το πτυχίο γίνεται πτυχίο ημιμάθειας, χωρίς επιστημονική εμβάθυνση σε γνωστικό αντικείμενο. Η «παραγωγή» του ευέλικτου-απασχολήσιμου μισθωτού αναδεικνύεται σε πρότυπο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. 5 Μια εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση βασιζόμενη στο απολυτήριο θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη εξάρτηση από το διδάσκοντα και την εκπαιδευτική διαδικασία, άρα και μεγαλύτερη πειθάρχηση μέσα στο σχολείο και περισσότερα φροντιστήρια, δηλαδή και εδώ μεγαλύτερη οικονομική αφαίμαξη των λαϊκών οικογενειών. 3. Η αντικαπιταλιστική-επαναστατική Αριστερά στην εκπαιδευτική συγκυρία Βρισκόμαστε σε μια ιδιαίτερη συγκυρία. Η ανάγκη επαν-ενσωμάτωσης της μαθητικής νεολαίας θέτει σε πρώτη γραμμή την αναδιάρθρωση του συστήματος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Απαιτείται συγκεκριμένη πολιτική πρόταση προς το κίνημα από τη μεριά της αντικαπιταλιστικής-επαναστατικής Αριστεράς, και ιδίως της φοιτητικής της πτέρυγας (ΕΑΑΚ), που θα δίνει ρεαλιστικούς στόχους μάχης και θα αποκρούει τη νεοφιλελεύθερη επίθεση. Αν η πρόταση ΠΑΣΟΚ γίνεται ευκόλως αντιληπτή από τον κόσμο μας για τη νεοφιλελεύθερη υπόστασή της, η πρόταση ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ κρύβει την παγίδα της «ελεύθερης πρόσβασης», στην οποία έχει πέσει λίγο ως πολύ και η αντικαπιταλιστική-επαναστατική Αριστερά. Όταν δεν πρόκειται για απάτη, η «ελεύθερη πρόσβαση» είναι μια ρεφορμιστική στην ουσία της αυταπάτη που υποτιμά την ταξική λειτουργία της εκπαίδευσης, το ρόλο της ως κορυφαίου ιδεολογικού μηχανισμού του κράτους. Πραγματική ελεύθερη
-4- πρόσβαση σημαίνει κατάργηση της ιεραρχίας-επιλογής στην εκπαίδευση και επομένως είναι ασύμβατη με την αστική εκπαίδευση. Οι διαχωρισμοί πνευματικήςχειρωνακτικής εργασίας, επιστήμης-πείρας και η ιεραρχία-επιλογή που συμπυκνώνει το πανεπιστήμιο είναι θεμελιώδεις καπιταλιστικοί διαχωρισμοί-λειτουργίες που καταργούνται μόνο υπό όρους ανατροπής του καπιταλιστικού συστήματος και στην πορεία προς την κομμουνιστική απελευθέρωση. Δεν παλεύουμε σήμερα όπως οι ρεφορμιστές για το «πανεπιστήμιο που ονειρευόμαστε», καλλιεργώντας αυταπάτες για τις δυνατότητες που δίνει ο καπιταλισμός, αλλά για ένα πανεπιστήμιο όπου θα μπορεί να αναπαράγεται (ηγεμονευόμενη) η ταξική αντίθεση προς το κεφάλαιο. Η πάλη μας ενάντια στη νεοφιλελεύθερη εκπαιδευτική αντιμεταρρύθμιση είναι πάλη βασικά αμυντική για τη μη εξαφάνιση της κριτικής σκέψης και τον περιορισμό των ταξικών φραγμών στην κριτική επιστημονική γνώση. Οι στόχοι μας και στο ζήτημα της εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να οριοθετούνται από ρεφορμιστικές αυταπάτες που θολώνουν τα νερά και να δίνουν τον τόνο της αντίστασής μας ενάντια στην επίταση των ταξικών φραγμών, την πειθάρχηση και την απόπειρα διάλυσης των κινημάτων. Οι στόχοι αυτοί, κατά τη γνώμη μας, είναι: Κατάργηση της βάσης του 10 Αποσύνδεση απολυτηρίου λυκείου και εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δημόσια δωρεάν παιδεία σε όλες τις βαθμίδες Αύξηση των δαπανών για την παιδεία Όχι στη διάσπαση των γνωστικών αντικειμένων και των πτυχίων, όχι στο επιχειρηματικό πανεπιστήμιο της Μπολόνια Όχι στην απάτη και την αυταπάτη της «ελεύθερης πρόσβασης» Ναι στη Μαζική Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με εξετάσεις που είναι απλώς κατατακτήριες
1 Βλ. http://www.syn.gr/gr/keimeno.php?id=5028 2 Ν. Θεοτοκάς, Αυγή 29/07/2007, βλ. http://www.ntua.gr/posdep/mme/index_jul_07.html 3 Βλ. http://tm.pasok.gr/paideia/?page_id=60 4 «Ομιλία και Δευτερολογία του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ [...] στη Βουλή [...] με θέμα Παιδεία,», 24 Νοεμβρίου, 2006, βλ. http://tm.pasok.gr/paideia/?p=32#more-32 5 Το ό,τι μια γενική τέτοια πολιτική «παραγωγής» ημιμαθών θα υπονομεύσει την ίδια την καπιταλιστική παραγωγή-αναπαραγωγή (πρόκειται για όψη των αντιφάσεων του ακραίου νεοφιλελευθερισμού) φαίνεται πως γίνεται κατανοητό από παράγοντες του ΠΑΣΟΚ που διαρρέουν την τροποποίηση της πρότασής του στην κατεύθυνση της μη-διάλυσης (προς το παρόν) των πανεπιστημιακών τμημάτων (βλ. Τα Νέα 10-01-2009).