ΣΠOYΔEΣ AKAΔHMAΪKOI TITΛOI AKAΔHMAΪKH ΣTAΔIOΔPOMIA

APIΣTOTEΛEIO ΠANEΠIΣTHMIO ΘEΣΣAΛONIKHΣ ΘEOΛOΓIKH ΣXOΛH TMHMA ΠOIMANTIKHΣ KAI KOINΩNIKHΣ ΘEOΛOΓIAΣ ΤΟΜΕΑΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΪΣΑΡΙΔΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ 2310 997090 2310 833245 e-mail: kkaraisaridis@me.com Β Ι Ο - Ε Ρ Γ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Γεννήθηκε στο Κιλκίς το 1951. Εκεί ολοκλήρωσε τη στοιχειώδη εκπαίδευση, ενώ το Γυμνάσιο στη Θεσσαλονίκη και το Λύκειο στην Αθήνα. Το 1974 νυμφεύθηκε την Ανθή Λιαγκάκη, πτυχιούχο Θεολογίας και Φιλολογίας, με την οποία απέκτησε ένα αγόρι και τρία κορίτσια. Χειροτονήθηκε διάκονος στις 5 Σεπτεμβρίου 1976 και πρεσβύτερος στις 25 Νοεμβρίου 1979. ΣΠOYΔEΣ AKAΔHMAΪKOI TITΛOI 1971-1975: Θεολογική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών 1975-1978: Mεταπτυχιακές Σπουδές στο τριετές μεταπτυχιακό τμήμα της Θεολογικής Σχολής Βουκουρεστίου Ρουμανίας (όπου παρακολούθησε όλα τα μαθήματα του πρακτικού κλάδου της Θεολογίας και από το συστηματικό κλάδο το μάθημα της Ορθόδοξης Δογματικής και του Οικουμενισμού και εξειδικεύτηκε στην Ορθόδοξη Λειτουργική) 1978-1979: Προφορικές εξετάσεις «examen de admisibilitate» σε όλα τα μαθήματα του σχετικού κλάδου της Θεολογίας με έμφαση στην κύρια ειδικότητα (Λειτουργική) (επίπεδο ανώτερο Master). 4-3-1986: Υποστήριξη Διδακτορικής διατριβής και απόκτηση του τίτλου του διδάκτορος Θεολογίας στη Θεολογική Σχολή Βουκουρεστίου Ρουμανίας AKAΔHMAΪKH ΣTAΔIOΔPOMIA 1997-2006: Επισκέπτης Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Κραϊόβα Ρουμανίας 24-11-2000: Εκλογή στη βαθμίδα του Λέκτορα του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (γνωστικό αντικείμενο «Εισαγωγή στη Θεία Λατρεία») 11-01-2008: Εκλογή στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή (μονιμοποίηση στη ίδια βαθμίδα ΦΕΚ 276/12.03.2012) 1

17-01-2014: Εκλογή στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή (ΦΕΚ 833/02.07.2014 τ. Γ ) ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ 1986-Σήμερα: Προϊστάμενος και Πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ιερού Ναού Αγίας Μαρίνης Άνω Ιλισίων 1984-1993: Γραμματέας παρά τω Αρχιγραμματεί της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος 1984-1993: Γραμματεύς της Σ.Ε. Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων 1990-1991: Γραμματεύς της Σ.Ε. επί της Αγωγής της Νεότητος 1991-2003: Υπεύθυνος του Σεμιναρίου Επιμορφώσεως Κατηχητών της Αποστολικής Διακονίας 1998-2009: Συντονιστής της Γ Αρχιερατικής Περιφερείας (Ζωγράφου- Παγκράτι-Γουδή-Ιλίσια) της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών 1999-Σήμερα: Μέλος της Συνοδικής Επιτροπής «Λειτουργικής Αναγεννήσεως» 2000-2005: Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Ψυχοκοινωνικής Αγωγής και Στήριξης της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών «Διακονία», με αντικείμενο την αντιμετώπιση της τοξικοεξάρτησης. EPEYNHTIKA ENΔIAΦEPONTA Θέματα εισαγωγής στη χριστιανική λατρεία, ιστορία και θεολογία των Ιερών Μυστηρίων, ιστορική και θεολογική εξέταση της γένεσης και εξέλιξης του Χριστιανικού Ναού, μελέτη της συνεισφοράς των Πατέρων της Εκκλησίας και των εκκλησιαστικών συγγραφέων σε θέματα λατρείας, διορθόδοξα Λειτουργικά θέματα. ΔIΔAKTIKH ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ EMΠEIPIA 1997-2006: Έχει διδάξει "Λειτουργική" (σε τέσσερα εξάμηνα) στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Κραϊόβα Ρουμανίας 2001-2013: Δίδαξε "Εισαγωγή στη Θεία Λατρεία" (α εξ.) και "Λειτουργική - Βυζαντινός Λειτουργικός Τύπος" (η εξ.) στο Tμήμα Ποιμαντικής και Kοινωνικής Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 2002-2003: Δίδαξε το μάθημα «Λειτουργική-Ιστορία και Θεολογία της Θείας Λατρείας» (ζ εξ.) 2

2001-σήμερα: Διδάσκει "Διορθόδοξα Λειτουργικά Θέματα" και "Θεολογία των Ιερών Μυστηρίων" ως μαθήματα ελεύθερης επιλογής στο ίδιο Tμήμα 2001-σήμερα: Διδάσκει στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του ίδιου Τμήματος τα μαθήματα: «Θέματα Ερμηνείας της θείας λειτουργίας», "Ναός, Σκεύη, Άμφια" και "Σύγχρονα Λειτουργικά Θέματα". Από το ακαδ. έτος 2013-2014 διδάσκει το υποχρεωτικό μάθημα: «Λειτουργική Ι-Εισαγωγή και πηγές της Θείας Λατρείας» (β εξ.) Έχει αναλάβει την επίβλεψη αρκετών μεταπτυχιακών φοιτητών και έχει οριστεί μέλος τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής Διδακτορικών διατριβών που εκπονούνται στα δύο Τμήματα της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. 1991-2003: Έχει διδάξει λειτουργικά θέματα στο Σεμινάριο Επιμορφώσεως Κατηχητών της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος 2011-σήμερα: Διδάσκει στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα "Εξομολογητική" του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμορφώσεως της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών ΠPOΣΘETEΣ ΣYNEPΓAΣIEΣ ME ΦOPEIΣ KAI EΠIΣTHMONEΣ ΣTHN EΛΛAΔA KAI ΣTO EΞΩTEPIKO Είναι τακτικό μέλος της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως. Ήταν μέλος της Συντακτικής Ομάδος (Α Ενότητα) γιά τή σύνταξη Κώδικα Ἐνοριακῆς Ποιμαντικῆς (η εργασία της Επιτροπής αποτυπώθηκε στόν τόμο: «Το Ενοριακό Ποιμαντικό Έργο στη σύγχρονη κοινωνία - εγχειρίδιο οργάνωσης και δράσης». Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος. Συνοδική Επιτροπή Θείας Λατρείας και Ποιμαντικού Έργου: Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 13, Αθήνα 2007, σ. 29-52). Το 2004 εκπροσώπησε το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ. στο Πρόγραμμα επιστημονικής συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο Al. I. Cuza Ιασίου Ρουμανίας, όπου έδωσε και σχετικές διαλέξεις για θέματα λατρείας. Το 2014 συμμετείχε μαζί με τον καθηγ. Παν. Σκαλτσή στο Σεμινάριο Μεταπτυχιακών φοιτητών του Λειτουργικού Τομέα της Θεολογικής Σχολής Βελιγραδίου, υπό την αιγίδα του εκεί καθηγητού Νέναντ Μιλόσεβιτς (30/5/2014-8/6/2014). Είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του ρουμανικού θεολογικού περιοδικού "Revista Teologica. Από το 2014 είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού «ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ» της Εκκλησίας της Ελλάδος, με διετή θητεία. 3

ΔHMOΣIEYMATA Έχει δημοσιεύσει μέχρι σήμερα (2013) συνολικά ένδεκα (11) μονογραφίες και τριάντα (30) άρθρα. Aκολουθεί αναλυτικός κατάλογος δημοσιευμάτων: Α. Μονογραφίες 1. Sfintul Nicodim Aghioritul si activitatea sa in domeniul liturgic (Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και η συγγραφική του δραστηριότητα στο λειτουργικό τομέα), Διδακτορική διατριβή, Βουκουρέστι 1987. 2. Τα ιδιάζοντα λειτουργικά στοιχεία στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας, εκδ. «Επέκταση», Κατερίνη, Σεπτέμβριος 1995, σ. 184. 176. 3. Λειτουργικά Ανάλεκτα, εκδ. Επέκταση, Κατερίνη, Σεπτέμβριος 1996, σ. 4. Η συμβολή του π. Δημητρίου Στανιλοάε στη μελέτη των λειτουργικών θεμάτων, Αθήνα 1997, σ. 365. 5. Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και το λειτουργικό του έργο, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 1998 (αναθεωρημένη έκδοση στα ελληνικά), σ. 320. 6. Εμπειρίες Λειτουργικής ζωής, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 1999, σ. 208. 7. Viaţa şi Opera Sfântului Nicodim Aghioritul (αναθεωρημένη έκδοση στα ρουμανικά με ειδικό πρόλογο από τον Ακαδημαϊκό Virgil Cândea, Βουκουρέστι 2000), σ. 264. 8. Ο χριστιανικός Ναός. Λειτουργική και Θεολογική θεώρηση, εκδ. Άθως, Αθήνα 2007, σ. 276 9. Αναβαθμοί Λειτουργικής Ζωής, εκδ. Άθως, Αθήνα 2008, σ. 356. 10. Λειτουργικές όψεις στο έργο του Παχωμίου Ρουσάνου, Αθήνα 2013, σ. 298. 11. Θέματα Χριστιανικής Λατρείας, εκδ. Άθως, Αθήνα 2013, σ. 402. Β. Άρθρα 1. Lecturile biblice in liturghiile diferitelor rituri liturgice - studiu istorico-liturgic (Τα βιβλικά αναγνώσματα στις λειτουργίες των διαφόρων λειτουργικών τύπων - ιστορικολειτουργική μελέτη), στο περιοδ. «Studii Teologice» (1980), τευχ. 1-2, σ. 144-149. 2. Opinii ale teologilor actuali ai Bisericii Greciei in legatura cu problema revizuirii cultului ortodox (Απόψεις - τάσεις συγχρόνων θεολόγων της Εκκλησίας της Ελλάδος σε σχέση με το πρόβλημα της αναθεωρήσεως της ορθόδοξης λατρείας), 4

στο περιοδ.«studii Teologice» (1980), τευχ. 1-2, σ. 150-165). 3. Descrierea si explicarea Proscomidiei ritului bizantin la tilcuitori sfintei liturghii din epoca patristica si cea bizantina (Η περιγραφή και ερμηνεία της προσκομιδής του Βυζαντινού λειτουργικού τύπου στούς ερμηνευτές της θείας λειτουργίας κατά την πατερική και βυζαντινή εποχή), στο περιοδ. «Studii Teologice», 32 (1980), τευχ. 7-10, σ. 649-658. 4. Εxplicarea Rinduelii Bisericesti» de Marcu Eugenicul, Mitropolitul Efesului, Studiu introductiv, traducere si comentariu («Εξήγησις της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας» υπό Μαρκου του Ευγενικού, Επισκόπου Εφέσου - Μελέτη εισαγωγική, μετάφραση και σχόλια), στο περιοδ. «Studii Teologice», 33 (1981), τευχ. 1-2, σ. 43-65. 5. «Nicodemo l Aghiorita e Makario di Corinto», στον τόμο: Nicodemo L Aghiorita e la Filocalia, Atti del VIII Convegno ecumenico internazionale di spiritualita ortodossa sessione bizantina, Bose 2001, σ. 43-65. 6. «Η διακονία της πρεσβυτέρας στο ενοριακό έργο», Α Πνευματικό Συμπόσιο πρεσβυτερών, Ι. Μητρόπολη Κιτίου και Ι. Μητροπολιτικός Ναός Σωτήρος, Λάρνακα Κύπρου 2001, σ. 63-71. 7. «Ο πνευματικός απέναντι στους χρήστες και τους γονείς τους», περιοδ. Εφημέριος, τευχ. 2 (έτος ΝΑ ), 2001, σ. 20-23. 8. «Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και ο Άγιος Μακάριος Κορίνθου», περιοδ. Θεολογία, τόμ. 73, τεύχ. 1ον, Ιανουάριος - Ιούνιος 2002, σ. 89-108. 9. Viaţa şi Opera Cuviosului Nicodim Aghioritul în Preocupările Academicianului Virgil Cândea, Omagiu Virgil Cândea la 75 de ani, Coordinator Paul H. Stahl, Academia Românâ, Institutul de Studii Sud-Est Europene, Βουκουρέστι 2002, σ. 351-355. 10. «Προσπάθειες λειτουργικής ανανέωσης στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας», Πρακτικά Β Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ιερών Μητροπόλεων: «Λατρεύσωμεν ευαρέστως τω Θεώ», «Το αίτημα της λειτουργικής ανανεώσεως στην Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα», (Βόλος, 22-25 Οκτωβρίου 2000), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 7, Αθήνα 2003, σ. 327-357. 11. «Η ποιμαντική της θείας λειτουργίας - Η ενεργός συμμετοχή του λαού στη θεία λειτουργία», Πρακτικά Γ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ιερών Μητροπόλεων: «Το μυστήριο της θείας ευχαριστίας» (Νεάπολη Θεσσαλονίκης, 14-17 Οκτωβρίου 2001), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 8, Αθήνα 2004, σ. 345-372. 12. «Ιστορική εξέλιξη των ακολουθιών του Αρραβώνος και του Γάμου μέχρι και τα τέλη του η αιώνα», Πρακτικά Δ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με θέμα: «Το μυστήριον του Γάμου στην Ορθόδοξη Εκκλησία» (Ν. Προκόπιον Ευβοίας, 3-6 Νοεμβρίου 2002), Σειρά 5

Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 9, Αθήνα 2004, σ. 197-207. 13. «Το μαρτύριο ως διαχρονική εμπειρία της Εκκλησίας», στο «Το μαρτύριο των Αγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων και το ιστορικό της Ι. Μονής Αγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων Σπάρτης», εκδ. Ι. Μονής Αγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων Σπάρτης, Σπάρτη 2004, σ. 13-55. 14. «Η θεία λειτουργία από τα σύμβολα στην πραγματικότητα», περιοδ. Θεολογία, τόμ. 75, τεύχ. 2ον, Ιούλιος - Δεκέμβριος 2004, σ. 467-486. 15. «Τα αγιογραφικά αναγνώσματα των εορταζομένων αγίων», Πρακτικά Ε Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με θέμα: «Ιερουργείν το Ευαγγέλιον», «Η Αγία Γραφή στην Ορθόδοξη Λατρεία» (Ν. Προκόπιον Ευβοίας, 2-5 Νοεμβρίου 2003), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 10, Αθήνα 2004, σ. 261-278. 16. Biserica Ortodoxa in cadrul Uniunii Europene. Abordare a problemelor liturgico- pastorale, στον τόμο: Ortodoxia parte integranta din spiritualitatea si cultura Europeana, Brasov 2004, σ. 62-77. 17. «Η εθνική βαττολογία και η λειτουργική προσευχή της Εκκλησίας», Πρακτικά ΣΤ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με θέμα: «Χριστιανική Λατρεία και ειδωλολατρία», «Ουκ ελάτρευσαν τη κτίσει οι θεόφρονες παρά τον κτίσαντα» (Τήνος, 20-23 Σεπτεμβρίου 2004), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 11, Αθήνα 2005, σ. 511-534. 18. «Η Ορθόδοξη Εκκλησία στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενώσεως», περιοδ. Θεολογία, τόμ. 77, τεύχ. 1ον, Ιανουάριος - Ιούνιος 2006, σ. 67-90. 19. «Η Ιερωσύνη και η αντιμετώπιση των προβλημάτων των ιερέων κατά τον Άγιο Μακάριο Κορίνθου», Πρακτικά Συνεδρίου: Άγιος Μακάριος (Νοταράς). Γενάρχης του Φιλοκαλισμού - Μητροπολίτης Κορίνθου, Αθήνα 2006, σ. 309-323. 20. «Ιερωσύνη και Άσκηση», Πρακτικά Ζ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Το Μυστήριον της Ιερωσύνης», «Καθώς απέσταλκέ με ο Πατήρ καγώ πέμπω υμάς» (Ιωάν. 20, 21) (Προκόπι Ευβοίας, 19-22 Σεπτεμβρίου 2005), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 12, Αθήνα 2006, σ. 377-408. 21. «Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ως λειτουργιολόγος», Ιερόν Κοινόβιον οσίου Νικοδήμου: Πρακτικά Α Ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου «Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: η ζωή και η διδασκαλία του» (21-23 Σεπτεμβρίου 1999), τόμος Β, Γουμένισσα 2006, σ. 3-33. 22. «Οι εορτές του Τιμίου Σταυρού», Πρακτικά Η Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Το χριστιανικόν εορτολόγιον - Κεφάλαιον εορτής μνήμη Θεού» (Βόλος, 18-20 Σεπτεμβρίου 2006), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 15, Αθήνα 2007, σ. 187-209. 23. «Ο πνευματικός ενώπιον των προβλημάτων της τεκνογονίας», Πρακτικά 6

Α Διεπιστημονικῆς Συσκέψεως Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Γάμου, Οικογενείας, Προστασίας παιδιού και Δημογραφικού προβλήματος: Συζυγία και Τεκνογονία, Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 17, Αθήνα 2008, σ. 197-203. 24. «Ο χριστιανικός Ναός σε σχέση με τη διακόσμηση και επίπλωσή του», Σερραίων Διάσωσμα - Πνευματικοί και καλλιτεχνικοί θησαυροί της Εκκλησίας των Σερρών, Σέρρες 2008. σ. 401-415. 25. La Trasfigurazione del Salvatore nella Liturgia e nell innografia bizantina, στον τόμο: "Il Cristo trasfigurato nella tradizione spirituale ortodossa", Edizioni Qiqajon Communita di Bose, 2008, σ. 47-68. 26. «Ο επικήδειος και επιμνημόσυνος λόγος», Πρακτικά Θ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Το μυστήριο του θανάτου στη λατρεία της Εκκλησίας» (Βόλος, 5-7 Νοεμβρίου 2007), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 19, Αθήνα 2009, σ. 263-293. 27. «Οι ακολουθίες του αγιασμού και η θεραπευτική τους διάσταση», Πρακτικά Ι Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Η υγεία και η ασθένεια στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας» (Βόλος, 20-22 Οκτωβρίου 2008), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 21, Αθήνα 2009, σ. 372-413. 28. «Η δια μέσου της θείας λατρείας παιδεία θανάτου των πιστών», Πρακτικά ΙΑ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Λειτουργική Αγωγή. Μυσταγωγών Σου Κύριε τους μαθητάς εδίδασκες λέγων» (Βόλος, 19-21 Οκτωβρίου 2009), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 24, Αθήνα 2010, σ. 137-165. 29. «Εισαγωγή στη συνάφεια θεολογίας και λειτουργικού λόγου (Βίβλος, Δόγμα, Ήθος)», περιοδ. Εκκλησία, έτος πθ, τεύχ. 7ον, Ιούλιος 2012, σ. 399-416. 30. «Ασματικό και μοναχικό τυπικό και η στουδιτική μεταρρύθμιση», περιοδ. Εκκλησία, έτος πθ, τεύχ. 11ον, Δεκέμβριος 2012, σ. 741-753. 31. «Η μεσιτεία της Θεοτόκου», περιοδ. Εφημέριος, έτος 63, τεύχ. 7, Ιούλιος- Αύγουστος 2014, σ. 4-6. 32. «Με αφορμή την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού», περιοδ. Εφημέριος, έτος 63, τεύχ. 8, Σεπτέμβριος 2014, σ. 4-7. Γ. Λήμματα σε Εγκυκλοπαίδειες Λεξικά Συμμετείχε με τη συγγραφή εννέα λημμάτων στο έργο: «Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια (ΜΟΧΕ)» των Στρατηγικών εκδόσεων, Αθήνα 2010-2011. Συγκεκριμένα των λειτουργικών όρων: - αγιαστήριο, τόμ. Α, Αθήνα 2010, στ. 126 - αγιαστικές πράξεις, τόμ. Α, Αθήνα 2010, στ. 127-128. 7

- ακολουθία, τόμ. Β, Αθήνα 2011, στ. 70-71. - αλληλούια, τόμ. Β, Αθήνα 2011, στ. 207. - αμήν, τόμ. Β, Αθήνα 2011, σ. 267. - αμνός, τόμ. Β, Αθήνα 2011, στ. 281-282. - απόδειπνο, τόμ. Γ, Αθήνα 2011 - αρτοφόριο, τόμ. Γ, Αθήνα 2011 - αστερίσκος, τόμ. Γ, Αθήνα 2011 Δ. Συμμετοχή σε λοιπά συλλογικά έργα «Η λειτουργική ζωή της ενορίας», Συνοδική Επιτροπή Θείας λατρείας και Ποιμαντικού έργου: Το Ενοριακό Ποιμαντικό έργο στη σύγχρονη κοινωνία (εγχειρίδιο οργάνωσης και δράσης), Σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη 13, Αθήνα 2007, σ. 29-52. Ε. Έργα γενικού πνευματικού ενδιαφέροντος 1. «Ο Γέροντας Θεόφιλος Παραϊάν. Χωρίς φως, φωτισμένος», εκδ. Άθως, Αθήνα 2007, σ. 304. 2. «Διδαχή και Ενημέρωση», ενοριακό έντυπο, το οποίο συντάσσει και εκδίδει από το 1993 μέχρι σήμερα. Κυκλοφορούσε για δεκαπέντε χρόνια κάθε μήνα, ενώ πλέον κυκλοφορεί και διανέμεται ανά δίμηνο. 3. Έχουν δημοσιευθεί άρθρα του με περιεχόμενο πνευματικής οικοδομής ή και σχολιασμού της επικαιρότητος στον ημερήσιο αθηναϊκό τύπο και σε εκκλησιαστικά έντυπα (περιοδικά, εφημερίδες Ιερών Μητροπόλεων κ.λπ.). ΣΤ. Μεταφράσεις 1. «Προσευχή - Ελευθερία - Αγιότητα», π. Δημητρίου Στανιλοάε, εκδ. Λειμών, Αθήνα 1980, σ. 111. 2. «Η πορεία με το Σωτήρα Χριστό», π. Δημητρίου Στανιλοάε, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, Αθήνα 1984, σ. 109. ΣYMMETOXH ΜΕ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣE ΣYNEΔPIA ΔIAΛEΞEIΣ Έχει συμμετάσχει με εισήγηση σε 35 Διεθνή Συνέδρια ή Συμπόσια στην Eλλάδα και στο Eξωτερικό και έχει δώσει πολλές Διαλέξεις σε Ιερές Μητροπόλεις, ενορίες και διάφορους κοινωνικούς φορείς. 8

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Συνέδριο/Σύναξη ΙΓ Συνέδριο Πατερικής Θεολογίας (Αθήνα, 27-29/9/1994) Θεολογικό Συμπόσιο αφιερωμένο στο λειτουργιολόγο Ene Branişte (Κραϊόβα 3-4/4/1998) Α Επιστημονικό Συνέδριο «Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης» (21-23/9/1999), Ιερό Κοινόβιο του Αγ. Νικοδήμου, Πεντάλοφος Γουμενίσσης Ιερά Μονή Bose Ιταλίας: 8ο Διεθνές Συνέδριο «San Nicodemo Aghiorita e la Filocalia» (16-19/9/2000) Β Πανελλήνιο Λειτουργικό Συνέδριο με γενικό θέμα: «Λατρεύσωμεν ευαρέστως τω Θεώ», «Το αίτημα της λειτουργικής ανανεώσεως στην Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα», (Βόλος, 22-25/10/2000) Β Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας. Πανεπιστήμιο Πειραιά, 26/11/2000 Ιερατική Σύναξη Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών (Ι. Ν. Αγ. Παντελεήμονος Αχαρνών, 15/3/2001) Γ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συνέδριο στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με θέμα: «Το μυστήριο της θείας ευχαριστίας» (Νεάπολη Θεσσαλονίκης, 14-17/10/2001) Μεταπτυχιακό Σεμινάριο: «Αναπαραγωγικές τεχνικές - εμβρυική εξέλιξη» της Συνοδικής Επιτροπής Βιοηθικής της Εκκλησίας της Ελλάδος (12/3/2002) Γ Διεθνής Συνάντηση «Γιατρών της Αγάπης». Γ Συνεδρία: «Νέοι και η ασθένεια της εξάρτησης» (Βάρνα Βουλγαρίας, 28-29/9/2002) Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ορθοδόξων Νεολαιών ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ Ελλάδος, Αθήνα, 1-3/11/2002 Δ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με θέμα: «Το μυστήριον του Γάμου στην Ορθόδοξη Εκκλησία» (Ν. Προκόπιον Ευβοίας, 3-6/11/2002) Ανοικτό Πανεπιστήμιο Δήμου Θεσσαλονίκης, ακαδ. έτος 2002-2003 (Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2002) Α Διεπιστημονική Σύσκεψη Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Γάμου, Οικογενείας, Προστασίας παιδιού και Δημογραφικού προβλήματος (Αθήνα, 13-14/12/2002) Ε Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με θέμα: «Ιερουργείν το Ευαγγέλιον», «Η Αγία Γραφή στην Ορθόδοξη Λατρεία» (Ν. Προκόπιον Ευβοίας, 2-5/11/2003) Τίτλος εισηγήσεως/διαλέξεως «Λειτουργικά στοιχεία στον Αγιο Γρηγόριο Νύσσης» «Η επικαιρότητα του λειτουργικού έργου του αειμνήστου καθηγητού Ene Branişte» «Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ως λειτουργιολόγος» «Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και ο Άγιος Μακάριος Κορίνθου» «Προσπάθειες λειτουργικής ανανέωσης στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας» «Η Εκκλησία απέναντι στο πρόβλημα των Ναρκωτικών» «Θεού γαρ εσμέν συνεργοί» «Η ποιμαντική της θείας λειτουργίας - Η ενεργός συμμετοχή του λαού στη θεία λειτουργία» «Ο ποιμένας μπροστά στις ανεπιθύμητες κυήσεις» «Η Ορθόδοξη Εκκλησία μπροστά στο πρόβλημα της εξάρτησης των νέων» «Ναρκωτικά, άρνηση ή αποτυχία για κοινωνική ζωη (Η πρόταση της Εκκλησίας)» «Ιστορική εξέλιξη των ακολουθιών του Αρραβώνος και του Γάμου μέχρι και τα τέλη του η αιώνα» «Η θεία λειτουργία από τα σύμβολα στην πραγματικότητα» «Ο πνευματικός ενώπιον των προβλημάτων της τεκνογονίας» «Τα αγιογραφικά αναγνώσματα των εορταζομένων αγίων» 9

16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. Πολιτιστικός Μορφωτικός Θρησκευτικός Σύλλογος «Προφήτης Ηλίας ο Θεσβίτης» (Αμφιθέατρο Αμερικαν. Κολλεγίου, 26/1/2004) Ιερατικό Συνέδριο της Ι. Μητροπόλεως Δράμας με γενικό θέμα: «Καιροί προσευχής» (17/5/2004) Ιερά Μονή Simbăta de Sus: Διεθνές Συνέδριο «Ortodoxia parte integrantă din spiritualitatea şi cultura europeană (28/04-2/05/2004) Εταιρεία υποστήριξης εξαρτημένων ατόμων «Όασις» (Θεσσαλονίκη, 26/5/2004) ΣΤ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο Στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με θέμα: «Χριστιανική Λατρεία και ειδωλολατρία», «Ουκ ελάτρευσαν τη κτίσει οι θεόφρονες παρά τον κτίσαντα» (Τήνος, 20-23/9/2004) Ιερατικό Συνέδριο της Ι. Μητροπόλεως Δράμας με γενικό θέμα: «Ο χριστιανικός Ναός» (2005) Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα: «Άγιος Μακάριος (Νοταράς) Κορίνθου ( 1805) και ο περίγυρός του», (Κόρινθος, 9-14/5/2005) Ζ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ιερών Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Το Μυστήριον της Ιερωσύνης», «Καθώς απέσταλκέ με ο Πατήρ καγώ πέμπω υμάς» (Ιωάν. 20, 21) (Προκόπι Ευβοίας, 19-22/9/2005) Ιερά Μονή Simbăta de Sus: Διεθνές Συμπόσιο αφιερωμένο στην προσωπικότητα και το έργο του π. Δημητρίου Στανιλοάε (20-23/7/2006) Η Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Το χριστιανικόν εορτολόγιον - Κεφάλαιον εορτής μνήμη Θεού» (Βόλος, 18-20/9/2006) Ιερά Μονή Bose Ιταλίας: Διεθνές Λειτουργικό Συνέδριο: "Il Cristo transfigurato nella tradizione spirituale ortodossa" (Η Μεταμόρφωση του Χριστού στην ορθόδοξη πνευματικότητα), Bose, 16-19/9/2007 Θ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Το μυστήριο του θανάτου στη λατρεία της Εκκλησίας» (Βόλος, 5-7/11/2007) 28. Ἱερά Μητρόπολις Κυθήρων (23/2/2008) 29. Β Επιστημονική Ημερίδα (για τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά) του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας με γενικό θέμα: «Το ιστορικό και ερμηνευτικό πλαίσιο της εποχής του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά» ( Θεσσαλονίκη, 20/3/2008) «Ναρκωτικά και πόνος» «Η ακολουθία του Όρθρου» «Biserica Ortodoxă în cadrul Uniunii Europene. Întâmpinarea problemelor liturgico-pastorale» (Η Ορθόδοξη Εκκλησία στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιμετώπιση λειτουργικών και ποιμαντικών προβλημάτων) «Εξαρτώμενοι και συνεξαρτώμενοι μία αμφίδρομη σχέση» «Η εθνική βαττολογία και η λειτουργική προσευχή της Εκκλησίας» «Ο χριστιανικός Ναός σε σχέση με τη διακόσμηση και επίπλωσή του» «Η Ιερωσύνη και η αντιμετώπιση των προβλημάτων των ιερέων κατά τον Άγιο Μακάριο Κορίνθου» «Ιερωσύνη και Άσκηση» «Contribuţia liturgică a Părintelui Dumitru Stăniloae» (Η λειτουργική συμβολή του π. Δημητρίου Στανιλοάε) «Οι εορτές του Τιμίου Σταυρού» La Trasfigurazione del Salvatore nella Liturgia e nell innografia bizantina (Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος στη βυζαντινή Λειτουργία και Υμνογραφία) «Ο επικήδειος και επιμνημόσυνος λόγος» «Εμείς και τα παιδιά μας. Αλληλεπιδράσεις στη ζωή των παιδιών και των γονέων» «Το ευχολογικό έργο των Πατέρων του Ησυχασμού Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, Καλλίστου Α καί Φιλοθέου Κοκκίνου, Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως» 10

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. Ι Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Η υγεία και η ασθένεια στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας» (Βόλος, 20-22/10/2008) Ημερίδα του Συλλόγου «Πολίτες για την προστασία της Μάνης» με θέμα την ιστορία της Μάνης και την προστασία των βυζαντινών της μνημείων (Πειραιάς, 9/3/2009) Ι. Ναός Αγ. Γεωργίου Ελευθερίων Θεσσαλονίκης (12/3/2009) Ιερατικό Συνέδριο της Ι. Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου, Λάρισα 7/9/2009 ΙΑ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Λειτουργική Αγωγή. Μυσταγωγών Σου Κύριε τους μαθητάς εδίδασκες λέγων» (Βόλος, 19-21/10/2009) Ε Επιστημονικό Συμπόσιο του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας με γενικό θέμα: «Ιστορία και Γραμματεία για τον άγιο Δημήτριο και την πόλη του από τον η -ιβ αιώνα» ( Θεσσαλονίκη, 23-24/10/2009) Δ Επιστημονικό Συνέδριο με γενικό θέμα: «Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και η εποχή του. 200 χρόνια από την κοίμησή του» ( Αγιορείτικη Εστία, 5-7/11/2009) Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος» (Θεσσαλονίκη, 22-25/11/2009) Σχολή Γονέων Ι. Ν. Αγ. Γερασίμου Άνω Ιλισίων (14/12/2009) Ι. Ναός Αγ. Γεωργίου Πανοράματος Θεσσαλονίκης (2/3/2010) Ιερατική Σύναξη της Ι. Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης (Σπάρτη, 6/9/2010) Ι. Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας (11/10/2010) ΙΒ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Πρόσωπα και σταθμοί ορόσημα στη διαμόρφωση της θείας λατρείας» (Βόλος, 27-29/9/2010) Εκπαιδευτικό πρόγραμμα στον τομέα της Λειτουργικής του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμορφώσεως της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών (Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου Χαλανδρίου, 15/1/2011) Ορθόδοξη Θεολογική σχολή Cluj Napoca Ρουμανίας, 3/5/2011) «Οι ακολουθίες του αγιασμού και η θεραπευτική τους διάσταση» «Ιστορικές και θεολογικές συντεταγμένες της Εικονομαχίας» «Βασικοί συμβολισμοί στη θεία λειτουργία» «Ο θάνατος και η αντιμετώπισή του. Θεολογική, πνευματική και ποιμαντική προσέγγιση» «Η δια μέσου της θείας λατρείας παιδεία θανάτου των πιστών» «Η εορτή του αγίου Δημητρίου στην ασματική και μοναστική παράδοση της μεσοβυζαντινής περιόδου» «Οι όσιοι πατέρες Παΐσιος Βελιτσκόφσκι (1722-1794), Μακάριος Κορίνθου (1731-1805) και Νικόδημος Αγιορείτης (1749-1809). Συγγένειες και αλληλεπιδράσεις με ειδική αναφορά στην έκδοση της Φιλοκαλίας» «Τα μυστήρια της χριστιανικής μυήσεως στο έργο του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου» «Το ασκητικό φρόνημα της Εκκλησίας και η σημερινή οικογένεια» «Η άσκηση μέσα στο γάμο» «Η λειτουργική ζωή του ιερέα και των ενοριτών του» «Θεολογικά και πνευματικά βήματα του γάμου» «Ασματικό και μοναχικό τυπικό και η στουδιτική μεταρρύθμιση» «Τελετουργική προσέγγιση του Βαπτίσματος» Preoţie şi Asceză 11

45. 46. Διεθνές Συνέδριο αφιερωμένο στο Γέροντα Θεόφιλο Παραϊάν (Τιμισοάρα Ρουμανίας, 4-5/5/2011) Α Ημερίδα της Ενοριακής Σχολής Βυζαντινής Μουσικής Ι. Ν. Αγ. Μαρίνης Άνω Ιλισίων για την Ψαλτική Τέχνη με γενικό θέμα: «Ψαλτική επιτέλεση ή περί της Λειτουργίας του Μέλους» (Δαφνούσα Ευβοίας, 28/5/2011) «Aspecte liturgice în viaţa şi învăţătura Parintelui Teofil Părăian (Λειτουργικές όψεις στη ζωή και στο έργο του Γέροντος Θεοφίλου Παραϊάν)» «Συλλειτουργία βήματος και αναλογίου δεοντολογία και προοπτική» 47. Ι. Ναός Αγ. Νικολάου Πατρών (30/5/2011) «Μιλώντας για το γάμο σήμερα» 48. 49. 50. Ιερατικό Συνέδριο Ι. Μητροπ. Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης (21/6/2011) Ιερατικό Συνέδριο Ι. Μητροπ. Μονεμβασίας και Σπάρτης (5/9/2011) ΙΓ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο στελεχών Ι. Μητροπόλεων με γενικό θέμα: «Ο λειτουργικός λόγος της Ορθοδόξου Εκκλησίας σήμερα» (Τήνος, 19-21/9/2011) 51. Ι. Ναός Αγ. Δημητρίου Όπλων (18/3/2012) 52. 53. 54. 55. 56. Επιστημονικό Συνέδριο στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Arad Ρουμανίας (27-28/03/2012) Επιστημονικό Συνέδριο στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Arad Ρουμανίας (27-28/03/2012) Επιστημονικό Συνέδριο στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Arad Ρουμανίας (27-28/03/2012) Θεολογική Σχολή Πανεπιστημίου Τιμισοάρα Ρουμανίας (29/3/2012) Εκδήλωση Ι. Μητροπόλεως Κυθήρων για τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων (Αίθουσα Κυθηραϊκού Συνδέσμου Χώρας-Κυθήρων, 30/1/2013) 57. Χριστιανικός Σύλλογος «ΕΛΠΙΣ» (3/2/2013) 58. Ιερατική Σύναξη Ι. Μητροπ. Θηβών και Λεβαδείας (16/12/2013) 59. Ι. Ναός Αγ. Θεράποντος Ζωγράφου (22/12/2013) 60. 61. 62. Επιστημονικό Συμπόσιο Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. Μνήμη καθηγ. Ιωάννη Φουντούλη 50 χρόνια λειτουργικής έρευνας και διακονίας (19/2/2014) Ιερατική Σύναξη Ι. Μητροπ. Ξάνθης και Περιθεωρίου (8/5/2014) Διεθνές Λειτουργικό Συνέδριο στη Θεολογική Σχολή Τιμισοάρα Ρουμανίας με γενικό θέμα: «Το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας» (9-10/5/2014) «Θεολογικά και πνευματικά βήματα του γάμου και σύγχρονες παρεκκλίσεις» «Το ιερό μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως» Εισαγωγή στη συνάφεια θεολογίας και λειτουργικού λόγου (Βίβλος, Δόγμα, Ήθος) «Από το Σταυρό του Χριστού στο σταυρό του πιστού» Εισήγηση: «Το ιερό Ευχέλαιο (ιστορική και θεολογική θεώρηση)» Διάλεξη: «Το μυστήριο της ιεράς Εξομολογήσεως» Διάλεξη: «Ο σταυρός του πιστού» «Ιερωσύνη και άσκηση» «Οι Τρείς Ιεράρχες Εκκλησιαστικοί Πατέρες και κοινωνικοί εργάτες» «Ιερά Εξομολόγηση Η επιστροφή στην αγκαλιά του Πατρός» «Η θεία λειτουργία από τα σύμβολα στην πραγματικότητα» «Από τη φιλανθρωπία του Θεού στη φιλανθρωπία του ανθρώπου» «Ο Ιωάννης Φουντούλης και η λειτουργική αναγέννηση» «Η εμπειρία της λειτουργικής ζωής του ιερέα και των ενοριτών του» «Participarea activă a poporului la Sf. Liturghie în trecutul şi astazi (istoria şi actualitate)» (Η ενεργός συμμετοχή του λαού στη θεία ευχαριστία (Ιστορία και επικαιρότητα) 12

63. 64. 65. 65. Διεθνές Λειτουργικό Συμπόσιο στη Θεολογική Σχολή Ιασίου Ρουμανίας με θέμα: «Comuniune euharistică şi trăire filocalica» (Ευχαριστιακή κοινωνία και Φιλοκαλική εμπειρία) (15-17/5/2014) Σεμινάριο Μεταπτυχιακών φοιτητών του Λειτουργικού Τομέα της Θεολογικής Σχολής Βελιγραδίου, υπό την αιγίδα του εκεί καθηγητού Νέναντ Μιλόσεβιτς (30/5/2014-8/6/2014) Β Ημερίδα Ψαλτικής της Ενοριακής Σχολής Βυζαντινής Μουσικής Ι.Ν. Αγ. Μαρίνης Άνω Ιλισίων με θέμα : «Συμμετοχή στην ψαλτή λατρεία» (14/6/2014) Διεθνές Συνέδριο της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. με θέμα: «Ancient Christian Literature and Christian Apocryphal Literature» (Αρχαία χριστιανική γραμματεία και Απόκρυφη χριστιανική γραμματεία) (Θεσσαλονίκη, 26-28/6/2014) «Treptele urcuşului comuniunii cu Hristos în Sfânta Liturghie» (Οι βαθμίδες της πορείας της κοινωνίας με το Χριστό μέσα στη θεία Λειτουργία) Σειρά διαλέξεων διδακτικού χαρακτήρα (συμμετοχή μαζί με τον καθ. Π. Σκαλτσή) «Μυσταγωγία και Κήρυγμα: η παραμελημένη μυσταγωγική κατήχηση ως απάντηση στο αίτημα της συμμετοχής του λαού» «La reception des traditions apocryphes sur Saint John Le Precurseur dans les textes hagiographiques byzantines» (Η αντίληψη των απόκρυφων παραδόσεων για τον αγ. Ιωάννη Πρόδρομο στα αγιολογικά βυζαντινά κείμενα) ΞENEΣ ΓΛΩΣΣEΣ Ρουμανικά και γαλλικά 13