ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΡΙΤΗ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α. Αγροτική μεταρρύθμιση : σχολικό βιβλίο σ. 42: Καθώς η κατοχή γης έπαυε... κοινωνικές συνθήκες. β. Κίνημα στο Γουδί: σχολικό βιβλίο σ. 86-88: Το 1909 συντελείται μια τομή... επιδιώξεις του. γ. Συνθήκη των Σεβρών : σχολικό βιβλίο σ. 96: Η Συνθήκη των Σεβρών... απτή πραγματικότητα και σ. 144: Τον Ιούλιο του 1920... προσάρτηση της περιοχής στην Ελλάδα. ΘΕΜΑ Α2 α. Λάθος β. Σώστο γ. Σωστό δ. Σωστό ε. Λάθος
ΘΕΜΑ Β1 α. Σχολικό βιβλίο σ. 84 : Η οργάνωση των κομμάτων... της εκλογικής τους περιφέρειας. β. Σχολικό βιβλίο σ. 84 : Αντίθετα με άλλες χώρες της Ευρώπης... του ενεργού πληθυσμού. ΘΕΜΑ Β2 α. Σχολικό βιβλίο σ. 251 : Η πρόταση του Ελ. Βενιζέλου (εννοείται για την παραχώρηση του Πόντου στην υπό ίδρυση Αρμενική Δημοκρατία)... αλλά θα την διαθέσω υπέρ του λαού σας. β. Σχολικό βιβλίο σ. 252-253 : Παρά το αρνητικό κλίμα... 4 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1 α. Πριν από τις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910 δεν είχε συγκροτηθεί κανένα νέο μεγάλο κόμμα που να υποστηρίζει τις μεταρρυθμίσεις οι οποίες προτάθηκαν το 1909/1910. Φορείς των νέων ιδεών υπήρξαν ανεξάρτητοι υποψήφιοι, οι εκσυγχρονιστές όπως ονομάστηκαν οι οποίοι προβάλλοντας το σύνθημα της ανόρθωσης κέρδισαν 122 έδρες και συσπειρώθηκαν γύρω από το πρόσωπο του κρητικού ηγέτη Ελευθερίου Βενιζέλου. Από αυτή την συσπείρωση προέκυψε το κόμμα των Φιλελευθέρων που ιδρύθηκε και τυπικά στις 22 Αυγούστου 1910 ως κόμμα αρχών. Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Δραγούμη (6 Οκτωβρίου 1910) ο Βενιζέλος πήρε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ο οποίος, όπως συμπληρώνει η α πηγή, αφού ανέλαβε τα υπουργεία των Στρατιωτικών και των Ναυτικών ανέπτυξε στις 8 Οκτωβρίου το βασικό κυβερνητικό του πρόγραμμα στο κοινοβούλιο. Με το πέρας της συζήτησης, την επόμενη μέρα, γύρω από τις προγραμματικές δηλώσεις έσπευσε να επιζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης. Επειδή, όμως, αντιμετώπιζε προβλήματα με την εξασφάλιση ψήφου εμπιστοσύνης, σε συνεννόηση με το βασιλιά Γεώργιο Α προχώρησε σε διάλυση της Βουλής και προκήρυξη νέων εκλογών. Ειδικότερα, το α παράθεμα επισημαίνει ότι λόγω της έλλειψης απαρτίας ο Βενιζέλος υπέβαλε στο βασιλιά την παραίτηση του προτείνοντας τη διάλυση της Βουλής. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α αντιλαμβανόμενος το διογκούμενο λαϊκό ρεύμα υπέρ του Βενιζέλου αποδέχθηκε την εισήγηση του. Έτσι, στις 12 Οκτώβριου δημοσιεύτηκε η προκήρυξη νέων εκλογών. Αυτό το διάβημα αναστάτωσε τα παλαιά κόμματα τα
οποία, θεωρώντας αντισυνταγματική την κίνηση του βασιλιά, αποφάσισαν να μη συμμετάσχουν στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1910. Στην α πηγή αναλύεται και εξηγείται με διεξοδικές λεπτομέρειες η στάση των παλαιών κόμματων. Συγκεκριμένα οι ηγέτες του Ραλλικού, Θεοτοκικού και Εθνικού κόμματος κατήγγειλαν τη διάλυση της βουλής και ανακοίνωσαν ότι θα απείχαν από τις επικείμενες εκλογές. Η αντίδραση τους ερμηνεύεται περισσότερο με τη συνειδητοποίηση του πολιτικού αδιεξόδου στο οποίο είχαν περιέλθει. Λόγω, λοιπόν, πολιτικής αδυναμίας υιοθέτησαν το μέτρο της αποχής επλίζοντας ότι στο άμεσο μέλλον θα μπορούσαν να αναμετρηθούν πολιτικά με τον Βενιζέλο σε πεδίο πολιτικά πιο πρόσφορο γι αυτά. Το ερώτημα είναι κατα πόσο τα παλαιά πολιτικά κόμματα ήταν ικανά να σταθμίσουν τη σημασία των νέων πολιτικών εξελίξεων ή αν ανέμεναν την πιθανή φθορά της νέας κυβέρνησης. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1910 οι Φιλελεύθεροι κέρδισαν τη συντριπτική πλειονότητα των εδρών : 307, σε σύνολο 362. Ο Βενιζέλος ήταν πλέον ελεύθερος να προχωρήσει στο μεταρρυθμιστικό του έργο. Επίσης το νεοσύστατο Λαϊκό Κόμμα με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου εξέλεξε 7 υποψηφίους, οι οποίοι παρείχαν κριτική υποστήριξη στους Φιλελεύθερους. Το ρεύμα που είχε το κόμμα του Βενιζέλου φάνηκε και στις επόμενες εκλογές του Μαρτίου του 1912, στις οποίες πήραν μέρος όλες οι πολιτικές δυνάμεις. Ανέδειξε 146 βουλευτές, ενώ τα άλλα κόμματα μόνο 36. Όπως προκύπτει και από την β πηγή το Κόμμα των Φιλελευθέρων θριάμβευσε ενώ τα αντιβενιζελικά κόμματα ανέδειξαν βουλευτές μόνο εκεί όπου αποδεδειγμένα οι υποψήφιοι τους ήταν προσωπικότητες μεγάλης εμβέλειας. Ωστόσο σημαντικοί αρχηγοί εκλέχθηκαν με πολύ μεγάλη δυσκολία ενώ άλλοι όπως ο Δ. Ράλλης και ο Α. Ζαίμης κατέλαβαν κάποια βουλευτική έδρα στη νέα Βουλή μόνο σε αναπληρωματικές εκλογές σε άλλες περιοχές. Οι ηγέτες των αντιβενιζελικών κομμάτων καθώς και νέοι πολιτικοί αρχηγοί του αντιβενιζελικού χώρου όπως ο Δ. Γούναρης, ο Π. Τσαλδάρης και λίγο αργότερα ο Ν. Δημητρακόπουλος περιορίστηκαν στην αντιπολίτευση. Σ αυτές τις εκλογές φάνηκε ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων τάχθηκε υπέρ του κόμματος των Φιλελευθέρων, επειδή οι καινοτομίες που είχαν εισηγηθεί γέννηαν την ελπίδα για την επίλυση σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων. β. Η μετάκληση του Βενιζέλου στην Αθήνα από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο που έλεγχε τα πράγματα στην Ελλάδα μετά το κίνημα στο Γουδί (1909) και η πρόταση του να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδας εγκαινίασε μια αλλαγή στάσης του Βενιζέλου στο Κρητικό Ζήτημα σε σχέση με την περίοδο της επανάστασης του Θερίσου (10 Μαρτίου 1905). Ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός της Ελλάδας, με το οξύτατο πολιτικό του αισθητήριο γνώριζε ότι δεν είχε φτάσει ακόμη το πλήρωμα του χρόνου. Στις επίμονες παρακλήσεις των συμπατριωτών του Κρητών απαντούσε αρνητικά και φαινόταν δυσάρεστος. Η σταθερή άρνηση του να επιτρέψει την είσοδο Κρητών βουλευτών στο ελληνικό κοινοβούλιο προκάλεσε στην Κρήτη ισχυρές αντιδράσεις. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία της β πηγής για τη στάση του Βενιζέλου και τις ενέργειες των Κρητών. Παράλληλα με τις εκλογές του Μαρτίου του 1912 στην Ελλάδα, που διεξήχθησαν υπό δύσκολες συνθήκες για την εξέλιξη του Κρητικού Ζητήματος, οι Κρήτες σκόπιμα προχώρησαν σε διενέργεια εκλογών την ίδια μέρα με στόχο να αποστείλουν τους εκπροσώπους τους στο νέο ελληνικό κοινοβούλιο καθώς μετά το κίνημα των Νεοτούρκων
(1908) είχε εκδοθεί το πρώτο επίσημο ενωτικό ψήφισμα. Όμως τα αποτελέσματα ήταν διαφορετικά από αυτά της Ελλάδας καθώς το κόμμα του Βενιζέλου μειοψήφισε (23 από τις 69 έδρες). Ο Βενιζέλος όμως επειδή η Τουρκία παραμόνευε να βρεί αφορμή για να κηρύξει τον πόλεμο στην Ελλάδα και εφόσον εκτιμούσε ότι η χώρα δεν ήταν ετοιμοπόλεμη αρνήθηκε κατηγορηματικά στους βουλευτές από την Κρήτη να εισέλθουν στο ελληνικό κοινοβούλιο. Η άρνηση αυτή ήταν μία δύσκολη απόφαση για τον παλαιό, Κρητικό, αγωνιστή και επαναστάτη καθώς παρέμεινε τέσσερις ημέρες κλεισμένος στο ξενοδοχείο Φρύνη του Παλαιού Φαλήρου στο οποίο διέμενε. Η άρνηση αυτή προκάλεσε αναταραχή στα τέλη του 1911 και συγκροτήθηκε πάλι στο νησί Επαναστατική Συνέλευση (3 Ιανουαρίου 1912), ενώ άρχισαν να οργανώνονται ένοπλα τμήμτα. Εκείνο που δεν είχε κατορθώσει να λύσει η διπλωματία, το έλυσε ο πόλεμος. Ευθύς μετά την έκρηξη των Βαλκανικών Πόλεμων (Οκτώβριος 1912) οι πύλες του ελληνικού κοινοβουλίου άνοιξαν για τους Κρήτες βουλευτές που έγιναν δεκτοί με εκδηλώσεις απερίγραπτου πατριωτικού ενθουσιασμού. Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων ανέγνωσε Ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο «η Ελλάς αποδέχεται όπως του λοιπού ενυπάρχη κοινόν Κοινοβούλιον δια το ελεύθερον Βασίλειον και δια την νήσον Κρήτη». Αλλά ο Βενιζέλος δεν προχώρησε περισσότερο, για να μην διαταράξει τις σχέσεις του με τις ευρωπαϊκές Δυνάμεις, εν όψει και του πολέμου που είχε αρχίσει. Αρκέστηκε να αποστείλει στην Κρήτη ως Γενικό Διοικητή το φίλο του Στέφανο Δραγούμη, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντα του στις 12 Οκτωβρίου 1912. ΘΕΜΑ Δ1 α. Η Μικρασιατική καταστροφή επηρέασε σημαντικά την πορεία του ελληνικού έθνους στη σύγχρονη εποχή. Ορισμένοι την παραλλήλισαν με την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ενώ άλλοι θεώρησαν το 1922 ως αφετηρία της νέας Ελλάδας. Το προσφυγικό ζήτημα ως συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής, αποτέλεσε για την Ελλάδα ένα οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό ζήτημα μεγάλης σπουδαιότητας, με επιπτώσεις σε όλους τους τομείς του νεοελληνικού έθνους. Σημαντικότερες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στην εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της Ελλάδας. Το 1920 η Ελλάδα είχε 20% μη Έλληνες ορθοδόξους, ενώ το 1928 μόλις 6%. Είναι ενδεικτικό ότι ο Βενιζέλος σε λόγο του το 1929(α πηγή) επισήμανε το γεγονός ότι ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε τόσο διευρυμένο ελληνικό εθνικό κράτος και τόσο εθνικά ομοιγενές όπως αυτό μετά το 1922. Ο ελληνικός πληθυσμός της Δυτικής Θράκης και της Ηπείρου αυξήθηκε, ενώ η Κρήτη, η Λέσβος και η Λήμνος εξελληνίστηκαν πλήρως. Ειδικότερα στο α παράθεμα τονίζεται ότι στη Θράκη η εγκατάσταση των προσφύγων ανέτρεψε την αρνητικό εθνολογικό συσχετισμό του 1913 καθώς ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής είχε υποστεί δραματική μείωση λόγω της βουλγαρικής κατοχής. Συγκεκριμένα το 1924 το ελληνικό στοιχείο προσέγγισε το 62,1% του συνολικού πληθυσμού ενώ 1928 ένα στους τρεις κατοίκους της Θράκης είχε προσφυγική καταγωγή. Η κυριότερη όμως μεταβολή στην εθνολογική σύσταση λόγω της εγκατάστασης προσφύγων συνέβη στη Μακεδονία. Το ποσοστό των μη Ελλήνων ορθοδόξων που ήταν 48% το 1920, έπεσε στο 12% το 1928. Η ενίσχυση του ελληνικού χαρακτήρα της Μακεδονίας είχε μεγάλη σημασία για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Εξάλλου, αραιοκατοικημένες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, κάποιες από αυτές παραμεθόριες, εποικίστηκαν από πρόσφυγες. Με τον τρόπο αυτό
κατοχυρώθηκαν οι νέες περιοχές που ενώθηκαν με την Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και ενσωματώθηκαν στον εθνικό κορμό. Το παράθεμα β επιβεβαιώνει και τεκμηριώνει την άποψη για ομαλή ενσωμάτωση των Νέων Χωρών στο ελληνικό κράτος. Ο Γερμανός Stephan Ronhart παρατηρούσε ότι η Ελλάδα λόγω της αποκατάστασης των προσφύγων περίκλειε πλέον στα σύνορα της ένα σχεδόν απόλυτα ομοιογενή από άποψη γλώσσας και θρηκείας πληθυσμό που τον εκτιμούσε στα 6.550.000. Επιπλέον, ο Ronhart αναδείκνυε το γεγονός ότι η σωτηρία των προσφύγων από την καταστροφή και την εξουθένωση έσωσε το ίδιο το ελληνικό κράτος το οποίο πέρασε σε μία φάση ηθικής ανάκαμψης ενώ συγχρόνως οικοδόμησε σε στερεές βάσεις ολόκληρο τον εθνικό κορμό. β. Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων φαινόταν δυσβάστακτο φορτίο για την ελληνική οικονομία. Μεσοπρόθεσμα όμως αυτή ωφελήθηκε από την εγκατάσταση των προσφύγων. Βασικά, κάτω από την πίεση του προσφυγικού προβλήματος, η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε και οδήγησε την αγροτική οικονομία της χώρας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας. Το αγροτικό ζήτημα είχε λυθεί οριστικά ενώ ενισχύθηκε ο αγροτικός χαρακτήρας της ελληνικής οικονομίας. Κατ αρχήν αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε. Σε μια δεκαετία (1922-1931) οι καλλιεργούμενες εκτάσεις αυξήθηκαν περίπου κατά 50 %, η γεωργική παραγωγή διπλασιάστηκε και εξασφαλίστηκε επάρκεια σε σιτηρά. Ο πίνακας τεκμηριώνει την εκτόξευση της αγροτικής παραγωγής την περίοδο μετά το 1922. Ο συγκεκριμένος πίνακας καταγράφει την παραγωγή δημητριακών, καπνού και βάμβακος σε χιλιάδες τόνους για το χρονικό διάστημα 1921-1925. Αναφέρεται ο αριθμός των δημητριακών, του καπνού και του βάμβακος ανά έτη. Τα στοιχεία του πίνακα είνια ολοκληρώμένα και επαρκούν πιθανόν για την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων. Παρατηρώντας κανείς τον πίνακα διακρίνει δύο φάσεις εξέλιξης στην παραγωγή των δημητριακών και του καπνού. Κατά την πρώτη φάση (1921-1922) λόγω του Μικρασιατικού πολέμου έχουμε μείωση της παραγωγής αυτών των δύο προϊόντων ενώ κατά τη δεύτερη φάση (1923-1925) παρατηρείται ραγδαία άύξηση (τα δημητριακά από 534,8 τόνους το 1922 σε 708,7 το 1925 και ο καπνός από 19,8 σε 60,8 αντίστοιχα). Απο την άλλη η παραγωγή του βάμβακος συνεχώς αυξάνεται από το 1921 μέχρι το 1925. Οι πρόσφυγες εφάρμοσαν την αμειψισπορά και την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν το θεσμό της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας. Η έλλειψη γεωργικών εκτάσεων προς διανομή στους πρόσφυγες υποχρέωσε το κράτος να αναλάβει την κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων, κυρίως στη Μακεδονία, και έτσι αυξήθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και η β πηγή, οι ελληνικές κυβερνήσεις προχώρησαν σε μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα, κυρίως στην πεδιάδα Σερρών, Δράμας και Θεσσαλονίκης, και έχοντας ως σκοπό τη βελτίωση της γεωργίας εκτέλεσαν έργα διευθέτησης της κοίτης χειμάρρων των μεγάλων ποταμών όπως του Αξιού και του Στρυμόνα οι οποίοι προκαλούσαν πλημμύρες νεκρώνοντας τις παρόχθιες γαίες. Παράλληλα γίνονται αποξηραντικά έργα σε λίμνες και εκτάσεις που παραδίδονται σε πρόσφυγες και γηγενείς ακτήμονες. Επίσης εισήχθησαν νέες καλλιέργειες ή επεκτάθηκαν οι παλιές (καπνός, βαμβάκι, σταφίδα). Η κτηνοτροφία και η πτηνοτροφία βελτιώθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά. Η δενδροκομία, η σηροτροφία και η αλιεία αναπτύχθηκαν από πρόσφυγες που ήταν ειδικευμένοι σε αυτές τις ασχολίες στην πατρίδα τους. Ουσιαστικά, έγινε προσπάθεια από την ΕΑΠ να εγκατασταθούν γεωργοί πρόσφυγες στα μέρη όπου θα μπορούσαν να
συνεχίσουν τις καλλιέργειες που ήδη γνώριζαν. Καλλιεργητές δημητριακών εγκαταστάθηκλαν σε πεδινά μέρη της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης, καπνοπαραγωγοί σε κατάλληλα εδάφη στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, αμπελουργοί στην Κρήτη και σηροτρόφοι στο Σουφλί την Έδεσσα και αλλού. Το παράθεμα γ παρέχει επιπρόσθετα στοιχεία αναφορικά με τις νέες καλλιέ ργειες που εισήγαγαν οι πρόσφυγες. Ιδιαίτερη δυναμική αναπτύχθηκε σε τομείς της γεωργίας όπως η αμπελουργία και η μεταξοσκωληκοτροφία στη Αξιούπολη, τη Βέροια, την Έδεσσα, Αριδαία και Φλώρινα. Επίσης βαρύτητα δόθηκε και στη ροδοκαλλιέργεια για ροδέλαιο σε περιοχές όπως η Έδεσσα, η Βέροια και η Δράμα. Ακόμη, οι πρόσφυγε φύτεψαν αμπέλια αμερικανικής προέλευσης που δεν προσβάλλονταν από τη φυλλοξήρα.