ΜΑΡΙΑ ΣΠΥΡΙΔΟΠΟΥΛΟΥ ΜΕΛΟΣ Ε.Ε.Π. ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΚΑΙ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αθήνα Δεκέμβριος 2014 1
Γεννήθηκα στις 27 Νοεμβρίου 1961 στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσα τις γυμνασιακές σπουδές μου. Γράφτηκα στη Σχολή Δυτικών Φιλολογιών του Πανεπιστημίου της Βενετίας (Ca Foscari) τον Οκτώβριο του 1982 με ειδίκευση στη Γαλλική γλώσσα και Φιλολογία.. Το πρόγραμμα σπουδών μου απαρτίστηκε υποχρεωτικά από τρεις φιλολογίες: τη γαλλική ως βασικό τετραετές μάθημα και την αγγλική και ιταλική ως διετή μαθήματα, με γραπτές εξετάσεις στη γλώσσα και τη μετάφραση και προφορικές στη λογοτεχνία. Ακολούθησα λογοτεχνική κατεύθυνση εισάγοντας στο πρόγραμμα σπουδών μου μαθήματα μεταξύ των οποίων Ιστορία της Λογοτεχνικής Κριτικής, Ιστορία της Τέχνης και το διετές μάθημα της Συγκριτικής Ιστορίας των Σύγχρονων Λογοτεχνιών. Στη διάρκεια των πανεπιστημιακών σπουδών μου πραγματοποίησα μελέτη στο μάθημα της Συγκριτικής Ιστορίας των Λογοτεχνιών με θέμα τις ιταλικές μεταφράσεις της συλλογής Τα Άνθη του κακού του Σαρλ Μπωντλαίρ υπό την εποπτεία της καθηγήτριας Συγκριτικής Γραμματολογίας Paola Mildonian. Στο διάστημα 1987-1988 εκπόνησα την πτυχιακή εργασία Echos surréalistes dans l oeuvre de Gisèle Prassinos (σσ.166) με κύρια επόπτρια την καθηγήτρια Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Maria-Teresa Biason και συνεπόπτρια την καθηγήτρια Συγκριτικής Γραμματολογίας Paola Mildonian. (Βλ. ΣΤ. Κατάλογος δημοσιευμάτων Ι. Δημοσιεύματα γαλλικής και ελληνικής φιλολογίας, αρ. 1). Κατόπιν υποστήριξης της εργασίας μου ενώπιον εννεαμελούς επιτροπής πέρασα επιτυχώς τις πτυχιακές εξετάσεις και έλαβα το πτυχίο της Γαλλικής φιλολογίας το Μάρτιο 1988 (βαθμός 105/110). Ο τίτλος σπουδών μου Laurea in Lingue e Letterature Straniere-Francese αναγνωρίστηκε από το ΔΙΚΑΤΣΑ και θεωρήθηκε ισότιμος και αντίστοιχος προς τα απονεμόμενα πτυχία από τα Τμήματα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας των Φιλοσοφικών Σχολών των Ελληνικών Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ως προς την ελληνική βαθμολογική κλίμακα 5-10, ο βαθμός αντιστοίχησε με 9,43 και αξιολογικό χαρακτηρισμό άριστα). Από τον Νοέμβριο του 1988 μέχρι τον Ιούνιο 1990, επί δύο έτη, εργάστηκα ως καθηγήτρια ελληνικής γλώσσας στο Eλληνικό Iστιτούτο Bυζαντινών και Mεταβυζαντινών Σπουδών της Bενετίας. Aπό το Nοέμβριο 1989 έως τον Oκτώβριο 1991, επί δύο ακαδημαϊκά έτη, εργάστηκα ως λέκτορας της νεοελληνικής γλώσσας στο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Πάδοβας με αντικείμενο τη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας. Παράλληλα έκανα προπτυχιακά σεμινάρια 1
στους φοιτητές του καθηγητή νεοελληνικής φιλολογίας Massimo Peri με θεματικό άξονα τις επιδράσεις της γαλλικής γλώσσας και λογοτεχνίας στην εξέλιξη της ελληνικής πεζογραφίας και ποίησης. Ειδικότερα ασχολήθηκα με τις σχέσεις α) νατουραλισμού και ηθογραφίας, β) σουρεαλισμού και υπερρεαλισμού. Το 1994 έλαβα την εννιάμηνη υποτροφία του Ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών με ερευνητικό θέμα τη διαπλοκή του ιταλικού verismo με την ελληνική ηθογραφία και το γαλλικό νατουραλισμό. Το 1997 το Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αναγνώρισε την πτυχιακή μου εργασία ως ανάλογη της διπλωματικής εργασίας του 1 ου μεταπτυχιακού κύκλου (master) και κατόπιν επιτυχών εξετάσεων έγινα δεκτή στο 2 ο κύκλο μεταπτυχιακού προγράμματος για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής. Ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου το Νοέμβριο 2003 με επιβλέποντα τον κύριο Ζαχαρία Σιαφλέκη, καθηγητή Συγκριτικής Φιλολογίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας, και θέμα La typologie de la métaphore nominale dans la poésie surréaliste française et grecque: sa nouvelle identité et ses figures de l innovation. Η επιτροπή καθηγητών του Τομέα Λογοτεχνίας του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ απαρτίστηκε από τους κ. Ζ. Σιαφλέκης, κ. Γ. Φρέρης, κυρία Λίζυ Τσιριμώκου, κυρία Αθανασία Τσατσάκου, κυρία Δεμίρογλου και με έκρινε άξια του διδακτορικού διπλώματος με βαθμό άριστα τον Ιούνιο 2004. Αναγορεύτηκα διδάκτορας στις 28 Ιουνίου 2004. Έχω μία κόρη τη Μαρίνα-Καντιάνα (23 ετών) και από το 1993 ζω κι εργάζομαι στην Αθήνα. Τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από τη γαλλική, ιταλική και ελληνική λογοτεχνία του 19 ου αι. και τις πρωτοπορίες του 20 ου αι. (κυρίως γύρω από τον ελληνικό και γαλλικό σουρεαλισμό και τις γυναίκες καλλιτέχνιδες του σουρεαλισμού), τη θεωρία τις λογοτεχνίας, τη μετάφραση και μεταφρασεολογία. 2
ΣΠΟΥΔΕΣ: α) Γυμνασιακές: Β Θηλέων Καλλιθέας. Απολυτήριο: βαθμός «Λίαν Καλώς» - 17 (Ιούνιος 1979). β) Πανεπιστημιακές: Πτυχίο του Τμήματος Δυτικών Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Βενετίας (Ca Foscari) με ειδίκευση πρωτίστως στη γαλλική γλώσσα (4ετή μαθήματα) και φιλολογία, και συμπληρωματική στην ιταλική και αγγλική φιλολογία (2ετή μαθήματα). Βαθμός «Άριστα» 9,43 (Μάρτιος 1988) σύμφωνα με την επίσημη αντιστοίχηση του ΔΙΚΑΤΣΑ. [Ο τίτλος σπουδών μου Laurea in Lingue e Letterature Straniere-Francese αναγνωρίστηκε από το ΔΙΚΑΤΣΑ και θεωρήθηκε ισότιμος και αντίστοιχος προς τα απονεμόμενα πτυχία από τα Τμήματα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας των Φιλοσοφικών Σχολών των Ελληνικών Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων]. γ) Μεταπτυχιακές: Διδακτορική διατριβή στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τίτλο: «La typologie de la métaphore nominale dans la poésie surréaliste française et grecque: sa nouvelle identité et ses figures de l innovation» (335 σσ.). Βαθμός «Άριστα» (Ορκωμοσία, Ιούνιος 2004). Επιβλέπων: ο καθ. Συγκριτικής Φιλολογίας Κος Ζ. Σιαφλέκης. Αναγνώριση της πτυχιακής εργασίας μου με τίτλο «Echos surréalistes dans l oeuvre de Gisèle Prassinos» (166 σσ.) ως αντίστοιχης της διπλωματικής εργασίας του 1 ου μεταπτυχιακού κύκλου (master). ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ: Άριστη γνώση της γαλλικής γλώσσας (γραπτή/προφορική) α) Certificat Pratique de la Langue Française: Sorbonne 1er degré. β) Diplôme d Etudes Françaises: Sorbonne 2ème degré. γ)πτυχίο Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Άριστη γνώση της ιταλικής γλώσσας (γραπτή/προφορική) α) Σπουδές σε ιταλικό Πανεπιστήμιο β) Εξετάστρια σε Πτυχίο Κρατικής Γλωσσομάθειας γ) Επαγγελματική/συγγραφική/ερευνητική δραστηριότητα Πολύ καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας (γραπτή/προφορική). α) Σπουδές στη αγγλική γλώσσα και φιλολογία YΠΟΤΡΟΦΙΕΣ: Υπότροφος του Ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών με ερευνητικό θέμα: «Διαπλοκές ιταλικού βερισμού, ελληνικής ηθογραφίας και γαλλικού νατουραλισμού» (1994, επιβλέπων καθηγητής Κος Massimo Peri, Dipartimento dell Antichità, Istituto di Studi Bizantini e Neogreci, Padova) ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1984-85: Μεταφράστρια πανεπιστημιακών πιστοποιητικών και εγγράφων στο Προξενείο της Βενετίας. 1988-1990: Διδάσκουσα νεοελληνικής γλώσσας στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας. 1989: Αναπληρωματική γραμματέας της Ελληνικής Κοινότητας Βενετίας. 3
1988-1989: Ξεναγός γαλλικής γλώσσας σε πρόγραμμα με τίτλο «Venise mineure». 1991-2000: Εισηγήτρια βιβλίων γαλλικής και ιταλικής λογοτεχνίας στις εκδόσεις ΑΛΕΧΑΝΔΡΕΙΑ. 1992-1994: Καθηγήτρια ιταλικής και γαλλικής γλώσσας στον Εκπαιδευτικό Οργανισμό ΚΑΡΑΡΗΓΑΣ. 1992-1994: Βοηθός Διευθύντριας Γαλλικού Τμήματος στον Εκπαιδευτικό Οργανισμό ΚΑΡΑΡΗΓΑΣ με κύριο αντικείμενο εργασίας τη σύνταξη σημειώσεων και ασκήσεων στα γαλλικά. 1993-1995: Επιμελήτρια-διορθώτρια στις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ. 2000-2003: Εισηγήτρια λογοτεχνικών βιβλίων γαλλικής και ιταλικής γλώσσας στις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ. 2000-2003: Ιδρύτρια του εν Ελλάδι Πρακτορείου Συγγραφικών Δικαιωμάτων «Ekati Literary Office», με αντικείμενο την προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας στην Ιταλία και της ισπανόφωνης (Βολιβία, Αργεντινή) στην Ελλάδα. Παράρτημα στην Ιταλία με υπεύθυνο τον Κο Claudio Cinti. 2006: Εξετάστρια σε προφορικές εξετάσεις του Πτυχίου Κρατικής Γλωσσομάθειας της Ιταλικής α) σε εξεταστικό κέντρο της Χίου και β) σε εξεταστικό κέντρο της Αθήνας (κατόπιν σεμιναρίου που οργάνωσε το ΑΠΘ με εισηγητή τον καθηγητή Κο Τσολάκογλου). 2004-2008: Καθηγήτρια θεατρικής, λογοτεχνικής και δοκιμιακής μετάφρασης από την ιταλική γλώσσα στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). [Διδακτικό αντικείμενο κατά το 2004 και 2005 με υπεύθυνο σπουδών τον καθ. Παναγιώτη Πούλο: η μετάφραση κειμένων από το χώρο των Ανθρωπιστικών Επιστημών με έμφαση σε κείμενα μεταφρασεολογίας, ιστορίας της τέχνης, αφηγηματολογίας]. 2006-2008: Καθηγήτρια γαλλικής γλώσσας και διοικητικής ορολογίας (επίπεδο προχωρημένο) στην Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 2008 (10 Σεπτ.): ΕΕΔΙΠ Ι στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με αντικείμενο «Ξενόγλωσση Θεατρική Ορολογία και Μετάφραση» (Ανάληψη καθηκόντων 10 Σεπτεμβρίου). 2008-2010: Καθηγήτρια λογοτεχνικής και θεατρικής μετάφρασης από τα ιταλικά στο ΕΚΕΜΕΛ [στο 1 εξάμηνο 2009-2010 για τη θεματική «θεατρικό αστυνομικό έργο» τους συγγραφείς Κάρλο Λουκαρέλλι και Φάουστο Παραβιντίνο, και στο 2 ο εξάμηνο 2009-2010 στη θεματική «φανταστική λογοτεχνία» τους συγγραφείς Αλμπέρτο Σαβίνιο, Τομάζι Λαντόλφι και Ντίνο Μπουτζάτι]. 2008-2011: Υπεύθυνη προτάσεων ιταλικής και γαλλικής λογοτεχνίας των εκδόσεων Printa/Ροές για το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Πολιτισμός 2007-2013». 2010-2011: Καθηγήτρια γαλλικής γλώσσας και διοικητικής ορολογίας (επίπεδο αρχαρίων) στην Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 2010: 7-28 Φεβρουαρίου 2010, Εργαστήριο μετάφρασης ιταλικών λογοτεχνικών και δοκιμιακών κειμένων, διάρκειας 8 ωρών στο Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών της Ρόδου. 2012: Μαθήματα μετάφρασης από κείμενα της κλασικής και σύγχρονης ιταλικής λογοτεχνίας στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών. 2013: Καθηγήτρια γαλλικής γλώσσας και διοικητικής ορολογίας (μέσο επίπεδο) στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης (Β' ΚΥΚΛΟΣ: ΚΟΙΝΗ ΦΑΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΣΔΔΑ, ΚΒ ΣΕΙΡΑ). 2014: Καθηγήτρια γαλλικής γλώσσας και διοικητικής ορολογίας (μέσο επίπεδο) στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης (Β' ΚΥΚΛΟΣ: ΕΙΔΙΚΗ ΦΑΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΣΔΔΑ, ΚΒ ΣΕΙΡΑ & Α ΚΥΚΛΟΣ: ΚΟΙΝΗ ΦΑΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΣΣΔΑ, ΚΓ ΣΕΙΡΑ ). 4
2008-2014: Μέλος της τριμελούς εξεταστικής επιτροπής της προφορικής συνέντευξης/εξέτασης των υποψηφίων της ΕΣΔΔΑ και διορθώτρια των γραπτών θεμάτων για τη γαλλική γλώσσα. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΟ Ι. ΣΕ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Ια. ΤΜΗΜΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΔΟΒΑΣ (Λέκτορας ξένης γλώσσας) Ακαδημαϊκό έτος 1989-1990 Χειμερινό εξάμηνο: α) Νέα ελληνική γλώσσα I (υποχρεωτικό μάθημα) β) σεμιναριακό μάθημα με θέμα «Οι μεταφράσεις του Ζολά στην ελληνική γλώσσα, σχέσεις γαλλικού νατουραλισμού και ελληνικής ηθογραφίας» στα πλαίσια του μαθήματος «Ελληνική Λογοτεχνία 19 ος αι.» του καθ. Massimo Peri (μάθημα επιλογής) Εαρινό εξάμηνο: α) Νέα ελληνική γλώσσα II (υποχρεωτικό μάθημα) β) σεμιναριακό μάθημα με θέμα «Σχέσεις γαλλικού και ελληνικού υπερρεαλισμού» στα πλαίσια του μαθήματος «Ελληνική Λογοτεχνία 20 ος αι.» του καθ. Massimo Peri (μάθημα επιλογής) Ακαδημαϊκό έτος 1990-1991 Χειμερινό εξάμηνο: α) Νέα ελληνική γλώσσα I (υποχρεωτικό μάθημα) β) σεμιναριακό μάθημα με θέμα «Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής ποιητικής γενιάς του 70: ερμηνευτική προσέγγιση και ανάλυση της ποίησης του Νάσου Βαγενά» στα πλαίσια του μαθήματος «Νεοελληνική Ποίηση: 20 ος αι.» του καθ. Massimo Peri (μάθημα επιλογής) Εαρινό εξάμηνο: α) Νέα ελληνική γλώσσα IΙ (υποχρεωτικό μάθημα) Ιβ. ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ (ως Λέκτορας Π.Δ. 407/80 μέχρι το 2008, στη συνέχεια ΕΕΔΙΠ Ι και Ε.Ε.Π.) Ακαδημαϊκό έτος 2004-2005 Χειμερινό εξάμηνο: Θεατρική ορολογία της Ιταλικής Γλώσσας Ι (υποχρεωτική επιλογή). Εαρινό εξάμηνο: Θεατρική ορολογία της Ιταλικής Γλώσσας ΙΙ (υποχρεωτική επιλογή) Ακαδημαϊκό έτος 2005-2006 Χειμερινό εξάμηνο: α) Θεατρική ορολογία της Ιταλικής Γλώσσας Ι (υποχρεωτική επιλογή). Εαρινό εξάμηνο: α) Θεατρική ορολογία της Ιταλικής Γλώσσας ΙΙ (υποχρεωτική επιλογή). β) Θεωρία και Πρακτική της Θεατρικής Μετάφρασης (μάθημα επιλογής) Ακαδημαϊκό έτος 2006-2007 Χειμερινό εξάμηνο: α) Θεατρική ορολογία της Ιταλικής Γλώσσας Ι (υποχρεωτική επιλογή). β) Θεατρική Διασκευή- Μετάφραση (μάθημα επιλογής). Εαρινό εξάμηνο: α) Θεατρική ορολογία της Ιταλικής Γλώσσας ΙΙ Ακαδημαϊκό έτος 2007-2008 Χειμερινό εξάμηνο: α) Θεατρική ορολογία της Ιταλικής Γλώσσας Ι (υποχρεωτική επιλογή) Ακαδημαϊκό έτος 2008-2009 Χειμερινό εξάμηνο: α) Ιταλική Γλώσσα και Θεατρική Ορολογία Ι (υποχρεωτική επιλογή). β) Θεωρία και Πρακτική της 5
Θεατρικής Μετάφρασης (μάθημα επιλογής). Εαρινό εξάμηνο: α) Ιταλική Γλώσσα και Θεατρική Ορολογία ΙΙ (υποχρεωτική επιλογή). β) Ιστορία Ευρωπαϊκού Θεάτρου ΙΙ: 17 ος -18 ος αι. (υποχρεωτικό μάθημα) Ακαδημαϊκό έτος 2009-2010 Χειμερινό εξάμηνο: α) Ιταλική Γλώσσα και Θεατρική Ορολογία Ι (υποχρεωτική επιλογή). β) Θεωρία και Πρακτική της Θεατρικής Μετάφρασης (μάθημα επιλογής). Εαρινό εξάμηνο: α) Ιταλική Γλώσσα και Θεατρική Ορολογία ΙΙ (υποχρεωτική επιλογή). β) Ευρωπαϊκά Λογοτεχνικά Ρεύματα: 19 ος -20 ος αι. (υποχρεωτικό μάθημα) Ακαδημαϊκό έτος 2010-2011 Χειμερινό εξάμηνο: α) Ιταλική Γλώσσα και Θεατρική Ορολογία Ι (υποχρεωτική επιλογή). β) Θεωρία και Κριτική της Θεατρικής Μετάφρασης (μάθημα επιλογής). Εαρινό εξάμηνο: α) Ιταλική Γλώσσα και Θεατρική Ορολογία ΙΙ (υποχρεωτική επιλογή). β) Ιστορία Παγκοσμίου Θεάτρου ΙΙ: 17 ος -18 ος αι. (υποχρεωτικό μάθημα). γ) Δραματολογία Παγκοσμίου Θεάτρου ΙΙ: 19 ος -1940 (υποχρεωτικό μάθημα). Ακαδ. έτος 2011-2012 Χειμ. Εξάμηνο: α) Θεωρία και κριτική της θεατρικής μετάφρασης, β) Δραματολογία Παγκοσμίου Θεάτρου: 17 ος -180ς αιώνας. Εαρινό: α) Ιστορία Παγκοσμίου Θεάτρου ΙΙ: 17 ος -18 ος αι., β) Γυναίκες και Παραστατικές Τέχνες στο Σουρεαλισμό, γ) Εργαστήριο Μετάφρασης: «Αναμεταφράζοντας τον Σαίξπηρ» (μεταφραστική ομάδα: οι φοιτητές του χειμερινού εξαμήνου). Ακαδ. έτος 2012-2013 Χειμ. Εξάμηνο: α) Θεωρία και κριτική της θεατρικής μετάφρασης. Β) Δραματολογία Παγκοσμίου Θεάτρου: 17 ος -18 ος αιώνας. Ακαδ. έτος 2013-2014 Χειμ. Εξάμηνο: α) Θεωρία και κριτική της θεατρικής μετάφρασης, β) Ιταλική γλώσσα και θεατρική ορολογία ΙΙ. Εαρινό εξάμηνο: α) Ιστορία και Δραματολογία Παγκοσμίου Θεάτρου ΙΙ: Αναγέννηση-17 ος και 18ος αιώνας, β) Ιταλική γλώσσας και Θεατρική Ορολογία Ι, γ) Γυναίκες και Παραστατικές Τέχνες στο Σουρεαλισμό. Ακαδημ. έτος 2014-2015 Χειμ. εξάμηνο: α) Ζητήματα γραφής και επιμέλειας κειμένου-εργασίας (Υ), β) ιταλική γλώσσα και θεατρική ορολογία ΙΙ (Υ). Εαρινό εξάμηνο: α) Θεωρία και κριτική της θεατρικής μετάφρασης (ΕΕ), Ιστορία και Δραματολογία του Παγκόσμιου Θεάτρου ΙΙ: 17 ος 18 ος αιω (Υ), γ) Ιταλική γλώσσα και θεατρική ορολογία Ι (Υ). ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Ακαδημαϊκά έτη: 2005-2011 Χειμερινό-εαρινό εξάμηνο: Συνεργαζόμενο Επιστημονικό Προσωπικό στο Πρόγραμμα Σπουδών ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΕΠΟ21, ΘΕΜΑΤΙΚΉ ΕΝΌΤΗΤΑ: Ιστορία Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας. Ακαδημαϊκά έτη: 2013-2015 Χειμερινό-εαρινό εξάμηνο: Συνεργαζόμενο Επιστημονικό Προσωπικό στο Πρόγραμμα Σπουδών ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΕΠΟ21, ΘΕΜΑΤΙΚΉ ΕΝΌΤΗΤΑ: Ιστορία Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας. ΙΙ. ΣΕ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΟΛΟΓΙΑ» ΤΟΥ 6
ΕΚΠΑ ΥΠΟ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ (ως Εξωτερική συνεργάτρια) Ακαδημαϊκό έτος 2006-2007 Χειμερινό εξάμηνο: Εργαστήριο ιταλικής μετάφρασης με αντικείμενο λογοτεχνικά έργα του 20 ου αι. (Αλμπέρτο Σαβίνιο) Εαρινό εξάμηνο: Εργαστήριο ιταλικής μετάφρασης με αντικείμενο θεατρικά έργα του 20 ου αι. (Ίταλο Σβέβο, Αλμπέρτο Σαβίνιο) Ακαδημαϊκό έτος 2008-2009 Χειμερινό εξάμηνο: Εργαστήριο ιταλικής μετάφρασης με αντικείμενο δοκιμιακά έργα του 20 ου αι. (Ίταλο Καλβίνο) Στα πλαίσια του εν λόγω Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών του ΕΚΠΑ έχει αναλάβει κατά τα 2 ακαδημαϊκά έτη (μαζί με την επίκ. καθ. Ζώζη Ζωγραφίδου): α) να ορίσει θέματα για τις εισαγωγικές εξετάσεις β) να διορθώσει τα γραπτά των υποψηφίων γ) να συμμετάσχει στην προφορική συνέντευξη μαζί με την υπεύθυνη του Προγράμματος καθ. Αθανασία Τσαλίκη-Μηλιώνη. Στα πλαίσια του εργαστηρίου δίδαξε μετάφραση των λογοτεχνικών έργων: 1) Alberto Savinio, Mia madre non mi capisce, στο Casa «La vita», Adelphi, Milano, 1988, σσ. 169-182. 2) Alberto Savinio, Casa «La vita» στο Casa «La vita», Adelphi, Milano, 1988, σσ. 295-315. 3) Alberto Savinio, Il signor Munster στο Casa «La vita», Adelphi, Milano, 1988, σσ. 247-287. Στα πλαίσια του εργαστηρίου δίδαξε μετάφραση των θεατρικών έργων: 1.Italo Svevo, Una commedia inedita στο Teatro e saggi, Mondadori, Milano, 2004, σσ. 7-18. 2.Italo Svevo, La parola στο Teatro e saggi, Mondadori, Milano, 2004, σσ. 167-190. 3.Italo Svevo, Un marito στο Teatro e saggi, Mondadori, Milano, 2004, σσ. 289-324. 4.Alberto Savinio, Capitan Ulisse, Adelphi, Milano, 1988, (απόσπασμα), σσ. 33-88. Στα πλαίσια του εργαστηρίου δίδαξε μετάφραση των δοκιμίων: 1. Italo Calvino, Leggerezza στο Lezioni Americane, Garzanti, Milano, 1988, σσ. 5-30. 2. Italo Calvino, Rapidità στο Lezioni Americane, Garzanti, Milano, 1988, σσ. 33-53. Ως συνεργάτρια του προγράμματος από την 1 η Σεπτεμβρίου 2006 και διδάσκουσα το μάθημα της λογοτεχνικής μετάφρασης στην ιταλική κατεύθυνση κατά το χειμερινό και εαρινό εξάμηνο του ακαδ. έτους 2006-2007, αποτέλεσε μέλος της επιτροπής για τις διπλωματικές εργασίες των μεταπτυχιακών φοιτητριών α) Μαρίας Τσαγκάδα: (υποστηρίχτηκε τον Φεβρουάριο του 2007) και β) Αθανασίας Κοντοχρήστου: (υποστηρίχτηκε τον Φεβρουάριο του 2007). Ως συνεργάτρια του προγράμματος από την 1 η Σεπτεμβρίου 2008 και διδάσκουσα το μάθημα της λογοτεχνικής μετάφρασης στην ιταλική κατεύθυνση κατά το χειμερινό εξάμηνο του ακαδ. έτους 2008-2009, έχει αναθέσει και εποπτεύσει τις παρακάτω διπλωματικές εργασίες των μεταπτυχιακών φοιτητών: 7
1. Κωνσταντίνος Μητρόπουλος: «Μετάφραση και σχόλια των θεατρικών κειμένων Το όνομά της και Έμμα Β. Χήρα Ιοκάστη του Αλμπέρτο Σαβίνιο» (1 η επιβλέπουσα: Μαρία Σπυριδοπούλου, 2 η επιβλέπουσα: Αθανασία Τσαλίκη-Μηλιώνη. Υποστηρίχτηκε το Σεπτέμβρη 2010). 2. Αθανασία Οικονόμου: «Δοκίμια για την πολιτική και την κοινωνία του Πιερ Πάολο Παζολίνι: εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια» (1 η επιβλέπουσα: Μαρία Σπυριδοπούλου, 2 η επιβλέπουσα: Αθανασία Τσαλίκη-Μηλιώνη. Υποστηρίχτηκε το Σεπτέμβρη 2010). 3. Φωτεινή Ζούπινα, «Δάνεια και αντιδάνεια στην ελληνική γλώσσα από την ιταλική και μεταφρασεολογικές προσεγγίσεις» (1 η επιβλέπουσα: Μπατσαλιά Φρειδερίκη, 2 η επιβλέπουσα: Μαρία Σπυριδοπούλου. Υποστηρίχτηκε το Σεπτέμβρη 2009). ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Echos surréalistes dans l oeuvre de Gisèle Prassinos, Βενετία, Φεβρουάριος 1988, σσ. 166. (Σύντομη δημοσίευση υπό τη μορφή άρθρου περιλήφθηκε στην Επιστημονική Επετηρίδα της Σχολής Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών του Πανεπιστημίου Κα Φόσκαρι της Βενετίας, βλ. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ Ι1). [Η παρούσα πτυχιακή εργασία πραγματεύεται την ανάλυση των πρώτων αυτοματικών κειμένων και του μετα-υπερρεαλιστικού μυθιστορήματός της Ζιζέλ Πράσινος, Le visage effleuré de peine. Με την εξέταση αφενός ανιχνεύεται η πιθανότητα θεματικής συνέχειας στο έργο της Πράσινος και αφετέρου προσδιορίζεται η ιδιαιτερότητα της αφηγηματικής δομής και μορφής του μυθιστορήματος και οι σχέσεις του με τη σουρεαλιστική θεωρία. Η εργασία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες, στη θεματική ανάλυση και τη στρουκτουραλιστική μελέτη της αφηγηματικής δομής. Στο πρώτο κεφάλαιο, L automate, (σσ. 20-44) αναλύεται η προϊστορία των αμφίσημων όντων στα πρώτα γραπτά της Πράσινος και εξετάζονται οι πιθανές σχέσεις τους με το θέμα του αυτόματου και του merveilleux στο μυθιστόρημα. Η τελική διαπίστωση είναι η μεταξύ τους θεματική συγγένεια και η άμεση προέλευσή τους από την αντίστοιχη σουρεαλιστική εικόνα του ρομπότ. Στο δεύτερο κεφάλαιο, La femmeenfant (σσ. 45-74) μελετάται η εικόνα της γυναίκας-παιδί ως ένα από τα επικρατέστερα και ιδιαίτερα αγαπητά μοτίβα των Σουρεαλιστών και παράλληλα τεκμηριώνεται η στενή σχέση της με τον προσωπικό μύθο της Πράσινος και η μυθιστορηματική ενσάρκωσή της στο πρόσωπο της πρωταγωνίστριας, Essentielle. Στο τρίτο κεφάλαιο, La quête (σσ. 75-111) εξετάζεται λεπτομερώς το θέμα της περιπλάνησης στα τρία μυθιστορήματα του Αραγκόν, Anicet, Les Aventures de Télémaque, Le Paysan de Paris, και σε δύο του Μπρετόν: L amour fou και Nadja. Στη συνέχεια αναλύεται το μυθιστόρημα της Πράσινος με βάση το μοντέλο του Greimas, την αφηγηματική δομή της περιπλάνησης και τις τρεις βασικές ενότητές της, έλλειψη (manque), αποκατάσταση της έλλειψης (réparation du manque) και κυρίως δοκιμασία (épreuve). Τα συμπεράσματα στα οποία οδηγείται η συγκριτική διερεύνηση όλων των στοιχείων που απαρτίζουν τον αφηγηματικό ιστό και τη θεματολογία του μυθιστορήματος της Πράσινος είναι πως αυτά τα στοιχεία συνδέονται εμφανώς με τη θεωρία και την πρακτική των Σουρεαλιστών. Στο τέταρτο κεφάλαιο, Procédés et techniques anti-romanesques (σσ. 112-141) διερευνάται η αρνητική θέση των Σουρεαλιστών απέναντι στο είδος του μυθιστορήματος και καταγράφονται τα θεωρητικά δεδομένα της αμφισβήτησής τους. Αναλύεται το αφηγηματικό καθεστώς (statut narratif) του σουρεαλιστικού μυθιστορήματος και συγκρίνεται με το μυθιστόρημα της Πράσινος. Ανιχνεύεται το στοιχείο των πολλαπλών παρεισφρήσεων του συγγραφέα (intrusions de l auteur) και η ύπαρξη πολλών διαφορετικών λόγων, σύμφωνα με τον όρο του Todorov (discours descriptif technique, discours théorique, discours ludique, discours poétique, lyrique), που συνθέτουν ένα πολυσχιδές αφήγημα και τελικά το υπονομεύουν. Τελικά, διαπιστώνεται ότι η μεταυπερρεαλιστική γραφή της Πράσινος όχι μόνο είναι άρρηκτα δεμένη με τα πρώτα αφηγηματικά της έργα αλλά θέτει σε πιστή εφαρμογή τις προγραμματικές δηλώσεις και την περιπαικτική πρακτική των Σουρεαλιστών για το μυθιστόρημα. Η εργασία κλείνει με το Επίμετρο (σσ. 143-155) το οποίο περιλαμβάνει μία εκτενή συνέντευξη που έδωσε η Ζιζέλ Πράσινος στη γράφουσα και ακολουθεί πλήρης εργογραφία (σσ. 156-158) και βιβλιογραφία (σσ. 159-164)]. 8
ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ La typologie de la métaphore nominale dans la poésie surréaliste française et grecque: sa nouvelle identité et ses figures de l innovation, Θεσσαλονίκη 2003, σσ. 335. Η εν λόγω διατριβή ασχολείται με τη συγκριτική μελέτη της μεταφοράς στην ελληνική και γαλλική ποίηση του σουρεαλισμού και την ανάδειξη ομοιοτήτων και διαφορών της. Στοχεύει να καλύψει δύο κυρίως ερευνητικά κενά στη μελέτη της ποίησης του σουρεαλισμού: α) αφενός τη σχεδόν ολική απουσία μελετών με θέμα τη σουρεαλιστική μεταφορά, την ταυτότητά της και τις ιδιομορφίες της στη γαλλική βιβλιογραφία κριτικοί όπως ο Philippe Dubois και o Michael Riffatterre έχουν επικεντρωθεί στην ανάλυση μίας συγκεκριμένης μορφής, της métaphore filée και άλλοι όπως ο Meuraud και ο Guédy στη διερεύνηση της λειτουργίας της εικόνας στον Ελυάρ υπάρχει βέβαια και ο Jean Cohen ο οποίος ασχολήθηκε με την ανάλυση της μεταφοράς, παρακάμπτοντας όμως το πεδίο της μοντέρνας ποίησης και εστιάζοντας αποκλειστικά στους κλασικούς, τους ρομαντικούς και τους συμβολιστές β) αφετέρου τη συνεπαγωγική έλλειψη συγκριτικής μελέτης μεταξύ των ποιητικών μεταφορών του ελληνικού και του γαλλικού υπερρεαλισμού με αποτέλεσμα η ελληνική κριτική βιβλιογραφία να προβάλλει από τη μια διαφορές ιδεολογικού, κοινωνικού και πολιτικού χαρακτήρα και από την άλλη ομοιότητες σχετιζόμενες με ορισμένα γενικά θεματικά χαρακτηριστικά όπως το hasard objectif, το merveilleux ή η ύπαρξη τολμηρών εικόνων ένα επιμέρους αποτέλεσμα της απουσίας μιας διεξοδικής ανάλυσης των χαρακτηριστικών της μεταφοράς είναι και η σύγχυσή της με την παρομοίωση ή η επικάλυψή της, σε επίπεδο ορολογίας, από την εικόνα. Η γραμματική της ονοματικής μεταφοράς, των διαφόρων τύπων και παραλλαγών προσδιορίστηκε με βάση δύο άξονες: α) το συντακτικό-γλωσσικό που παρουσιάζει τη μορφολογική περιγραφή των μεταφορικών τύπων και β) το λογικο-σημασιολογικό που προσδιορίζει τις τολμηρές και νεωτερικές συνθέσεις-ενώσεις μεταξύ των όρων της σουρεαλιστικής μεταφοράς. Η μεταφορά αναλύεται σε επίπεδο morphème, δηλαδή λέξης και σε επίπεδο syntagme, σύμφωνα με 2 από τα 4 γλωσσικά επίπεδα στα οποία υλοποιείται η ρητορική φιγούρα, κατά τον T. Todorov. Η ανάλυση έγινε με βάση τη συγχρονική μελέτη και συγκρότηση δύο corpus: του γαλλικού το οποίο αποτελείται από τους ποιητές A. Breton, L. Aragon, P. Eluard και του ελληνικού με τους ποιητές Εγγονόπουλο, Εμπειρίκο και Ελύτη. Ως χρονική αφετηρία του γαλλικού ορίστηκε το έτος 1924 και η έκδοση του Πρώτου Μανιφέστου του Σουρεαλισμού και ως καταληκτικό χρονικό σημείο το 1934. Αντίστοιχα, για τους Έλληνες ποιητές ορίστηκε η δεκαετία 1930-1940. Ο καθορισμός των δύο corpus με τρία ποιητικά υποσύνολα το καθένα σε συγχρονική προοπτική και η ταξινόμηση όλων των μεταφορικών τύπων στο Παράρτημα (σσ. 244-298) μας παρείχε δεδομένα απαραίτητα για τη συγκριτική μελέτη και βοήθησε στην αποφυγή υποκειμενικών κρίσεων δειγματοληπτικού χαρακτήρα. Η φυγόκεντρη έννοια της μεταφοράς, toujours en fuite, χάρη στους πολλαπλούς ορισμούς, την πλούσια και συχνά αντιφατική ορολογία της και τις πολλαπλές ερμηνείες της λειτουργίας της, σε συνδυασμό με τα δύο προαναφερθέντα ερευνητικά κενά συνέτεινε στη διάταξη της διατριβής ανά ομόκεντρους κύκλους: από τη διαχρονική μελέτη-σύγκριση της έννοιας της μεταφοράς, τη συστηματοποίηση και κριτική επισκόπηση των θεωριών της, μεταβαίνει στη συγχρονική μελέτη των χαρακτηριστικών της με βάση τα θεωρητικά κείμενα των Γάλλων Σουρεαλιστών, για να καταλήξει σ αυτή καθαυτή την ανάλυσή της γαλλικής και ελληνικής ποίησης και τη συγκριτική μελέτη των δεδομένων τους. Η διατριβή χωρίζεται σε δύο μέρη, το πρώτο, Οι Θεωρίες της μεταφοράς, το οποίο περιλαμβάνει δύο κεφάλαια (1. Παραδοσιακές και μοντέρνες θεωρίες της μεταφοράς ή η φαινομενολογία της 2. Η Σουρεαλιστική θεωρία της μεταφοράς ) και το δεύτερο μέρος, Σημασιολογική και συντακτική ανάλυση των ελληνικών και γαλλικών σουρεαλιστικών μεταφορών, το οποίο απαρτίζεται από το τρίτο κεφάλαιο ( Η Γραμματική της γαλλικής σουρεαλιστικής μεταφοράς ) και το τέταρτο ( Η γραμματική της ελληνικής σουρεαλιστικής μεταφοράς: Συγκριτικοί πίνακες των ελληνικών και γαλλικών μεταφορών ). Στο πρώτο κεφάλαιο, Παραδοσιακές και μοντέρνες θεωρίες της μεταφοράς ή η φαινομενολογία της (σσ. 17-72) ανέλυσα τα βασικά χαρακτηριστικά της αριστοτελικής μεταφοράς και επεσήμανα τη διακοσμητική και ελεγχόμενη λειτουργία της, που βασίζεται στην ομοιότητα (ressemblance) και την αντικειμενική αναλογία (analogie objective) μεταξύ κυριολεκτικού και μεταφορικού στοιχείου. Στη συνέχεια, ανέδειξα τον παραδοσιακό χαρακτήρα των τριών μοντέρνων θεωριών (par substitution, par comparaison, par interaction), οι οποίες δεν είναι παρά εκλεπτυσμένες παραλλαγές της ίδιας κλασικής αντίληψης και αναπαράγουν με τρόπο λιγότερο ή περισσότερο άμεσο και καμουφλαρισμένο την έννοια της ομοιότητας και του κυριολεκτικού νοήματος. Και οι τρεις σημασιολογικές αντιλήψεις υπακούουν στη λογική της αποκωδικοποίησης και μετάφρασης της μεταφοράς στη γλώσσα της επικοινωνίας (langage communicatif). Και οι τρεις αναδεικνύουν ως πρωταρχική τη λειτουργία του κυριολεκτικού νοήματος και της λογικής και εκλαμβάνουν τη φαντασία και το μεταφορικό ως διακοσμητικά surplus της γλώσσας. 9
Τέλος, το κριτήριο της ομοιότητας αποδείχτηκε ως μη λειτουργικό (inopérant) είτε αυτό εφαρμόζεται σε κλασικά παραδείγματα μεταφορών είτε στο σουρεαλισμό, όπου η μη εφαρμοστικότητά του είναι προφανής λόγω της διαφορετικότητας και αντιφατικότητας των όρων. Επανέρχεται καίρια, θα έλεγα, στο σημείο αυτό, το ερώτημα του Meschonnic: Mais qu est-ce que la métaphore? Et si elle ne se fondait plus sur la similarité?. Η κριτική ανασκόπηση των μοντέρνων θεωριών τις παρουσιάζει λοιπόν ως εκδοχές λίγο ως πολύ εκλεπτυσμένες της αριστοτελικής θεωρίας περί ομοιότητας και επισημαίνει δύο ζητήματα: α) την απουσία, από μεθοδολογικής άποψης, μιας θεωρίας η οποία να βασίζεται στη μελέτη ενός συγκεκριμένου corpus ποιητικών μεταφορών αντίθετα, η ανάλυση της λειτουργίας της μεταφοράς και ο ορισμός της γίνεται με βάση ένα τετριμμένο, κοινότοπο παράδειγμα του καθημερινού λόγου ή απομονωμένα παραδείγματα μεταφορών τα οποία εκλαμβάνονται ως αντιπροσωπευτικά δείγματα και εξυπηρετούν πλήρως τη στήριξη ενός γενικευμένου ορισμού και μιας παγκόσμιας θεωρίας β) την ανάγκη μιας διαφορετικής προσέγγισης της μεταφοράς, η οποία θα λαμβάνει υπόψη της τη ρηματική έκφραση και τη γλωσσική δομή της, εκλαμβάνοντάς την πρώτα απ όλα ως γλωσσικό φαινόμενο (fait de langage). Στο δεύτερο κεφάλαιο της διατριβής, Η Σουρεαλιστική θεωρία της μεταφοράς (σσ. 76-124) μελετήθηκε η λειτουργία του langage, ο ρόλος της φαντασίας και οι ιδιότητες των λέξεων με βάση τα θεωρητικά κείμενα του Breton, Eluard, Aragon, και του Reverdy. Κυρίως, οι σχέσεις μεταφοράςεικόνας και μεταφοράς-παρομοίωσης. Διαπιστώθηκε ότι η μεταφορά είναι ένας ιδιαίτερος τύπος εικόνας και ως προϊόν της σουρεαλιστικής φαντασίας έχει προνομιούχο πεδίο εφαρμογής ( terre d élection ) την ποίηση. Επίσης, επαληθεύτηκε η ανωτερότητα της μεταφοράς σε σχέση με την παρομοίωση και η άμεση σχέση μεταξύ σουρεαλιστικής επινοητικότητας, φαντασίας και μεταφορικής διαδικασίας. Η ανάλυση της τυπολογίας της εικόνας στο Μανιφέστο του Σουρεαλισμού, σύμφωνα με την τριχοτόμηση μεταφορά/παρομοίωση/νοητική εικόνα ανέδειξε την υπεροχή της μεταφοράς και κατέγραψε τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα. Εντέλει, η υπερρεαλιστική μεταφορά παρουσιάζεται ως cheval de bataille ενάντια στην αριστοτελική λογική και προικίζεται με τις επαναστατικές ιδιότητες της απόλυτης ανομοιότητας μεταξύ των όρων της, της πολυμορφίας και της φυσικής τήρησης της σύνταξης ( observance naturelle de la syntaxe, σύμφωνα με τον Breton), ενός παράδοξου και αυθαίρετου χαρακτήρα και της απουσίας οποιασδήποτε αντικειμενικής αναλογίας και ομοιότητας. Στο τρίτο κεφάλαιο, Η Γραμματική της γαλλικής σουρεαλιστικής μεταφοράς, η συντακτικοσημασιολογική ανάλυση της τυπολογίας και της γραμματικής της σουρεαλιστικής μεταφοράς στηρίζεται στη μεθοδολογία και κατηγοριοποίηση της J. Tamine, και εν μέρει της I. Tamba και της Brooke-Rose. Μελέτησα την ονοματική μεταφορά και εξήγησα αυτήν τη μεθοδολογική επιλογή μου αναδεικνύοντας την ως αρχέτυπο της σουρεαλιστικής μεταφοράς. Την ανέλυσα σε τρεις κατηγορίες/τύπους (cadres syntaxiques): τον κατηγορηματικό (cadre en être: ma gorge est une bague), τον παραθετικό (cadre appositionnel: la vie fard de Dieu, les draps amande de ma vie) και τον τύπο της γενικής (cadre en de: ses cicatrices d évasions). Επεσήμανα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και ορισμένες μορφολογικές νεωτερικές παραλλαγές τους και ανέδειξα τη σημασιολογική ομοιομορφία και των τριών κατηγοριών, η οποία στηρίζεται στο μηχανισμό της ταυτοποίησης (identification) των όρων/ουσιαστικών της μεταφοράς. Αποδεικνύοντας τη σημασιολογική ομοιομορφία κάθε τύπου, προχώρησα στην ποσοτική μελέτη τους με σκοπό να επισημάνω τους υπερισχύοντες μεταφορικούς τύπους έτσι εντόπισα την υπεροχή του τύπου της γενικής και στους τρεις Γάλλους ποιητές και την παρουσία των υπόλοιπων τύπων στην ίδια θέση και με τις ίδιες ποσοστιαίες αναλογίες. Ακριβή αριθμητικά εξαγόμενα παρουσιάζονται σε 12 συνολικά Πίνακες που περιλαμβάνονται στο παρόν κεφάλαιο. Τέλος, ανακάλυψα το σχετικά κλασικό χαρακτήρα των συντακτικών μορφών της σουρεαλιστικής μεταφοράς σε αντίθεση με το νεωτερικό περιεχόμενο της, τη συντακτική πολυμορφία των μεταφορικών τύπων σε αντίθεση με τη σημασιολογική ομοιομορφία τους. Και όλα αυτά σε μία ποίηση που θεωρείται μη δομημένη (non structurée) από λογικής άποψης και που στηρίζεται σε γλωσσικές αυθαιρεσίες (arbitraire linguistique) και αυτοματισμούς (effets d automatisme)! Στο τέταρτο κεφάλαιο, Η γραμματική της ελληνικής σουρεαλιστικής μεταφοράς: Συγκριτικοί πίνακες των ελληνικών και γαλλικών μεταφορών (σσ. 200-242) εξέτασα τη γραμματική της ελληνικής υπερρεαλιστικής μεταφοράς. Με βάση το σύστημα ταξινόμησης του γαλλικού corpus αλλά λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορετική λειτουργία και συντακτική δομή της ελληνικής γλώσσας, εντόπισα τις ιδιαιτερότητες και τις παραλλαγές των τριών βασικών τύπων και συγκροτήθηκε η γραμματική της ελληνικής υπερρεαλιστικής μεταφοράς. Παρουσίασα τα αριθμητικά δεδομένα κάθε συντακτικής κατηγορίας και ανακάλυψα ότι στο σύνολο των ποιημάτων των Ελλήνων Υπερρεαλιστών υπερισχύει ο τύπος της γενικής, όπως και στους Γάλλους. Συγκρίνοντας τα ελληνικά και τα γαλλικά ποσοστά διαπίστωσα ότι οι τρεις κατηγορίες παρουσιάζονται στις ίδιες αναλογίες και στα δύο σύνολα, με πρώτη τη γενική, δεύτερη τη κατηγορηματική και τρίτη την παραθετική. Τα στατιστικά πορίσματα της σύγκρισης παρουσιάζονται σε 9 Πίνακες που περιλαμβάνονται στο παρόν κεφάλαιο. 10
Μετά τη διαπίστωση των τυπολογικών και ποσοτικών ομοιοτήτων μεταξύ Γάλλων και Ελλήνων ποιητών, ήταν αναγκαίο να εισαγάγω μία άλλη παράμετρο σύγκρισης και να αλλάξω επίπεδο ανάλυσης για να εξετάσω τη λεκτική σύνθεση των όρων της μεταφοράς. Όρισα ως αξιολογικό κριτήριο νεωτερισμού την παρουσία συγκεκριμένων ονομάτων στη σύνθεση της μεταφοράς την οποία ονόμασα imago-métaphore, θεωρώντας ότι μόνο με αυτήν επιτυγχάνεται η απόλυτη dé-réalisation du réel, η δημιουργία μιας anti-réalité πιο αληθινής από την υπάρχουσα και φυσικά η ακύρωση της naturelle et naturaliste perception des sens. Διαπίστωσα την αριθμητική υπεροχή της imagométaphore και στα 2 συγκρινόμενα σύνολα σε σχέση με την hyperbole, η οποία είναι λιγότερο τολμηρή και πιο conceptualisante, intellectualisée! Η συνεισφορά της παρούσας διατριβής στη γαλλική και ελληνική γραμματολογία και εν γένει στην επιστήμη της συγκριτολογίας συνοψίζεται στα εξής: 1) Διαχώρισε τη μεταφορά από την παρομοίωση, προβάλλοντας τον αυτόνομο χαρακτήρα της μεταφοράς ως γλωσσικό φαινόμενο με ιδιαίτερη συντακτική δομή 2) η ανάλυση/ταξινόμηση της γαλλικής μεταφοράς δημιούργησε ένα πρωτογενές πλαίσιο σύγκρισης ως προς την ελληνική υπερρεαλιστική και ανέδειξε την αριθμητική υπεροχή της γενικής με συγκεκριμένους όρους (imago-métaphore en de aux termes concrets) ως τον κατ εξοχήν νεωτερικό τύπο του γαλλικού corpus ο εν λόγω μεταφορικός τύπος αποτέλεσε λοιπόν κριτήριο μεθοδολογικής προσέγγισης του ελληνικού corpus και μπορεί να αποτελέσει αξιολογικό κριτήριο της μετασουρεαλιστικής, μοντέρνας ποίησης 3) αποδείχτηκε η βαθιά ενότητα και συγγένεια αισθητικού χαρακτήρα μεταξύ της γαλλικής και ελληνικής ποίησης χάρη στη μεταφορά. Ειδικότερα, η σημαντικότερη ανακάλυψη, νομίζω, είναι η σημασιολογική ισοδυναμία και ταύτιση των δύο ονοματικών όρων και στους τρεις μεταφορικούς τύπους. Παρόλο που εκ πρώτης όψεως μπορεί να φανεί σχετικά απλή, αυτή η διαπίστωση προσδιορίζει τη νεωτερική ταυτότητα της σουρεαλιστικής μεταφοράς και επιφέρει μία σειρά ριζοσπαστικών συνεπειών σχετικών με την αντιμετώπιση και τη θεώρηση της μοντέρνας μεταφοράς: α) κατάργηση της σημασιολογικής διαφοράς των ενωμένων όρων, που δεν είναι πια αντίθετοι, αντιφατικοί ή απλώς διαφορετικοί, αλλά ταυτόσημοι έτσι, η σουρεαλιστική μεταφορά προικίζεται με τη δυνατότητα μεταμόρφωσης της πραγματικότητας, αποκαλύπτοντας νέες ιδιότητες, αντιστοιχίες και σχέσεις μεταξύ των αντικειμένων, αναδομώντας τις συντεταγμένες του κόσμου: το rond ταυτίζεται με το carré, το végétal με το minéral ecc. Καταλύεται ολοκληρωτικά η αριστοτελική ομοιότητα και η αρχή της μη αντίφασης (la non contradiction logique) β) μέσα από την τολμηρή συνένωση των ονοματικών ασύμβατων όρων, η σχέση της ταυτοποίησης επιβεβαιώνει την αμφισβήτηση των σημασιολογικών αντιλήψεων της μεταφοράς η υπερρεαλιστική μεταφορά δε λειτουργεί ούτε ως συντμημένη παρομοίωση (comparaison abregée), ούτε ως αντικατάσταση του μεταφορικού όρου με τον κυριολεκτικό ισοδύναμό του, ούτε ως απλή αλληλεπίδραση (interaction) των sèmes communs αντίθετα, λειτουργεί ως ένωση-αφομοίωση δύο στοιχείων που ταυτίζονται αυθαίρετα, αυτόματα και αναπότρεπτα αναδεικνύοντας ομοιότητες απόλυτα υποκειμενικές γ) η απουσία ιεράρχησης ανάμεσα στους δύο όρους (α=β) και η λογική αντιστρεπτότητα του σχέσης τους (β=α) συνεπάγεται επίσης την κατάργηση της έννοιας του κυριολεκτικού και οικείου όρου αλλά και του μεταφορικού και ανοίκειου στο εσωτερικό της ίδιας μεταφορικής φράσης το όμοιο είναι το ανόμοιο, το οικείο το ανοίκειο, το μεταφορικό το κυριολεκτικό, μέσα από μια συνεχή μετάλλαξη της ταυτότητάς τους που κυριολεκτικοποιεί το μεταφορικό και μεταφοροποιεί το κυριολεκτικό. Η νέα αυτή σουρεαλιστική αντι-μεταφορά δεν επιδέχεται καμία μετάφραση και παρουσιάζεται ως ένα επαναστατικό γνωστικό εργαλείο που δημιουργεί και αποκαλύπτει νέες σημασίες. Αν πρέπει να μιλήσουμε για transfert, αυτό λαμβάνει χώρα από το υλικό του υποσυνείδητου στη ρηματοποιημένη μορφή του. Είναι σκόπιμο επίσης να πούμε ότι η γραμματική της υπερρεαλιστικής μεταφοράς ανέδειξε το συνταγματικό χαρακτήρα της, πράγμα που αμφισβητεί την αφομοίωση της μεταφοράς στον παραδειγματικό άξονα και του Jacobson. 11
ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ 1) Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα (νέα αναθεωρημένη έκδοση: μετάφρασησημειώσεις-παράρτημα Μαρία Σπυριδοπούλου), Ο Γατόπαρδος, Αθήνα, Εκδόσεις Bell, 2004, σσ. 430. [Βιβλιοκρισία: Στάντης Αποστολίδης, Με τους Γατόπαρδους στη Σικελία, Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, τχ. 322, 27/8/2004, σσ. 8-9. Το βιβλίο αποτελεί νέα αναθεωρημένη έκδοση, συμπληρωμένη με 2 νέα χειρόγραφα και αναθεώρηση της μετάφρασης του Γατόπαρδου. Στην Εισαγωγή (σσ. 11-39) προτάσσεται το κείμενο του Τζοακίνο Λάντσα (σσ. 12-39). Το επίμετρο αποτελείται από: α) Υστερόγραφο του ίδιου (σσ. 345-351), το οποίο περιέχει πληροφορίες για την τύχη του Γατόπαρδου και τη γνησιότητα του τυπωμένου κειμένου σύμφωνα με το χειρόγραφο του 1957, β) Απόσπασμα Α (μικρό ανέκδοτο κείμενο του Λαμπεντούζα το οποίο έπρεπε να προταχθεί στο Δ μέρος του βιβλίου γ) Απόσπασμα Β (το ανέκδοτο κείμενο του Λαμπεντούζα Λυρική Συλλογή του οίκου Σαλίνα, συνοδευόμενο από μία ωδή και δύο σονέτα του ίδιου). Το εκτενές Παράρτημα της ελληνικής έκδοσης (σσ. 375-429) της επιμελήτριας περιλαμβάνει: α) Αναλυτική και σχολιασμένη βιογραφία του συγγραφέα, β) την εκτενή μελέτη της επιμελήτριας Ο Γατόπαρδος: ένα πολυεδρικό κείμενο (περίπου 16 σελίδες), όπου εξετάζεται η τύχη και η πρόσληψη του βιβλίου στην Ιταλία, το χρονικό της γέννησής του, η σημασία της παρείσφρησης αυτοβιογραφικών στοιχείων βιωματικού χαρακτήρα στη δομή και το ύφος του βιβλίου, η ύπαρξη ενός δεύτερου πλέγματος αναφορών προσωπικού και ιδεολογικού χαρακτήρα, η ιστορική θέση του συγγραφέα σχετικά με την Ένωση της Ιταλίας το 1860, και ιδιαίτερα τους θεματικούς και σημασιολογικούς άξονες του μυθιστορήματος. Διαπιστώνεται ότι όλα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν την πολυπλοκότητα και μοναδικότητα του Γατόπαρδου, που δεν επιδέχεται καμία κατηγοριοποίηση και ξεφεύγει από κάθε προσπάθεια ένταξής του σε γνωστά λογοτεχνικά ρεύματα ή σχολές. γ) Εισαγωγή του Τζόρτζο Μπασάνι στην πρώτη ιταλική έκδοση του Γατόπαρδου το 1958, δ) το κείμενο Η γέννηση του Γατόπαρδου της Σιμονέτα Σαλβεστρόνι, ε) Ένα κείμενο του Εουτζένιο Μοντάλε με τίτλο Ο Γατόπαρδος, στ) Κρίσεις για το συγγραφέα και το έργο του από το Λεονάρντο Σάσα, το Λουί Αραγκόν, τον Τζουζέπε Σαμονά, τον Λεόνε Πιτσόνι, τον Λουίτζι Ρούσο, τον Βιτσέντσο Κόνσολο, τη Σιμονέτα Σαλβεστρόνι, τον Τζοακίνο Λάντζα και την Αλεξάνδρα ντι Λαμπεντούζα, ζ) Το κείμενο Ο Γατόπαρδος στον κινηματογράφο της Βάννας Κατσαρού]. 2) Μαρία Σπυριδοπούλου, Γαλλο-ελληνικό λεξικό ορολογίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, (επιστημονική επιμέλεια, εισαγωγή, βιβλιογραφία και συντονισμός συγγραφικής ομάδας σπουδαστών: Μ/ Σπυριδοπούλου), σσ. 119, Αθήνα, Εκδόσεις της ΕΣΤΑ, 2008. ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ & ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 1. Λουίτζι Καπουάνα, Ο μαρκήσιος της Ροκαβερντίνα (μτφ. Μαρία Οικονομίδου), Αθήνα, Printa/Ροές, 2011, σσ. 350. 2. Ίταλο Σβέβο, Μια ζωή (μτφ. Στέλλα Πεκιαρίδη), Αθήνα, Printa/Ροές, 2011, σσ. 250. 3. Γκαμπριέλε Ντ Αννούντσιο, Η απόλαυση (μτφ. Ιλιοφώτιστη Παπαστεφάνου), Αθήνα, Printa/Ροές, 2011, σσ. 330. 4. Bertrand Badie, Κουλτούρα και πολιτική, Αθήνα, εκδόσεις Πατάκη, 1995. 5. Βιντσέντσο Κοράντο, Η πυθαγόρεια τροφή, Καλέντης, Αθήνα, 2006. 6. Lorenzo Fischer, Η κοινωνιολογία του σχολείου, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2006. 7. Γκαμπριέλε Κρεπάλντι, Ιστορία της Τέχνης: 19 ος αιώνας, Αθήνα, εκδόσεις Τόπος, 2008. 8. Σάντρα Μπαράλι, Στέφανο Τζούφι, Ιστορία της Τέχνης: 15 ος αιώνας, Αθήνα, εκδόσεις Τόπος, 2008. 9. Anne Surgers, Ο σκηνογραφικός χώρος στο δυτικό θέατρο (=Scénographies du théâtre occidental, Paris, Armand Colin, 2007) μτφρ. Ίλια Λακίδου, επιμ. 12
Μετάφρασης και φιλολογική επιμέλεια Μ. Σπυριδοπούλου, Αθήνα, Ergo (υπό έκδοση). 10. Μαρία Βελιώτη-Γεωργοπούλου (επιμ.), Κουκλοθέατρο, Το θέατρο της εμψύχωσης (φιλολογική επιμέλεια: Μαρία Σπυριδοπούλου), Αιγόκερως, 2013, σσ. 170 11. Μπαλζάκ, Η Βεντέτα (επιμέλεια μετάφρασης: Μαρία Σπυριδοπούλου), Πρίντα- Ροές, 2013, σσ. 160. 12. Massimo Peri, Η φεγγαροντυμένη του Σολωμού: ένας άγνωστος χ που πρέπει να παραμείνει άγνωστος (μτφ. Κωστής Παύλου, φιλολογική επιμέλεια: Μαρία Σπυριδοπούλου), Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης (υπό έκδοση 2014), σσ. 150. 13. Alfred de Musset, Εξομολόγηση ενός τέκνου του αιώνα (επιμέλεια μετάφρασης: Μαρία Σπυριδοπούλου), Πρίντα-Ροές, σσ. (υπό έκδοση 2015). ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ 1) «Terminologia teatrale della lingua italiana» (=Θεατρική ορολογία της Ιταλικής Γλώσσας), Ναύπλιο, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, 2011, σ. 15. (βλ. www.spiridopoulou.wordpress.com) 2) «Comprensione dei testi e attività sul linguaggio scritto» (=Αντίληψη κειμένων και δραστηριότητες γραπτού λόγου), Ναύπλιο, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών (νέα συμπληρωμένη έκδοση, 2012), σ. 51. (βλ. www.spiridopoulou.wordpress.com) 3) «Θεωρία και Κριτική της Θεατρικής Μετάφρασης», Ναύπλιο, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών (νέα συμπληρωμένη έκδοση, 2013), σ. 44. 4) Φάουστο Παραβιντίνο, Τριντσαπόλο (=Fausto Paravidino, Trinciapollo, Hystrio 2), Ναύπλιο, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, 2008-2009, σ. 29. 5) «Ιστορία του Παγκόσμιου Θεάτρου ΙΙ: 17 ος -18 ος αι.», Ναύπλιο, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών 2008, (συμπληρωμένη έκδοση 2010), (βλ. www.spiridopoulou.wordpress.com) ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ Ι. Δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά/βιβλία/ συλλογικούς τόμους 1. «Échos surréalistes dans l oeuvre de Gisèle Prassinos», Annali di Ca Foscari (Rivista della Facoltà di Lingue e Letterature Straniere dell Università di Venezia), Editoriale Programma, no.1-2, 1989, pp. 381-387. [Η μελέτη αυτή, σύντομη και επεξεργασμένη μορφή της πτυχιακής μου εργασίας, εξετάζει τις σχέσεις των πρώτων αυτοματικών γραπτών της Πράσινος (περίοδος 1930-1940) και του ύστερου μυθιστορήματός της, Le visage effleuré de peine (1960). Αφενός διερευνάται η θεματική συνέχεια στο έργο της και αφετέρου η σχέση του μυθιστορήματος με τη σουρεαλιστική μυθολογία και ιδιαίτερα με το μύθο του παράλογου και τελειοποιημένου τεχνητού ανθρώπου, το μύθο του Γκράαλ, της Αγάπης και της Γυναίκας-παιδιού. Διαπιστώνεται ότι ο μύθος του Γκράαλ διαπλέκεται εμφανώς με την αναζήτηση της Αγάπης και ενσαρκώνεται άριστα στο πρόσωπο του ανθρώπου με το μηχανικό εγκέφαλο (l homme au cerveau mécanique). Η αφηγηματική οργάνωση του μυθιστορήματος στηρίζεται στον άξονα της περιπλάνησης/αναζήτησης και αναλύεται σύμφωνα με το σημειωτικό μοντέλο του A.J. Greimas. Τέλος γίνεται προσπάθεια να απαντηθεί το ερώτημα πώς πραγματώνεται αφηγηματικά ο αυτοματισμός της Πράσινος και πώς οργανώνεται η πλοκή ενός ύστερου υπερρεαλιστικού μυθιστορήματος, όπως το εν λόγω. Διαπιστώνεται ότι οι αυθόρμητοι αυτοματισμοί των πρώιμων κειμένων έχουν μεταμορφωθεί στην αφηγηματική τεχνική της ομοιότητας και ομοιογένειας, η οποία κυριαρχεί στα διαφορετικά μέρη του μυθιστορήματος και καταργεί κάθε δεσμό αιτιότητας μεταξύ τους. Αναδεικνύεται το παράδοξο της ελεύθερης και ταυτόχρονα κατευθυνόμενης γραφής, όπου ο αυθορμητισμός γίνεται πλέον τεχνική. Η Πράσινος χρησιμοποιεί πράγματι την οργανωτική αρχή της δομής της περιπλάνησης (quête), 13
υπονομεύοντας όμως τα δεδομένα της χάρη σε συγκεκριμένες αντι-μυθιστορηματικές τεχνικές. Ο κατευθυνόμενος αυτοματισμός (automatisme dirigé) οργανώνει την αφήγηση ακολουθώντας τη συμμετρία δύο αντιθετικών κινήσεων, της Περιπλάνησης η οποία ολοκληρώνεται και της Αντι- Περιπλάνησης η οποία δημιουργεί μία ανοιχτή δομή και επανατοποθετεί τα δεδομένα. Αναδεικνύεται λοιπόν η παρουσία και η οργάνωση του τυχαίου, κατασκευασμένου από τον άνθρωπο ( hasard fabriqué par l homme ). 2. «Λήμματα» της Εγκυκλοπαίδειας Oxford, Αθήνα, Πατάκης, 2001. (επιλογή και σύνταξη όλων των λημμάτων της κατηγορίας: «Συγγραφείς της Γαλλικής Λογοτεχνίας»). [Κατηγορία: Συγγραφείς της Γαλλικής Λογοτεχνίας Μεσαίωνας: Το άσμα του Ορλάνδου 12 ος -13ος αιώνας: Τροβαδούροι, Ρουτεμπέφ, Μαρία της Γαλλίας, Κρετιέν ντε Τρουά, 14 ος - 15 ος αιώνας: Φρουασάρ, Σαρλ ντ Ορλεάν, Βιγιόν 16 ος αιώνας: Μαρό, Ραμπελαί, Μωρίς Σεβ, Η Πλειάδα, Ντυ Μπελαί, Ρονσάρ, Μονταίν, Ντ Ωβινιέ 17 ος αιώνας: Μαλέρμπ, Σκαρόν, Συρανό ντε Μπερζεράκ, Κορνέιγ, Πασκάλ, Ρενέ Ντεκάρτ, Μολιέρος, Καρδινάλιος ντε Ρετζ, Λα Ροσφουκώ, Ρακίνας, Λα Φονταίν, Μποσουέ, Μαντάμ Ντε Λαφαγιέτ, Μανάμ Ντε Σεβινιέ, Μπουαλό, Σαιν Σιμόν, Λα Μπρουγιέρ, Φενελόν, Φοντενέλ 18 ος αιώνας: Η Εγκυκλοπαίδεια, Λεσάζ, Αββάς Πρεβώ, Μαριβώ, Μοντεσκιέ, Βολταίρος, Ντιντερό, Ζ. Ζ. Ρουσώ, Σενανκούρ, Λακλός, Μαρκήσιος Ντε Σαντ, Μπωμαρσαί 19 ος αιώνας: Μαντάμ Ντε Στάελ, Μπενζαμίν Κονστάν, Σενανκούρ, Σατωβριάνδος, Λαμαρτίν, Βικτώρ Ουγκώ, Αλφρέντ Ντε Βινύ, Αλφρέντ Ντε Μυσέ, Ζεράρ ντε Νερβάλ, Μισελέ, Τοκεβίλ, Σαιντ Μπεβ, Ρενάν, Ταιν, Λεκόντ Ντε Λιλ, Ονορέ Ντε Μπαλζάκ, Σταντάλ, Σαρλ Νοντιέ, Προσπέρ Μεριμέ, Γεωργία Σάνδη, Σαρλ Μπωντλαίρ, Φλωμπέρ, Θεοφίλ Γκωτιέ, Ζυλ και Εντμόν Γκονκούρ, Εμίλ Ζολά, Μωπασάν, Ντωντέ, Μπαρμπέι ντ Ορεβιγύ, Βιλλιέ ντε λ Ιλ Αντάμ, Λωτρεαμόν, Αρθούρος Ρεμπώ, Βερλαίν, Μαλλαρμέ, Ζαν Μωρεάς, Φρομεντίν, Ανατόλ Φρανς, Πιερ Λοτί 20ος αιώνας: Γκιγιώμ Απολιναίρ, Ρομαίν Ρολάν, Πωλ Κλωντέλ Πωλ Βαλερύ, Αντρέ Ζιντ, Μαρσέλ Προυστ, Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν, Πωλ Ελυάρ, Μπλαιζ Σαντράρ, Τριστάν Τζαρά, Ζιζέλ Πράσινος, Ζαν Κοκτώ, Πωλ Ρεβερντύ, Ρομαίν Ρολάν, Ροζέ Μαρτίν ντυ Γκαρ, Κολέτ, Σελίν, Αντρέ Μαλρώ, Ζαν Ζιρωντού, Ζαν Πωλ Σαρτρ, Σιμόν ντε Μποβουάρ, Αλμπέρ Καμύ, Ρενέ Σαρ, Ζακ Πρεβέρ, Υβ Μπονφουά, Ζαν Ανούιγ, Ιονέσκο, Μπορίς Βιαν, Ιονέσκο, Σάμουελ Νπέκετ, Ζαν Ζενέ, Ζωρζ Μπατάιγ, Ρειμόν Κενώ, Μισέλ Λερίς, Μωρίς Μπλανσό, Ναταλί Σαρώτ, Αλαίν Ρομπ Γκριγιέ. 3. «Λήμματα» της Εγκυκλοπαίδειας Oxford, Αθήνα, Πατάκης, 2001. (Επιλογή και σύνταξη όλων των λημμάτων της κατηγορίας: «Συγγραφείς της Ιταλικής Λογοτεχνίας»). 13 ος αιώνας: Γκουϊντο Καβαλκάντι και το Γλυκό Νέο Ύφος ( Dolce stil novo ), Τσέκο Αντζολιέρι, Άγιος Φραγκίσκος της Ασσίζης, Μπρουνέτο Λατίνι, Μάρκο Πόλο, Δάντης Αλιγκιέρι 14 ος αιώνας: Φραγκίσκος Πετράρχης, Τζοβάνι Βοκάκιος 15 ος αιώνας: Λεονάρντο Μπρούνι, Μαρσίλιο Φιτσίνο, ΤζοβάνιΠίκο ντέλα Μιράντολα, Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα, Μπουρκιέλο, Λεόν Μπατίτσα Αλμπέρτι, Λαυρέντιος ο Μεγαλοπρεπής, Άντζελο Πολιτσιάνο, Λεονάρντο ντα Βίντσι 16 ος αιώνας: Μπαλντασάρ Καστιλιόνε, Πιέτρο Μπέμπο, Λουντοβίκο Αριόστο, Νικολό Μακιαβέλι Φραντσέσκο Γκουϊτσαρντίνι, Βαζάρι, Τορκουάτο Τάσο 17 ος αιώνας: Τζαμπατίστα Μαρίνο και οι μαρινιστές, Αλεσάντρο Τασόνι, Γαλιλαίος, Τζορντάνο Μπρούνο, Τομάζο Καμπανέλα 18 ος αιώνας: Μεταστάζιο, Τζαμπατίστα Βίκο, Φραντσέσκο Αλγκαρότι, Κάρλο Γκότζι, Αλεσάντρο Βέρι, Κάρλο Γκολντόνι, Τζουζέπε Παρίνι, Βιτόριο Αλφιέρι 19 ος αιώνας: Βιντσέντσο Μόντι, Ούγκο Φόσκολο, Τζάκομο Λεοπάρντι, Αλεσάντρο Μαντσόνι, Ιππόλιτο Νιέβο, Νικολό Τομαζέο, Τζοβάνι Πάσκολι, Γκαμπριέλε Ντ Αννούντσιο, Τζοζουέ Καρντούτσι, Φραντσέσκο Ντε Σάνκτις 20ος αιώνας: Τζοβάνι Βέργκα, Μπενεντέτο Κρότσε, Μαρινέτι, Άλντο Παλατσέσκι, Ρενάτο Σέρα, Γκράτσια Ντελέντα, Σαβίνιο, Αντόνιο Μπορτσέζε, Ίταλο Σβέβο, Λουίτζι Πιραντέλο, Τζουζέπε Ουγκαρέτι, Εουτζένιο Μοντάλε, Ουμπέρτο Σάμπα, Ινιάτσιο Σιλόνε, Μάσιμο Μποντεμπέλι, Τομάζο Λαντόλφι, Αλμπέρτο Μοράβια, Βιταλιάνο Μπρανκάτι, Σαλβατόρε Κουαζίμοντο, Βιττόριο Σερένι, Σάντρο Πένα, Γκράμσι, Έλιο Βιττορίνι, Τζέζαρε Παβέζε, Βάσκο Πρατολίνι, Ίταλο Καλβίνο, Λεονάρντο Σάσα, Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Τζόρτζο Μπασάνι, Καρλο Κασόλα, Κάρλο Εμίλιο Γκάντα, Πιερ Πάολο Παζολίνι, Αντρέα Τζαντζότο, Πάολο Βολπόνι. 4. «La nouvelle identité de la métaphore dans l univers poétique de Breton et Eluard: le dépassement des théories sémantiques et la mise en relief de l approche syntaxique», Σύγκριση, τχ. 15, 2005, σσ. 186-210. [Μία από τις πιο σημαντικές μοντέρνες σημασιολογικές θεωρίες περί μεταφοράς ταυτίζει τη μεταφορά με την παρομοίωση, βασίζεται εν γένει στο κριτήριο της ομοιότητας και της αντικειμενικής αναλογίας μεταξύ κυριολεκτικού και μεταφορικού και υπακούει στις επιταγές της αποκωδικοποίησης του μεταφορικού νοήματος μ ένα κυριολεκτικό ισοδύναμό του. Σκοπός του άρθρο είναι να καταδείξει το μη λειτουργικό χαρακτήρα της στις τολμηρές μεταφορές του σουρεαλισμού, τις δομικές διαφορές μεταξύ μεταφοράς και παρομοίωσης και την ανάγκη μιας διαφορετικής προσέγγισης της σουρεαλιστικής μεταφοράς, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τη ρηματική έκφραση και τη γλωσσική δομή της. Με βάση το corpus των ποιητικών μεταφορών του Μπρετόν και του Ελυάρ, το οποίο απαρτίζεται από τις συλλογές της περιόδου 1924-1934, αναλύεται ο ονοματικός τύπος της γενικής και παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά και τα είδη της. Διαπιστώνεται ο ενιαίος χαρακτήρας του περιεχομένου και των τριών ειδών του τύπου της γενικής, ο οποίος βασίζεται στη σχέση της ταυτοποίησης. Η εν λόγω ισοδυναμία και ταύτιση των δύο ονοματικών όρων καταργεί τις έννοιες του μεταφορικού και κυριολεκτικού, του ανόμοιου και του οικείου μέσα από μία συνεχή μετάλλαξη της ταυτότητάς τους. Συνεπώς, η σουρεαλιστική ονοματική μεταφορά με γενική δε λειτουργεί ούτε ως σύντομη παρομοίωση ούτε ως παράβαση κάποιας νόρμας (écart/norme). Πρόκειται μάλλον για μία αντι-μεταφορά, όπου το μόνο transfert που λαμβάνει χώρα είναι από το υλικό του υποσυνείδητου στη ρηματοποιημένη μορφή του. Ενότητες: 1. Les données de la conception par comparaison, 1.1. La polymorphie de la métaphore contre le modèle unique, 1.2. Limites de 14
l application de la conception sur la métaphore nominale avec copule, 1.3. La prétendue unité sémantique, 1.4. Métaphore vs. comparaison, 2. La nécessité et l analyse syntaxique des métaphores surréalistes, 2.1. La métaphore nominale surréaliste: définition et typologie, 2.2. La métaphore en de chez Breton et Eluard, 2.3. Le sémantisme des types et le mécanisme de l identification]. 5. «Ύφος και ετερότητα στο λόγο της Ασιά Τζεμπάρ», εισαγωγή στο βιβλίο της Ασιά Τζεμπάρ Σουλτάνα σκιά, Κέδρος, Αθήνα 2006, σσ. 9-27. 6. «Από τις ανατρεπτικές παρομοιώσεις του Μπωντλαίρ στις νεωτερικές μεταφορές του Μπρετόν», στο Δια-κείμενα, τχ. 9, Ετήσια έκδοση Εργαστηρίου Συγκριτικής Γραμματολογίας του Α.Π.Θ., 2007, σσ. 109-122. 7. «Η ιδιαίτερη θέση του Ίταλο Σβέβο στον Μοντερνισμό» στο βιβλίο του Ίταλο Σβέβο Σύντομο Αισθηματικό ταξίδι, Αθήνα, Κασταλία 2007, σσ. 7-19. 8. M. Spiridopoulou, «The Holocaust of Greek Jews. The Judeo-Greek tradition and the Jewish communities of Greece» in F. Pirstinger (ed.), 2009, Aesthetic Education in European Dimensions, http://www.itae.at/ty3/images/stories/downloads/pdf/book_camille_claudel_iii.pdf, σσ. 30-37. 9. M. Spiridopoulou and the greek team, «Greeks in Venise, On the experience and the work in Venise» in F. Pirstinger (ed.), 2009, Aesthetic Education in European Dimensions,http://www.itae.at/ty3/images/stories/downloads/pdf/book_camille_claud el_iii.pdf, σσ. 82-91 10. Plurilinguisme et figures de l innovation dans l univers de Nikos Engonopoulos στο Plurilinguisme et Avant-gardes, (επιμ.) Franca Bruera et Barbara Meazzi, σειρά «Comparatisme et Société» nο 12, P.I.E. Peter Lang, Bruxelles, 2011, pp. 251-268. 11. Λουίτζι Καπουάνα: ένας Ιταλός Ζολά; Μύθοι και απομυθοποιήσεις στο Λουίτζι Καπουάνα, Ο μαρκήσιος της Ροκαβερντίνα (μτφ. Μαρία Οικονομίδουεπίμετρο/εργογραφία Μαρία Σπυριδοπούλου), Printa-Ροές (σειρά: Κλασικοί συγγραφείς), Αθήνα 2011. 12. «Η περίπτωση Ίταλο Σβέβο, η πολιπολιτισμική Τεργέστη και ο ευρωπαϊκός Μοντερνισμός» στο Ίταλο Σβέβο, Μια ζωή, Αθήνα, Printa/Ροές, 2011, σσ. 389-398. 13. Το ταξίδι του Μπαλζάκ και η εξύψωση της Σεραφίτας: από το ανδρόγυνο ον στον άγγελο στο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Σεραφίτα (μετάφραση-επίμετρο: Μαρία Σπυριδοπούλου), Printa-Ροές (σειρά: Κλασικοί συγγραφείς), Αθήνα, 2012, σσ. 235-259. 14. Translation: theory and praxis. Deconstruction and reconstruction in G. Leopardi, in Martinengo Alberto (ed.), Beyond Deconstruction: Hermeneutics, Myth and Reconstruction, De Gruyter, Berlin, 2012, σσ. 161-177. 15. «Η κούκλα-αυτόματο στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία: λογοτεχνικό παράδειγμα και υπερβατικό σχήμα» στο Βελιώτη Μαρία (επιμ.), Κουκλοθέατρο, το θέατρο της εμψύχωσης. Πειραματισμοί με άψυχους πρωταγωνιστές, Αθήνα, Αιγόκερως, 2013, σσ. 15-32. 16. «Το κείμενο και οι εκδόσεις του» στο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Η βεντέτα, Αθήνα, Ροές, 2013, σσ. 141-153. 17. «Το μαύρο χιούμορ της Ζιζέλ Πράσσινος» στο Δια-κείμενα τχ. 15 (Χιούμορ και Λογοτεχνία), Ετήσια έκδοση Εργαστηρίου Συγκριτικής Γραμματολογίας του Α.Π.Θ., σσ. 61-73, http://diakeimena.frl.auth.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=75&itemid=84, Δεκ. 2013. 18. «Ταυτότητα και πολυγλωσσία στη Σουλτάνα Σκιά της Ασιά Τζεμπάρ» στο Γαλλοφωνία και Πολυπολιτισμικότητα (επιμ. Δ. Φίλιας, Α. Βλαβιανού, Μ. Βελιώτη, Χρ. Οικονομοπούλου), Αθήνα, εκδόσεις Γρηγόρη, 2013, σσ. 124-135. 15
19. «Gisèle Prassinos: la mémoire de l'enfance, la pluralité des cultures et la porosité des identités», Actes du Colloque International Médiation et réception dans l espace culturel franco-hellénique, Université d Athènes, Faculté des Lettres, 13-15 décembre 2013 (υπό έκδοση). 20. «Gisèle Prassinos: l'adolescente cruelle et les métissages de l écriture et du corps», in Bruera Franca & Cathy Margaillan (ed.), Le Troisième sexe de l avantgarde, Paris, Classiques Garnier, pp. 14 (υπό έκδοση 2015). 21. «Η πρόσληψη της γαλλικής πεζογραφίας μέσα από τον ελληνικό περιοδικό τύπο του 19ου αιώνα: η περίπτωση του Εμίλ Ζολά», Πρακτικά Ε Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών της Ευρωπαικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 2-5 Οκτ. 2014 (υπό ηλεκτρονική έκδοση 2015). ΙΙ. Επίμετρα-εισαγωγές 1. «Εισαγωγή» στο βιβλίο του Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα Η σειρήνα και άλλα διηγήματα, Αθήνα, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1993, σσ. 7-36. [Γραμματολογική προσέγγιση και παρουσίαση των τεσσάρων ετερογενών κειμένων που απαρτίζουν το παρόν βιβλίο τα οποία εκδόθηκαν το 1961 στην Ιταλία με το γενικό τίτλο Διηγήματα. Ανάδειξη της σπουδαιότητας του αυτοβιογραφικού κειμένου Αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας στη σύλληψη και συγγραφή του Γατόπαρδου. Ανάλυση της αφηγηματικής δομής του διηγήματος Η σειρήνα, της πολυμορφίας του γλωσσικού ύφους του, της διαλεκτικής ανάμεσα στο ρεαλιστικό μέρος και τη φανταστική ιστορία και της διαφοροποίησης του από τις άλλες σειρήνες της λογοτεχνίας (Άντερσεν, Μπαρίλι, Ίψεν, Φόρστερ, Λα Μοτ Φουκέ)]. 2. «Επίμετρο» στο βιβλίο Η σειρήνα και άλλα διηγήματα του Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Αθήνα, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1993, σσ. 194-235. [Περιλαμβάνει α) εκτενή βιογραφία του συγγραφέα αφηγηματικού χαρακτήρα β) την εισαγωγή του E.M. Forster που προτάθηκε στην αγγλική έκδοση με τίτλο Two stories and a memory γ) κρίσεις για το συγγραφέα και το έργο του όπου παρατίθενται αποσπάσματα κριτικών και λογοτεχνών όπως ο L. Aragon, ο L. Sciascia, o E. Montale, o Vittorini, η Simonetta Salvestroni, o Andrea Vitello, o Carlo Bò δ) πλήρη εργογραφία και ε) επιλογή ιταλικής βιβλιογραφίας χωρισμένης σε α) κριτικές μελέτες-μονογραφίες και β) δημοσιεύματα σε περιοδικά και εφημερίδες]. 3. «Εισαγωγή» στο βιβλίο του Ίταλο Καλβίνο, Έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία, Αθήνα, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1995, σσ. 11-22. [Παρουσίαση του Καλβίνο ως δοκιμιογράφου και λάτρη της επιστήμης και της φιλοσοφίας και βαθύ γνώστη πολλών λογοτεχνιών. Ανάδειξη της κοσμοθεωρίας του συγγραφέα και διανοούμενου μέσα από τα μέσα από τα πέντε μαθήματα-διαλέξεις που έγραψε για το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και δεν πρόλαβε να παρουσιάσει αφού πέθανε την παραμονή της αναχώρησής του. Από τις Έξι Προτάσεις για την επόμενη χιλιετία με τα εμβληματικά κεφάλαια της Ελαφρότητας, της Ταχύτητας, της Ακρίβειας, της Οπτικότητας και της Πολλαπλότητας από τη μια μετουσιώνονται οι επιστημονικές ανακαλύψεις σε θεωρητικό-ποιητικό λόγο και σκέψη και από την άλλη προβάλλει η λογοτεχνία ως ηθική ασπίδα ενάντια στη βαρβαρότητα και την παρακμή του κόσμου, ως γνωστικό εργαλείο για την ταξινόμηση της άμορφης μάζας της πραγματικότητας-χάους, ως περιοχή ευταξίας στη μη αναστρέψιμη πορεία αποσύνθεσης του σύμπαντος]. 4. «Επίμετρο» στα δοκίμια του Ίταλο Καλβίνο Έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία, Αθήνα, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 1995, σσ. 181-231. [Το εν λόγω επίμετρο περιλαμβάνει: α) σημειώσεις στα 4 δοκίμια του Καλβίνο, β) εκτενή βιογραφία χωρισμένη χρονολογικά, γ) εργογραφία, δ) βιβλιογραφία]. 5. «Εισαγωγή» στο βιβλίο του Φάουστο Μελόττι Γραμμές, Αθήνα, εκδόσεις Γαβριηλίδης, 1995, σσ. 7-13. [Με αφορμή τους αφορισμούς του γλύπτη Μελόττι, σκιαγραφείται το καλλιτεχνικό κλίμα της Ακαδημίας της Μπρεάρα και της Γκαλερί Il Milione, σημείο αναφοράς της ιταλικής πρωτοπορίας των astrattisti. Δίνονται επίσης πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά των έργων του καλλιτεχνη και για την ποιητική των κειμένων του]. 16
6. «Nasos Vaghenàs: Campo di Marte», Poesia, (Crocetti Editore), no. 80, Gennaio 1995, pp. 71-72. [Εξετάζεται το σύνολο της ποίησης του Νάσου Βαγενά και επισημαίνονται τα στοιχεία που τη συσχετίζουν ή τη διαφοροποιούν από το έργο των ποιητών της λεγόμενης γενιάς του 70 αλλά και τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους ποιητές beat και underground. Παρουσιάζονται τα ιστορικό-κοινωνικά χαρακτηριστικά της ποίησής του και αναλύονται τα εκφραστικά μέσα και οι εικόνες-σύμβολα των εξής ποιητικών συλλογών: α) Πεδίο του Άρεως β) Βιογραφία γ) Τα γόνατα της Ρωξάνης]. 7. «Πρόλογος» στο βιβλίο του Τζάννι Ροντάρι Η γόνδολα-φάντασμα, Αθήνα, εκδόσεις Πατάκη, 1998, σσ. 9-10. [Στο σύντομο αυτό πρόλογο δίνονται πληροφορίες ιστορικού χαρακτήρα για τη Γαληνοτάτη του 1600 και τους δόγηδες αλλά και για την Commedia dell Arte και τα πρόσωπα του εν λόγω μυθιστορήματος, όπως η Κολομπίνα, ο Πανταλόνε, η Πουλτσινέλλα, κ.ά]. 8. «Εισαγωγή» στο μυθιστόρημα Ο Γατόπαρδος του Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Αθήνα, εκδόσεις Bell (Λογοτεχνική Βιβλιοθήκη), 1999, σσ. 7-14. [Παρουσίαση του οικογενειακού χρονικού της παρακμής των Λαμπεντούζα και γενικότερα της τάξης των ευγενών Σικελών αλλά και της σπουδαιότητας της νέας ανερχόμενης κοινωνικής τάξης των αστών-parvenus μετά το 1860. Ανάδειξη των προοδευτικών ιδεολογικών απόψεων του συγγραφέα για την ανεπιτυχή εξέλιξη της Ένωσης της νήσου με την ηπειρωτική Ιταλία και για τον μη επαναστατικό χαρακτήρα του σικελικού κινήματος και μετουσίωσή τους σε αφηγηματική ύλη και συγκαλυμμένες αναφορές. Σκιαγράφηση των θεματικών αξόνων ανάλυσης του μυθιστορήματος. Επιλογή βιβλιοκρισιών: α) Σταυρούλα Παπασπύρου, Ο Γατόπαρδος ξαναχτυπάει, Κυριακάτικη, 14.11.99 β) Κ. Κωτιά, Κατάδυση στις μνήμες της παιδικής ηλικίας, Η Αυγή, 18.11.99 γ) Τάσος Γουδέλης, Εικόνες από μία πτώση, Ελευθεροτυπία (Βιβλιοθήκη), 29.10.99 δ) Αγγελική Παπαδοπούλου, Ο πρίγκιπας πεθαίνει, Το Βήμα, 31.10.99 ε) Μαριάννα Τζιάντζη, Ο Γατόπαρδος και οι ύαινες, Πριν, 5.3.2000 στ) Γιώργος Κορδομενίδης, Γοητευτικό χρονικό μιας μεταβατικής εποχής, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 26.11.2000]. 9. «Επίμετρο» στο: Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Ο Γατόπαρδος, Αθήνα, εκδόσεις Bell (Λογοτεχνική Βιβλιοθήκη), 1999, σσ. 353-398. [Το επίμετρο αυτό περιλαμβάνει: α) σύντομη βιογραφία του συγγραφέα, β) την εισαγωγή του Giorgio Bassani στην πρώτη ιταλική έκδοση του Γατόπαρδου το 1958, γ) το κείμενο Η Γέννηση του Γατόπαρδου της S. Salvestroni, δ) ένα κείμενο του E. Montale για το Γατόπαρδο, ε) κρίσεις για το συγγραφέα και το έργο του με αποσπάσματα των Giuseppe Paolo Samonà, Leone Piccioni, Luigi Russo, Vincenzo Consolo, Gioacchino Tomasi Lanza, Alessandra di Lampedusa, κ.ά]. 10. «Εισαγωγή» στο βιβλίο του Κάρλο Λουκαρέλλι Εν λευκώ, Αθήνα, Κέδρος, 2003, σσ. 9-13. 11. «Επίμετρο» στο: Κάρλο Λουκαρέλλι Εν λευκώ, Αθήνα, Κέδρος, 2003, σσ. 167-199. 12. «Εισαγωγή» στο: Κάρλο Λουκαρέλλι Το μπουρδέλο της οδού Όκε, Αθήνα, Κέδρος 2003, σσ. 9-12. 13. «Επίμετρο» στο: Ασσιά Τζεμπάρ Σουλτάνα σκιά, Κέδρος, Αθήνα 2006, σσ. 255-293. 14. «Επίμετρο» στο: Ίταλο Σβέβο Σύντομο Αισθηματικό ταξίδι, Αθήνα, Κασταλία 2007, σσ. 173-226. [Το εν λόγω επίμετρο περιλαμβάνει: α) εκτενή «βιογραφία» του συγγραφέα (σσ. 173-196), β) «Κρίσεις για το συγγραφέα και το έργο του» με κείμενα των Silvio Benco, Benjamin Crémieux, Eugenio Montale και Sergio Solmi (σσ. 197-212), γ) Εργογραφία και Επιλογή κριτικής βιβλιογραφίας (σσ. 213-226)]. 17
ΙΙΙ. Άρθρα σε λογοτεχνικά και επιστημονικά περιοδικά 1. «Αναγνώσεις», Το Δέντρο, τχ. 75-76, Ιανουάριος-Μάρτιος 1993, σσ. 150-154. [Στα κείμενα αυτά γίνεται κριτική παρουσίαση συγγραφέων και στοχαστών της ευρωπαϊκής αλλά και παγκόσμιας λογοτεχνίας και σχολιασμός σημαντικών έργων τους. Η προσέγγιση στηρίζεται σ ένα θεματικό άξονα ιστορικού, κοινωνικού και λογοτεχνικού περιεχομένου]. 2. «Αναγνώσεις», Το Δέντρο, τχ. 77-78, καλοκαίρι 1993, σσ. 135-139. 3. «Αναγνώσεις», Το Δέντρο, τχ. 83, καλοκαίρι 1994, σσ. 87-91. [Εφτά μικρά κείμενα με αναφορές σε θέματα κυρίως της σύγχρονης ιταλικής και γαλλικής λογοτεχνίας: α) Ένας ασυνήθιστος Λεβί-Στρως (Παρουσίαση του νέου βιβλίου του εθνολόγου Στρως Να κοιτάζεις, να ακούς, να διαβάζεις, στις εκδόσεις Plon) β) Η νύχτα της 5 ης Οκτωβρίου (Ο Πωλ Βαλερύ και η καταγραφή του μηχανισμού της νόησης) δ) Μία γλώσσα-εκατό Ιταλίες (Παρουσίαση του συνεδρίου Ο Βορράς, το Κέντρο και ο Νότος της γλώσσας και η συνύπαρξη γλώσσας και διαλέκτου σε Ιταλούς συγγραφείς, όπως ο Κλάουντιο Μάγκρις, ο Αντόνιο Ταμπούκι, ο Έντζο Σιτσιλιάνο) δ) ε) Οι φίλαθλοι επί σκηνής (Παρουσίαση του Νάνι Μπαλεστρίνι, σημαντικού εκπροσώπου της Ομάδας 63, και του νέου του βιβλίο Οι Μαινόμενοι) στ) Ο κόσμος και ο τέλος του (Το νέο μυθιστόρημα του Λουί Σεπουλβέντα, Ο κόσμος στο τέλος του κόσμου)]. 4. «Ο Καλβίνο και το παραμύθι», Η Λέξη, τχ. 118, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 1993, σσ. 646-647. [Η εισαγωγή αυτή παρέχει πληροφορίες για την έρευνα του Καλβίνο γύρω από τα ιταλικά λαικά παραμύθια και τη διασκευή του προφορικού υλικού που συνέλεξε σε γραπτό λόγο. Στη συνέχεια επικεντρώνεται στην ανάδειξη του παραμυθιού ως αφηγηματικού μοντέλου πολλών βιβλίων του Καλβίνο με συγκεκριμένες αναφορές στο Κάστρο των διασταυρωμένων ριζικών, στο Μονοπάτι των ιστών της αράχνης, στο Διαμελισμένο υποκόμη, στον Αναρριχώμενος βαρόνος. Στοιχεία-αποδείξεις της παρείσφρησης στοιχείων του παραμυθιού στο λογοτεχνικό σύμπαν του Καλβίνο είναι το παιχνίδι της συνδυαστικότητας και της πολυμορφίας με βάση ένα περατό αριθμό στοιχείων και προσώπων, η οικονομία των εκφραστικών μέσων, η γραμμική και γοργή αφήγηση, η έννοια της μοίρας ως σύνολο γεγονότων και συγκρούσεων ανάμεσα στον άνθρωπο και τον εξωτερικό κόσμο]. 5. «Αναγνώσεις», Το Δέντρο, τχ. 86-87, Μάρτιος-Απρίλιος 1995, σσ. 104-108. [Έξι κείμενα με λογοτεχνικές και πολιτιστικές πληροφορίες από το χώρο του βιβλίου και της τέχνης, μεταξύ των οποίων Η πρωτεύουσα του απόλυτου κακού (Παρουσίαση του ημιτελούς και ανέκδοτου έργου μέχρι το 1995 του Ζαν Ζενέ, Το κάτεργο)]. 6. «Nasos Vaghenàs: Campo di Marte», Poesia, (Crocetti Editore), no. 80, Gennaio 1995, pp. 71-72. 7. Gisèle Prassinos, Une quête de l identité à travers la Grèce, la France et l Italie, (Entretien avec Maria Spiridopoulou), Δια-κείμενα, τχ. 9, Ετήσια έκδοση Εργαστηρίου Συγκριτικής Γραμματολογίας του Α.Π.Θ., 2007, σσ. 191-198. IV. Μεταφράσεις βιβλίων 1. Τζ. Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Η σειρήνα και τα άλλα διηγήματα, Αθήνα, Αλεξάνδρεια 1993, σσ. 235. 2. Φάουστο Μελόττι, Γραμμές, Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1995, σσ. 130. 3. Ίταλο Καλβίνο, Έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995, σσ. 235. 4. Τζάνι Ροντάρι, Η γόνδολα-φάντασμα, Αθήνα, Πατάκης,1998. 5. Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Ο Γατόπαρδος του, Αθήνα, εκδόσεις Bell (Λογοτεχνική Βιβλιοθήκη), 1999, σσ. 352 (συμπεριλαμβανομένων 153 σχολίων). 6. Σουζάνα Ταμάρο, Μικέλε ο Τροφαντόκαρδος, Αθήνα, Πατάκης, 2000, σσ. 159. 7. Έρρι ντε Λούκα, Τρία άλογα, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2002, σσ. 142. 8. Κάρλο Λουκαρέλι, Εν λευκώ, Αθήνα, Κέδρος, 2003, σσ. 199. 9. Κάρλο Λουκαρέλι, Ένα μουντό καλοκαίρι, Αθήνα, Κέδρος, 2003, σσ. 157. 18
10. Τζ. Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Ο Γατόπαρδος, Αθήνα, Bell (Λογοτεχνική Βιβλιοθήκη), 1999, σσ. 398, (νέα αναθεωρημένη έκδοση, 2004). 11. Ορνέλα Βόρψι, Η χώρα όπου ποτέ δεν πεθαίνεις, Πλέθρον, Αθήνα 2006, σσ.145. 12. Ασσιά Τζεμπάρ, Σουλτάνα σκιά, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα Ιούνιος 2006, σσ. 295. 13. Τζίνο Στράντα, Πράσινοι παπαγάλοι, Αθήνα, Καλέντης, 2006, σσ. 200. 14. Ίταλο Σβέβο, Σύντομο αισθηματικό ταξίδι, Κασταλία, Αθήνα, Οκτώβρης 2007, σσ. 203. 15. Χριστιάνα Παπαζήση, Το ταξίδι και η εξορία στον κινηματογράφο του Θόδωρου Αγγελόπουλου, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2007, σσ. 79. 16. Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Σεραφίτα, Αθήνα, Printa, 2012, σσ. 288. 17. Ίταλο Καλβίνο, Τα Αμερικάνικα Μαθήματα: έξι προτάσεις για τη νέα χιλιετία, Αθήνα, Καστανιώτης, σσ. 220 (αναθεωρημένη μετάφραση), 2013. V. Μεταφράσεις ποιημάτων, πεζογραφημάτων, δοκιμίων 1. Cesare Pavese, «Ο αφρός των κυμάτων», Υπόστεγο [Καβάλας] τχ. 6, καλοκαίρι 1992, σσ. 41-42. [Μετάφραση πεζού κειμένου από τη συλλογή Dialoghi con Leucò, Torino, Einaudi, 1991]. 2. Σλαβένκα Ντράκουλιτς, «Το Εξπρές των Βαλκανίων», Το Δέντρο, τχ. 73-74, Χριστούγεννα 1992, σσ. 154-160. [Μετάφραση πεζού κειμένου από τα ιταλικά σε συνεργασία με τον Ευριπίδη Γαραντούδη]. 3. «Πέντε επιστολές του Ίταλο Καλβίνο: Αυτοπροσωπογραφία ενός νεαρού καλλιτέχνη», Το Δέντρο, τχ. 75-76, Ιαν.-Μάρτιος 1993, σσ. 36-48. [Μετάφραση πεζών κειμένων με μικρό προλογικό σημείωμα και σχόλια]. 4. Jorge-Luis Borges, «Η ανθρωπότητα είναι αθάνατη», Η Λέξη, τχ. 113, Γενάρης- Φλεβάρης 1993, σσ. 16-19. [Μετέφρασα από τα ιταλικά μία συνέντευξη του Μπόρχες όπου θίγονται τα βασικά θέματα της σχέσης του με τη λογοτεχνία και την ποίηση αλλά και η σημασία του Δάντη και του Βιργίλιου στο έργο του. Προτάσσω ένα μικρό προλογικό σημείωμα με τους βασικούς άξονες της κοσμοθεωρίας του]. 5. Italo Calvino, «Η λαϊκή παράδοση στα παραμύθια», Η Λέξη, τχ. 118, Νοέμβριος- Δεκέμβριος 1993, σσ. 648-651. [Μετάφραση του δοκιμίου La tradizione popolare nelle fiabe, από τον τόμο Sulla fiaba, Torino, Einaudi, 1988, σσ. 109-128]. 6. Massimo Peri, Δοκίμια αφηγηματολογίας, Eπιμέλεια Σ.N. Φιλιππίδης, Hράκλειο, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Kρήτης 1994. [Μετάφραση από τα γαλλικά τις 2 από τις 4 μελέτες του τόμου: α) «Ένα νεοελληνικό ξαναγράψιμο της Νανά του Ζολά» (Sur un re-writing néogrec de Nana) σσ. 99-118 και β) «Άμεσος λόγος ή αυτόματος μονόλογος» (Discours immédiat ou monologue autonome?), σσ. 139-157]. 7. Alberto Savinio, «Πείνα στην Αθήνα», Το Δέντρο, τχ. 81, Νοέμβριος 1993 - Μάρτιος 1994, σσ. 131-134. 8. Susanna Misiano, «Notices», Ο Giorgio de Chirico και ο ελληνικός μύθος, Κατάλογος Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Umberto Allemandi & C., 1995, σσ. 213-233. [Μετέφρασα από τα ιταλικά στα γαλλικά όλα τα κριτικά και βιβλιογραφικά σημειώματα των 25 ζωγραφικών έργων και των 22 σχεδίων του Giorgio De Chirico]. 9. «Campo di Marte», Poesia, Milano, Crocetti Editore, no. 80, Gennaio 1995, σσ.73-76. [Μετέφρασα από τα ελληνικά στα ιταλικά 17 ποιήματα του Νάσου Βαγενά: Η παρτίδα, Τα δέντρα, Fragmenta, Πεδίο του Άρεως, Ωδή Ι, ΙΙ, VΙΙ, ΧIV, ΧV, ΧVΙΙΙ, Επιθαλάμιο, Σονέτο, Καθαρές κουρτίνες, Παραλία Βουλιαγμένης, Η γέννηση της Αφροδίτης, Ίνκας, Το άλφα και το ωμέγα, Ο Λόρδος Μπάυρον στο Ρέθυμνο, Ωδή. Τα ποιήματα αυτά έχουν επιλεγεί από τις ποιητικές συλλογές Πεδίο του Άρεως, Τα γόνατα της Ρωξάνης και Περιπλάνηση ενός μη ταξιδιώτη]. 19