ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΠΣΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ ΕΛΘΕ, ΠΝΕΥΜΑ ΑΓΙΟ, ΘΕΡΑΠΕΥΣΕ ΚΑΙ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΕ ΜΑΣ Ο Χριστός μας καλεί να γίνουμε κοινότητες συμφιλίωσης και θεραπείας Αθήνα, Ελλάδα, 9-16 Μαΐου 2005 PLEN 10 Μαΐου Όχι για Σχολιασμό Έγγραφο Αρ. 2 Εναρκτήρια Σχόλια Αιδ. Δρ. Samuel Kobia Γενικός Γραμματέας Του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών Εισαγωγή Πρώτα επιθυμώ να απευθύνω τις βαθιές ευχαριστίες μου καθώς και αυτές του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών στην Εκκλησία της Ελλάδος, όπως επίσης και στις εκκλησίες της Ελλάδος, για την πρόσκλησή τους να φιλοξενήσουν το πρώτο ιεραποστολικό συνέδριο της νέας χιλιετίας στην Αθήνα, όπου ο απόστολος Παύλος διακήρυξε με τόλμη το Ευαγγέλιο, δείχνοντας ταυτοχρόνως τον σεβασμό του για τον πολιτισμό των Αθηνών και τις παραδόσεις που τηρούν με ευλάβεια οι Έλληνες. Βρίσκομαι επίσης στην ευχάριστη θέση να ευχαριστήσω όλους εσάς που ακολουθήσατε τα βήματα του αποστόλου Παύλου, ερχόμενοι να συμμετάσχετε σ αυτή την εκδήλωση. Ήρθατε από πολλούς τόπους και αντιπροσωπεύετε την πλούσια διαφορετικότητα που εορτάστηκε την Πεντηκοστή. Αρκετοί από εσάς είστε καλά εξοικειωμένοι με τα συνέδρια και τις συναθροίσεις του ΠΣΕ. Αισθάνομαι χαρά που σας βλέπω εδώ ξανά ανάμεσα στα όμορφα περίχωρα του Αγίου Ανδρέα. Από την άλλη μεριά, για άλλους, η συνάντηση αυτή ίσως να αποτελεί την πρώτη ευκαιρία να σμίξουν με αδελφούς και αδελφές που προέρχονται από μια τέτοια ευρεία ποικιλία χωρών σε μια εκδήλωση του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών. Ιδιαίτερα, θέλω να σας καλωσορίσω! Η παρουσία σας εμπλουτίζει την αδελφότητά μας, και 1
είμαι ενθουσιασμένος που θα μάθω πώς ο Θεός εργάζεται στη ζωή σας και στις κοινότητές σας. Κατά την δεύτερη αποστολική του περιοδεία, ο απόστολος Παύλος ήρθε στην Αθήνα, όπου συγκεντρωθήκαμε εμείς σήμερα, από την Θεσσαλονίκη δια μέσου της Βέροιας, διασχίζοντας κατά μήκος τα παράλια του Αιγαίου. Τα πανιά του πλοίου που τον μετέφεραν γέμιζαν από την αύρα του πελάγους, όμοια προς αυτήν που αισθανόμαστε σήμερα, η οποία έπνεε πάνω από την ίδια τούτη θάλασσα. Είθε αυτή η γνώση να μας εμπνέει όσο συνεχίζουμε το Χριστιανικό ταξίδι, και είθε η οικουμενική ναυς να κινείται με την πνοή του Πνεύματος. Θεραπεία και συμφιλίωση στη σύγχρονη συνάφεια Η Ιεραποστολή και ο ευαγγελισμός έχουν να κάνουν με την κλήση και την μεταστροφή. Στη δική μας παγκόσμια συνάφεια, θα ήθελα να προτείνω να συγκεντρωθούμε σε μια τριπλή μεταστροφή της σκέψης μας και της στάσης μας. Πρώτον, καλούμαστε να ξανασκεφτούμε τις θέσεις μας όσον αφορά στη γεωγραφία της ιεραποστολής. Είναι πολύ καλά γνωστό ότι το δημογραφικό κέντρο της Χριστιανοσύνης μετατοπίστηκε σταθερά από τον Βορρά προς τον Νότο. Στα μέσα του πρώτου αιώνα, το κέντρο αυτό ήταν στην Ιερουσαλήμ ή κοντά σ αυτήν. Τον δεύτερο αιώνα μετατοπίστηκε στην Ευρώπη, όπου παρέμεινε επί μακρόν. Αλλά τώρα, οι στατιστικολόγοι εντοπίζουν το κέντρο βάρους της Χριστιανοσύνης κοντά στο Timbuktu, στην έρημο της Σαχάρας, και συνεχίζει να μετακινείται προς τα Νότια. Η Αφρική μετατοπίσθηκε από την περιφέρεια στο κέντρο της εκκλησιαστικής συνείδησης. Το όραμά μας πρέπει να υποστεί μια αντίστοιχη μεταστροφή, εάν θέλουμε να παρακολουθήσουμε το σημερινό έργο του Θεού στον κόσμο. Δεύτερον, καλούμαστε να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η αλλαγή της παγκόσμιας δυναμικής δεν είναι αποκλειστικά και μόνο γεωγραφική, αλλά κουβαλά μαζί της συνέπειες πνευματικές, ηθικές, θεολογικές, ιεραποστολικές. Μορφές έκφρασης της πίστης μας που αναπτύχθηκαν από τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό δεν είναι κανονιστικές. Για παράδειγμα, η Πεντηκοστιανή και η χαρισματική πνευματικότητα ανθούν τώρα τόσο στον Νότο όσο και στον Βορρά. Η ζωή των Χριστιανικών κοινοτήτων στο Νότο δεν καθορίζεται αναγκαστικά από ιδέες οι οποίες είναι κληρονομιά του Μεγάλου Σχίσματος της Ευρώπης του 11 ου αιώνα, ούτε από αυτές της Μεταρρύθμισης του 16 ου αιώνα. Είμαστε λοιπόν ανοιχτοί σε ιεραποστολή από κατευθύνσεις που δεν προσδοκούσαμε, που γεννήθηκαν από αδελφούς και αδελφές, οι οποίοι έλαβαν τα δώρα του Πνεύματος, τα οποία ποτέ δεν μονοπωλήθηκαν από Ευρωπαίους ή Βορειο- Αμερικανούς μεσάζοντες; Όλοι μας επίσης γνωρίζουμε καλά ότι ιεραποστολές με απροσδόκητη προέλευση, ακόμη κι αν παρέχουν συχνά θεραπεία, χαρά και παρηγοριά, μπορούν επίσης να δημιουργήσουν εντάσεις και διχασμούς μεταξύ των εκκλησιών. Ελπίδα μου είναι ότι το συνέδριο αυτό θα ενθαρρύνει έναν ευρύ διάλογο Χριστιανικής μαρτυρίας, που θα γίνει από κοινού με συμμετέχοντες από διάφορες παραδόσεις. Τρίτον, καθώς επιδιώκουμε να ξεπεράσουμε τις εντάσεις μεταξύ Βορρά και Νότου, πρέπει ακόμη να μεταστραφούμε προς μια νέα αντίληψη περί ενότητας, που συνδέει την Ανατολή και την Δύση. Η Αθήνα είναι μια από τη πιο τιμημένες πόλεις του ανατολικού Χριστιανισμού, και το συνέδριό μας έχει λάβει το δώρο ενός 2
σταυρού από τις εκκλησίες της Ιερουσαλήμ ως δείγμα αδελφοσύνης και αλληλεγγύης. Καθώς ενημερωνόμαστε για νέες φανερώσεις του Πνεύματος σε ασυνήθιστες περιοχές του κόσμου, δεν πρέπει να μείνουμε αμέτοχοι της αλήθειας, της παράδοσης και της θεολογίας των ιστορικών κοινοτήτων, οι οποίες υπηρέτησαν πιστά τον Θεό για 2000 χρόνια. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών άρχισε να εμβαθύνει την συναδελφοσύνη του με έναν διάλογο σχετικά με την έννοια της ορθόδοξης συμμετοχής στο ΠΣΕ, και ελπίζουμε να συνεχίσουμε αυτή την πορεία θεραπείας και συμφιλίωσης, καθώς εξετάζουμε τα ιεραποστολικά ζητήματα υπό το φως της ανανέωσης των εκκλησιαστικών μας σχέσεων. Θεραπεία, συμφιλίωση και ειρήνη Η κλήση στην ιεραποστολή απαιτεί από εμάς να κοιτάζουμε πέρα από τις δικές μας κοινότητες για χάρη ολόκληρου του κόσμου. Την εβδομάδα αυτήν έχουμε την ευκαιρία να αναλογισθούμε τι σημαίνει θεραπεία και συμφιλίωση μέσα στη συνάφεια του γύρω μας κόσμου. Ο λαϊκός κόσμος, όπως και η εκκλησία, δεν είναι ξένος σε διαιρέσεις. Μερικοί ηγέτες του κόσμου φαίνονται πεπειραμένοι στο να χειραγωγούν θρησκευτικές ταυτότητες για στενές εθνικιστικές και οικονομικές σκοπιμότητες. Αναφέρομαι στον ρατσισμό που υποκινείται από θρησκευτικά κίνητρα, τους πολιτισμικούς πολέμους και την σύγκρουση των πολιτισμών. Οι πολιτικοί δεν είναι οι μόνοι υπαίτιοι υπάρχουν πάρα πολλοί υπέρμαχοι συγκεκριμένων θρησκειών, οι οποίοι εσκεμμένα υποβαθμίζουν τους ανθρώπους διαφόρων πίστεων και ενθαρρύνουν επιθετικές συμπεριφορές προς αυτούς. Αυτού του είδους η «πολιτική των ταυτοτήτων» προετοιμάζει το έδαφος για την σπορά σπερμάτων συγκρούσεων, κοινωνικής αναταραχής και πολέμου. Συναντιόμαστε στο μέσο της πρώτης Δεκαετίας του ΠΣΕ για την Υπερνίκηση της Βίας, μια πρωτοβουλία των εκκλησιών και των οικουμενικών τους εταίρων για τη διδασκαλία των οδών που οδηγούν στην ειρήνη. Ενθαρρύνω αυτό το ιεραποστολικό συνέδριο που έχει ως κεντρικό θέμα τη θεραπεία και την συμφιλίωση να προβάλλει την ειρήνη και τη μη βία ως ευαγγελικές εντολές. Μέσω του Χριστού, ο Θεός αποκαλύπτεται ως θεραπευτής που προσφέρει συμφιλίωση και συγχώρεση ως δώρο της καθαρής χάριτος. Καλούμαστε να μαθητεύσουμε στον δρόμο του Χριστού: «αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν». Δυστυχώς αυτό παραμένει ένα ανεκπλήρωτο μήνυμα, ανεξαρτήτως της οπτικής μας γωνίας. Οι κοινότητες που είναι πιστές στον Χριστό καλούνται να καταστήσουν σαφές ότι η ταυτότητά τους εξασφαλίζει το έδαφος για τη συνεργασία, τον διάλογο και τον σεβασμό, καθώς ο Χριστός μας διαβεβαιώνει ότι οι ειρηνοποιοί είναι αυτοί που θα ευλογηθούν. Εάν η ανθρωπότητα πρόκειται να ζήσει περισσότερο ειρηνικά σε έναν πιο δίκαιο κόσμο, η Χριστιανοσύνη όπως και άλλες θρησκείες πρέπει να αναγγείλουν την άρνησή τους να χρησιμοποιηθούν ως πιόνια στην πολιτική σκακιέρα. Έτσι ίσως να ήρθε ο καιρός για εξομολόγηση και μετάνοια. Αυτό είναι ένα ιεραποστολικό συνέδριο. Η «ιεραποστολή» κουβαλά βαριές ιστορικές αποσκευές, και έχει παίξει έναν ρόλο στην καλλιέργεια της διαίρεσης και διαμάχης μεταξύ λαών, και ακόμη και μεταξύ εκκλησιαστικών οικογενειών. Ας αναγνωρίσουμε ότι συχνά υπάρχει ένα ρίσκο του μη σεβασμού των άλλων και των παραδόσεών τους, όταν κανείς παρακινείται έντονα να προαγάγει και να υπερασπίσει ένα σημαντικό λόγο και 3
μήνυμα. Υπήρξαν καιροί κατά τους οποίους εμείς οι Χριστιανοί αποδειχθήκαμε αναίσθητοι προς τους άλλους και, το χειρότερο, τόσο μέσα στις εκκλησίες όσο και έξω από αυτές. Ειλικρινά λυπούμαστε γι αυτό. Αλλά και όταν οι Χριστιανοί εργάζονται με τις καλύτερες προθέσεις, η προφητική διάσταση του ευαγγελίου είναι πιθανόν να προκαλέσει επιθέσεις και ύβρεις. Καλούμαστε να γίνουμε πρεσβευτές του Χριστού, όπως λέει ο Παύλος, και ορισμένες φορές ένας πρεσβευτής χρειάζεται να διαδώσει ένα ουσιαστικό μήνυμα, παρά το γεγονός ότι αυτό δεν θα είναι αρεστό στο λαό. Ενώ αυτό είναι αληθές, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε ότι το μήνυμα που φέρουμε είναι απολύτως μήνυμα αγάπης και όχι καταδίκης. Η Ιεραποστολή ως Συμφιλίωση και Θεραπεία Το θέμα του συνεδρίου μας είναι ιδιαίτερα ευρύ: «Ελθέ, Πνεύμα Άγιο, θεράπευσε και συμφιλίωσέ μας! Ο Χριστός μας καλεί να γίνουμε κοινότητες συμφιλίωσης και θεραπείας». Ορισμένοι παρατηρητές έχουν ιδεί αυτό σαν δυο διαφορετικά θέματα, αλλά η οικουμενική κίνηση διακρίνει μια βαθύτερη ενότητα στη διαφορετικότητά της. «Ελθέ, Πνεύμα Άγιο, θεράπευσε και συμφιλίωσε». Αυτή είναι μια προσευχή αντιπροσωπευτική μιας πνευματικότητας, βασισμένης στην εμπειρία του Θεού ως θεραπευτού και ως πηγής ενότητας. Σε αυτήν την προσευχή, εκφράζουμε την πίστη μας και παρακαλούμε το Άγιο Πνεύμα να φανερώσει την παρουσία του Τριαδικού Θεού μέσα στη ζωή του συνεδρίου μας, και σε όλες τις πράξεις και τις δραστηριότητές μας. Το «Ο Χριστός μας καλεί να γίνουμε κοινότητες συμφιλίωσης και θεραπείας», είναι μια ταπεινή άσκηση στην εκκλησιολογία. Μας καλεί να αρχίσουμε καθορίζοντας το είδος της Εκκλησίας που χρειάζεται ο κόσμος μας: μια Εκκλησία που φέρει την μαρτυρία του ευαγγελίου με λόγους και πράξεις. Μια εκκλησία που είναι ζωντανή στην λατρεία και στη διδασκαλία. Μια Εκκλησία που ανοίγει τις θύρες της στους ξένους. Μια Εκκλησία που δεσμεύεται με εκείνους που υποφέρουν και με εκείνους που αγωνίζονται για δικαιοσύνη και ειρήνη. Μια Εκκλησία που παρέχει υπηρεσίες σε όλους όσους βρίσκονται σε ανάγκη. Μια Εκκλησία που είναι πιστη. Στο ΠΣΕ, μελετούμε επίσης ένα άλλο θέμα, μια άλλη προσευχή. Τον ερχόμενο Φεβρουάριο, η ένατη Συνέλευση του ΠΣΕ θα λάβει χώρα στο Porto Alegre της Βραζιλίας, για να εξετάσει το θέμα «Θεέ, με την χάρη σου, μεταμόρφωσε τον κόσμο!» Αυτή είναι μια παρέμβαση που βρίσκεται στην καρδιά της θεολογίας της ιεραποστολής μας. Με την μια ή με την άλλη μορφή, αυτό υπήρξε πάντοτε το θέμα, η προσευχή της Εκκλησίας του Χριστού στην ιεραποστολή: «Θεέ, με την χάρη σου, μεταμόρφωσε τον κόσμο!». Γνωρίζουμε ότι είναι δυνατόν για μας να γίνουμε ό,τι κληθήκαμε να είμαστε - η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία - μόνο διαμέσου της χάριτος του τριαδικού Θεού. Πιστεύουμε ότι με τη δύναμη του Λόγου του Θεού και του Πνεύματος, η δημιουργία μπορεί να σωθεί και να ανακαινισθεί. Θεραπεύοντάς μας ως πρόσωπα δημιουργημένα κατ εικόνα Θεού, συμφιλιώνοντάς μας ως κοινότητες, το Άγιο Πνεύμα μας οικοδομεί «εν αγάπη», μεταμορφώνοντάς μας σε σώμα Χριστού, ούτως ώστε να μπορέσουμε να παίξουμε τον ρόλο τον οποίο ο 4
Θεός μας ανέθεσε για την θεραπεία, την συμφιλίωση, την μεταμόρφωση όλων των ανθρώπων, και όλης της δημιουργίας. Ήρθαμε στην Αθήνα, όπως έκανε και ο απόστολος Παύλος, βέβαιοι για την παρουσία και την καθοδήγηση του Πνεύματος. Και έτσι έχουμε το θάρρος να προσευχηθούμε: «Ελθέ, Πνεύμα Άγιο, θεράπευσέ και συμφιλίωσέ μας!... Θεέ, με την χάρη σου, μεταμόρφωσε τον κόσμο!» Και είθε ο Παντοδύναμος Θεός, ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, να είναι μαζί μας, τώρα και πάντα. Αμήν. 5