Του χρόνου καλύτερα! Τον Οκτώβριο του 2008 και του 2009 τα μέλη του Ομίλου και το κοινό της Θεσσαλονίκης είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν καταξιωμένους επιστήμονες να αναπτύσσουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα αστρονομικά θέματα, κατά τη διάρκεια εκδηλώσεων που διοργανώθηκαν στο πλαίσιο των αντίστοιχων Δημητρίων. Δυστυχώς φέτος η οικονομική κρίση μας στέρησε τη δυνατότητα να χαρούμε κάτι παρόμοιο, κάτι που αναμενόταν με ανυπομονησία από όλους μας. Το μέλος μας, Δρ Αστροφυσικής Μάρκος Τριχάς (μέχρι πρότινος στο Imperial College Astrophysics και σήμερα στο Harvard Smithsonian Center for Astrophysics), έκανε και πάλι μια άψογη επιλογή ομιλητών, που θα έδιναν διαλέξεις σχετικά με τις μυστηριώδεις Μελανές Οπές (τις γνωστές Μαύρες Τρύπες ). Όλο το πρώτο επτάμηνο του έτους αναλώθηκε στο να εξασφαλιστεί (με την ουσιαστική συνδρομή και του Καθηγητή κ. Γιάννη Σειραδάκη) η διοργάνωση μιας εκδήλωσης αντάξιας και ακόμη καλύτερης από τις 2 προηγούμενες. Είχαν κληθεί να μιλήσουν, εκτός από τον ίδιο τον κ. Τριχά, οι Prof. Steve Rawlings από την Οξφόρδη, Dr Paul Green και Dr Martin Elvis από το Harvard-Smithsonian, Prof. Andrew Fabian από το Cambridge, ο Επίκουρος Καθ/της του Α.Π.Θ. Νίκος Στεργιούλας, ο Δρ Αντώνης Γεωργακάκης από το Αστεροσκοπείο Αθηνών (πιθανώς ο κατάλογος να ήταν και μεγαλύτερος). Δυστυχώς οι περικοπές που αναγκάσθηκε ο Δήμος Θεσσαλονίκης να κάνει στο πρόγραμμα των Δημητρίων, δεν επέτρεψαν την υλοποίηση της ιδέας. Παρά την απογοήτευσή μας, οφείλουμε να είμαστε ευγνώμονες απέναντι στον θεσμό των Δημητρίων. Οι υπεύθυνοι του Δήμου μας εμπιστεύθηκαν και έδωσαν την ευκαιρία στον Όμιλο να συμμετάσχει ως συνδιοργανωτής σε εκδηλώσεις αυτού του μεγέθους. Το Σωματείο μας και τα μέλη του, απέδειξαν ότι μπορούν να τις στηρίζουν και να συμβάλλουν στην επιτυχία τους. Αυτό αποτελεί εγγύηση ότι ο Όμιλός μας είναι άξιος της εμπιστοσύνης των αρμόδιων φορέων και ότι, σε συνεργασία με αυτούς, θα είναι σε θέση να επανέλθει, αμέσως μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες, φέρνοντας τον κόσμο που αγαπά την Αστρονομία κοντά σε διακεκριμένους εκπροσώπους της επιστημονικής κοινότητας, στο πλαίσιο οργανωμένων πολυήμερων συναντήσεων. Στο μεταξύ, επιδίωξή μας θα είναι να κάνουμε ότι περνάει από το χέρι μας για να αναπληρώσουμε το κενό με μεμονωμένες εκδηλώσεις, που θα γίνονται όποτε μας δίνεται η σχετική δυνατότητα. Συνεστίαση για τα 13 χρόνια του ΟΦΑ Σας προσκαλούμε την Παρασκευή 26 Νοεμβρίου 2010 στις 9 μμ., στο κέντρο «Πόρτο Άκρη» στην παραλία της Περαίας, για να γιορτάσουμε όλοι μαζί τα 13 χρόνια του ΟΦΑ. Προσκλήσεις μπορείτε να προμηθευτείτε από τα γραφεία μας στην τιμή των 20 ανά άτομο (φαγητό και ποτό). Σεμινάρια και Προβολές στον Όμιλο Όπως και κάθε χρόνο, έτσι και φέτος ξεκίνησε ο νέος κύκλος σεμιναρίων και διαλέξεων στα γραφεία του Ομίλου μας. Πριν το εναρκτήριο κουδούνι, προηγήθηκε ένα ακόμα αστροπάρτυ στην παραλία της Θεσσαλονίκης (λεπτομέρειες σε άλλη στήλη). Αν και σε γενικές γραμμές διατηρήθηκε ο γενικός κορμός των περσινών παρουσιάσεων, τόσο η θεματολογία όσο και 1 οι εισηγητές έχουν εμπλουτιστεί, στην προσπάθεια μας να καλύψουμε όσο το δυνατόν πιο ευρεία γκάμα θεμάτων. Ταυτόχρονα, προγραμματίζουμε μια σειρά σεμιναρίων με πιο εξειδικευμένα θέματα σχετικά με τα τηλεσκόπια και την αστροφωτογραφία, τα οποία θα ανακοινωθούν προσεχώς. Αναλυτικά το πρόγραμμα των σεμιναρίων και των διαλέξεων μέχρι τις γιορτές των Χριστουγέννων έχει ως ακολούθως: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ΤΙΤΛΟΣ Σύμπαν και Αστρονομία - Εισαγωγική παρουσίαση για τα σεμινάρια του Ο.Φ.Α. Αντώνης Ίτσιος Ηλιακό Σύστημα - Δημιουργία, Γενικά χαρακτηριστικά, Πλανητικές Τροχιές Κώστας Καλυμαφτσής Γνωριμία με τον νυχτερινό ουρανό Γιώργος Μποκοβός Η Μυθολογία των Αστερισμών Δημόκριτος Τσουκάπας Ηλιακό Σύστημα - Οι πλανήτες αναλυτικότερα Πολυχρόνης Καραγκιοζίδης Σελήνη και Γη - Θέσεις, Κινήσεις, Εκλείψεις Αντώνης Ίτσιος Έρευνα για εξωηλιακούς πλανήτες Αδριανός Γολέμης, Παναγιώτης Τσιρίκογλου Εντυπώσεις από την Ολική Έκλειψη Ηλίου της 11/7/10 Γ. Σειραδάκης, Κ. Εμμανουηλίδης, Δ. Σωφρονίδου Πλανήτης Γη Σπυρίδων Παυλίδης, Κώστας Βουδούρης Ουρανογραφία - Χάρτες του Ουρανού - Συστήματα Συντεταγμένων Μάρκος Ασπρίδης Σελήνη - Μορφολογία, χαρακτηριστικά Κώστας Καλυμαφτσής Μικρά σώματα του Ηλιακού Συστήματος (Κομήτες, Αστεροειδείς, Μετεωρίτες) Κώστας Θεοδωρίδης Διάλεξη: Ημερολόγιο και εορτολόγιο, επιστήμη, ιστορία, παράδοση Πολυχρόνης Καραγκιοζίδης ΗΜ/ΝΙΑ 25/9/10 2/10/10 9/10/10 16/10/10 23/10/10 30/10/10 6/11/10 13/11/10 20/11/10 27/11/10 4/12/10 11/12/10 18/12/10 Παρακαλείστε να επιβεβαιώνετε την συμμετοχή σας μία ή δύο μέρες πριν τα σεμινάρια με ένα τηλέφωνο στο 2310 423-133 (απογευματινές ώρες) Ώρες σεμιναρίων: Σάββατο απόγευμα 6:00-8:00 στα γραφεία μας Στα σεμινάρια γίνεται χρήση Slides, ταινιών, χαρτών και δίνονται και σημειώσεις.
Υπάρχει ένα συμβολικό ποσό επιβάρυνσης 5 ανά σεμινάριο, για κάλυψη των εξόδων. Στο τέλος της χρονιάς, θα δίνεται πιστοποιητικό (τιμής ένεκεν) παρακολούθησης των σεμιναρίων. Σας ζητούμε εκ των προτέρων συγγνώμη για τυχόν μικρές αλλαγές που μπορεί να απαιτηθεί να γίνουν στο πρόγραμμα των σεμιναρίων, λόγω απρόβλεπτων προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν. Μπορείτε να ενημερώνεστε για τυχόν αλλαγές και από τη σελίδα μας στο διαδίκτυο. Προβολές αστρονομικών ντοκιμαντέρ Επιπλέον, κάθε Τετάρτη στις 19:15, θα προβάλλονται ταινίες αστρονομικού περιεχομένου στον πάνω όροφο των γραφείων μας, από την ταινιοθήκη του ομίλου (είσοδος ελεύθερη). Τα θέματα ανακοινώνονται στη σελίδα μας στο διαδίκτυο. ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ Όπως κάθε χρονιά, έτσι και το καλοκαίρι που πέρασε, τα μέλη μας συμμετείχαν σε πολλές εκδηλώσεις, είτε προσκεκλημένοι από διάφορους φορείς είτε με δική τους πρωτοβουλία. Ακολουθεί μια περιληπτική παρουσίαση τους κατά χρονολογική σειρά: Παρουσίαση στο 3 ο Γ.Ε.Λ. Γιαννιτσών Την Τρίτη 29 Ιουνίου 2010, στο πλαίσιο του Θερινού Σχολείου με τίτλο «Προηγμένες Έννοιες της Φυσικής», ο Πολυχρόνης Καραγκιοζίδης έκανε μια παρουσίαση στο 3ο Γ.Ε.Λ. Γιαννιτσών με θέμα «Ουρανογραφία - Εικονικό Πλανητάριο» και στη συνέχεια έγινε αστροπαρατήρηση με τηλεσκόπια του Ομίλου και των μαθητών του σχολείου. Βραδιά αστρονομίας στο Ροδολίβος Το Σάββατο 3 Ιουλίου 2010, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, καλεσμένοι από τον τοπικό Πολιτιστικό Σύλλογο, μέλη του ομίλου μας παραβρέθηκαν στο Ροδολίβος Σερρών για μια αστροβραδιά. Έχει γίνει παράδοση μάλλον, ο ουρανός να είναι γεμάτος σύννεφα κατά τη διάρκεια της ημέρας και το βράδυ να ανοίγει και να μας χαρίζει τις ομορφιές του. Έτσι και φέτος απολαύσαμε, εμείς και οι φίλοι που μας φιλοξένησαν, μια από τις καλύτερες και πιο καθαρές βραδιές του φετινού καλοκαιριού. Παρόντες τα μέλη της ομάδας παρατήρησης: Άρης Μπότας, Μαρία Κώνστα, Αντώνης Ίτσιος, Κώστας Καλυμαφτσής και Μάρκος Ασπρίδης. Ευχαριστούμε τον πολιτιστικό σύλλογο Ροδολίβους για την πρόσκληση και τη φιλοξενία τους στον πολύ όμορφο ξενώνα του Δημήτρη. (Κείμενο: Μάρκος Ασπρίδης) Παρατήρηση της Ολικής έκλειψης του Ήλιου Είναι γνωστό ότι ο Ο.Φ.Α. πάει παντού! Έτσι και φέτος το καλοκαίρι, μέλη του Ομίλου μας ταξίδεψαν στον Ειρηνικό και την Παταγονία για να απολαύσουν την ολική έκλειψη του Ήλιου. Ο Όμιλος μας οργανώνει το Νοέμβριο μια εκδήλωση όπου όσοι ταξίδεψαν θα μοιραστούν μαζί μας φωτογραφίες και εμπειρίες (δείτε το πρόγραμμα των σεμιναρίων για τη σχετική ημερομηνία). 2 Φωτογραφία της Ολικής Έκλειψης του Ήλιου από τα νησιά Cook (Κώστας Εμμανουηλίδης) Η ολική έκλειψη από το Νησί του Πάσχα (ομάδα Α.Π.Θ.) Συμμετοχή στο Astrocamping στη Θάσο Κάποιοι άλλοι πήγαν λίγο πιο κοντά. Μέλη του Ομίλου μας παρευρέθηκαν στο ετήσιο astrocamping στο Υψάριο της Θάσου (15-19 Ιουλίου 2010), την οργάνωση του οποίου είχε ο Σύλλογος Φίλων Αστρονομίας Ανατολικής Μακεδονίας. Σύμφωνα με το Θοδωρή Γιαουρτσή, που παραβρέθηκε στην εκδήλωση: «Στο αστροκάμπινγκ στην Θάσο, ήμουν με τον Άρη Μπότα, τον Καλλία Ιωαννίδη και τον Στέλιο Σγουρό. Περάσαμε πολύ καλά, η όλη εκδήλωση ήταν καλά οργανωμένη και είχε μεγάλη προσέλευση κόσμου, από άτομα που ήθελαν να μάθουν Φωτογραφία της γαλαξιακήςζώνης (Θάσος, Θ. Γιαουρτσής) και να δουν από τα τηλεσκόπια, αλλά και από άτομα με αστρονομικό εξοπλισμό. Πιστεύω του χρόνου θα έχει ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία». Βραδιά αστρονομίας στην ακτή Διονυσίου Η καθιερωμένη πλέον αστροβραδιά της Χαλκιδικής, πραγματοποιήθηκε για ακόμα μια χρονιά στην Παραλία Διονυσίου, το Σάββατο 24 Ιουλίου 2010. Οι ΑΣΤΡΟΒΡΑΔΙΕΣ όπως τις λέμε, και τις λένε οι ντόπιοι είχαν και φέτος τη δική τους ταυτότητα. Όποιος έχει παραβρεθεί σε κάποια αστροβραδιά, αυτά τα πέντε χρόνια ξέρει ότι η μουσική συνοδεύει την όλη οργάνωση και τη παρατήρηση. Μερικές φορές όμως η μουσική σταματάει. Και υπάρχει λόγος κάθε φορά.. Φέτος, η Θάλεια Τραϊανού μας έκανε μια πολύ ωραία παρουσίαση σχετικά με τα αστέρια και τους μύθους τους, μαγεύοντας τον κόσμο που παρακολουθούσε. Το θέατρο σκιών του Τηλέμαχου Αθανασιάδη, έδωσε μια παράσταση με θέμα Καραγκιόζης εναντίον Αστρολογίας σκορπίζοντας χαμόγελα στους μικρούς αστρονόμους και όχι μόνο. Μέλη του Ομίλου αλλά και φίλοι από διάφορα μέρη της Ελλάδας, έδωσαν και φέτος το παρών στην εκδήλωση του Ιουλίου. Με μεγάλη χαρά υποδεχτήκαμε επίσης τον κύριο Σειραδάκη, καθηγητή αστρονομίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, που μας έκανε την τιμή να μας επισκεφτεί, και επιπλέον να παραθέσει μια σύντομη (μη προγραμματισμένη) ομιλία σχετικά με την εμπειρία του στην ολική ηλιακή έκλειψη του 2010 στο νησί του Πάσχα, όπου ταξίδεψε. Τέλος θα ήθελα προσωπικά να ευχαριστήσω όλα τα παιδιά που ήρθαν να μας βοηθήσουν στις αστροβραδιές αυτά τα πέντε χρόνια,
από το 2006, τότε που με τον Σάββα Χανλαρίδη και τον Αργύρη Γκουτσούλια, στήσαμε τρία τηλεσκόπια στην πλατεία του χωριού για να τους δείξουμε τα αστέρια υπό τη συνοδεία μουσικής. Σας ευχαριστούμε για τη στήριξη σας και να είστε σίγουροι ότι θα προσπαθούμε να γινόμαστε συνεχώς καλύτεροι. Εξ άλλου, δεν είναι τυχαίο το ότι η πλειοψηφία όσων περνούσαν από το χώρο, την ώρα που στήναμε τα τηλεσκόπια, έλεγε: ά, ωραία ήρθαν πάλι τα τηλεσκόπια. (Κείμενο: Τηλέμαχος Αθανασιάδης) Παρουσίαση στα Γεωπονικά στη Νέα Καλλικράτεια Στις 24-7-2010, ημέρα Σάββατο, μετά από Πρόσκληση του Δ.Σ. του Οικισμού Γεωπόνων, μαζεύτηκαν στο θερινό αμφιθέατρο του Οικισμού των Γεωπόνων οι οικιστές, και όχι μόνο, για να παρακολουθήσουν τη σχετική ομιλία του Θ. Ορφανίδη με θέμα: "Εξωγήινη ζωή, διαγαλαξιακή επικοινωνία και εποικισμός του διαστήματος". Την ομιλία παρακολούθησαν περίπου 100 άτομα με μεγάλο ενδιαφέρον. Προβλήθηκε φωτογραφικό υλικό και ακολούθησε πλήθος ερωτήσεων σχετικών με το θέμα. Η ομιλία μαζί με τις ερωτήσεις κράτησαν περίπου 2 ώρες. Αίσθηση προκάλεσε η επιθυμία των οικιστών για να γίνει καινούρια παρουσίαση του χρόνου. Φέτος ήταν η τρίτη συνεχής χρονιά που παρουσιάζεται εκ μέρους του Ομίλου μας στον Οικισμό των Γεωπόνων ένα θέμα αστρονομικού ενδιαφέροντος. Πλέον έχει καθιερωθεί σαν θεσμός στη διάρκεια του καλοκαιριού. (Κείμενο: Θ. Ορφανίδης) Συμμετοχή στις εκδηλώσεις της Άνω Βροντούς Το Σάββατο 7 Αυγούστου 2010, μέλη του Ομίλου μας παρευρέθηκαν στην 4 η Αστροβραδιά στην Άνω Βροντού Σερρών. Η εκδήλωση ξεκίνησε με ομιλία του επίσημου προσκεκλημένου των διοργανωτών, που ήταν ο γνωστός σε όλους μας καθηγητής του Πανεπιστημίου John Hopkins των ΗΠΑ, συνεργάτης της NASA και Ακαδημαϊκός κ. Σταμάτης Κριμιζής. Ήταν ιδιαίτερη η χαρά μας να έχουμε την ευκαιρία να τιμήσουμε κι εμείς τον κ. Κριμιζή, χαρίζοντάς του ένα αναμνηστικό δώρο εκ μέρους του Ομίλου. Μετά το τέλος της διάλεξης, οι παριστάμενοι ξεναγήθηκαν στο νυχτερινό ουρανό, ακούγοντας τα μέλη μας να τους μιλούν για τους αστερισμούς και τις ομορφιές που κρύβει ο ουρανός και θαυμάζοντας την Αφροδίτη, τον Κρόνο, το Δία και άλλα ουράνια αντικείμενα μέσα από τα τηλεσκόπια των Καλλία Ιωαννίδη, Γιώργου Παπαφωτίου, Γιώργου Μουστάκα, Κώστα Θεοδωρίδη και Αντώνη Ίτσιου. Αστροπάρτυ στο κτήμα του Ταμείου Υγείας Υπαλλήλων ΑΤΕ στη Χαλκιδική Την Παρασκευή 13 Αυγούστου 2010, ο Γιώργος Μποκοβός και ο Αντώνης Κεκελέκης, με ένα τηλεσκόπιο και κιάλια, ξενάγησαν τους κατασκηνωτές (από 4 έως 74 ετών) στους πλανήτες, τα σμήνη και τα νεφελώματα του καλοκαιρινού ουρανού. Το ξεκίνημα στη νυχτερινή περιήγηση έγινε με ένα μικρό σεμινάριο Ουρανογραφίας. Το ενδιαφέρον ήταν αμείωτο. Μετά βίας διακόπηκε η παρατήρηση στις 2 το πρωί, μια και, κατασκηνωτές και φιλοξενούμενοι, έπρεπε να τιμήσουν τα σουβλάκια, τα μπιφτέκια και τις μπύρες που προσφέρθηκαν από τους πρώτους. Και του χρόνου! (Κείμενο: Αντώνης Κεκελέκης) Αστροπάρτυ στην Εράτυρα Κοζάνης Σε μια ακόμα αστροβραδιά, αυτή τη φορά στην Εράτυρα Κοζάνης, καλεσμένοι από τον Τοπικό Πολιτιστικό Σύλλογο, βρέθηκαν τα μέλη του ΟΦΑ στις 21 Αυγούστου. Η βραδιά ήταν για τους μικρούς μας φίλους και η εκδήλωση έγινε στο δημοτικό σχολείο του χωριού και περιελάμβανε μια ομιλία από τον Μάρκο Ασπρίδη και παρατήρηση της σελήνης και του Δία από τα τηλεσκόπια. Παρόντα τα μέλη του ΟΦΑ: Νικολέτα Τσιουμπανίκα, Μαρία Κώνστα, Ανδρέας Βοσινάκης, Κώστας Γιαννουλούδης, Θόδωρος Γιαουρτσής, Μάρκος Ασπρίδης. Ευχαριστούμε για την 3 πρόσκληση τον Πολιτιστικό Σύλλογο Εράτυρας και για την άψογη φιλοξενία την Εύη Πάτκου. Η εκδρομή μας στην Εράτυρα ολοκληρώθηκε με μια εκδρομή στην πανέμορφη Καστοριά. (Κείμενο: Μάρκος Ασπρίδης) Συμμετοχή στις εκδηλώσεις της Δορκάδας Το Σάββατο 28 Αυγούστου 2010, προσκεκλημένοι του Πολιτιστικού Συλλόγου Δορκάδας, χαρήκαμε το φεγγάρι, το Δία και άλλα αντικείμενα του ουρανού, μαζί με τους κατοίκους της περιοχής, που παρακολούθησαν με ενδιαφέρον και σχετική ομιλία/παρουσίαση. Παρόντες οι Θόδωρος Γιαουρτσής, Κώστας Θεοδωρίδης, Κώστας Εμμανουηλίδης και Αντώνης Ίτσιος, που δεν έχασαν την ευκαιρία να το ρίξουν στα σουβλάκια, αμέσως μόλις μυρίστηκαν ότι έφθασε η παραγγελία!! Συμμετοχή στις εκδηλώσεις του Λαγκαδά Τη Δευτέρα 30 Αυγούστου 2010, μέλη της ομάδας παρατήρησης, παραβρέθηκαν σε εκδήλωση που οργάνωσε η Ένωση Ελλήνων Φυσικών (παράρτημα κεντρικής Μακεδονίας) στην κεντρική πλατεία του Λαγκαδά. Με τα τηλεσκόπιά τους, ξενάγησαν όσους παραβρέθηκαν στην εκδήλωση στις ομορφιές του ουρανού. Παρόντες οι: Δημήτρης Αποστολίδης, Άρης Μπότας, Γιώργος Παπαφωτίου, Μαρία Κώνστα, Μάρκος Ασπρίδης. (Κείμενο: Μάρκος Ασπρίδης) Συμμετοχή στις εκδηλώσεις της Βαλκανικής Πλατείας στη Νεάπολη Την Τρίτη 31 Αυγούστου οι Μάρκος Ασπρίδης, Νίκος Χατζηκωνσταντίνου, Μαρία Κώνστα, Ανδρέας Βοσινάκης και Αντώνης Ίτσιος, έδωσαν σε όσους παρευρέθηκαν στις εορταστικές εκδηλώσεις τη δυνατότητα να δουν τον ουρανό με αλλιώτικο μάτι, μέσα από τα τηλεσκόπιά τους, που τους αποκάλυψαν εικόνες πλανητών, διπλών αστεριών, αστρικών σμηνών, που ήταν ορατά όσο το επέτρεψε ο καιρός. Αστροπάρτυ στην Παραλία της Θεσσαλονίκης Το Σάββατο 18 Σεπτεμβρίου 2010 και στα πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Νύχτας παρατήρησης της Σελήνης, πραγματοποιήθηκε αστροπάρτυ στην παραλία της Θεσσαλονίκης. Τα μέλη μας έστησαν τα τηλεσκόπια τους στο χώρο πίσω από το «Μακεδονία - Παλλάς» και έδωσαν την ευκαιρία σε πολλούς περαστικούς να κοιτάξουν τη Σελήνη και το Δία και να έρθουν σε μια πρώτη επαφή με το χόμπι μας. Συμμετοχή στο Αστροπάρτυ του «Νόησις» Μια εβδομάδα μετά το αστροπάρτυ στην παραλία, την Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου 2010, ο ΟΦΑ συμμετείχε για μια ακόμα χρονιά στο ετήσιο αστροπάρτυ του Νόησις (Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας). Παράλληλα με τις άλλες εκδηλώσεις του κέντρου και παρά τη συννεφιά της βραδιάς, οι επισκέπτες μπόρεσαν να δουν τη Σελήνη και το Δία μέσα από τα τηλεσκόπια των μελών μας.
Διάλεξη στο Νόησις Την Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου 2010, ο πρόεδρος του Ομίλου μας Α. Ίτσιος έδωσε μια διάλεξη στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας με θέμα: «Η κοινότητα των ερασιτεχνών στην υπηρεσία της Επιστήμης - Γνωριμία με την Ερασιτεχνική Αστρονομία - Γνωστά και άγνωστα πρόσωπά της». Η διάλεξη έγινε στα πλαίσια του κύκλου ομιλιών «Τα πρόσωπα της Επιστήμης», σε συνεργασία με το παράρτημα Κεντρικής Μακεδονίας της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών. 1 ο Πανελλήνιο Αστρονομικό Συνέδριο Φεστιβάλ Νεολαίας Στη πόλη του Βόλου διεξήχθη με μεγάλη επιτυχία το 1ο αστρονομικό συνέδριο/φεστιβάλ νεολαίας με θέμα "Η αστρονομία στην εκπαίδευση" στις 1 και 2 Οκτωβρίου 2010. Η έναρξη των ομιλιών έγινε από τον Διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου κ. Διονύση Σιμόπουλο και έπειτα ακολούθησαν ομιλίες νέων παιδιών, γεμάτες φρέσκες ιδέες και ενδιαφέρουσες προτάσεις για το ρόλο της Αστρονομίας στα σχολεία και όχι μόνο. Κύρια χαρακτηριστικά του συνεδρίου ήταν η πολύ καλή οργάνωση και το ευχάριστο κλίμα που οφειλόταν κατά κύριο λόγο στη συνεργασία και το μεράκι των μελών της Εταιρίας Αστρονομίας και Διαστήματος Βόλου. Το παρών έδωσε και ο Όμιλος Φίλων Αστρονομίας με τη συμμετοχή δύο μελών του, της υποφαινόμενης (με παρουσίαση αφίσας σχετικά με τη μυθολογία αστερισμών) και του Τηλέμαχου Αθανασιάδη (με εισήγηση σχετικά με το θέατρο σκιών και τον τρόπο που μπορούν να δοθούν εναύσματα σχετικά με την επιστήμη στους μαθητές). Η λήξη του συνεδρίου έγινε με μια ομιλία του καθηγητή αστρονομίας κ. Γιάννη Σειραδάκη και την απονομή των τιμητικών βραβείων και μεταλλίων στα παιδιά που συμμετείχαν και αρίστευσαν στον 15 ο Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό Αστρονομίας και Διαστημικής, καθώς και στην Διεθνή Ολυμπιάδα Αστρονομίας. Σύμφωνα με τη γνώμη όλων, η βράβευση των παιδιών ήταν μια από τις καλύτερες στιγμές του συνεδρίου καθώς γέμισε τις καρδιές μας με συγκίνηση και υπερηφάνεια. Θερμά συγχαρητήρια και πολλά μπράβο κέρδισε επάξια η Εταιρία, καθώς και ένα μεγάλο ευχαριστώ απ' όλους τους συμμετέχοντες και παρευρισκομένους για τις τόσο όμορφες στιγμές που περάσαμε. Ευχή όλων και επιθυμία να επαναληφθούν και στο μέλλον τέτοιες διοργανώσεις. Εις το επανιδείν λοιπόν... (Κείμενο: Θάλεια Τραϊανού) Ευχαριστίες Το Δ.Σ. αποδέχεται πρόταση του μέλους του Ο.Φ.Α. Γ.Παπαφωτίου να θέσει στη διάθεση του Ομίλου ταινιοθήκη αποτελούμενη από DVD επιστημονικής φαντασίας, προκειμένου να χρησιμοποιούνται για προβολές ή να δανείζονται στα μέλη. Η τελική επιλογή των ταινιών που θα περιληφθούν θα γίνει από τον Όμιλο και η διαχείρισή τους θα γίνεται από τον γραμματέα του Δ.Σ. Το Δ.Σ. ευχαριστεί τον κ. Παπαφωτίου θερμά για την προσφορά του. Θερμές ευχαριστίες σε όλους όσους συμμετείχαν στις εκδηλώσεις, εντός και κυρίως εκτός Θεσσαλονίκης και μάλιστα μέσα σε περίοδο διακοπών: Α. Βοσινάκη, Α. Κεκελέκη, Μ. Ασπρίδη, Α. Μπότα, Π. Βουλουβούτη, Δ. Αποστολίδη, Δ. Ζόγγα, Μ. Κώνστα, Θ. Τραϊανού, Κ. Μυρκοπούλου, Κ. Εμμανουηλίδη, Κ. Ιωαννίδη, Τ. Αθανασιάδη, Γ. Παπαφωτίου, Μ. Βελγάκη, Θ. Γιαουρτσή, Δ. Δαγόπουλο, Π. Καράβατο, Γ. Λαγονίδη, Π. Βλάχο, Α. Μενεξέ, Κ. Θεοδωρίδη, Σ. Κουκιόγλου, Α. Ζαφείρη, Θ. Μάττα, Ε. Πάτκου, Δ. Τσουκάπα, Κ. Κουντουρατζή, Ν. Τσιουμπανίκα, Π. Καραγκιοζίδη, Θ. Ορφανίδη, Γ. Μουστάκα, Κ. Γιαννουλούδη. 4 Τα νέα μέλη του Ομίλου Με μεγάλη μας χαρά καλωσορίζουμε τα νέα μέλη που γράφτηκαν στον Όμιλό μας: 527 Τζουβάρα Σοφία 528 Βελγάκης Μάνος 529 Παρτσενίδης Χρήστος 530 Ζόγγας Δημήτριος 531 Τσιριγώτης Δημήτριος 532 Ρέντζιου Εύα 533 Λαγονίδης Δημήτριος Μην ξεχνάτε να επισκέπτεστε την ιστοσελίδα μας www.ofa.gr για άμεση ενημέρωση γύρω από εκδηλώσεις και αστρονομικά φαινόμενα ΔΙΑΣΤΗΜΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ...ΨΥΧΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ του Αριστείδη Μπόττα (Πηγή: Space News,δημοσιεύσεις στις 19/7, 20/7, 29/9 και 10/10) Έναν μίνι-ανταγωνισμό που θυμίζει άλλες εποχές φαίνεται ότι θα ζήσουμε σε λίγα χρόνια μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Αυτή όμως φορά θα έχει άλλη μορφή. Πρόκειται για τον εμπορικό ανταγωνισμό δύο μεγάλων ντουέτων αμερικανικών και ρωσικών εταιριών αεροδιαστημικής, για το ποια θα κατασκευάσει πρώτη «Τουριστικό Ιδιωτικό Διαστημικό Σταθμό». Η ιδέα για την τουριστική αξιοποίηση του Διαστήματος είναι παλιά. Ήδη οι πρώτοι ζάπλουτοι τουρίστες έχουν τεθεί σε υποτροχιά και έχουν βιώσει την μοναδική εμπειρία της μικροβαρύτητας και της θέασης της Γης από ψηλά, ενώ 330 άτομα έχουν κλείσει θέση για να πετάξουν μετά από μερικούς μήνες με τo νέo διαστημόπλοιο που ετοιμάζει η αμερικάνικη εταιρία Virgin Galactic, το SpaceShip2. Όμως πλέον, εταιρίες των δύο μεγαλύτερων διαστημικών δυνάμεων, φαίνεται να σκέπτονται κάτι πιο εντυπωσιακό: την κατασκευή ενός «άλλου τύπου» Διαστημικού Σταθμού, στο οποίο θα μπορούν να μεταφέρονται και να ζουν όσοι τουρίστες το επιθυμούν, με την καταβολή φυσικά ενός παχυλού αντιτίμου. Πρόσφατα, δύο μεγάλες ρωσικές εταιρίες, η «μοσχοβίτικη» Orbital Technologies και η νο1 αεροδιαστημική εταιρία της χώρας, RSC Energia, ανακοίνωσαν τα από κοινού σχέδιά τους για την επίτευξη του παραπάνω στόχου. Ο νέος σταθμός θα μπορεί να φιλοξενεί μέχρι 7 άτομα, όχι απαραίτητα τουρίστες, αλλά και επιστήμονες και αστροναύτες. Η μεταφορά τους θα γίνεται με το διαστημόπλοιο Soyuz και οι προμήθειες στο σταθμό με τα μη επανδρωμένα διαστημικά οχήματα Progress. H πρώτη χρήση του αναμένεται να λάβει χώρα το 2016, ενώ ο Σταθμός θα βρίσκεται σε απόσταση 100 χλμ από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, τον οποίον υποτίθεται ότι θα εξυπηρετεί με την παροχή πληρωμάτων και προμηθειών όποτε κρίνεται σκόπιμο. Η ρωσική Διαστημική Εταιρία Roscosmos, εξέφρασε την ικανοποίησή της για το παραπάνω σχέδιο των δύο κολοσσιαίων αεροδιαστημικών εταιριών και πρόκειται φυσικά να το εκμεταλλευτεί. Οι Αμερικανοί από την άλλη που είναι οι μόνοι που έχουν ήδη στείλει τουρίστες στο Διάστημα, εδώ και καιρό οραματίζονται κάτι αντίστοιχο. Η μεγάλη εταιρία Bigelow Aerospace με έδρα το Λας Βέγκας ήδη ετοιμάζει το δικό της Τουριστικό Σταθμό, τον Orbital Space Complex. Μάλιστα, έχει ήδη τεστάρει «φουσκωτές κατοικίες» γι αυτόν, όσο και για μία μελλοντική βάση στον Άρη.
Το όλο εγχείρημα συνοδεύεται και από την κατασκευή μίας νέας κάψουλας μεταφοράς των επιβατών προς και από τον Σταθμό αυτό, όπως και τον ΔΔΣ. Την κατασκευή αυτή την έχει αναλάβει η Boeing και φαίνεται να υπερέχει τον αντίστοιχων προσπαθειών που έχουν γίνει από άλλες εταιρίες. Η κάψουλα «Crew Space Transportation-100» μπορεί να μεταφέρει για μικρές πτήσεις 7 άτομα και είναι συμβατή με πολλού τύπου πυραύλους. Οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι θα προλάβουν να τα έχουν όλα αυτά έτοιμα το 2015... Ο εμπορικός ανταγωνισμός μεταξύ των ιδιωτικών εταιριών μεταφέρεται λοιπόν και στο χώρο του Διαστήματος. Τεράστια ποσά διακυβεύονται και σε λίγα χρόνια, ο χώρος του Διαστήματος θα είναι καθοριστικός όχι μόνο για τα στρατηγικά πλεονεκτήματα που προσφέρει, αλλά και για τα οικονομικά. Θα αποτελέσει παράγοντα σημαντικής οικονομικής ισχύος και δεν είναι καθόλου τυχαίο, λοιπόν, ότι ένα μεγάλο μέρος της τεχνολογίας του Διαστήματος στρέφεται προς την κατεύθυνση του Διαστημικού Τουρισμού. Υπενθύμιση: Συγκέντρωση υλικού για το ενημερωτικό: Όσα από τα μέλη μας θα ήθελαν να δημοσιεύσουμε κάποιο άρθρο τους ή φωτογραφία σχετικό με το περιεχόμενο του ενημερωτικού στα επόμενα δελτία, ας αποστείλουν ηλεκτρονικά το θέμα που έχουν με μια μικρή περίληψη στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση (www.ofa.gr). Η έκταση των άρθρων δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις δύο σελίδες (μαζί με τις σχετικές φωτογραφίες / διαγράμματα). Λόγω περιορισμένου χώρου, μπορεί τα δημοσιευόμενα άρθρα να συντμηθούν από τη Συντακτική Επιτροπή. Η Συντακτική επιτροπή ευχαριστεί θερμά όλους όσους συνέβαλαν στο παρόν ενημερωτικό δελτίο, γράφοντας άρθρα ή στέλνοντας φωτογραφίες. ΟΙ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ (Όπως φαίνονται από τη Θεσσαλονίκη στο μέσο κάθε μήνα, ώρα 10 μμ) ΣΕ ΠΤΕΜΒΡΙΟΣ Ψηλά στο ζενίθ και λίγο προς τα δυτικά εξακολουθεί να φαίνεται το θερινό τρίγωνο: Βέγας Ντενέμπ Αλτάιρ, στους αστερισμούς της Λύρας, του Κύκνου και του Αετού. Στη δύση διακρίνεται ακόμα ο αστερισμός του Ηρακλή. Προς τα βορειοανατολικά έχει ήδη ανέβει αρκετά ψηλά ο αστερισμός της Κασσιόπης (διακρίνουμε το χαρακτηριστικό W) και λίγο χαμηλότερα ο αστερισμός του Περσέα. Πιο ανατολικά οι αστερισμοί του Πήγασου και της Ανδρομέδας. Από τα πλέον χαρακτηριστικά και εύκολα για παρατήρηση αντικείμενα είναι το διπλό σμήνος του Περσέα στον αστερισμό του Περσέα και ο γαλαξίας της Ανδρομέδας στον αστερισμό της Ανδρομέδας. ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ Το θερινό τρίγωνο εξακολουθεί να είναι ορατό χαμηλά προς τη δύση. Οι αστερισμοί της Κασσιόπης, του Περσέα, του Πήγασου και της Ανδρομέδας είναι πλέον αρκετά ψηλά και σε κατάλληλη θέση για παρατήρηση και άλλων αντικειμένων του βαθέως ουρανού, π.χ. αντικείμενα Messier στην Κασσιόπη ή γαλαξίες (με κατάλληλο εξοπλισμό σε σκοτεινό ουρανό) στον Πήγασο. Στα ανατολικά είναι ορατός ο αστερισμός του Ηνίοχου με το πιο λαμπρό αστέρι του την Αίγα (α Aur) και ο αστερισμός του Ταύρου με τον ερυθρό γίγαντα Αλντεμπαράν (α Τau). To περισσότερο γνωστό και ορατό με γυμνό μάτι αντικείμενο είναι το ανοιχτό σμήνος των Πλειάδων (η γνωστή Πούλια), στον αστερισμό του Ταύρου. 5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ Τον Νοέμβριο είναι ορατός στα ανατολικά ίσως ο ωραιότερος αστερισμός του ουρανού. Ο αστερισμός του Ωρίωνα, με ορατό και μέσα από την πόλη το ξίφος του «μεγάλου κυνηγού», το γνωστό νεφέλωμα του Ωρίωνα. Στα ανατολικά είναι επίσης ορατός και ο αστερισμός των Διδύμων με τα δύο πιο λαμπρά αστέρια του, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Σε όλη τη διάρκεια του φθινοπώρου είναι επίσης ορατός στα νοτιοανατολικά ο αστερισμός του Κήτους. ΠΛΑΝΗΤΕΣ Σε όλη τη διάρκεια του φθινόπωρου το πιο λαμπρό αντικείμενο του ουρανού είναι ο πλανήτης Δίας (με φαινόμενο μέγεθος από -2,5 έως -2,8). Περίπου μία μοίρα ανατολικά του Δία είναι ο πλανήτης Ουρανός (ορατός μόνο μέσα από τηλεσκόπιο). Κείμενο: Μάρκος Ασπρίδης Περιοδικός κομήτης 103P/Hartley 2 Ο κομήτης ανακαλύφθηκε από τον Malcolm Hartley το 1986, εξετάζοντας φωτογραφίες που πάρθηκαν με το τηλεσκόπιο Schmidt στο Αστεροσκοπείο Siding Spring στην Αυστραλία. Η διάμετρός του υπολογίζεται στα 1,2 χιλιόμετρα, η περίοδός του είναι 6,3 χρόνια και ανήκει στην οικογένεια κομητών του Δία, στην οποία ανήκουν κομήτες με περίοδο μικρότερη των 20 ετών. Στις αρχές του 20 ου αιώνα η περίοδος του ήταν μεγαλύτερη των 9 ετών, αλλά λόγω επανειλημμένων κοντινών διελεύσεων από τον Δία το 1947 και το 1971, μειώθηκε στο σημερινό μέγεθος. Στις 20 Οκτωβρίου 2010 θα φτάσει σε απόσταση 0,12 αστρονομικών μονάδων (18 εκατ. χλμ) από την Γη. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το περιήλιο του κομήτη που είναι οκτώ ημέρες μετά, στις 28 Οκτωβρίου, θα δώσει στον κομήτη λαμπρότητα που αναμένεται να φτάσει το 5 ο μέγεθος και θα είναι ορατός με κιάλια (ή ακόμη και με γυμνό μάτι) από σημεία με σκοτεινό ουρανό. Το 5 ο μέγεθος του κομήτη όμως δεν αντιστοιχεί πλήρως στο 5 ο μέγεθος ενός αστέρα, διότι ο κομήτης καταλαμβάνει μεγαλύτερη έκταση με αποτέλεσμα την πτώση της φωτεινότητας του. Στις 8 Οκτωβρίου ο κομήτης θα βρίσκεται κοντά στο Διπλό Σμήνος του Περσέα και στις 18 Οκτωβρίου περνάει κοντά από την Αίγα (α Ηνιόχου). Στις 4 Νοεμβρίου 2010 το διαστημόπλοιο EPOXI θα πλησιάσει τον κομήτη σε απόσταση 700 χιλιομέτρων. Το EPOXI είναι το ίδιο σκάφος (με την ονομασία Deep Impact) που μελέτησε τον κομήτη 9P/Tempel το 2005, εξαπολύοντας βολίδα που συγκρούστηκε με τον πυρήνα του. Κείμενο: Ανδρέας Βοσινάκης Φωτογραφία του Κομήτη Hartley 2 από τον Κώστα Θεοδωρίδη στις 8/10/2010
Αστρονομικό Ημερολόγιο 2010 Οκτώβριος 2010 Φάσεις Σελήνης: 1/10 Τελευταίο τέταρτο 7/10 Νέα Σελήνη 15/10 Πρώτο τέταρτο 23/10 Πανσέληνος 30/10 Τελευταίο τέταρτο Αστρονομικά Φαινόμενα: 3/10 Η Σελήνη 5 ο νότια της Φάτνης (Μ44) (ανατολή Σελήνης 24 ημερών 01:58 πμ) 11/10 Η Σελήνη 1,5 ο βόρεια του Αντάρη (λυκόφως, δύση Σελήνης 4 ημερών 21:13) 19/10 Η Σελήνη 7,5 ο βόρεια του Δία (μεσουράνηση Σελήνης 12 ημερών 22:55) 21-22/10 Βροχή διαττόντων Ωριωνίδες (16/10-27/10, μέγιστο 20 μετέωρα/ώρα τις πρωινές ώρες, Σελήνη 14 ημερών ορατή όλη νύχτα) 25/10 Η Σελήνη 4 ο νότια από τις Πλειάδες (ανατολή Σελήνης 17 ημερών 19:46) 28/10 Ο περιοδικός κομήτης 103P/Hartley 2 στο περιήλιο της τροχιά του (Δίδυμοι, εκτιμώμενο μέγεθος 5) 30/10 Η Σελήνη 8,5 ο βόρεια της Φάτνης (Μ44) (πρωί, ανατολή Σελήνης 21 ημερών 23:47 29/10) 31/10 Λήξη Θερινής Ώρας Οι θέσεις των Πλανητών Ερμής: Σε ανώτερη σύνοδο στις 17/10, στη συνέχεια κρυμμένος στο λυκόφως κατά τη δύση Αφροδίτη: Αθέατη όλο το μήνα, σε κατώτερη σύνοδο στις 29/10 Άρης: Πολύ χαμηλά στο δυτικό ουρανό κατά το λυκόφως Δίας: Ορατός κατά το μεγαλύτερο μέρος της νύχτας, μεσουρανεί 23:36 στο μέσο του μήνα (Υδροχόος, μέγεθος -2,8, διάμετρος 49 ) Κρόνος: Σε σύνοδο με τον Ήλιο στις 1/10, επιστρέφει στον πρωινό ουρανό της ανατολής στο τέλος του μήνα Νοέμβριος 2010 Φάσεις Σελήνης: 6/11 Νέα Σελήνη 13/11 Πρώτο τέταρτο 21/11 Πανσέληνος 28/11 Τελευταίο τέταρτο Αστρονομικά Φαινόμενα: 4/11 Η Σελήνη 8 ο νότια του Κρόνου (ανατολή Σελήνης 27 ημερών 04:51 πμ) 5/11 Μέγιστο βροχής διαττόντων νότιες Ταυρίδες (25/9-25/11, μέγιστο 5 διάττοντες/ώρα) 12/11 Μέγιστο βροχή διαττόντων βόρειες Ταυρίδες (25/9-25/11, μέγιστο 5 διάττοντες/ώρα) 16/11 Ο Δίας 7 ο νότια της Σελήνης (μεσουράνηση Σελήνης 10 ημερών 20:31) 17-18/11 Βροχή διαττόντων Λεοντίδες (15-20 Νοεμβρίου, μέγιστο 40 μετέωρα/ώρα, καλύτερα ορατά τις πρωινές ώρες, δύση Σελήνης 11 ημερών 03:56 πμ 18/11) 20/11 Ο Ερμής 1,5 ο νότια του Άρη (πολύ χαμηλά στο λυκόφως) 21/11 Η Σελήνη 2 ο νότια από τις Πλειάδες (μεσουράνηση Σελήνης 15 ημερών 00:22 πμ 22/11) 26/11 Η Σελήνη 5 ο νότια της Φάτνης (Μ44) (ανατολή Σελήνης 20 ημερών 21:50) Οι θέσεις των Πλανητών Ερμής: Χαμηλά στη δύση κατά το λυκόφως, δύει 45 λεπτά μετά τον Ήλιο στο μέσο του μήνα (μέγεθος -0,40) Αφροδίτη: Ορατή στον πρωινό ουρανό, ανατέλλει 05:13 πμ στο μέσο του μήνα (μέγεθος -4,5) Άρης: Χαμένος στο λυκόφως όλο το μήνα Δίας: Ορατός νοτιοανατολικά μετά τη δύση, μεσουρανεί 20:27 στο μέσο του μήνα (Υδροχόος, μέγεθος -2.6, διάμετρος 45 ) Κρόνος: Ορατός στον ανατολικό ουρανό της αυγής, ανατέλλει 03:51 πμ στο μέσο του μήνα (Παρθένος, μέγεθος 0,9, διάμετρος 16 ) Δεκέμβριος 2010 Φάσεις Σελήνης: 5/12 Νέα Σελήνη 13/12 Πρώτο τέταρτο 21/12 Πανσέληνος 28/12 Τελευταίο τέταρτο Αστρονομικά Φαινόμενα: 1/12 Ο Κρόνος 9,5 ο βόρεια της Σελήνης (ανατολή Σελήνης 25 ημερών 02:35 πμ) 2/12 Η Αφροδίτη 9,5 ο βόρεια της Σελήνης (ανατολή Σελήνης 26 ημερών 03:47 πμ) 7/12 Ο Ερμής 3,5 ο νότια της Σελήνης (λυκόφως, δύση Σελήνης 2 ημερών 18:39) 13/12 Ο Δίας 6,5 ο νότια της Σελήνης (δύση Σελήνης 7 ημερών 00:44 πμ 14/12) 13-14/12 Βροχή διαττόντων Διδυμίδες (7-16 Δεκεμβρίου, μέγιστο 60 μετέωρα/ώρα, το ακτινοβόλο σημείο πάνω από τον Κάστορα μεσουρανεί 02:30 πμ) 18/12 Η Σελήνη 4 ο νότια των Πλειάδων (μεσουράνηση Σελήνης 12 ημερών 22:12) 21/12 Ολική έκλειψη Σελήνης (Μη ορατή από Ελλάδα, ορατή από βορειοδυτική Ευρώπη, βόρεια Αμερική, βορειανατολική Ασία) 22/12 Χειμερινό Ηλιοστάσιο (Ο Ήλιος στον αστερισμό του Τοξότη) 29/12 Η Σελήνη 9 ο νότια του Κρόνου (ανατολή Σελήνης 23 ημερών 01:37 πμ) 31/12 Η Σελήνη 8,5 ο νότια της Αφροδίτης (ανατολή Σελήνης 25 ημερών 03:58 πμ) Οι θέσεις των Πλανητών Ερμής: Σε μέγιστη ανατολική αποχή στις 1/12, δύει 1 ώρα μετά τον Ήλιο (μέγεθος -0,4), σε κατώτερη σύνοδο στις 20/12 Αφροδίτη: Ορατή στον πρωινό ανατολικό ουρανό, ανατέλλει 04:01 πμ στο μέσο του μήνα (μέγεθος -4,6) Άρης: Πολύ κοντά στον Ήλιο, αθέατος όλο το μήνα Δίας: Ορατός στο νοτιοδυτικό βραδινό ουρανό, δύει 00:24 πμ στο μέσο του μήνα (Υδροχόος, μέγεθος -2,4, διάμετρος 41 ) Κρόνος: Ορατός νοτιοανατολικά το πρωί, ανατέλλει 02:06 πμ στο μέσο του μήνα (Παρθένος, μέγεθος 0,8, διάμετρος 17 ) Ο κομήτης 103P Hartley 2 από τον Θοδωρή Γιαουρτσή στις 8/10 6
Ο Ουρανός του Φθινοπώρου Ο χάρτης απεικονίζει τον ουρανό στα μέσα Σεπτεμβρίου μετά τα μεσάνυχτα, στα μέσα Οκτωβρίου γύρω στα μεσάνυχτα και στα μέσα Νοεμβρίου εννιά με δέκα το βράδυ (χειμερινή ώρα) Χρήση του Χάρτη: Κοιτώντας προς νότο, κρατήστε το χάρτη με το τμήμα που είναι σημειωμένος ο νότος ώστε η αντίστοιχη λέξη (ΝΟΤΟΣ) να είναι όρθια μπροστά σας. Κοιτώντας στον ουρανό, οι αστερισμοί που βρίσκονται ανάμεσα στο κάτω άκρο του χάρτη και στο κέντρο του, φαίνονται αντίστοιχα μεταξύ του ορίζοντα και του ζενίθ. Αντίστοιχα για τις άλλες διευθύνσεις, περιστρέψτε τον χάρτη ώστε η κατάλληλη λέξη να είναι όρθια όπως κοιτάτε. 7