ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2006 ΚΕΙΜΕΝΟ Έχει παρατηρηθεί ότι οι πέρα από τα κοινά µέτρα δηµιουργικοί άνθρωποι στον τοµέα του πνεύµατος έχουν σιδερένιαν αντοχή και µπορούν να εργάζονται σκληρά χωρίς να καταρρέουν από εξάντληση. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η παραγωγική τους ικανότητα, και ποσοτικά µόνο θεωρούµενη, ως όγκος καθηµερινής εργασίας σχεδόν χειρωνακτικής, προκαλεί κατάπληξη. [ ] Ανεξάρτητα από την ποιότητα, αυτή καθαυτή η ποσότητα της παραγωγής έχει κάτι το υπεράνθρωπο ξεπερνά κατά πολύ τις κοινές ανθρώπινες δυνάµεις. [ ] Οι οκνηροί και ανέµελοι είναι στην ιστορία του πνεύµατος σπάνιοι ο µεγάλος αριθµός αποτελείται από ακαταπόνητους δουλευτάδες. [ ] Η µεγάλη αντοχή του πνευµατικού δηµιουργού γεννιέται και συντηρείται, κατά κύριο λόγο, από την ψυχή του. Η φλογερή αγάπη προς το έργο του και η πίστη η αδιάσειστη στον προορισµό αυτού του έργου είναι οι µεγάλες πηγές της δύναµής του. Αυτές δεν τον αφήνουν (και στην περίπτωση ακόµη της κλονισµένης υγείας ) να λυγίσει. Ο άνθρωπος που αγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει, ζει όρθιος µε την ψυχή του. Αυτή τον διατηρεί ακµαίο, νέο, δροσερό. Και επειδή την αγάπη και την πίστη τη βρίσκει µόνο εκείνος που µε ορισµένη πνευµατική τοποθέτηση δίνει περιεχόµενο, πρόγραµµα, νόηµα στη ζωή του, και δικαίωση του µόχθου του θεωρεί την εκτέλεση αυτού του προγράµµατος (την «πλήρωση του νοήµατος» της ζωής), η πνευµατική τοποθέτηση είναι, σε τελευταίαν ανάλυση, το στοιχείο που τροφοδοτεί την αντοχή του δηµιουργού (απέναντι στη φθορά που φέρνει ο κάµατος, αλλά και απέναντι στους κλυδωνισµούς της ζωής, στο φυσικό και στον ηθικό «πόνο»). Ο κοινός άνθρωπος που δεν είναι κατά τον ίδιο τρόπο τοποθετηµένος, εύκολα εξαντλείται και καταρρέει όταν χτυπηθεί από ένα ανεπάντεχο δεινό ή όταν η υπέρµετρη δουλειά αρχίσει να φθείρει την υγεία του. Ο πνευµατικά τοποθετηµένος δηµιουργός δεν γκρεµίζεται εύκολα ούτε από τη νόσο, ούτε από τα γερατειά, ούτε από τις απογοητεύσεις και τα πένθη, τα ατυχήµατα της ζωής, και όπως ο πολυάσχολος και προκοµµένος άνθρωπος δεν «ευκαιρεί», καθώς λέµε, ν αρρωστήσει, έτσι κι αυτός, µε την προσήλωσή του στο νόηµα που έχει δώσει στη ζωή του, δεν «ευκαιρεί» ούτε τον κόπο να αισθανθεί ούτε τη φθορά και φτάνει στο τέρµα του βίου σαν τον αθλητή που πέφτει επιτέλους για να αναπαυθεί στη χαρά της νίκης. Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 1
[ ] Κατά βάθος πρόκειται για την πανίσχυρη ψυχική αντοχή ενός εκλεκτού ανθρώπου που σύµφωνα µε την πνευµατική του τοποθέτηση ξέρει να δίνει στα γεγονότα µια δική του σηµασία και να τα δαµάζει. (Ε. Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, Β έκδοση, Αθήνα 1980, σελ. 320, 321-322, 323) Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου που σας δόθηκε (70-90 λέξεις). Μονάδες 25 Β1. Να αναπτύξετε σε 70-80 λέξεις το περιεχόµενο του ακόλουθου αποσπάσµατος από το κείµενο : «Ο άνθρωπος που αγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει, ζει όρθιος µε την ψυχή του». Μονάδες 10 Β2. «Η µεγάλη αντοχή [...] στη χαρά της νίκης». Στη συγκεκριµένη παράγραφο να διερευνήσετε: α. Ποιον τρόπο πειθούς επιστρατεύει ο συγγραφέας; (Μονάδες 2) β. Ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί; Να αναφέρετε ένα παράδειγµα για κάθε περίπτωση. (Μονάδες 3) Μονάδες 5 Β3. Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις πιο κάτω λέξεις του κειµένου: ακαταπόνητους, ανεπάντεχο, υπέρµετρη, προσήλωση, δαµάζει. Μονάδες 5 Β4. Να αναφέρετε πέντε παραδείγµατα µεταφορικής χρήσης της γλώσσας από το κείµενο που σας έχει δοθεί. Μονάδες 5 Γ. Στο Πνευµατικό Κέντρο του ήµου σας πραγµατοποιείται εκδήλωση για παιδιά που προέρχονται από περιοχή της χώρας η οποία έχει πρόσφατα πληγεί από φυσική καταστροφή. Εκεί έχετε κληθεί ως εκπρόσωπος του σχολείου σας να απευθύνετε σύντοµη οµιλία. Τι θα αναφέρατε σχετικά µε την ψυχική δύναµη που απαιτείται για να αντιµετωπίσουν τα παιδιά αυτά µε αισιοδοξία το µέλλον τους; Με ποιους τρόπους, κατά τη γνώµη σας, θα µπορούσε η Πολιτεία να συµβάλει στην ανακούφισή τους; Η οµιλία σας δεν πρέπει να ξεπερνά τα 10 (500-600 λέξεις). Μονάδες 50 Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 2
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο συγγραφέας Ε. Παπανούτσος πραγµατεύεται τα χαρακτηριστικά του πνευµατικού ανθρώπου. Ο πνευµατικός άνθρωπος υπερβαίνει τα κοινά µέτρα και στον ποσοτικό και στον πνευµατικό τοµέα. Το ψυχικό του σθένος, η αγάπη και η αφοσίωση σε αυτά που κάνει του προσδίδουν νεανικό σφρίγος και σηµατοδοτούν τη ζωή του. Αποφεύγει τη φθοροποιό δύναµη που πλήττει το µέσο άνθρωπο και κατακτά την «ισόβια» υγεία, µε την άµυνά του απέναντι στις αρνητικές πτυχές της ζωής. Τερµατίζοντας το βίο του, αισθάνεται τη γοητεία της επικράτησης. Ελέγχει τη ζωή του και, εποµένως, επιτυγχάνει την ψυχική του ανάταση. Β.1. Είναι αναγκαίο ο άνθρωπος να αγαπά και να πιστεύει ό,τι και αν κάνει, για να µπορεί όχι µόνο να το υλοποιεί µε επιτυχία, αλλά κυρίως να εφοδιάζεται µε δυνάµεις που θα τον στηλώνουν και θα του παρέχουν τη δυνατότητα να αγωνίζεται διαρκώς, προκειµένου να βελτιώνει το επίπεδο της ζωής του. Επιπλέον, εφόσον το άτοµο χαρακτηρίζεται από συνέπεια λόγων και έργων, τόλµη και αποφαστικότητα, τότε οι πράξεις του εµπνέονται από τις ηθικές του αξίες και αισθάνεται δυνατός, µε αυτοπεποίθηση, ανωτερότητα. Τέλος, διευρύνονται οι δυνατότητές του να συνεισφέρει στην κοινωνική πρόοδο. Κατά συνέπεια, καλλιεργείται ο αυτοσεβασµός του και αυξάνεται η αυτοπεποίθησή του και, εποµένως, η διάθεσή του για ζωή. Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 3
Β.2. α) Ο συγγραφέας χρησιµοποιεί, κατά κύριο λόγο, ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική. Παρ όλα αυτά, αν και η εκφώνηση ζητάει µόνο έναν τρόπο πειθούς, µπορούµε να πούµε πως ο συγγραφέας χρησιµοποιεί και την επίκληση στο συναίσθηµα. β) Πιο συγκεκριµένα, χρησιµοποιεί ένα επιχείρηµα: Πρώτη προκείµενη: «Η φλογερή αγάπη δροσερό» εύτερη προκείµενη: «Και επειδή την αγάπη ηθικό πόνο» Συµπέρασµα: «Η µεγάλη αντοχή από την ψυχή του.» Επιπλέον, χρησιµοποιεί τεκµήρια, τα οποία είναι παραδείγµατα («Ο πνευµατικά τοποθετηµένος ατυχήµατα της ζωής») και γενικά αποδεκτές αλήθειες («Ο κοινός άνθρωπος να φθείρει την υγεία του.») Από την άλλη, διεγείρει το συναισθηµατικό κόσµο του αναγνώστη µε τη χρήση συγκινησιακά φορτισµένης γλώσσας (δικαίωση µόχθου, φλογερή αγάπη), τη µεταφορική χρήση του λόγου (δεν τον αφήνει να λυγίσει, γκρεµίζεται εύκολα από τη νόσο), και την αναφορά σχηµάτων λόγου (παροµοιώσεις «σαν αθλητής», µεταφορές «σιδερένια αντοχή»). Β.3. ακαταπόνητους: άοκνους, ακούραστους. αναπάντεχο: ξαφνικό, αιφνίδιο, απρόσµενο, απροσδόκητο. υπέρµετρη: υπερβολική. προσήλωση: αφοσίωση. δαµάζει: τιθασεύει, ελέγχει, νικάει, υποτάσσει. Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 4
Β.4. 1. σιδερένιαν αντοχή 2. φλογερή αγάπη 3. τον διατηρεί ακµαίο, νέο, δροσερό 4. κλυδωνισµούς της ζωής 5. να δίνει στα γεγονότα µια δική του σηµασία και να τα δαµάζει. Γ. Έκθεση Επικοινωνιακό πλαίσιο: Ύφος: σοβαρό, επίσηµο. Ρηµατικά πρόσωπα: α, γ ενικό, α, β, γ πληθυντικό. Προσφώνηση: Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι, Πρόλογος: Καλωσόρισµα στα παιδιά και έκφραση συναισθηµάτων συµπαράστασης. Σύντοµη αναφορά στα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν (απώλεια συγγενών, περιουσιών, διατάραξη κοινωνικής, οικονοµικής ζωής). Α ζητούµενο: Γιατί απαιτείται ψυχική δύναµη, ώστε να ξεπεραστούν τα προβλήµατα που δηµιουργήθηκαν από τη φυσική καταστροφή. Σε ατοµικό επίπεδο: επούλωση ψυχικών τραυµάτων και απόκτηση των αρετών που απαιτούνται για την οµαλή συνέχιση της ζωής τους (αισιοδοξία, εσωτερική ισορροπία, ψυχραιµία για την αποφυγή πανικού, αυτοπεποίθηση, θάρρος, πείσµα, υποµονή επιµονή για την υπέρβαση των προβληµάτων, αποβολή ηττοπάθειας και πίστη στις δυνατότητες του ανθρώπου να ξεπεράσει οποιαδήποτε δυσκολία, αυτοσεβασµός, µαχητικό πνεύµα, θέληση για ζωή). Σε κοινωνικό επίπεδο: ανάπτυξη αισθηµάτων αλληλεγγύης, αλτρουισµού, κοινωνικότητας, ικανότητας προσαρµογής, οµοψυχίας, αίσθηµα εµπιστοσύνης στο συνάνθρωπο. Μετάβαση: Είναι απαραίτητο τα παιδιά να κινητοποιήσουν τις προσωπικές τους δυνάµεις, προκειµένου να έχει αποτέλεσµα η οποιαδήποτε παρέµβαση της Πολιτείας. Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 5
Β ζητούµενο: Συµβολή της Πολιτείας. Υλική στήριξη, µέτρα οικονοµικής αρωγής, κοινωνική πρόνοια. Ψυχολογική υποστήριξη ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί. Παροχή δυνατότητας στέγασης σε παιδικά χωριά και σε ανάδοχες οικογένειες. Βοήθεια για την ένταξη στο νέο κοινωνικό περιβάλλον - συνέχιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Επίλογος: Ευχή για να ξεπεραστούν γρήγορα τα προβλήµατα και υπόσχεση ότι το σχολείο που εκπροσωπούµε θα συµµετέχει ενεργά στις προσπάθειες για την υποστήριξη των πληγέντων. Αποφώνηση: Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. Οι παραπάνω απαντήσεις είναι ενδεικτικές και σε καµία περίπτωση δεν είναι δεσµευτικές για τους µαθητές. Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 6