Η Patricia Cornwell και η ηρωίδα της: Μια αναδρομή στην πορεία τους Α ν ισχύει αυτό που λέει ο Χέμινγουεϊ, ότι η δύσκολη παιδική ηλικία είναι η καλύτερη εκπαίδευση για έναν συγγραφέα, τότε η σκληρή αφετηρία της Κόρνγουελ ήταν ιδανική. Η Patricia Cornwell (Πατρίτσια Κόρνγουελ) θεωρείται σήμερα η πιο σημαντική εκπρόσωπος της αστυνομικής λογοτεχνίας στις ΗΠΑ και είναι η πιο ακριβοπληρωμένη συγγραφέας στον κόσμο. Tο 1996 έλαβε από τον εκδοτικό οίκο Putnam είκοσι τέσσερα εκατομμύρια δολάρια για τα τρία επόμενα μυθιστορήματά της. Τα βιβλία της έχουν πουλήσει πάνω από εκατό εκατομμύρια αντίτυπα. Έχει γράψει δεκάδες βιβλία ως τώρα, από τα οποία τα περισσότερα είναι αστυνομικά μυθιστορήματα, με πρωταγωνίστρια τη δαιμόνια ιατροδικαστή δόκτορα Κέι Σκαρπέτα. Το πρώτο της μυθιστόρημα, το Postmortem (1990), είναι το μόνο έργο παγκοσμίως που κατόρθωσε να κερδίσει μέσα στην ίδια χρονιά πέντε λογοτεχνικά βραβεία (Edgar, John Creasey, Anthony, MacAvity και το γαλλικό Prix du Roman d Aventure). Έκτοτε κάθε βιβλίο της γίνεται παγκόσμια εκδοτική επιτυχία και έχει φανατικούς αναγνώστες. Όμως η λογοτεχνική καριέρα της Κόρνγουελ δεν περιορίζεται στη σειρά Κέι Σκαρπέτα. Το 2002 δημοσιεύει το βιβλίο Portrait of a Killer-Jack the Ripper: Case Closed, όπου υποστηρίζει ότι ο 395
396 P A T R I C I A C O R N W E L L Τζακ ο Αντεροβγάλτης ήταν ο Ουόλτερ Σίκετ, ένας γνωστός ζωγράφος της εποχής. Αγοράζει μάλιστα δεκάδες πίνακές του για να τους μελετήσει και υποστηρίζει ότι οι απεικονίσεις τους έχουν πολλές ομοιότητες με τους τόπους των εγκλημάτων. Έχει γράψει επίσης δύο βιβλία μαγειρικής Food to Die For: Secrets from Kay Scarpetta s Kitchen και το Scarpetta s Winter Table, ένα παιδικό βιβλίο Life s Little Fable και μια βιογραφία, το A Time for Remembering. Ruth, A Portrait: The Story of Ruth Bell Graham, όπου μιλάει για τη Ρουθ Γκράχαμ, τη γυναίκα που καθόρισε τη ζωή της. Η Πατρίτσια Κόρνγουελ γεννήθηκε στο Μαϊάμι το 1956 με το όνομα Πατρίτσια Κάρολ Ντάνιελς. Ο δικηγόρος πατέρας της εγκατέλειψε την οικογένειά του όταν η Πατρίτσια δεν ήταν ούτε πέντε ετών, και μάλιστα επέλεξε να το κάνει ανήμερα Χριστουγέννων. Η μητέρα της πήρε την Πατρίτσια και τα δυο αδέλφια της και μετακόμισε στη Βόρεια Καρολίνα, όπου υπέστη δύο σοβαρούς νευρικούς κλονισμούς. Η φροντίδα της μικρής Πατρίτσια δόθηκε σε μια ανάδοχη οικογένεια χριστιανών ιεραποστόλων που είχαν μόλις επιστρέψει από το Κονγκό. Αυτή, όπως λέει η ίδια η Κόρνγουελ, ήταν η χειρότερη περίοδος της ζωής της. Η ανάδοχη μητέρα της ήταν μια σκληρή σαδίστρια και η Πατρίτσια ζούσε καθημερινά τον τρόμο. Στα δεκαεννιά της χρόνια, και ενώ ήταν δεινή τενίστρια, κατέρρευσε σωματικά και ψυχικά. Παράτησε το σχολείο και έπεσε σε κατάθλιψη. Φαίνεται όμως ότι η ζωή τής χρωστούσε, γιατί αυτή ακριβώς την εποχή γνωρίζει τη Ρουθ Γκράχαμ, που όχι μόνο της στέκεται σαν τη μητέρα που ποτέ δεν είχε, αλλά είναι επίσης ο πρώτος άνθρωπος που την ενθαρρύνει να γράψει. Με τη βοήθειά της η εικοσάχρονη Πατρίτσια στήνεται στα πόδια της και αποφασίζει να φοιτήσει στο Κολέγιο Ντέιβιντσον. Εκεί γνωρίζει τον Τσαρλς Κόρνγουελ, καθηγητή της και κατά δεκαεπτά χρόνια μεγαλύτερό της, και τον παντρεύεται. Η Πατρίτσια Κάρολ Ντάνιελς γίνεται Πατρίτσια
POSTMORTEM 397 Κόρνγουελ. Με το όνομα αυτό γεννιέται και η καλλιτεχνική της περσόνα, γιατί τότε είναι που παίρνει την απόφαση να γίνει συγγραφέας. Και αυτό επειδή η ίδια πιστεύει ότι δεν είναι ικανή για τίποτα άλλο. Η μακριά διαδρομή της στον κόσμο της γραφής ξεκίνησε μάλλον χαμηλά, από μια υπαλληλική δουλειά στην εφημερίδα Charlotte Observer, όταν ήταν ακόμη τελειόφοιτη, και έγραφε το πρόγραμμα της τηλεόρασης. Επειδή ήταν μια δουλειά που δεν την ικανοποιούσε καθόλου, η Πατρίτσια έκανε διπλές βάρδιες και, αφού τελείωνε τα βαρετά της καθήκοντα, πήγαινε στην αίθουσα σύνταξης και έψαχνε για ειδήσεις με τις οποίες κανείς δεν ήθελε να ασχοληθεί. Για τον λόγο αυτό εκείνη την εποχή τής είχαν κολλήσει το παρατσούκλι Scoop, με τη διπλή έννοια: φτυάρι αλλά και δημοσιογραφική επιτυχία. «Ο καλύτερος τρόπος να μάθεις να γράφεις είναι να ασχολείσαι με ένα σωρό ανοησίες που να τις κάνεις να φαίνονται ενδιαφέρουσες» θα πει αργότερα εκείνη. Στη συνέχεια αρχίζει να ασχολείται με το αστυνομικό ρεπορτάζ. Αυτός είναι ένας από τους χώρους εκπαίδευσης της Πατρίτσια Κόρνγουελ. Στα είκοσι τρία της χρόνια είναι η πρώτη γυναίκα αστυνομική ρεπόρτερ της Observer και οι άντρες συνάδελφοί της την αντιμετωπίζουν με ειρωνεία και περιφρόνηση. Όμως η ζωή έχει προετοιμάσει την Κόρνγουελ για τα δύσκολα. Και εκείνη όχι μόνο δεν το βάζει κάτω, αλλά πηγαίνει στον τόπο του εγκλήματος και αρχίζει να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για το αίτιο και το αιτιατό του βίαιου εγκλήματος. Θέλει να μάθει τι γίνεται με το πτώμα, πού το πάνε, τι το κάνουν. Θέλει να μάθει την ιστορία που έχει να πει το πιο συναρπαστικό στοιχείο όλων: το ίδιο το θύμα. Όλο και περισσότερο τη συναρπάζουν «τα ιερογλυφικά της βίας», όπως λέει η ίδια χαρακτηριστικά.
398 P A T R I C I A C O R N W E L L Αυτό την οδηγεί στο επόμενο βήμα και θα είναι το στοιχείο που θα την κάνει να ξεχωρίσει ως συγγραφέας. Η Κόρνγουελ πλησιάζει την ιατροδικαστή Μαρσέλα Φιέρο και της ζητά μια περιήγηση στο νεκροτομείο. Έχοντας βάλει το πόδι της στην πόρτα, έχοντας εισχωρήσει, έστω και στο ελάχιστο, στον χώρο που την ενδιαφέρει, δεν πτοείται όταν η Φιέρο τής λέει ότι δεν επιτρέπεται να παρακολουθήσει μια νεκροτομή. Βρίσκει λοιπόν τον τρόπο να παρίσταται, προσφέροντας εθελοντικά τις υπηρεσίες της στην αστυνομία. Η συνειδητοποίηση ότι χρειάζεται κάτι διαφορετικό, κάτι στο οποίο οι αναγνώστες αστυνομικών μυθιστορημάτων δεν είναι συνηθισμένοι, την οδηγεί σε μια σταθερή εργασία στο νεκροτομείο. Επιμελείται το ιατρικό περιοδικό και επίσης εργάζεται στο τμήμα υπολογιστών ως προγραμματίστρια. Και τα βράδια, τα Σαββατοκύριακα, τις γιορτές στρώνεται στο γράψιμο. Πριν από το Postmortem, που είναι το πρώτο βιβλίο της αστυνομικής σειράς Κέι Σκαρπέτα, γράφει μέσα σε τρία χρόνια τρία θρίλερ τα οποία ποτέ δεν εκδίδονται. «Ευτυχώς» θα πει η ίδια. «Γιατί δεν ήταν καθόλου καλά. Θα με είχαν καταστρέψει». Και συνεχίζει: «Προσπαθούσα να μάθω να γράφω. Γιατί το γράψιμο είναι σαν τα αθλήματα. Πρέπει να προπονείσαι, να προπονείσαι, να προπονείσαι. Και έτσι ίσως κάποτε έρθει η μέρα που θα γίνεις καλός». Σιγά σιγά η Κόρνγουελ συνειδητοποιεί ότι τα μυθιστορήματα που γράφει είναι ένας τρόπος για να ξεφεύγει από την πραγματικότητα της δουλειάς της στο νεκροτομείο, από τις εικόνες των εγκλημάτων και κυρίως από τον πόνο και την απώλεια των παιδικών της χρόνων. Συνειδητοποιεί ότι «Για να είμαι δημιουργική πρέπει να αισθάνομαι αυτά που γράφω. Δεν είναι δυνατόν να βρίσκομαι στο νεκροτομείο με τα χέρια βουτηγμένα στα αίμα ως τους αγκώνες και να κλείνω έξω τα συναισθήματά μου. Αυτή η συνειδητοποίηση ήταν που γέννησε το Postmortem».
POSTMORTEM 399 Στο μεταξύ ο γάμος της Κόρνγουελ έχει διαλυθεί και εκείνη μένει πια μόνη στο Ρίτσμοντ, που το 1989 είναι η δεύτερη πόλη με την υψηλότερη εγκληματικότητα στις ΗΠΑ. Την εποχή αυτή δρα στην περιοχή ο κατά συρροή δολοφόνος Τίμοθι Σπένσερ, ο επονομαζόμενος Στραγγαλιστής του Σάουθσαϊντ, ο οποίος βάζει στόχο μοναχικές γυναίκες, μπαίνει στο σπίτι τους, τις βιάζει, τις βασανίζει και τις σκοτώνει. Χτυπά τέσσερις φορές ώσπου να τον συλλάβουν, βασιζόμενοι στο DNA που αφήνει στον τόπο του εγκλήματος. Η Κόρνγουελ, που ζει μόνη ύστερα από πολλά χρόνια, θυμάται τον τρόμο που ένιωθε εκείνη την εποχή και τον μεταφέρει στον κεντρικό χαρακτήρα της Σκαρπέτα. Και η Σκαρπέτα με τη σειρά της ταυτίζεται με το θύμα. Αυτό είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των βιβλίων της Πατρίτσια Κόρνγουελ. Η ίδια ισχυρίζεται ότι βάσει όλων αυτών των εμπειριών θα μπορούσε να σχεδιάσει το τέλειο έγκλημα. Αντ αυτού εμπνεύστηκε τη φιγούρα της Κέι Σκαρπέτα, κάτι σαν το alter ego της, γιατί έχει κάποια δικά της χαρακτηριστικά. Οι συνήθειες της Σκαρπέτα αλλάζουν ανάλογα με τις δικές της. Για παράδειγμα, από τότε που η Κόρνγουελ αποφάσισε να σταματήσει το κάπνισμα, η Σκαρπέτα κυνηγάει τους καπνιστές, από τότε που αποφάσισε να περιορίσει το ουίσκι, η Σκαρπέτα τοποθετείται αρνητικά απέναντι στο αλκοόλ. Η εξάρτηση από ουσίες είναι ένα από τα προσφιλή κοινωνικά θέματα που θίγει η συγγραφέας. Ένα ακόμα είναι ο φυλετικός ρατσισμός, που εκφράζεται μέσα από τις ακραίες απόψεις του αρχιφύλακα Πιτ Μαρίνο, και οι ερωτικές επιλογές της ιδιοφυούς αλλά δύσκολης ανιψιάς της Λούσι, της οποίας ο ιδιαίτερος χαρακτήρας διαφαίνεται ήδη από το Postmortem, παρότι είναι ακόμη μικρό κοριτσάκι. Όμως εκεί που βασίζεται περισσότερο η Κόρνγουελ είναι στις προσωπικές της εμπειρίες, και αυτό είναι που κάνει επιτυχημένα τα βιβλία της. Η σκληρή παιδική της ηλικία γίνεται εργαλείο γνώσης της ανθρώπινης φύσης, η εμπειρία της στο αστυνομικό ρεπορ-
400 P A T R I C I A C O R N W E L L τάζ, στους υπολογιστές, στην αστυνομία, στο νεκροτομείο όλα αξιοποιούνται στα βιβλία της. Το Postmortem δημοσιεύεται το 1990, σε μια εποχή που το κοινό σαγηνεύεται με τους κατά συρροή δολοφόνους επειδή, όπως υποστηρίζουν οι κριτικοί, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έχει αφήσει ένα κενό ως προς τον πρόχειρο εχθρό. Έτσι ο άνθρωπος της Δύσης, έχοντας, για την ώρα, βαρεθεί βρικόλακες, καρχαρίες και απόντες πατεράδες που περνούν στη σκοτεινή πλευρά, προβάλλει τους φόβους του στον άνθρωπο της διπλανής πόρτας, σε έναν συνηθισμένο τύπο που δεν έχει τίποτα διαφορετικό από εμάς, μόνο που αυτός τελικά είναι ένας δράκος που θα φάει το συκώτι μας με τη συνοδεία λίγης φάβας και ενός ποτηριού καλού κιάντι. Τα δυνατά σημεία του Postmortem είναι η πλοκή, η ιατροδικαστική-εγκληματολογία και ο χαρακτήρας της Κέι Σκαρπέτα. Η Κόρνγουελ χειρίζεται την υπόθεση με τρόπο που να μας κάνει να υποψιαζόμαστε τους πάντες, αντιμετωπίζοντας τον καθέναν από εμάς ως έναν εν δυνάμει δολοφόνο. Από την άλλη όμως, αντί να εστιάζει στον άγνωστο δράστη, βάζει την κεντρική ηρωίδα να ενδιαφέρεται για τα θύματά του και για τους ανθρώπους που μένουν πίσω. Καμία ωραιοποίηση δεν υπάρχει στο έγκλημα με τον τρόπο που το παρουσιάζει. Σε αντίθεση με την Κλαρίς Στέρλινγκ στη Σιωπή των Αμνών, η Σκαρπέτα ξέρει ότι καμία λύτρωση δεν την περιμένει στο τέλος της ιστορίας. Δεν υπάρχουν αλληγορίες με προβατάκια, ούτε φλερτ με τον δόκτορα Λέκτερ. Μόνο μια ακόμα μέρα στο νεκροτομείο, και άλλα θύματα που περιμένουν πάνω στο κρύο τραπέζι. Η Κόρνγουελ δεν μας χρυσώνει το χάπι. Η βία και ο θάνατος δεν έχουν τίποτα γοητευτικό, και αυτό είναι που μας αφηγείται με τρόπο συναρπαστικό η συγγραφέας. Οι αναγνώστες της Κόρνγουελ ίσως παραξενευτούν με το Postmortem, διότι από άποψη τεχνολογίας τα πράγματα είναι κά-
POSTMORTEM 401 πως πίσω. Δεν υπάρχουν κινητά, ηλεκτρονικά μηνύματα και ipods, το τεστ DNA είναι κάτι καινούργιο και θέλει εκτενείς επεξηγήσεις. Είναι επίσης παράξενο που η Σκαρπέτα είναι η μοναδική γυναίκα σε έναν κόσμο αντρών. Αλλά αυτά ακριβώς τα στοιχεία κατατάσσουν το συγκεκριμένο βιβλίο στα κλασικά. Το Postmortem είναι το βιβλίο που δημιούργησε μια διαφορετική κατηγορία στο είδος της αστυνομικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για το μυθιστόρημα που ασχολείται με την ιατροδικαστική και την εγκληματολογία, και ξεκίνησε από συγγραφείς όπως ο Εντ Μακ- Μπέιν και ο Τόμας Χάρις. Όμως η Κόρνγουελ, έναν αιώνα μετά την Α.Κ. Γκριν και την Υπόθεση Λέβενγουερθ, το πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημα γραμμένο από γυναίκα, συνεχίζει την παράδοση των γυναικών συγγραφέων που καινοτομούν στο είδος, όπως η Άγκαθα Κρίστι, η Ντόροθι Λ. Σάγιερς, η Π. Ντ. Τζέιμς, με την αιματηρή πένα, και ωθεί την αφήγηση ακόμα πιο μακριά από τα «shockers», τη λογοτεχνική παραγωγή «αγωνίας και δράσης», εμβαθύνοντας με ρεαλισμό και οδύνη, με φόβο και πάθος, αλλά και με κάποια ομορφιά ακόμα στους χαρακτήρες και στις τεχνικές. Η κατηγορία ιατροδικαστικού αστυνομικού αποτελεί πρόδρομο τόσων άλλων μυθιστορημάτων που ακολούθησαν, ενώ πάνω της πάτησαν το CSI, το Cold Case και παρεμφερείς τηλεοπτικές σειρές. Τον Απρίλιο του 2009 η Fox απέκτησε τα κινηματογραφικά δικαιώματα για τα μυθιστορήματα της Πατρίτσια Κόρνγουελ, και τον ρόλο της Κέι Σκαρπέτα θα ενσαρκώσει η Αντζελίνα Τζολί.