Βιολογική Γεωργία Ιστορική Ανασκόπηση & Νομικό Πλαίσιο Φορείς

Transcript

1 Βιολογική Γεωργία Ιστορική Ανασκόπηση & Νομικό Πλαίσιο Γεώργιος Δημόκας * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. 12 / 10 / 2015

2

3 Codex Alimentarius Η βιολογική γεωργία είναι ένα ολιστικό σύστημα διαχείρισης και παραγωγής, το οποίο προωθεί και υποστηρίζει την υγεία του αγροοικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένης της βιοποικιλότητας, των βιολογικών κύκλων και της βιολογικής δράσης του εδάφους. Δίνει έμφαση στην χρήση ενδογενών μέσων διαχείρισης και όχι στην εισαγωγή εξωγενών, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τοπικές συνθήκες απαιτούν συστήματα προσαρμοσμένα σε αυτές. Αυτό επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας αντί για συνθετικά μέσα, όπου είναι δυνατόν, γεωπονικές, βιολογικές και μηχανικές μεθόδους που ταυτόχρονα ικανοποιούν τις απαιτήσεις του οικοσυστήματος.

4 Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κανονισμός. 2092/91) Η βιολογική γεωργία είναι ένα σύστημα διαχείρισης οικολογικής παραγωγής, το οποίο προωθεί και υποστηρίζει την βιοποικιλότητα, τους βιολογικούς κύκλους και την βιολογική δραστηριότητα του εδάφους. Είναι βασισμένο στην ελάχιστη χρήση εισροών και σε πρακτικές διαχείρισης που διατηρούν και υποστηρίζουν την οικολογική αρμονία. Οι βασικές οδηγίες για την βιολογική παραγωγή βασίζονται στην χρήση υλικών και πρακτικών που υποστηρίζουν την οικολογική ισορροπία των φυσικών συστημάτων και ενσωματώνουν τα επιμέρους στοιχεία του αγροτικού συστήματος στο συνολικό οικοσύστημα.

5 IFOAM Η βιολογική γεωργία αποτελεί ένα σύστημα παραγωγής, το οποίο διατηρεί την υγεία του εδάφους, των οικοσυστημάτων και των ανθρώπων. Βασίζεται σε οικολογικές διαδικασίες, την βιοποικιλότητα και τους βιολογικούς κύκλους που είναι προσαρμοσμένα στις τοπικές συνθήκες, παρά στη χρήση εισροών που έχουν δυσμενείς επιπτώσεις. Η βιολογική γεωργία συνδυάζει την παράδοση, την καινοτομία και την επιστήμη για να ωφελήσει το περιβάλλον και να διασφαλίσει τις δίκαιες συναλλαγές και μια καλή ποιότητα ζωής για όλους τους εμπλεκομένους σε αυτήν.

6 Υπουργείο Γεωργίας Η.Π.Α. (U.S.D.A.) Βιολογική γεωργία είναι οποιαδήποτε μέθοδος ανάπτυξης, καλλιέργειας και εκτροφής ζωντανών οργανισμών βασισμένη στην φυσική διαδικασία ανάπτυξής τους με όσον το δυνατό λιγότερες παρεμβάσεις, έχοντας ως στόχο την παροχή μιας πλούσιας πηγής πρωτεϊνών, λιπών, υδατανθράκων, ινών, βιταμινών, μεταλλικών στοιχείων και άλλων ιχνοστοιχείων, έτσι ώστε να είναι κατάλληλη για τον ανθρώπινο οργανισμό και κυρίως για τη διασφάλιση ενός ποιοτικού και γεμάτου υγεία τρόπου ζωής. Υπουργείο Τροφίμων, Γεωργίας και Αλιείας Δανίας Η βιολογική γεωργία αποτελεί ένα αυτόνομο σύστημα το οποίο βασίζεται όσο αυτό είναι δυνατό σε ανανεώσιμες πηγές. Η βιολογική γεωργία προάγει μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση που συνδυάζει περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες κατά τη γεωργική παραγωγή τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι αντιμετωπίζει τη φύση σαν μια ολότητα, όπου οι άνθρωποι έχουν ηθική ευθύνη στο να διασφαλίζουν ότι η γεωργία θα έχει θετική επίδραση στο περιβάλλον της κάθε περιοχής.

7 Ιστορική Αναδρομή

8 Ιστορική αναδρομή 1950: στόχος γεωργίας, άμεσες ανάγκες σε τρόφιμα αύξηση του βαθμού αυτάρκειας στην Ευρωπαϊκή κοινότητα : συνειδητοποίηση προστασίας του περιβάλλοντος (σημαντικός ο ρόλος της Βιολογικής γεωργίας) 1980: έναρξη βιολογικής γεωργίας στην 1991: Κανονισμός ΕΟΚ 2092/1991 «περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής

9 Ιστορική αναδρομή Οργάνωση IFOAM (Διεθνής Ομοσπονδία Κινημάτων Βιολογικής Γεωργίας): δημιούργησε περιφερειακές ομάδες, συμβάλλοντας στη διατήρηση ενός διαλόγου με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την ανάπτυξη του τομέα της βιολογικής γεωργίας 1999: Επιτροπή του Κώδικα Τροφίμων,(Codex Alimentarius), ενέκρινε τις κατευθυντήριες γραμμές που αφορούν την παραγωγή, τη μεταποίηση, τη σήμανση και την εμπορία των τροφίμων που προέρχονται από τη βιολογική παραγωγή

10 Τρία Ρεύματα Σκέψης Βιοδυναμική Γεωργία Οργανική Γεωργία Βιολογική Γεωργία

11 Βιοδυναμική Γεωργία Εμφανίστηκε στη Γερμανία σχεδόν ταυτόχρονα με την «Πράσινη Επανάσταση», τη βιομηχανοποίηση δηλαδή της γεωργίας. Ιδρυτής θεωρείται ο Κοινωνιολόγος Ρούντολφ Σταϊνερ (1924). Έδωσε σειρά διαλέξεων με θέμα μια εναλλακτική μορφή γεωργίας, τοποθετώντας τον άνθρωπο μέσα από την υγιεινή διατροφή και διαβίωση, αποτελώντας τις βάσεις της Βιοδυναμικής γεωργίας πρόδρομο της Βιολογικής γεωργίας. Οι διαλέξεις εκδόθηκαν υπό τον τίτλο «Πνευματικά Θεμέλια για την Ανανέωση της Γεωργίας» Πρώτο Πρότυπο που περιγράφει τις Αρχές της Βιολογικής Γεωργίας

12 Οργανική γεωργία Ο Βρετανός βοτανολόγος Σερ Άλμπερτ Χάουαρντ ανέπτυσσε στην Ινδία νέες τεχνικές καλλιέργειας εμπνευσμένος από τις παραδοσιακές τεχνικές που εφάρμοζαν για χρόνια οι ντόπιοι αγρότες. Το έργο του αποτυπώθηκε το 1940 στη «Γεωργική Διαθήκη», η οποία επηρέασε πολλούς επιστήμονες και αγρότες. Θεωρείτε ο Πατέρας της Βιολογικής Γεωργίας

13 Λαίδη Ηβ Μπάλφουρ Το 1939 ξεκίνησε πειράματα σύγκρισης μεταξύ της Συμβατικής και Βιολογικής γεωργίας. Τα συμπεράσματα παρουσιάστηκαν στο βιβλίο «Το Ζωντανό Έδαφος» Εμπνεύστηκαν επιστήμονες και το 1946 ίδρυσαν τον Οργανισμό Soil Association (Ένωση για το Έδαφος) Ξεκίνησε με σκοπό να αναδείξει το ρόλο και τη σημασία της οργανικής ουσίας και της Βιολογικής Γεωργίας και σήμερα αποτελεί Πρώτο Οργανισμό Ελέγχου & Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων σε Παγκόσμιο επίπεδο

14 Βιολγική γεωργία Το Κίνημα της Βιολογικής Γεωργίας (οι αμφισβητίες της Συμβατικής Γεωργίας) το 1972 ίδρυσαν τον Διεθνή Οργανισμό των Κινημάτων της Βιολογικής Γεωργίας γνωστό ως IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movements). Σήμερα, η IFOAM έχει περισσότερους από 750 Οργανισμούς πλήρη μέλη σε 108 χώρες. Το 1980 αναπτύχθηκε στην Ελβετία, από τους Hans Peter Rusch και H. Muller. Πρώτη η Γαλλία (1980) υιοθέτησε το θεσμικό πλαίσιο με σκοπό την αναγνώριση της Βιολογικής Γεωργίας ως εναλλακτική μορφή καλλιέργειας σε εθνικό επίπεδο. Η IFOAM εξέδωσε το πρώτο Διεθνές Πρότυπο με κανόνες παραγωγής και ελέγχου της Βιολογικής Γεωργίας. Το 1986 ψηφίζεται για πρώτη φορά στο Ευρωκοινοβούλιο πρόταση για την προώθηση της Βιολογικής Γεωργίας Το 1991 δημοσιεύεται ο Κανονισμός ΕΟΚ 2092/1991 Έτος ορόσημο, αναγνωρίστηκε επίσημα σε παγκόσμιο επίπεδο

15 στην

16 Βιολογικής Γεωργίας στην Περίοδος πριν τον Κανονισμό ΕΟΚ 2092/1991 Με την εμφάνιση των πρώτων περιβαλλοντικών προβλημάτων (π.χ. ευτροφισμός λιμνών, προβλήματα δημόσιας υγείας από χρήση φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων, ρύπανση υπόγειων υδάτων) δημιουργείται κύμα αμφισβήτησης του Συμβατικού τρόπου καλλιέργειας. (1970) Κίνηση ευαισθητοποίησης των πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος. Πρώτοι βιοκαλλιεργητές: ερασιτέχνες παραγωγοί στις αρχές του : η πρώτη εμπορική προσπάθεια στην παραγωγή σουλτανίνας στην περιοχή του Αιγαίου από Ολλανδικό Φορέα Ελέγχου & Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων (Skal)

17 Βιολογικής Γεωργίας στην 1985: ιδρύεται ο ΣΟΓΕ (Σύλλογος Οικολογικής Γεωργίας Ελλάδος) & παράλληλα εκδίδεται το περιοδικό «Βιοκαλλιεργητές» 1986: παραγωγή βιολογικού ελαιολάδου στην περιοχή της Μάνης με πιστοποίηση από το εξωτερικό : το Υπουργείο Γεωργίας με σκοπό την εφαρμογή του Καν. ΕΟΚ 2092/91δημιουργεί το Γραφείο Βιολογικών Προϊόντων 1993: λαμβάνει άδεια λειτουργίας ο πρώτος Οργανισμός Ελέγχου & Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων με την επωνυμία «ΔΗΩ»

18 Περίοδος μετά τον Κανονισμό ΕΟΚ 2092/91 Βιολογικής Γεωργίας στην Η εξέλιξη της συνολικά βιολογικά καλλιεργούμενης έκτασης στην κατά έτος Έτος Έκταση (στρ) Πηγή:

19 Βιολογική γεωργία, εκτάσεις και αριθμός εκμεταλλεύσεων 2008 Α/Α ΧΩΡΑ ΕΚΤΑΣΗ (ha) % ΕΠΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ 1 Austria ,44% 2 Sweden ,79% 3 Estonia ,63% 4 Latvia ,11% 5 Czech Republic ,04% 6 Italy ,87% 7 Slovakia ,27% 8 Portugal ,61% 9 Finland ,56% 10 Slovenia ,10% 11 Denmark ,64% 12 Germany ,35% 13 Lithuania ,61% 14 United Kingdom ,57% 15 Spain ,54% 16 Greece ,84% 17 Hungary ,90% 18 Luxembourg ,70% 19 Netherlands ,61% 20 Belgium ,60% 21 France ,12% 22 Poland ,03% 23 Cyprus ,59% 24 Ireland ,08% 25 Romania ,02% 26 Bulgaria ,55% 27 Malta 12 0,12% Total ,32% Πηγή:

20 Βιολογικής Γεωργίας στην

21 Στοιχεία 2014 Μεταβατικό Στάδιο (Ha) Βιολογικό Στάδιο (Ha) Σύνολο Σύνολο (καλλιεργήσιμες εκτάσεις & βοσκότοποι) , , ,06 Σύνολο (καλλιεργήσιμες εκτάσεις) , , ,00 Οι κυριότερες βιολογικές καλλιέργειες Ελιά με ποσοστό 47,5% Σιτηρών με ποσοστό 23% Αμπελιού με ποσοστό 6,1% Εσπεριδοειδών με ποσοστό 3,8%

22 Άρχισε να αναπτύσσεται στην μετά τον Καν. ΕΟΚ 1804/1999 Συγκριτικό πλεονέκτημα λόγω εδαφοκλιματικών συνθηκών, πλούσιων φυσικών πόρων ορεινών και ημιορεινών περιοχών Άμεσα συνδεδεμένη με Βιολογική Γεωργία ζωοτροφές Βιολογικές Πηγή:

23 Πιστοποιητικοί Οργανισμοί

24 & Οργανισμοί ελέγχου & Πιστοποίησης προϊόντων βιολογικής γεωργίας στην Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων Επιβλεπτικός ρόλος Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας Εποπτικός ρόλος Οργανισμός Πιστοποίησης & Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π) AGROCERT Οργανισμοί Ελέγχου & Πιστοποίησης

25 Εθνικοί Οργανισμοί Πιστοποίησης ΔΗΩ (GR-BIO-01 ) ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ (GR-BIO-02) ΒΙΟΕΛΛΑΣ (GR-BIO-03) Q WAYS ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Α.Ε. (GR-BIO-04) A CERT ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ (GR-BIO-05 ) IRIS - A.ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ&ΣΙΑ Ε.Ε (GR-BIO-06) ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ-GREEN CONTROL (GR-BIO-07) ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α.Ε. (GR-BIO-08) GMCert (GR-BIO-10) ΤÜV ΕΛΛΑΣ Α.Ε (GR-BIO-13) Q-CERT ΕΠΕ (GR-BIO-12) ΟΞΥΓΟΝΟ (GR-BIO-14)

26 Ευρωπαϊκοί Οργανισμοί Πιστοποίησης Ιταλία AIAB - Associazione Italiana per l'agricoltura Biologica ICEA - Istituto per la Certificazione Etica e Ambientale CCPB SRL Certificazione e controllo prodotti biologici Μεγάλη Βρετανία SOIL ASSOCIATION Γαλλία ECOCERT: contrôle de produits certification Γερμανία BDIH Certified Natural Cosmetics

27 Νομοθεσία

28 Νομικό Πλαίσιο Εθνική Νομοθεσία ΚΥΑ αριθμ / (ΦΕΚ 157/Β/2006) Καθορισμός συμπληρωματικών μέτρων για την εφαρμογή του Καν. (ΕΟΚ) 2092/91 του Συμβουλίου «περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής» ως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. ΥΑ αριθμ / (ΦΕΚ 1927/Β/2006) Λεπτομέρειες εφαρμογής της αρ / (ΦΕΚ157/Β/2006) Κοινής Υπουργικής Απόφασης «Καθορισμός συμπληρωματικών μέτρων για την εφαρμογή του Καν. (ΕΟΚ) 2092/91 του Συμβουλίου «περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής» ως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. ΥΑ αριθμ / (ΦΕΚ 1114/Β/2007) Λεπτομέρειες εφαρμογής της υπ αριθμ / (ΦΕΚ 157/Β/2006) κοινής υπουργικής απόφασης «Καθορισμός συμπληρωματικών μέτρων για την εφαρμογή του Καν. (ΕΟΚ)2092/91 του Συμβουλίου «περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής» ως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. ΚΥΑ αριθμ (ΦΕΚ 756/Β/2009) Καθορισμός συμπληρωματικών μέτρων για τη χρήση πολλαπλασιαστικού υλικού στη βιολογική γεωργία σε εφαρμογή των Κανονισμών (ΕΚ)834/07 και (ΕΚ)889/08, όπως αυτοί κάθε φορά ισχύουν.

29 Κοινοτική Νομοθεσία Καν. (ΕΚ) 834/2007 «για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91». Καν. (ΕΚ) 889/2008 «σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων». Καν. (ΕΚ) 967/2008 «για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων» Καν. (ΕΚ) 1235/2008 «για τον καθορισμό των λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τους όρους εισαγωγής βιολογικών προϊόντων από τρίτες χώρες» Καν. (ΕΚ) 1254/2008 «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων» Καν. (ΕΚ) 537/2009 «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1235/2008, όσον αφορά τον κατάλογο των τρίτων χωρών από τις οποίες πρέπει να κατάγονται ορισμένα βιολογικά παραγόμενα γεωργικά προϊόντα προκειμένου να κυκλοφορούν στο εμπόριο εντός της Κοινότητας»

30 Νομοθεσία Καν. (ΕΚ) 271/2010 «σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 για τον καθορισμό λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τον λογότυπο βιολογικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης» Καν. (ΕΚ) 471/2010 «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1235/2008 όσον αφορά τον κατάλογο των τρίτων χωρών από τις οποίες πρέπει να προέρχονται ορισμένα γεωργικά προϊόντα βιολογικής παραγωγής προκειμένου να διατεθούν στο εμπόριο στην Κοινότητα» Καν. (ΕΚ) 344/2011 «για τη για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων» Καν. (ΕΚ) 426/2011 «για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων» Καν. (ΕΚ) 590/2011 «κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τους όρους εισαγωγής βιολογικών προϊόντων από τρίτες χώρες (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)»

31 Νομοθεσία Καν. (ΕΚ) 505/2012 «για την τροποποίηση και διόρθωση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων». Καν.(ΕΕ) 354/2014 «για την τροποποίηση και διόρθωση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων» Καν (ΕΕ) 1358/2014 «για την τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων»