Η Θεωρία του Lombroso

Transcript

1 Αναζήτηση του «εκ γενετής εγκληματία» Τα φυσικά χαρακτηριστικά συνδέονται με τα ψυχικά γνωρίσματα Ο εγκληματίας μπορεί να αναγνωριστεί από τον μη εγκληματία με βάση ορισμένα «στίγματα», όπως μεγάλο κεφάλι, ασσυμετρία προσώπου, σηκωτή μύτη, μακριά χέρια κ.λπ. Τα στίγματα αυτά θυμίζουν πρωτόγονο άνθρωπο γι αυτό και θεώρησε τον εγκληματία ως υπο-είδος του homo sapiens Το έγκλημα αποδίδεται σε αταβισμό, δηλαδή σε επιστροφή του ατόμου σε παλαιότερη άγρια κατάσταση Cesare Lombroso Γεννήθηκε το 1835, Βερόνα Πέθανε το 1909, Τορίνο

2 Η συσσώρευση, έξαρση και υπερβολή ανώμαλων χαρακτηριστικών που αλλάζουν την έκφραση του προσώπου συνιστούν τον «εγκληματικό τύπο» και αυξάνονται ανάλογα με τη σοβαρότητα των εγκλημάτων που έχουν διαπράξει Η μυθολογική σχέση «ανθρώπου-ζώου» παραμένει η πρωταρχική φιλοσοφική βάση της θεωρίας του Lombroso Δεχόμενος την μεγάλη δύναμη της κληρονομικότητας, ο Lombroso ξεκινά τις σκέψεις του από την εγκληματικότητα των ζώων για να θεμελιώσει την εγκληματικότητα του ανθρώπου.

3 Εγκληματικότητα στα ζώα Η φύση αποτελεί παράδειγμα της μεγαλύτερης αναισθησίας και ανηθικότητας καθώς στο ζωικό βασίλειο οι φόνοι είναι αγριότεροι Το θηριωδέστερο είδος φόνου στο ζωικό βασίλειο είναι ο κανιβαλισμός. Παραδείγματα κανιβαλισμού σε ζώα: λύκοι, ποντικοί, κουνέλια, φώκιες Παραδείγματα παιδοκτονίας: θηλυκιά κροκόδειλος, γάτες, λαγοί, κουνέλια Τα εγκλήματα των ζώων ερμηνεύονται από τον Lombroso με βάση τις αρχές τις κληρονομικότητας, όπως καθορίζεται από την κατασκευή του οργανισμού. Τα αίτια της εγκληματικότητας των ζώων οφείλονται κατά τον Lombroso σε κληρονομικές ανωμαλίες, που διακρίνονται σε οργανικές και ψυχικές.

4 Αίτια της εγκληματικότητας στα ζώα Κρανιακές ανωμαλίες (είναι η σημαντικότερη αιτία που ωθεί στο έγκλημα και αποδίδεται σε κακή διάπλαση του εγκεφάλου, στο σχήμα του κρανίου, στη στενότητα του μετώπου) Γηρατειά Σεξουαλικότητα Αντιπάθεια Μανιακός παροξυσμός Μοχθηρία (το πάθος του έμφυτου και αμείλικτου μίσους, κτηνώδης κακία) Οργή Φόβος Συμφέρον Δόλος Αλκοολισμός Τροφή (κρέας) Μετεωρολογική κατάσταση Άσκηση/εκπαίδευση

5 Κριτική Αποτελεί υπερβολή να θεωρούνται οι παρατηρήσεις της εγκληματικότητας στα ζώα και τα φυτά σαν βάση για παραλληλισμό με τον άνθρωπο Όταν το ζώο γεννιέται έχει έτοιμες έμφυτες δεξιότητες και διαίσθηση που του εξασφαλίζουν την επάρκεια να διατηρηθεί στη ζωή μόνο του. Αντίθετα, ο άνθρωπος έχει έμφυτη κληρονομιά πολύ περιορισμένη γι αυτό όταν γεννιέται αλλά και πολύ αργότερα δεν είναι σε θέση να ζήσει χωρίς την βοήθεια άλλων. Σε αντίθεση με τον άνθρωπο, το ζώο στερείται ευφυίας, και ιδιαίτερα της ικανότητας για μάθηση και πνευματική δημιουργία. Δεν έχει την ικανότητα να αποκτήσει προσωπικότητα και χαρακτήρα, ούτε την ικανότητα σχηματισμού ηθικής συνείδησης.

6 Κριτική Ο άνθρωπος υπερέχει του ζώου για: την ευφυΐα του, την ικανότητα μάθησης, την πνευματική δημιουργία, την ικανότητα σχηματισμού προσωπικότητας, χαρακτήρα, ηθικής συνείδησης, την ικανότητα δημιουργίας αξιών, ιδανικών γλώσσας και γραφής Επιπλέον, ο άνθρωπος όταν ενηλικιώνεται είναι σε θέση (;) να ελέγχει και να κατευθύνει τις πράξεις του σύμφωνα με τις αποδεκτές κοινωνικές και ηθικές αρχές και τις κείμενες από την πολιτεία διατάξεις Αντίθετα, τα ζώα οδηγούνται αποκλειστικά από την έμφυτη κληρονομικότητα

7 Κριτική Η ζωή και η διαγωγή του ανθρώπου εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την μάθηση, την επίδραση του περιβάλλοντος, την μακροχρόνια εκπαίδευση και τις άλλες μορφές αγωγής Για τους παραπάνω λόγους δεν είναι κατανοητό να συγκρίνεται η εγκληματικότητα των ζώων και των ανθρώπων Όσον αφορά την διάκριση των κληρονομικών ανωμαλιών σε οργανικές και ψυχικές: ορθότερη σύμφωνα με τις σημερινές αντιλήψεις είναι η κατάταξη των αιτιών στις ακόλουθες τρεις κατηγορίες:

8 Κριτική 1. Τα οργανικά αίτια: κρανιακές και σεξουαλικές ανωμαλίες, γηρατειά 2. Το ψυχικά αίτια: εκδηλώσεις οργής και φόβου, μανιακός παροξυσμός, αντιπάθεια, μοχθηρία, συμφέρον, δόλος 3. Οι δυσμενείς επιδράσεις του περιβάλλοντος: αλκοολισμός, τροφή, μετεωρολογική κατάσταση, άσκηση ή διαπαιδαγώγηση Την τελευταία κατηγορία ο Lombroso αποφεύγει σκοπίμως να την τονίσει γιατί δεν συμβιβάζεται με την κληρονομικότητα.

9 Εγκλήματα παιδιών Ο Lombroso λέγοντας παιδί εννοεί τον άνθρωπο από την γέννησή του μέχρι της ηλικίας και των 13 ετών Δέχεται ότι τα σπέρματα της εγκληματικότητας υπάρχουν στο έμβρυο, διαφαίνονται ή και εκδηλώνονται σαν ορμές στο παιδί, και εμφανίζονται σαν τερατώδεις παραμορφώσεις στον ενήλικο Επίσης, το παιδί στερείται ηθικής συνείδησης και έχει όλες τις ορμές που οδηγούν στο πάθος της εγκληματικότητας: 1) οργή, 2) εκδίκηση, 3) ζήλεια, 4) ψέμα, 5) σκληρότητα, 6) αδιαφορία και οκνηρία, 7) ματαιοδοξία, 8) σεξουαλικές ορέξεις, 9) αλκοολισμός, 10) ηθική αναισθησία, 11) αστοργία, 12) μίμηση, 13) συναισθηματική έκφραση

10 Ο Lombroso παραθέτει σειρά παραδειγμάτων εγκλημάτων παιδιών (μελέτες περιπτώσεων) Επίσης, προχώρησε σε έρευνα σε σωφρονιστικά καταστήματα και σχολεία για να επιβεβαιώσει ότι τα παιδιά-εγκληματίες έχουν τις σωματικές ανωμαλίες που παρατήρησε σε ενήλικους: αμφορικά αυτιά, μέτωπο μικρό και χαμηλό, πλάγιο κεφάλι, ύβωση της ραφής, σαγόνια ογκώδη, ασσυμετρία στο πρόσωπο κ.λπ. Παρατήρησε ότι: Εγκλήματα παιδιών Ένα μεγάλο ποσοστό ανηλίκων-εγκληματιών δεν παρουσιάζει ευδιάκριτα σημάδια κληρονομικής ανωμαλίας (δεν επιβεβαίωναν με άλλα λόγια την θεωρία της κληρονομικότητας)

11 Εγκλήματα παιδιών Η νοσηρή κληρονομικότητα ασκεί επίδραση στη δημιουργία ανώμαλων χαρακτήρων, με παρατηρούμενη εξαίρεση σε 15% τουλάχιστον Οι σωματικές και ψυχικές ανωμαλίες δεν συνυπάρχουν πάντοτε Οι σωματικές ανωμαλίες συχνότερα συμπίπτουν με τις ανώμαλες ψυχικές τάσεις. Όταν όμως δεν υπάρχουν οι σωματικές ανωμαλίες ο χαρακτήρας βελτιώνεται ευκολότερα Δέχεται την ευεργετική επίδραση της αγωγής, καθώς η καλή αγωγή εμποδίζει τα εκ γενετής αγαθά παιδιά να οδηγηθούν από την περίσταση εγκληματικότητα στη συνήθη. Η καλή αγωγή είναι ανίσχυρη να μεταβάλλει το «εκ γενετής εγκληματία» που γεννιέται με φύση πονηρή. Αυτός δεν θεραπεύεται με τίποτε.

12 Εγκλήματα παιδιών Ο Lombroso εννοεί την αγωγή σαν μια σειρά νέων κινήτρων τα οποία γίνονται κτήμα του ατόμου μέσω της μίμησης και των καλών συνηθειών. Αντίθετα, οι θεωρητικές οδηγίες δεν είναι ωφέλιμες ούτε για τους ενήλικους. Υποστηρίζει ότι η ποινή δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο τα μέτρα πρόληψης του εγκλήματος (όπως π.χ., το ευνοϊκό φυσικό περιβάλλον, η αποφυγή των οινοπνευματωδών, η εγκράτεια, η αποφυγή της ζήλειας, η περιστολή της αλαζονείας, η καλλιέργεια της διάνοιας κ.λπ.). Κύριο προληπτικό μέτρο θεωρεί ότι είναι η παρεμπόδιση των συνοικεσίων και της απόκτησης τέκνων από γονείς αλκοολικούς και γενικά εγκληματίες, γιατί η μη παρεμπόδιση είναι πηγή πολλαπλασιασμού των εγκληματιών εκ γενετής. Θεωρεί ότι τα σωφρονιστήρια αποτελούν κέντρα διαφθοράς των ανηλίκων ενώ εξαιρεί την αξία των ιδρυμάτων η φρενοκομείων εγκληματιών για περιορισμό όσων ανήλικων έχουν επίμονες εγκληματικές τάσεις και ηθική φρενοβλάβεια.

13 Κριτική θεώρηση του έργου «Εγκληματίας Άνθρωπος» Η κληρονομικότητα αποτελεί την κεντρική ιδέα που δεσπόζει στη θεωρία του Lombroso για την εγκληματικότητα Πίστευε ότι η εγκληματική κληρονομικότητα εκδηλώνεται με την οργανική κατασκευή του ανθρώπου και κυρίως με την κακή διάπλαση του εγκεφάλου και του κρανίου (με τις έρευνες του να στρέφονται στην παθολογική ανατομία και ανθρωπομετρία του εγκληματία) Πίστευε ότι η εγκληματική κληρονομικότητα εκδηλώνεται με ορισμένες έμφυτες ψυχικές ορμές, οι οποίες συνδέονται με τον αγώνα για αυτοσυντήρηση, σεξουαλικότητα και ανεύρεση τροφής Η σχέση των σωματικών χαρακτηριστικών με τις ψυχικές είναι άμεση: κάθε εγκληματική ορμή της ψυχής ανταποκρίνεται συνήθως (αλλά όχι πάντα) σε ανώμαλη σωματική κατάσταση

14 Κριτική θεώρηση του έργου «Εγκληματίας Άνθρωπος» Ο «εκ γενετής εγκληματίας» ταυτίζεται στη θεωρία του με τον ηθικά παράφρονα. Είναι δηλαδή άρρωστος με ριζικές διαστροφές του ψυχοφυσικού του οργανισμού από την κακή κληρονομικότητα, και δεν θεραπεύεται Κατ επέκταση, «εκ γενετής εγκληματίας» δεν είναι υπεύθυνος για τις εγκληματικές του πράξεις, και το μόνο που απομένει είναι η λήψη προληπτικών μέτρων απομόνωσής του Οι αντιλήψεις του Lombroso αμφισβητούνται σήμερα γιατί το θέμα της κληρονομικότητας κλονίζεται και οι εγκληματικές «διαστροφές» αντιμετωπίζονται με νέες ψυχολογικές βάσεις. Το έργο του, ωστόσο, θεμελίωσε την ανάγκη της μελέτης του εγκληματία και όχι μόνο του εγκλήματος.

15 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Ο Richard L. Dugdale και οι εκφυλισμένες οικογένειες The Jukes: A Study in Crime, Pauperism, Disease and Heredity (δημοσιεύτηκε το 1877, έναν χρόνο μετά το «Ο Εγκληματίας Άνθρωπος» του Lombroso) Διατύπωσε την θεωρία της «κληρονομούμενης εγκληματικότητας» και του «κληρονομούμενου εκφυλισμού» μετά από μελέτη του ιστορικού μιας οικογένειας στη Νέα Υόρκη. Αναζήτηση των ορίων επίδρασης της κληρονομικότητας (και του περιβάλλοντος) στη μεταβίβαση συμπεριφορικών τάσεων (εγκληματικότητας). Ερμηνεία της εγκληματικής πράξης λαμβάνοντας υπόψη τους ατομικούς βιολογικούς παράγοντες καθώς και τους ενεργοποιητικούς κοινωνικούς παράγοντες (οικογενειακοί, εργασιακού, κοινωνικού περιβάλλοντος κ.λπ.)

16 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Ο Ernst Kretschmer και οι σωματικοί τύποι Υποστήριξε ότι υπάρχει συστηματική σχέση και αλληλεξάρτηση ανάμεσα στη σωματική διάπλαση των ατόμων και το είδος της ψυχικής ασθένειας από την οποία πάσχουν. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες σωματικής κατασκευής οι οποίες εμφανίζουν και ομοιότητα προσωπικότητας και συμπεριφοράς: 1. Λεπτόσωμος (εσωστρεφής και σχιζοθυμικός, ασθενικός) 2. Αθλητικός (νευρικός και αιματώδης) 3. Πυκνόσωμος (συναισθηματικός και κυκλοθυμικός) 4. Δυσπλαστικός (μεικτός, μη-κανονικός τύπος)

17 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Ο Ernst Kretschmer και οι σωματικοί τύποι Η θεωρία του διαιρεί το ανθρώπινο γένος σε δυο κατηγορίες: 1. Σχιζοθυμικούς (Schizothymic, μεταξύ ευαισθησίας και αναισθησίας) 2. Κυκλοθυμικούς (Cyclothymic, μεταξύ χαράς και λύπης) Οι σωματικές ιδιομορφίες, τα «στίγματα» (στο κεφάλι, στη μύτη, τα αυτιά κ.λπ.) παίζουν καθοριστικό ρόλο στο να διακρίνουμε τον τύπο του καθενός Και κατά τον Kretschmer, η εξωτερική εικόνα του σώματος προδίδει την εσωτερική κατάσταση της προσωπικότητας Αποτίμηση/ενστάσεις => Η ιδιοσυγκρασία (ο ιδιαίτερος τρόπος που αντιδρά κι εκδηλώνει κάποιος τα αισθήματά του) δεν εξηγεί την εγκληματικότητα καθαυτή αλλά το είδος της

18 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Οι έρευνες του William H. Sheldon Κύριο έργο: Varieties of Delinquent Youth (1949) Στην ίδια βάση με την θεωρία του Kretschmer, ο Sheldon διέκρινε τρεις σωματότυπους: 1. Ενδόμορφο (παχύς και εξωστρεφής) 2. Μεσόμορφο (αθλητικός και επιθετικός) 3. Εξώμορφο (αδύνατος και κλεισμένος στον εαυτό του) Με βάση τους τρεις τύπους κατέτασσε τα άτομα σύμφωνα με έναν πίνακα τριών αριθμών, όπου ο κάθε αριθμός έπαιρνε τιμές από 1 έως 7. Έτσι, π.χ. ο τέλειος ενδόμορφος είχε ενδομορφισμό 7, μεσομορφισμό και εξωμορφισμό 1 (δηλ. 711) Οι έρευνα βασίστηκε στην παρατήρηση γυμνών φωτογραφιών φοιτητών και 200 νεαρών εγκληματιών 15 έως 23 ετών Αποτίμηση/ενστάσεις => Το σώμα μπορεί να καθορίζει τα είδη των εγκλημάτων αλλά σίγουρα δεν προκαθορίζει τον εγκληματία

19 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Ο Charles Goring και οι φυσικές μειονεξίες Κύριο έργο: The English Convict (1913) Μελετώντας κρατούμενους σε φυλακές της Αγγλίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν ειδικά σωματικά χαρακτηριστικά στους εγκληματίες Υποστήριξε, ωστόσο, ότι ο εγκληματίας είναι άτομο κατώτερο ψυχικά, πνευματικά και σωματικά από το μέσο άνθρωπο, λόγο κληρονομικών βαρών Η προδιάθεση στο έγκλημα κληρονομείται όπως οι φυσικές και πνευματικές ιδιότητες, χωρίς όμως να έχει άμεση σχέση με το σωματικό τύπο, ο οποίος διαμορφώνεται κυρίως από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον

20 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Το «δείγμα» του Ernest Hooton Προσπάθησε αλλά δεν κατάφερε να αναπαράγει τα ευρήματα του Goring καθώς η έρευνά του έδειξε ότι υπάρχουν σωματικές διαφορές στους εγκληματίες Το πορτραίτο του μέσου εγκληματία του Hooton προσέγγιζε αρκετά τον εκ γενετής εγκληματία του Lombroso: στενό μέτωπο, μικρά χείλη, προτεταμένο σαγόνι, ελικοειδή αυτιά κ.λπ. Αποτίμηση/ενστάσεις => Η έρευνά του έχει επικριθεί για τα σοβαρά μεθοδολογικά σφάλματα

21 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Η ενδοκρινολογία και ο Nicola Pende Ενδοκρινολογική προσέγγιση: η οργή και η έκφραση θυμού συνδέονται με εκκρίσεις ορμονών του θυροειδούς και αδρεναλίνης και οφείλονται σε έναν υπερ-ερεθισμό του νευρικού συστήματος Μορφολογικές κατηγορίες: 1) βραχύγραμμους (κοντούς και χοντρούς), 2) μακρύγραμμους (ψηλούς και λεπτούς) Χαρακτηρολογικές κατηγορίες: 1) σθενικούς (νευρικούς, δραστήριους), 2) ασθενικούς (άβουλους) Μακροσωμία και διεγκεφαλικά τραύματα βασικό χαρακτηριστικό των εγκληματιών Αποτίμηση/ενστάσεις => Οι δομές και οι μηχανισμοί του εγκεφάλου καθορίζουν τις δυνατότητες του ανθρώπου αλλά δεν προκαθορίζουν το περιεχόμενο της ιδεολογίας του, το οποίο διαμορφώνεται μέσα από την καθημερινή του εμπειρία.

22 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Ο Olof Kinberg και ο διεστραμμένος τύπος Απορρίπτει την υποκειμενική εγκληματολογία και ρίχνει το βάρος στην αλυσίδα των φυσικο-χημικών γεγονότων Η προσωπικότητα και το περιβάλλον σχηματίζουν ένα ενιαίο λειτουργικό σύστημα στο οποίο η αλλαγή του «μέρους» οδηγεί σε αλλαγή του «όλου» Το άτομο γεννιέται με βιολογικές και μορφολογικές ιδιαιτερότητες που σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν τις αντιδράσεις του στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος Προ-εγκληματικές καταστάσεις: 1) ειδικές ή επικίνδυνες (η ευκαιρία υπάρχει), 2) τις μη ειδικές ή άμορφες (η ευκαιρία πρέπει να αναζητηθεί), 3) τις μεικτές ή ενδιάμεσες (η ευκαιρία αναζητείται αλλά κάτω από συνθήκες πίεσης του ανθρώπου)

23 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Ο Benigno di Tullio και ο εξ ιδιοσυστασίας εγκληματίας Αποδέχεται την ύπαρξη μιας ειδικής προδιάθεσης για το έγκλημα, η οποία σε ορισμένα άτομα έχει μεγαλύτερη ένταση Ο εξ ιδιοσυστασίας εγκληματίας του Tullio θυμίζει έντονα τον εκ γενετής εγκληματία του Lombroso: πρόκειται για άτομο με μειωμένη φυσική και ψυχική ανάπτυξη, επιθετικό, παρορμητικό, με ενστικτώδης αντιδράσεις (που θυμίζουν πρωτόγονο άνθρωπο) Οι εγκληματογενείς παράγοντες χωρίζονται σε: α) προδιαθέσεως (κυρίως κληρονομικοί) β) προετοιμασίας (π.χ., αλκοολισμός) γ) σύμπτωσης (περιβάλλον)

24 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Οι έρευνες για τους διδύμους και το υιοθετηθέντα παιδιά Στα μονοζυγωτικά ζεύγη (από το ίδιο ωάριο) διαπιστώνεται μεγάλη ομοιότητα στα εξωτερικά χαρακτηριστικά (χρώμα ματιών, μαλλιών κ.λπ.) Το γεγονός όμως ότι διαθέτουν τον ίδιο «γονότυπο» σημαίνει απαρέγκλιτα ότι θα έχουν και την ίδια (εγκληματική ή μη) συμπεριφορά; Έρευνες σε μονοζυγωτικά και διζυγωτικά ζεύγη που «έζησαν μαζί» ή «έζησαν χωριστά» δεν παρέχουν οριστικές απαντήσεις Η μελέτη της διαμορφωμένης προσωπικότητας υιοθετημένων παιδιών αν δηλ. αποκτούν τα χαρακτηριστικά των φυσικών γονέων ή επηρεάζονται κυρίως από τους θετούς έχει όλα τα μειονεκτήματα των ερευνών με διδύμους Έτσι, η ακριβής σχέση «nature-nurture» παραμένει στον τομέα της εγκληματογένεσης απροσδιόριστη

25 Οι μετα-λομπροζιανές θεωρίες Οι έρευνες στα χρωμοσώματα Ισχυρισμοί ότι οι φορείς του 47 ου χρωμοσώματος πάσχουν από μια διανοητική καθυστέρηση που τους προδιαθέτει στο έγκλημα Ομοίως όσοι πάσχουν από το σύνδρομο του Klinefelter (XXY) ή το σύνδρομο του «διπλού Υ» (ΧΥΥ) Οι παραπάνω ισχυρισμοί δεν έχουν αποδειχθεί Η γενετική εγγραφή και η ευρύτερη κοινωνική πίεση δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τίποτε αν δεν «εξατομικευτούν» Ο συνδυασμός αρνητικών γενετικών προδιαθέσεων και αρνητικών όρων διαβίωσης ασκούν μεγαλύτερη επίδραση στην εγκληματογένεση απ ότι ο κάθε παράγοντας έστω και σε οξύτερη μορφή χωριστά

26 Συνολική αξιολόγηση του εγκληματιομορφισμού Ο μύθος της ενιαίας και ειδικής κατηγορίας του «γεννημένου εγκληματία» καταρρίφθηκα. Ο μονοσήμαντος και μονοπαραγοντικός χαρακτήρας των οργανικών θεωριών δεν επαληθεύτηκε Παρότι ακόμα και σήμερα επιβιώνουν οι αντιλήψεις γύρω από τη συσχέτιση σωματικών ιδιομορφιών και εγκληματικότητας, έχει γίνει αποδεκτό ότι η επίδραση ασκείται μέσω των ψυχικών παραγόντων Οι βιολογικές διαταραχές αποκτούν εγκληματολογικό ενδιαφέρον από τη στιγμή που ασχολούμαστε με τον τρόπο με τον οποίο μεταφράστηκαν ψυχικά ώστε να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του ατόμου