Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης. για τη Βιοποικιλότητα. Συνοπτική Παρουσίαση. Νοέμβριος 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα Συνοπτική Παρουσίαση Νοέμβριος 2017 Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

2 ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 2/42

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Γενικά Διεθνές, Ενωσιακό και Εθνικό θεσμικό πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα Διεθνές θεσμικό πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα Ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο και Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα Ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα Η Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα Η αξία της Βιοποικιλότητας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Οι πιέσεις και οι επιπτώσεις για τη Βιοποικιλότητα στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας από την εφαρμογή διαφορετικών αναπτυξιακών πολιτικών Γενεσιουργά (ή βαθύτερα) αίτια των πιέσεων που οδηγούν στην απώλεια Βιοποικιλότητας Επιπτώσεις στην Βιοποικιλότητα από την εφαρμογή διαφορετικών αναπτυξιακών πολιτικών Κύριες προκλήσεις για τη διατήρηση και προστασία της Βιοποικιλότητας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Η Στρατηγική της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη Βιοποικιλότητα Οι βασικές αρχές της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη Βιοποικιλότητα Το όραμα για τη Βιοποικιλότητα Ο Σκοπός και οι Στρατηγικοί Στόχοι της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη Βιοποικιλότητα σε σύνδεση με την Εθνική Στρατηγική Ιεράρχηση Προτεραιοτήτων Το Σχέδιο Δράσης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη Βιοποικιλότητα για την περίοδο του ΕΠ Προτεινόμενο Περιφερειακό Σύστημα Σχεδιασμού, Προώθησης, Υλοποίησης, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Παρεμβάσεων για τη Βιοποικιλότητα ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 3/42

4 1. Γενικά Η Βιοποικιλότητα, η ποικιλία της ζωής είναι η ίδια η Ζωή στον πλανήτη γη και εκφράζεται με τον αριθμό των ειδών, των υποειδών, των φυλών της «άγριας» και οικόσιτης πανίδας, των ποικιλιών της «άγριας» και καλλιεργούμενης χλωρίδας, μέχρι και το επίπεδο της ποικιλίας των γονιδίων, των συνταγών της φύσης που καθορίζουν την κατασκευή, λειτουργία και συμπεριφορά όλων των οργανισμών. Έτσι, κάθε ποικιλία, κάθε γονίδιο, κάθε είδος έχει την δική του μοναδική αξία στο παγκόσμιο χρηματιστήριο των αξιών της ζωής και κάθε απώλεια είναι απώλεια του κεφαλαίου που λέγεται ζωή. Η ζωή στο σύνολό της, η Βιοποικιλότητα, είναι αποτέλεσμα μιας επίπονης διαδικασίας του σύμπαντος που ξεκίνησε πριν από 4-5 δισεκατομμύρια χρόνια και δημιούργησε τον πλανήτη όπως τον ξέρουμε, γαλάζιο και πλούσιο σε οργανισμούς και οικοσυστήματα. Σήμερα, έχοντας διανύσει τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια από την αρχή του 21ου αιώνα κατανοούμε όλο και περισσότερο πόσο αλληλένδετα είναι όλα μεταξύ τους, βουνά, ποτάμια, λίμνες και θάλασσες και πως όλοι οργανισμοί κάθε μέρα έχουν ένα σκοπό, να επιβιώσουν και να διαιωνίσουν το Είδος τους. Είναι κατανοητό ότι κάθε είδος έχει τις δικές του σχέσεις με τα άλλα είδη και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο προσπαθεί να επιβιώσει και να διαιωνίζεται συμμετέχοντας στη λειτουργία των οικοσυστημάτων στα οποία ανήκει. Το φυσικό περιβάλλον της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό μεγάλων ορεινών όγκων και ενός πλούσιου υδάτινου δυναμικού, παράγοντες οι οποίοι δίνουν το φυσικό υπόβαθρο για πολλά ορεινά, υγροτοπικά αλλά και αγροτικά οικοσυστήματα με ιδιαίτερα πλούσια και σημαντική Βιοποικιλότητα με μεγάλες ανάγκες αποτελεσματικής προστασίας και διαχείρισης υπό το πρίσμα μιας ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής πολιτικής. Για το λόγο αυτό, στο Αναπτυξιακό Όραμα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη δημιουργία μιας διατηρήσιμης, ανταγωνιστικής, περιφερειακής οικονομίας με βιώσιμες θέσεις εργασίας, κοινωνική συνοχή και ποιοτικό περιβάλλον η Βιοποικιλότητα έχει ιδιαίτερη θέση και προσδιορίζει ιδιαίτερα την περιβαλλοντική διάσταση σε όλες τις στρατηγικές αναπτυξιακές επιλογές. 2. Διεθνές, Ενωσιακό και Εθνικό θεσμικό πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα 2.1 Διεθνές θεσμικό πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα Η απώλεια της βιοποικιλότητας και η ανάγκη για άμεση ενεργοποίηση των κρατών για την ανάσχεσή της σε παγκόσμιο επίπεδο έχει αναγνωριστεί από μια σειρά διεθνών συμβάσεων που έχουν κυρωθεί από την Ελληνική Πολιτεία όπως: η Σύμβαση CITES (Σύμβαση για το διεθνές εμπόριο ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση, 1973), η Σύμβαση Βόννης (Σύμβαση για την προστασία των αποδημητικών πουλιών, 1979), η Σύμβαση Βέρνης (Διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης, 1979), η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη βιολογική ποικιλότητα, 1992) και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (2000). Με τις κύρωση των συμβάσεων αυτών η Ελλάδα έχει υιοθετήσει τους διεθνείς στόχους και οφείλει να εφαρμόσει συγκεκριμένο πλαισίου προστασίας και ανάσχεσης της μείωσης της Βιοποικιλότητας σε εθνικό επίπεδο. 2.2 Ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο και Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα Ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα Το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της Βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζεται σε δύο συγκεκριμένες Οδηγίες, την Οδηγία για τα Πουλιά και την Οδηγία για τους Οικοτόπους. Η Οδηγία για τα Πουλιά (79/409/ΕΟΚ) αφορά την προστασία των άγριων πτηνών, ισχύει από το 1979 και τροποποιήθηκε και κωδικοποιήθηκε με την Οδηγία 2009/147/ΕΚ. Η Οδηγία για τα πουλιά εξασφαλίζει ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 4/42

5 την προστασία όλων των πουλιών της Ευρώπης και αναγνωρίζει είδη ως ιδιαιτέρως απειλούμενα που χρήζουν πλαισίου ειδικών μέτρων διατήρησης με χαρακτηρισμό επαρκών εκτάσεων προστασίας το οποίο περιλαμβάνει τρεις βασικές συνιστώσες: α) τον προσδιορισμό Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα 194 απειλούμενα είδη καθώς και των μεταναστευτικών ειδών, β) την απαγόρευση δραστηριοτήτων που απειλούν άμεσα τα πουλιά όπως η εσκεμμένη θανάτωση ή σύλληψη των πουλιών, η καταστροφή των φωλιών και η συλλογή των αυγών αλλά και το εμπόριο ζωντανών ή νεκρών δειγμάτων και γ) τον καθορισμό κανόνων στα όρια του αριθμού των πουλιών που μπορούν να θηρευτούν (82 είδη και υποείδη), της περιόδου, αλλά και των μεθόδων κυνηγίου. Η Οδηγία Οικοτόπων ισχύει από το 1992 και έχει κύριο σκοπό την προώθηση της διατήρησης της Βιοποικιλότητας συνεκτιμώντας τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και περιφερειακές απαιτήσεις. Η Οδηγία συμβάλει στην επίτευξη της αειφορικής ανάπτυξης και εξασφαλίζει τη διατήρηση και προστασία 200 σπάνιων και χαρακτηριστικών τύπων βιοτόπων, οι οποίοι αντίστοιχα χαρακτηρίζονται ως Τύποι Οικοτόπων Προτεραιότητας. Επιπλέον, στοχεύει στη διατήρηση και προστασία μιας μεγάλης ποικιλίας από σπάνια, απειλούμενα και ενδημικά είδη, συμπεριλαμβανομένων περίπου 450 ζώων και 500 φυτών τα οποία χαρακτηρίζονται ως Είδη Προτεραιότητας. Ο συνδυασμός του πλαισίου προστασίας των οικοτόπων και των ειδών αυτών καθορίζει τον προσδιορισμό Ειδικών Ζωνών Διαχείρισης (ΕΖΔ) για την προστασία και διαχείρισή τους. Ο συνδυασμός της εφαρμογής των Οδηγιών για τα Πουλιά και τους Οικοτόπους αποτελεί τον κύριο άξονα της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την προστασία της φύσης και εκφράζεται στην πράξη από τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000 (στο εξής Δίκτυο Natura 2000) το οποίο αποτελείται από περισσότερες από περιοχές, καλύπτει το 18% της έκτασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι το μεγαλύτερο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών στον κόσμο Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα Στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του οράματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Βιοποικιλότητα μέχρι το 2050 και την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου για τη συνδρομή της ΕΕ στην ανάσχεση της μείωσης της Βιοποικιλότητας παγκοσμίως μέχρι το 2020, εκδόθηκε το 2011 η Στρατηγική της ΕΕ για τη Βιοποικιλότητα με τίτλο «Η ασφάλεια της ζωής μας, το φυσικό κεφάλαιο: στρατηγική της ΕΕ για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020» σύμφωνα με την οποία ο σχετικός με τη Βιοποικιλότητα στόχος της ΕΕ για το 2020 υποστηρίζεται από την αναγνώριση του γεγονότος ότι η Βιοποικιλότητα και οι υπηρεσίες που παρέχει, πέραν της εγγενούς αξίας τους, έχουν σημαντική οικονομική αξία που σπάνια απορροφάται στις αγορές. Η στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020 περιλαμβάνει έξι αλληλοϋποστηριζόμενους και αλληλένδετους ειδικούς στόχους που εξυπηρετούν τον πρωταρχικό στόχο για το Στο Πίνακα 5-1 παρουσιάζεται η συσχέτιση τεσσάρων στόχων Στρατηγικής Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας με τους 13 στόχους της Εθνικής και τους 6 στόχους της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα. 2.3 Η Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα Με βάση το γεγονός ότι η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα Βιοποικιλότητας στη Μεσόγειο και την Ευρώπη και σε ανταπόκριση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το άρθρο 6 της Διεθνούς σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα, διαμορφώθηκε το 2014 η Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα. Σκοπός της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα είναι η «ανάσχεση της απώλειας Βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των λειτουργιών των οικοσυστημάτων της Ελλάδας European Environmental Agency, Protected areas in Europe - an overview ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 5/42

6 μέχρι το 2026, η αποκατάστασή τους, όπου χρειάζεται και δύναται, η ανάδειξη της Βιοποικιλότητας ως εθνικό κεφάλαιο, όπως και η εντατικοποίηση της συμβολής της Ελλάδας στην αποτροπή απώλειας Βιοποικιλότητας παγκοσμίως». Η Εθνική Στρατηγική αναλύεται σε 13 Γενικούς Στόχους (Πίνακας 5-1). και εξειδικεύεται με το πρώτο Πρόγραμμα Δράσης πενταετούς διάρκειας. Παράλληλα με την Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα συντάχθηκε και το Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα στην Ελλάδα το οποίο αναλύει τις απαιτούμενες δράσεις για την επίτευξη των εθνικών στόχων. Επιπλέον στο πλαίσιο εφαρμογής των Οδηγιών για τους Οικοτόπους και τα Πουλιά, συντάχθηκε το Εθνικό Πλαίσιο Δράσεων Προτεραιότητας για το Δίκτυο Natura 2000 για την προγραμματική περίοδο , το οποίο διαμορφώνει τα βραχυπρόθεσμα, τα άμεσα και απαραίτητα βήματα για την προστασία και διατήρηση της Βιοποικιλότητας στην Ελλάδα. 3. Η αξία της Βιοποικιλότητας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Η Δυτική Μακεδονία είναι η Βορειοδυτικότερη Περιφέρεια της Ελλάδας και το φυσικό περιβάλλον της χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό μεγάλων ορεινών όγκων και ενός πλούσιου υδάτινου δυναμικού. Αυτοί οι φυσικοί παράγοντες δίνουν το φυσικό υπόβαθρο για πολλά ορεινά, υγροτοπικά αλλά και αγροτικά οικοσυστήματα με ιδιαίτερα πλούσια και σημαντική Βιοποικιλότητα με μεγάλες ανάγκες αποτελεσματικής προστασίας και διαχείρισης υπό το πρίσμα μιας ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής πολιτικής. Η ιδιαίτερη γεωγραφική θέση της περιοχής, τόσο μεταξύ των γειτνιαζόντων Περιφερειών εντός Ελλάδας, όσο και μεταξύ των γειτονικών χωρών σε τριεθνές επίπεδο, αυξάνει τη σημασία και την αξία της σε εθνικό, Βαλκανικό και διεθνές επίπεδο. Η κατάσταση, τόσο των ορεινών οικοσυστημάτων και η οικολογική τους συνέχεια, όσο και των υδάτινων οικοσυστημάτων ως δίκτυο υγροτόπων στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, καθορίζει και τη συνολική συνοχή των σημαντικών φυσικών περιοχών, προστατευόμενων και μη, όπως τα αγροτικά και αγροδασικά οικοσυστήματα. Η Βιοποικιλότητα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας είναι ιδιαίτερα πλούσια και παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον ως σύνολο στοιχείων φυσικού κεφαλαίου και βιοποικιλότητας και συνοπτικά περιλαμβάνει: 24 περιοχές Natura 2000 και δυο Εθνικά Πάρκα: Το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών, το οποίο έχει αναγνωρισθεί ως διασυνοριακό πάρκο σε τριεθνές επίπεδο μεταξύ Ελλάδας, ΠΓΔΜ και Αλβανίας και Το Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου βρίσκεται στην Περιφέρεια Ηπείρου. 47 Καταφύγια Άγριας Ζωής 20 Τόπους Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους Τον ποταμό Αλιάκμονα, ως το μεγαλύτερο ποταμό στην Ελλάδα κατά μήκος του οποίου έχουν κατασκευαστεί φράγματα και αντίστοιχα μεγάλες τεχνητές λίμνες. Μεγάλος αριθμός από σημαντικά είδη και οικοτόπους, οι οποίοι αναδεικνύουν τη μεγάλη αξία της βιοποικιλότητας τόσο εντός, όσο και εκτός προστατευόμενων περιοχών. Στον Πίνακα 3-1 παρουσιάζονται οι κύριες ομάδες σημαντικών ειδών Βιοποικιλότητας του Δικτύου Natura 2000 στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 6/42

7 Π. 3-1: Κύριες ομάδες σημαντικών ειδών Βιοποικιλότητας στο Δίκτυο Natura 2000 στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Ονομασία περιοχής Ν. Ημαθίας Κωδικός Καθεστώς προστασίας ΑΜΦΙΒΙΑ ΠΟΥΛΙΑ ΨΑΡΙΑ ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΕΡΠΕΤΑ ΜΥΚΗΤΕΣ ΛΕΙΧΗΝΕΣ Συνολικός αριθμός προστατευόμενων ειδών 1) ΟΡΟΣ ΒΕΡΜΙΟ GR ΕΖΔ Ν. Πέλλας 2) ΚΟΡΥΦΕΣ ΟΡΟΥΣ ΒΟΡΑ GR ΕΖΔ ) ΟΡΟΣ ΒΟΡΑΣ GR ΖΕΠ Ν. Πιερίας 4) ΠΙΕΡΙΑ ΟΡΗ GR ΕΖΔ ) ΟΡΟΣ ΤΙΤΑΡΟΣ GR ΕΖΔ Ν. Γρεβενών 6) ΒΑΣΙΛΙΤΣΑ GR ΕΖΔ ) ΒΑΛΙΑ ΚΑΛΝΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗ ΛΙΜΝΗ ΑΩΟΥ 8) ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ (ΒΑΛΙΑ ΚΑΛΝΤΑ) - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ 9) ΟΡΗ ΟΡΛΙΑΚΑΣ ΚΑΙ ΤΣΟΥΡΓΙΑΚΑΣ Ν. Καστοριάς 10) ΛΙΜΝΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 11) ΚΟΡΥΦΕΣ ΟΡΟΥ ΓΡΑΜΜΟΣ 12) ΛIΜΝΗ ΟΡΕΣΤIΑΣ (ΚΑΣΤΟΡIΑΣ) Ν. Κοζάνης 13) ΟΡΟΣ ΒΟΥΡΙΝΟ (ΚΟΡΥΦΗ ΑΣΠΡΟΒΟΥΝΙ) 14) ΟΡΗ ΒΟΡΕΙΟΥ ΒΟΥΡΙΝΟΥ ΚΑΙ ΜΕΛΛΙΑ Ν. Φλώρινας 15) ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΡΕΣΠΩΝ 16) ΟΡΗ ΒΑΡΝΟΥΝΤΑ GR ΖΕΠ GR ΕΖΔ GR ΖΕΠ GR ΕΖΔ GR ΕΖΔ & ΖΕΠ GR ΖΕΠ GR ΕΖΔ GR ΖΕΠ GR GR ΕΖΔ & ΖΕΠ ΕΖΔ & ΖΕΠ * * ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 7/42

8 Ονομασία περιοχής 17) ΛΙΜΝΕΣ ΒΕΓΟΡΙΤΙΔΑ - ΠΕΤΡΩΝ 18) ΛΙΜΝΕΣ ΧΕΙΜΑΔΙΤΙΔΑ - ΖΑΖΑΡΗ 19) ΟΡΟΣ ΒΕΡΝΟΝ - ΚΟΡΥΦΗ ΒΙΤΣΙ Κωδικός Καθεστώς προστασίας ΑΜΦΙΒΙΑ ΠΟΥΛΙΑ ΨΑΡΙΑ ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΕΡΠΕΤΑ ΜΥΚΗΤΕΣ ΛΕΙΧΗΝΕΣ Συνολικός αριθμός προστατευόμενων ειδών GR ΕΖΔ GR ΕΖΔ GR ΕΖΔ ) ΛIΜΝΗ ΠΕΤΡΩΝ GR ΖΕΠ ) ΛΙΜΝΕΣ ΧΕΙΜΑΔΙΤΙΔΑ ΚΑΙ ΖΑΖΑΡΗ Ν. Τρικάλων 22) ΑΝΤΙΧΑΣΙΑ ΟΡΗ - ΜΕΤΕΩΡΑ 23) ΑΝΤΙΧΑΣΙΑ ΟΡΗ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΑ Ν. Ιωαννίνων 24) ΚΟΡΥΦΕΣ ΟΡΟΥΣ ΣΜΟΛΙΚΑΣ GR ΖΕΠ GR ΕΖΔ GR ΖΕΠ GR ΕΖΔ & ΖΕΠ Πηγή: Natura 2000 viewer ( *Σύμφωνα με Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών αναφέρονται συνολικά 194 σημαντικά είδη και υποείδη φυτών 4. Οι πιέσεις και οι επιπτώσεις για τη Βιοποικιλότητα στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας από την εφαρμογή διαφορετικών αναπτυξιακών πολιτικών 4.1 Γενεσιουργά (ή βαθύτερα) αίτια των πιέσεων που οδηγούν στην απώλεια Βιοποικιλότητας Η ανάπτυξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της προσπάθειας κάλυψης των οικονομικών και κοινωνικών αναγκών, είναι προφανές ότι προκαλεί ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στη Βιοποικιλότητα. Για αυτό είναι σημαντικό να εξεταστεί ποια είναι τα αίτια των παραγόντων εκείνων που δημιουργούν ενδεχόμενες απειλές για τη Βιοποικιλότητα. Βασικά τέτοια αίτια είναι: Η έλλειψη πρωτογενούς έρευνας και επαρκών επιστημονικών δεδομένων για τις επιμέρους συνιστώσες της βιολογικής ποικιλότητας. Η έλλειψη προώθησης και ολοκλήρωσης του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού και ειδικότερα σχεδιασμού που να λαμβάνει υπόψη του τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας. Η έλλειψη περιβαλλοντικής παιδείας και ευαισθητοποίησης που διευκολύνει πλήθος παράνομων δραστηριοτήτων. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 8/42

9 Η απουσία σταθερής χρηματοδότησης, η υποστελέχωση, η διάσπαση αρμοδιοτήτων, η έλλειψη επαρκών μηχανισμών ελέγχου και συντονισμού των αρμόδιων υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο σε συνδυασμό με την άγνοια ή τη μη συνειδητοποίηση της αξίας της Βιοποικιλότητας και της συμμετοχής της στην ανθρώπινη ευημερία και ευμάρεια που δεν επιτρέπουν την αποτελεσματική προστασία της Βιοποικιλότητας και την προώθηση της διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών σύμφωνα με το Εθνικό και Ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο. Τα μοντέλα ανάπτυξης και διαχείρισης πόρων που έχουν εφαρμοστεί και συνεχίζουν να προβάλλονται Επιπτώσεις στην Βιοποικιλότητα από την εφαρμογή διαφορετικών αναπτυξιακών πολιτικών Όπως προκύπτει, κυρίως, από την εκπόνηση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Επιχειρησιακού Προγράμματος της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας , στο σύνολο της ανάπτυξης των διαφορετικών τομεακών πολιτικών, οι παρεμβάσεις που προκαλούν τις κύριες επιπτώσεις στη διατήρηση της Βιοποικιλότητας στη Δυτική Μακεδονία αφορούν: Τη χρήση των υδάτινων πόρων με έμφαση στα ποτάμια οικοσυστήματα και τις λίμνες και οι μεταβολές των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών τους. Την ανάπτυξη οδικών αξόνων με έμφαση στη διέλευσή τους στις ζώνες σύνδεσης μεταξύ των ορεινών όγκων της Δυτικής Μακεδονίας και των φυσικών οικολογικών διαδρόμων ως σημαντικών πράσινων υποδομών. Την αλλαγή στις χρήσεις γης με κύριες κατευθύνσεις, την εντατικοποίηση των πεδινών καλλιεργειών με τάση για μείωση των ξερικών καλλιεργειών, την αλλαγή του τοπίου σε εκτάσεις λόγω αναδασμών και την εγκατάλειψη της γεωργικής γης και της κτηνοτροφικής δραστηριότητας στις ορεινές περιοχές. Την έντονη εξορυκτική δραστηριότητα στον Ανατολικό Ενεργειακό Άξονα της Περιφέρειας με μεγάλες απώλειας γης και κύριες επιπτώσεις στο έδαφος και στην αλλαγή του κλίματος. Την ανάπτυξη ΑΠΕ με επιπτώσεις στη διαβίωση και μετανάστευση των πουλιών κύρια σε ορεινές περιοχές από τα αιολικά πάρκα, αλλά και των υδρόβιων ειδών στα ποτάμια οικοσυστήματα από τα μικρά και μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα. 5. Κύριες προκλήσεις για τη διατήρηση και προστασία της Βιοποικιλότητας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Οι κύριες προκλήσεις για τη διατήρηση και προστασία της Βιοποικιλότητας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ταυτίζονται σε γενικές γραμμές με τις προκλήσεις που υπάρχουν σε εθνικό επίπεδο, καθώς η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας φιλοξενεί μεγάλο και σημαντικό μέρος του εθνικού βιολογικού πλούτου και έχει το μερίδιο ευθύνης που της αναλογεί για τη διατήρηση και την ανάσχεση της απώλειας της Βιοποικιλότητας σε τοπικό περιφερειακό επίπεδο. Από μία γενικότερη αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης της Βιοποικιλότητας στη Δυτική Μακεδονία και σε συνδυασμό με τη γεωγραφική της θέση στα Βαλκάνια και τις προοπτικές που υπάρχουν για την ανάπτυξη των επιμέρους αναπτυξιακών τομέων, επιβάλλεται η ανάπτυξη μιας περιβαλλοντικής πολιτικής και η διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς στο μέγιστο δυνατό επίπεδο με μία ευρεία οικολογική και οικοσυστημική προσέγγιση 3. Στους χάρτες Χ. 5-1 και Χ. 5-2 παρουσιάζονται το σύνολο των προστατευόμενων περιοχών και των σημαντικών περιοχών για το φυσικό περιβάλλον και τη Βιοποικιλότητα της Δυτικής Μακεδονίας σε συνδυασμό με τη χωροταξική παρουσίαση των κύριων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων όπως είναι οι υποδομές μεταφορών (χάρτης 5-1) και η ανάπτυξη υποδομών παραγωγής ενέργειας τόσο συμβατικής όσο και από ανανεώσιμες πηγές 3 Brown W.J., Eco-logical: An Ecosystem Approach to Developing Infrastructure Projects. US Department of Transportation, USA. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 9/42

10 Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας - Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα (Σύνοψη) ενέργειας (χάρτης Χ. 5-2). Από την προσεκτική ανάγνωση των δύο αυτών χαρτών προκύπτουν περιοχές με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ενίσχυση της πολιτικής συνύπαρξης των αναπτυξιακών δραστηριοτήτων και της άμβλυνσης πιθανών συγκρούσεων ως βασική γενικότερη πρόκληση. Η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και η ελαχιστοποίηση των συγκρούσεων που πιθανά να ανακύπτουν είναι αναγκαίο να υιοθετούν την οικοσυστημική προσέγγιση και να ακολουθούν την ιεράρχηση των επιλογών Αποφυγή Μετρίαση Αντιστάθμιση, ειδικά όταν οι συγκρούσεις αφορούν Τύπους Οικοτόπων Προτεραιότητας, Είδη Προτεραιότητας και τη συνεκτικότητα του Δικτύου Natura Χ. 5-1: Προστατευόμενες περιοχές και υποδομές μεταφορών στη Δυτική Μακεδονία. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 10/42

11 Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας - Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα (Σύνοψη) Χ. 5-2: Προστατευόμενες περιοχές και υποδομές παραγωγής ενέργειας στη Δυτική Μακεδονία.. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 11/42

12 6. Η Στρατηγική της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη Βιοποικιλότητα 6.1 Οι βασικές αρχές της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη Βιοποικιλότητα Αναγνωρίζοντας τη σημασία της Βιοποικιλότητας για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη η Στρατηγική της Περιφέρειας της Δυτικής Μακεδονίας για τη Βιοποικιλότητας βασίζεται στις παρακάτω βασικές και θεμελιώδεις αρχές: 1) Εφαρμογή του «Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά» με διαβάθμιση σκέψης από το διεθνές επίπεδο σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο και δράση σε τοπικό επίπεδο. 2) Στρατηγικός σχεδιασμός σε όλους τους αναπτυξιακούς τομείς με αξιολόγηση των συμπληρωματικών και σωρευτικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από παράπλευρα και διαδεχόμενα έργα. 3) Εφαρμογή του Ευρωπαϊκού και Εθνικού θεσμικού πλαισίου για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της Βιοποικιλότητας. 4) Εφαρμογή της προτεραιότητας των επιλογών «Αποφυγή Μετρίαση Αντιστάθμιση» (Avoidance Mitigation Compensation) σε περιπτώσεις παρεμβάσεων και έργων σε κρίσιμες για τη Βιοποικιλότητα φυσικές περιοχές. Η μετρίαση αφορά στην άμεση ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και στη διαχείριση με στόχο την επανάκαμψη των οικολογικών λειτουργιών. Η λήψη αντισταθμιστικών μέτρων αφορά σε άμεσα γειτνιάζουσες περιοχές για την άμβλυνση των επιπτώσεων στην ευρύτερη ζώνη των τεχνικών παρεμβάσεων. 5) Προώθηση της έρευνας, της καινοτομίας, της δημιουργίας γνώσεων και της αποτελεσματικής διαχείρισης της πληροφορίας για τη Βιοποικιλότητα. 6) Προώθηση της διεπιστημονικής συνεργασίας, της συστηματικής ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών και ανάπτυξης της συνέργειας μεταξύ φορέων, υπηρεσιών, επαγγελματιών και εκπροσώπων της Κοινωνίας των Πολιτών και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. 7) Υιοθέτηση της δια βίου μάθησης και συνεχούς κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού των φορέων και των υπηρεσιών που είναι αρμόδιοι για τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος και της Βιοποικιλότητας. 8) Επένδυση στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών με ειδικότερη έμφαση στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και στη διαμόρφωση περιβαλλοντικά υπεύθυνων πολιτών στο άμεσο και απώτερο μέλλον, έτσι ώστε η προστασία του περιβάλλοντος και της Βιοποικιλότητας να μη επιβάλλεται «εκ των άνω» αλλά να προάγεται από την ίδια την κοινωνία και τη βάση της. Τελευταία αρχή για εφαρμογή στο σύνολο της αναπτυξιακής δραστηριότητας και με άξονα την αειφορική χρήση των φυσικών πόρων και τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας είναι η Οικο-λογική - οικοσυστημική προσέγγιση όπως προβλέπεται γενικότερα από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και εφαρμόζεται στις ΗΠΑ και στο σχεδιασμό των υποδομών μεταφορών με συνεχή εφαρμογή συγκεκριμένων διαδικασιών: α) Διεπιστημονικό σχεδιασμό, β) Μεγιστοποίηση της εξάλειψης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, γ) Μόνιμη παρακολούθηση και επαναξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των ενεργειών και δ) Συνεχή τροφοδότηση του σχεδιασμού και της διαχείρισης Το όραμα για τη Βιοποικιλότητα Ακολουθώντας την πρώτη βασική αρχή για τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας «Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά» και εκτιμώντας την κατάστασή της σε παγκόσμιο επίπεδο και ειδικότερα την αποτυχία της ανάσχεσης των απωλειών της μέχρι το 2010, η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας υιοθετεί το γενικότερο πλαίσιο του οράματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ταυτίζει το όραμά της για τη 4 Brown W.J., Eco-logical: An Ecosystem Approach to Developing Infrastructure Projects. US Department of Transportation, USA. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 12/42

13 Βιοποικιλότητα με το όραμα της Εθνικής Ελληνικής Στρατηγικής και χρονικό ορίζοντα το 2050 και παράλληλα διαμορφώνει το δικό της όραμα για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2050: «υπάρχει πλήρης γνώση για την κατάσταση της Βιοποικιλότητας στη Δυτική Μακεδονία και έχει εξασφαλιστεί ικανοποιητική κατάσταση των πληθυσμών όλων των βιολογικών ειδών, η αξία της Βιοποικιλότητας είναι αναγνωρισμένη στο σύνολο της κοινωνίας και η κατάστασή της έχει ξεφύγει από τα επίπεδα κινδύνων εξαφάνισης. Οι φυσικοί πόροι διαχειρίζονται με αειφορικό τρόπο και έχει επιτευχθεί η αποτελεσματική αξιοποίηση των φυσικών περιοχών, του φυσικού κεφαλαίου και των γενετικών πόρων προς όφελος της κοινωνικής ευημερίας». Το όραμα αυτό συνοψίζεται σε μία φράση: «το 2050 στη Δυτική Μακεδονία η Βιοποικιλότητα διατηρείται χωρίς απώλειες, αναδεικνύεται ως αναντικατάστατη φυσική κληρονομιά και αξιοποιείται ως θεμελιώδες κεφάλαιο που υπηρετεί την κοινωνική ευημερία». 6.3 Ο Σκοπός και οι Στρατηγικοί Στόχοι της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη Βιοποικιλότητα σε σύνδεση με την Εθνική Στρατηγική. Υπηρετώντας το Σκοπό της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα ο οποίος αποβλέπει «στην ανάσχεση της απώλειας της Βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των λειτουργιών των οικοσυστημάτων της Ελλάδας μέχρι το 2026, την αποκατάστασή τους, όπου χρειάζεται και δύναται, την ανάδειξη της Βιοποικιλότητας ως εθνικό κεφάλαιο, όπως και την εντατικοποίηση της συμβολής της Ελλάδας στην αποτροπή απώλειας της Βιοποικιλότητας παγκοσμίως», η Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας συνδέεται με την Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα προσαρμόζοντας τους 13 Γενικούς Εθνικούς Στόχους σε περιφερειακό επίπεδο με ταυτόσημη χρονική διάρκεια δεκαπενταετίας ( ). Οι εθνικοί στόχοι περιλαμβάνονται σε 4 Στρατηγικούς Στόχους της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας οι οποίοι εξειδικεύονται περαιτέρω σε αντίστοιχους 4 Άξονες Προτεραιότητας της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Η πρώτη πενταετία υλοποίησης των δράσεων θα ολοκληρωθεί με την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης της Περιφέρειας για τη Βιοποικιλότητα της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου ( ). Οι τέσσερις Στρατηγικοί Στόχοι της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας και την ανάσχεση της απώλειάς της είναι: Στρατηγικός Στόχος 1: Βελτίωση της γνώσης για τη Βιοποικιλότητα. Στρατηγικός Στόχος 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών. Στρατηγικός Στόχος 3: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με την τοπική οικονομία και την απασχόληση. Στρατηγικός Στόχος 4: Οργάνωση και λειτουργία των δομών και υπηρεσιών διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος. Ο Στρατηγικός Στόχος 1 έχει να κάνει με τη διάθεση των μέγιστων δυνατών πληροφοριών για την πραγματική κατάσταση της Βιοποικιλότητας στη Δυτική Μακεδονία, αφού το κενό της γνώσης τόσο σε επίπεδο απουσίας/παρουσίας ειδών, όσο και σε επίπεδο κατάστασης και πολύ περισσότερο τάσης των πληθυσμών είναι μεγάλο. Η βασική πρωτογενής πληροφορία είναι το θεμέλιο για την πραγματική γνώση της κατάστασης ενός είδους και το κύριο υπόβαθρο για την αξιολόγηση των απαιτούμενων ενεργειών και δράσεων, τόσο σε επίπεδο ιεράρχησης προτεραιοτήτων, όσο και σε επίπεδο λήψης εξειδικευμένων αποφάσεων και μέτρων διαχείρισης που απαιτούνται να ληφθούν. Επιπλέον η βελτίωση του επιπέδου της γνώσης απαιτείται και σε μεταγενέστερο στάδιο της μόνιμης παρακολούθησης της κατάστασης των ειδών και της συνεχούς τροφοδότησης πληροφοριών του συστήματος λήψης διαχειριστικών αποφάσεων. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 13/42

14 Ο Στρατηγικός Στόχος 2 αφορά κατά προτεραιότητα την καθ αυτού διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000, τόσο ως σύστημα προστατευόμενων περιοχών και ενδιαίτημα των περισσότερων και κυριότερων Ειδών και Τύπων Οικοτόπων Προτεραιότητας, σύμφωνα με τις Οδηγίες της ΕΕ για τους Οικοτόπους και τα Πουλιά, όσο και ως το κύριο κορμό του εθνικού συστήματος προστασίας της φύσης και της Βιοποικιλότητας στην Ελλάδα. Επιπλέον αφορά και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της Βιοποικιλότητας τόσο στις υπόλοιπες κατηγορίες των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα, όπως οι Τόποι Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και τα Καταφύγια Άγριας Ζωής, αλλά παράλληλα περιλαμβάνει την υιοθέτηση των αρχών της αειοφορικής χρήσης των φυσικών πόρων, την αναγνώριση της αξίας και της ανάγκης για διατήρηση και προστασία της Βιοποικιλότητας σε όλους του αναπτυξιακούς τομείς σε ένα γενικότερο πλαίσιο συνύπαρξης του ανθρώπου με τα υπόλοιπα είδη. Ο Στρατηγικός Στόχος 3 αφορά τη δημιουργία του υποβάθρου σύνδεσης των δύο προηγούμενων στόχων με τη συνειδητοποίηση από το σύνολο του ανθρώπινου παράγοντα, την τοπική κοινωνία, τις υπηρεσίες, τους φορείς και τους οργανισμούς και την πολιτική ηγεσία, πως η φύση και η «άγρια ζωή» δεν είναι κάτι ξεχωριστό από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων ή απλά ένα «ντοκυμαντέρ για παρακολούθηση και ψυχαγωγία», αλλά ένα γενικό σύνολο η κατάσταση του οποίου εξαρτάται από τις επιλογές τόσο των πολιτικών πρακτικών, όσο και των καθημερινών συνηθειών των ανθρώπων. Για αυτό, στο στόχο αυτό συμπεριλαμβάνεται και η αξιοποίηση του φυσικού κεφαλαίου ως εργαλείο, τόσο για την καλλιέργεια της συνέχειας και της φυσικής επαφής του ανθρώπου με τα στοιχεία της φύσης, όσο και με την χρήση των στοιχείων αυτών προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης, της απασχόλησης και της κοινωνικής ευημερίας. Ο Στρατηγικός Στόχος 4 αφορά τη δημιουργία του θεσμικού και διοικητικού μηχανισμού ο οποίος είναι απαραίτητος για την οργάνωση και μόνιμη παρακολούθηση της διαχείρισης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και τη διαμόρφωση του πλαισίου αρμονικής συνύπαρξης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με το σύνολο των Βιολογικών Ειδών σε επίπεδο Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Η σύνδεση των τεσσάρων Στρατηγικών Στόχων της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας με τους 13 Εθνικούς στόχους και τους 6 Ευρωπαϊκούς παρουσιάζεται στον Πίνακα Π. 5-1 παρακάτω: Π. 6-1: Συγκριτικός πίνακας Στρατηγικών Στόχων για τη Βιοποικιλότητα σε περιφερειακό, εθνικό (Εθνική Στρατηγική) και Ευρωπαϊκό (Ευρωπαϊκή Στρατηγική) επίπεδο Στρατηγικοί Στόχοι για τη Βιοποικιλότητα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας Στρατηγικός Στόχος 1: Βελτίωση της γνώσης για τη Βιοποικιλότητα. Γενικοί στόχοι της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα Γενικός Στόχος 1: Αύξηση της διαθέσιμης γνώσης για την εκτίμηση της κατάστασης της Βιοποικιλότητας. Στόχοι της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ειδικός Στόχος 1: Πλήρης εφαρμογή των οδηγιών για τα πτηνά, τα είδη και τους οικοτόπους (ενδιαιτήματα). Ειδικός Στόχος 2: Διατήρηση και βελτίωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που παρέχουν. Ειδικός Στόχος 6: Συμβολή στην αποτροπή της απώλειας της Βιοποικιλότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 14/42

15 Στρατηγικοί Στόχοι για τη Βιοποικιλότητα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας Στρατηγικός Στόχος 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών. Στρατηγικός Στόχος 3: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με την τοπική οικονομία και την απασχόληση. Γενικοί στόχοι της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα Γενικός Στόχος 2: Διατήρηση του εθνικού φυσικού κεφαλαίου και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων. Γενικός Στόχος 4: Διατήρηση των γενετικών πόρων της Ελλάδας Ρυθμίσεις πρόσβασης στους γενετικούς πόρους Δίκαιος και ισότιμος καταμερισμός των ωφελειών που θα προκύψουν από τη χρήση τους. Γενικός στόχος 6: Διατήρηση της ποικιλότητας του τοπίου. Γενικός Στόχος 7: Πρόληψη και μείωση των επιπτώσεων στη Βιοποικιλότητα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Γενικός Στόχος 8: Προστασία της Βιοποικιλότητας από τα εισβλητικά / χωροκατακτητικά ξενικά είδη (invasive alien species). Γενικός Στόχος 9: Ενίσχυση της διεθνούς και διακρατικής συνεργασίας για την προστασία της Βιοποικιλότητας. Γενικός Στόχος 11: Ενσωμάτωση τη διατήρησης της Βιοποικιλότητας στο αξιακό σύστημα της κοινωνίας. Γενικός Στόχος 12: Συμμετοχή της κοινωνίας στη διατήρηση της Βιοποικιλότητας. Γενικός Στόχος 13: Αποτίμηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στην Ελλάδα και προβολή της αξίας της ελληνικής Βιοποικιλότητας. Στόχοι της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ειδικός Στόχος 1: Πλήρης εφαρμογή των οδηγιών για τα πτηνά, τα είδη και τους οικοτόπους (ενδιαιτήματα). Ειδικός Στόχος 2: Διατήρηση και βελτίωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που παρέχουν. Ειδικός Στόχος 3: Αύξηση της συμβολής της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της δασοκομίας στη διατήρηση και ενίσχυση της Βιοποικιλότητας. Ειδικός Στόχος 4: Εξασφάλιση της αειφόρου χρήσης των αλιευτικών πόρων. Ειδικός Στόχος 5: Καταπολέμηση των εισβλητικών ξενικών ειδών. Ειδικός Στόχος 6: Συμβολή στην αποτροπή της απώλειας της Βιοποικιλότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ειδικός Στόχος 1: Πλήρης εφαρμογή των οδηγιών για τα πτηνά, τα είδη και τους οικοτόπους (ενδιαιτήματα). Ειδικός Στόχος 2: Διατήρηση και βελτίωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που παρέχουν. Ειδικός Στόχος 3: Αύξηση της συμβολής της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της δασοκομίας στη διατήρηση και ενίσχυση της Βιοποικιλότητας. Ειδικός Στόχος 4: Εξασφάλιση της αειφόρου χρήσης των αλιευτικών πόρων. Ειδικός Στόχος 5: Καταπολέμηση των εισβλητικών ξενικών ειδών. Ειδικός Στόχος 6: Συμβολή στην αποτροπή της απώλειας της Βιοποικιλότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 15/42

16 Στρατηγικοί Στόχοι για τη Βιοποικιλότητα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας Στρατηγικός Στόχος 4: Οργάνωση και λειτουργία των δομών και υπηρεσιών διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος. Γενικοί στόχοι της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα Γενικός Στόχος 3: Οργάνωση και λειτουργία εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών και ενίσχυση των ωφελειών από τη διαχείρισή τους. Γενικός Στόχος 5: Ενίσχυση της συνέργειας των κύριων τομεακών πολιτικών και της διατήρησης της Βιοποικιλότητας - Θέσπιση κινήτρων. Γενικός Στόχος 10: Αναβάθμιση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας τη δημόσιας διοίκησης σε σχέση με την προστασία της Βιοποικιλότητας. Γενικός Στόχος 13: Αποτίμηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στην Ελλάδα και προβολή της αξίας της ελληνικής Βιοποικιλότητας. Στόχοι της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ειδικός Στόχος 1: Πλήρης εφαρμογή των οδηγιών για τα πτηνά, τα είδη και τους οικοτόπους (ενδιαιτήματα). Ειδικός Στόχος 2: Διατήρηση και βελτίωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που παρέχουν. Ειδικός Στόχος 6: Συμβολή στην αποτροπή της απώλειας της Βιοποικιλότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. 6.4 Ιεράρχηση Προτεραιοτήτων Για το σχεδιασμό και την υλοποίηση της Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης για τη Βιοποικιλότητα απαιτείται ιεράρχηση προτεραιοτήτων ενεργειών και δράσεων σε δύο παράλληλα επίπεδα: Α. Οργανωτικό επίπεδο: Τον άμεσο σχεδιασμό της αναδιοργάνωσης του διοικητικού μηχανισμού ο οποίος με βάση την οικοσυστημική προσέγγιση της αναπτυξιακής διαδικασίας της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας: Θα συντονίζει και θα διαχειρίζεται την παραγωγή της γνώσης για τη Βιοποικιλότητα. Θα συνδέει την παραγόμενη γνώση με τις διαχειριστικές πρακτικές. Θα παρακολουθεί τη λειτουργικότητα των πρακτικών επιλογών. Με βάση τον εμπλουτισμό της γνώσης και την απόκτηση της εμπειρίας, θα διαμορφώνει την εξέλιξη της διαχείρισης με εξασφάλιση της συνεχούς βελτίωσης της αποτελεσματικότητας. Β. Επίπεδο φυσικού αντικειμένου: Την προτεραιότητα σε αποφάσεις, έρευνα και δράσεις για περιοχές του Δικτύου Natura 2000, την οργάνωση οριζόντιων δράσεων για Είδη Προτεραιότητας, Τύπους Οικοτόπων και Πράσινες Υποδομές σε σχέση με όλες τις αναπτυξιακές πολιτικές και τη διαχείριση και αξιοποίηση των υπόλοιπων προστατευόμενων περιοχών που δεν ανήκουν στο Δίκτυο Natura Το Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα Έχοντας υπόψη, τόσο τη σημασία και την κατάσταση της Βιοποικιλότητας στη Δυτική Μακεδονία, όσο και τις υφιστάμενες δυνατότητες, αλλά και τις προοπτικές οργάνωσης, διοίκησης και διαχείρισης, οι τέσσερις Στρατηγικοί Στόχοι που ορίστηκαν στη Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα της Δυτικής Μακεδονίας θα επιτευχθούν μέσα σε ένα πλαίσιο αντίστοιχων τεσσάρων εξειδικευμένων Αξόνων Προτεραιότητας οι οποίοι θα περιλαμβάνουν την υλοποίηση μιας σειράς στοχευμένων δράσεων. Οι Άξονες Προτεραιότητας που διαμορφώνουν τον κύριο κορμό ανάπτυξης του Σχεδίου Δράσης για την ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 16/42

17 εφαρμογή της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, συνοπτικά περιλαμβάνουν τις εξής Προτεραιότητες: ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 1: ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 1.1: Προώθηση της έρευνας Συστηματική προώθηση της έρευνας, βελτίωση της γνώσης και παρακολούθηση της κατάστασης της Βιοποικιλότητας. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 1.2: Οργάνωση και διαχείριση της γνώσης Οργάνωση βάσης δεδομένων και χρήση δεικτών παρακολούθησης των ειδών και της κατάστασης των οικοτόπων τους. ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 2: ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 2.1: Διαχείριση Περιοχών Natura 2000 Εφαρμογή Διαχειριστικών Σχεδίων προστατευόμενων περιοχών με υφιστάμενο Διαχειριστικό Φορέα. Ολοκλήρωση και επικαιροποίηση υφιστάμενων ΕΠΜ μέχρι την ολοκλήρωση της θεσμοθέτησης του διαχειριστικού πλαισίου και εκπόνηση Διαχειριστικών Σχεδίων. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 2.2: Ενίσχυση της συνεκτικότητας του Δικτύου N2000 και οριζόντια διαχείριση και προστασία της Βιοποικιλότητας σε περιφερειακό επίπεδο. Δράσεις διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος και της Βιοποικιλότητας με άξονες: Την προστασία Ειδών Προτεραιότητας και Τύπων Οικοτόπων Προτεραιότητας εκτός του Δικτύου N2000 σε οριζόντιο επίπεδο. Τη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών που δεν ανήκουν στο Δίκτυο Ν 2000 (ΚΑΖ, ΤΙΦΚ, Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά, Περιοχές Υψηλής Φυσικής Αξίας κτλ.) και διερεύνηση ένταξης νέων περιοχών σε κάποιο καθεστώς προστασίας. Την αναγνώριση και ορθολογική διαχείριση των πράσινων υποδομών, των οικολογικών διαδρόμων με καθορισμό ελάχιστων αδιατάραχτων ζωνών χωρίς δρόμους ή με έλεγχό της χρήσης οχημάτων (Roadless and low traffic areas) και την αξιολόγηση της αξίας των οικοσυστημικών υπηρεσιών στις κύριες κατηγορίες των φυσικών οικοσυστημάτων. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 2.3: Διαχείριση και αντιμετώπιση εισβαλόντων ξενικών ειδών. Ανίχνευση, αναγνώριση και αντιμετώπιση των επιπτώσεων στη Βιοποικιλότητα από τα εισβάλοντα ξενικά είδη. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 2.4: Προστασία της Βιοποικιλότητας σε όλους τους αναπτυξιακούς τομείς. Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και ανάσχεση της απώλειάς της σε όλους τους αναπτυξιακούς τομείς με έμφαση στην αγροτική ανάπτυξη, στις υποδομές μεταφορών και ενέργειας, την εδαφική συνεργασία, την κλιματική αλλαγή και τον τουρισμό. Δράσεις διαχείρισης της ποιότητας και ποσότητας των υδάτινων πόρων ως κύριο φυσικό πόρο με εφαρμογή της Οδηγίας για τα Νερά και του Διαχειριστικού Σχεδίου Λεκάνης Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Μακεδονίας. ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 3: ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 3.1: Ενημέρωση και περιβαλλοντική εκπαίδευση για τη Βιοποικιλότητα. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 17/42

18 Δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης του κοινού και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για στοχευμένα θέματα αναγνώρισης της αξίας και διατήρησης της Βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 3.2: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με τον τουρισμό. Ανάδειξη και προβολή των φυσικών περιοχών και του τοπίου. Ανάπτυξη του οικοτουρισμού ως κύρια μορφή εναλλακτικού τουρισμού. Ενίσχυση και δημιουργία υποδομών οικοτουρισμού και περιηγητικού τουρισμού. Δικτύωση όλων των περιοχών και των επισκέψιμων χώρων και οργανωμένη προβολή και λειτουργία τους. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 3.3: Σύνδεση της Βιοποικιλότητας και των τοπικών γενετικών και φυσικών πόρων με την τοπική οικονομία. Συστηματική καταγραφή των άγνωστων τοπικών γενετικών πόρων. Σύνδεση με τράπεζες γενετικού υλικού. Προστασία και διατήρηση των τοπικών φυλών και ποικιλιών. Ένταξη των τοπικών φυλών και ποικιλιών στην παραγωγική διαδικασία. ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 4: ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 4.1: Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας Βελτίωση της δια-υπηρεσιακής συνεργασίας. Διαμόρφωση προδιαγραφών για την τήρηση περιβαλλοντικών όρων και υλοποίηση των στόχων για την ανάσχεση της Βιοποικιλότητας. Συνεχή κατάρτιση των στελεχών σε θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής με άξονα τις επιταγές της διαμορφούμενης Διεθνούς και Ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής. Εφαρμογή της οικοσυστημικής προσέγγισης στο σχεδιασμό των έργων τεχνικών υποδομών και αναπτυξιακών δράσεων. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 4.2: Δημιουργία-στήριξη Διαχειριστικών Φορέων για τη Βιοποικιλότητα: Στήριξη υφιστάμενων Φορέων Διαχείρισης. Δημιουργία-στήριξη νέων Διαχειριστικών Οργάνων. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 4.3: Προώθηση της διεθνούς συνεργασίας για τη Βιοποικιλότητα: Δράσεις ανάπτυξης συνεργειών σε διασυνοριακές περιοχές. Ανάπτυξη κοινών δράσεων του Διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών. Προώθηση της διεθνούς συνεργασίας της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 18/42

19 Πίνακας 7-1 : Αναλυτική Δομή Σχεδίου Δράσης για τη Βιοποικιλότητα στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Άξονας Προτεραιότητας 1: Βελτίωση της γνώσης για τη Βιοποικιλότητα Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Π 1.1: Προώθηση της έρευνας ΟΔ 1.1.1: Καταγραφή ειδών πανίδας και χλωρίδας. Έρευνα για βελτίωση της γνώσης για τη Βιοποικιλότητα εντός δικτύου N2000. Ερευνητικές δράσεις για τη Βιοποικιλότητα με έμφαση στα Είδη Προτεραιότητας και στους Τύπους Οικοτόπων προτεραιότητας και την κατάσταση των πληθυσμών και της κατανομής τους, εκτός περιοχών N2000 και παραγωγή διαχειριστικών προτάσεων. Ενδεικτικές προτεινόμενες ομάδες ειδών: Πανεπιστήμια, Ερευνητικοί φορείς, ΜΚΟ ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ LIFE HORIZON Τα αρπακτικά πουλιά με κύρια είδη τον ασπροπάρη και το κιρκινέζι ως παγκόσμια απειλούμενα είδη και τον λιβαδόκιρκο ως είδος δείκτη των αγροτικών οικοσυστημάτων. Προστατευόμενα είδη που χρησιμοποιούν το σύνολο του περιφερειακού δικτύου των υδάτινων οικοσυστημάτων. INTERREG ΕΑΠ Σημαντικά φυτικά είδη τα οποία δεν έχουν συμπεριληφθεί σε καταλόγους προστατευόμενων ειδών λόγω έλλειψης γνώσης (π.χ. το Erodium hartvigianum στο Άσκιο) Τις καραβίδες. Τις ορχιδέες. Οι μύκητες με τους πιο γνωστούς εκπροσώπους τα εδώδιμα μανιτάρια, αλλά και άλλα είδη αυτού του ξεχωριστού βασιλείου οργανισμών με ζωτική σημασία στη λειτουργία των οικοσυστημάτων και σημαντικούς δείκτες των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα Τα εισβάλοντα ξενικά είδη με ενδεικτικές περιπτώσεις των μινκ στην Καστοριά, τη βρωμοκαρυδιά και τα ψάρια στον άνω ρου του Αλιάκμονα. Τις παραδοσιακές τοπικές ποικιλίες καλλιεργούμενων φυτών και εκτρεφόμενων φυλών ζώων. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 19/42

20 Άξονας Προτεραιότητας 1: Βελτίωση της γνώσης για τη Βιοποικιλότητα Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Π 1.2: Οργάνωση της διαχείρισης της γνώσης: ΟΔ 1.2.1: Οργάνωση και λειτουργία βάσης δεδομένων για τη Βιοποικιλότητα Ανάπτυξη βάσης δεδομένων σε συντονισμό με το ΥΠΕΝ με άντληση στοιχείων: Από τα υφιστάμενα δεδομένα που υπάρχουν στην 3η Εθνική Έκθεση για την εφαρμογή της Οδηγίας για τους Οικοτόπους. Από εμπλουτισμό με νέα δεμένα από την έρευνα στο πλαίσιο της 5ης προγραμματικής περιόδου. Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ΕΠ ΠΔΜ Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Π 2.1: Διαχείριση Περιοχών N2000 ΟΔ 2.1.1: Εφαρμογή Διαχειριστικών Σχεδίων σε εν λειτουργία Διαχειριστικούς Φορείς Ενίσχυση της εφαρμογής των Διαχειριστικών Σχεδίων: 1. Του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών. 2. Συμπληρωματικά του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. 3. Του Οργάνου Διαχείρισης λίμνης Καστοριάς. Υφιστάμενοι και μελλοντικοί Διαχειριστικοί Φορείς, ΟΤΑ, Αποκεντρωμένες Διοικήσεις ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ LIFE INTERREG ΟΔ 2.1.2: Ολοκλήρωση και επικαιροποίηση υφιστάμενων ΕΠΜ και Διαχειριστικών Σχεδίων μέχρι την 1. Εκπόνηση ενιαίας ΕΠΜ για τις τέσσερις λίμνες Χειμαδίτιδας, Ζάζαρης, Πετρών και Βεγορίτιδας και στήριξη και ενίσχυση Διαχειριστικού Φορέα των λιμνών αυτών. 2. Επικαιροποίηση της ΕΠΜ Βούρινου μέχρι θεσμοθέτηση Διαχειριστικού Φορέα. 3. Επαν-ενεργοποίηση της εφαρμογή της εκπονηθείσας (2002) και Υφιστάμενοι και μελλοντικοί Διαχειριστικοί Φορείς ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ LIFE INTERREG ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 20/42

21 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης ολοκλήρωση της θεσμοθέτησης του διαχειριστικού πλαισίου ΟΔ 2.1.3: Εκπόνηση νέων ΕΠΜ επικαιροποιημένης (2009) της ΕΠΜ Γράμου-Κόνιτσας Πωγωνίου σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου και την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου Δυτικής Μακεδονίας 1. Εκπόνηση ΕΠΜ για το Βέρνον-Βίτσι μέχρι θεσμοθέτηση Διαχειριστικού Φορέα. 2. Συμμετοχή σε εκπόνηση ΕΠΜ για τις περιοχές του Δικτύου N2000 στις οποίες μεγαλύτερο ποσοστό κάλυψης δεν ανήκουν στην ΠΔΜ. Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ LIFE INTERREG Π 2.2: Ενίσχυση της συνεκτικότητας του Δικτύου Ν2000 και οριζόντια προστασία της Βιοποικιλότητας ΟΔ 2.2.1: Οριζόντια διαχείριση Βιοποικιλότητας Προστασία και διαχείριση σημαντικών ειδών και Ειδών Προτεραιότητας και Τύπων Οικοτόπων εκτός του Δικτύου Ν2000. Προτεινόμενες Ομάδες Ειδών για ανάπτυξη δράσεων με προτεραιότητα: 1. Τα μεγάλα σαρκοφάγα θηλαστικά με κομβική παρουσία και σημαντικά θέματα συμβίωσης με τον άνθρωποι όπως η αρκούδα και ο λύκος, αλλά και είδη με προβληματική παρουσία όπως ο λύγκας. Εκπόνηση Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης για τα μεγάλα σαρκοφάγα βάση «Γενικού Σχεδίου Δράσης για τον πληθυσμό και ενδιαιτήματα της αρκούδας στην Ελλάδα» ως παραδοτέο του έργου LIFE93NAT/GR/001080) αλλά και της εμπειρίας υλοποίησης μεταγενέστερων προγραμμάτων LIFE για τη συνύπαρξη της αρκούδας και του λύκου με τον άνθρωπο με ενδεικτικές δράσεις: Στην αλλαγή των προδιαγραφών των κάδων από τους Δήμους και στην προμήθειας ειδικών κάδων με σύστημα αποτροπής ανοίγματος από τις αρκούδες για την ελαχιστοποίηση προσέγγισής τους σε κατοικημένες περιοχές. Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς δημοσίου χαρακτήρα, MKO Ιδιώτες, Μικρές Ομάδες παραγωγών ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, ΜΚΟ Δήμοι, ΠΕ, Δ/νσεις Δασών ΠΑΑ Στην προμήθεια ηλεκτροφόρων περιφράξεων στις ειδικές κοινωνικές ομάδες αναφοράς και την ένταξη του μέτρου στο πλαίσιο των ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 21/42

22 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης προγραμμάτων της ενεργητικής προστασίας του ΕΛΓΑ. Στην διάδοση του ελληνικού ποιμενικού σκύλου στην κτηνοτροφία. Στην οργάνωση Ομάδων Άμεσης Επέμβασης και αντιμετώπισης περιστατικών προσέγγισης αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές με βάση τον θεσμοθετημένο σχετικό μηχανισμό (ΦΕΚ 272/ ). Εξασφάλιση της συνέχειας των οικολογικών διαδρόμων μεταξύ των ορεινών όγκων Ενίσχυση της σήμανσης του οδικού δικτύου σε ζώνες περάσματα άγριας πανίδας. 2. Είδη για διερεύνηση δυνατοτήτων επανένταξης όπως το ελάφι και ο αγριόκουρκος. 3. Τα αρπακτικά πουλιά με κύρια είδη τον ασπροπάρη και το κιρκινέζι ως παγκόσμια απειλούμενα είδη και τον λιβαδόκιρκο ως είδος δείκτη των αγροτικών οικοσυστημάτων με προσδιορισμό των οικολογικών απαιτήσεων των ειδών και των σχετικών αγροτικών πρακτικών για το σχεδιασμό στοχευμένων παρεμβάσεων για τη συνύπαρξη με την αγροτική ανάπτυξη. 4. Προστατευόμενα είδη που χρησιμοποιούν το σύνολο του περιφερειακού δικτύου των υδάτινων οικοσυστημάτων με έμφαση στα παρυδάτια πουλιά (αργυροπελεκάνοι, ροδοπελεκάνοι, βαλτόπαπια, λαγγόνες). 5. Οι καραβίδες. 6. Οι πεταλούδες αλλά και άλλες ομάδες εντόμων. 7. Οι ορχιδέες. 8. Οι μύκητες. Ειδικές κατηγορίες δράσεων: Ενίσχυση Κέντρων Περίθαλψης ειδών Άγριας Πανίδας. Δημιουργία και λειτουργία τεχνητής ταΐστρας αρπακτικών πουλιών. στον Οικολογικό διάδρομο σύνδεσης Βέρνου Βόρα στην περιοχή Βεύης ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 22/42

23 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Κέλλης Κλειδίου. Εκπόνηση ειδικών σχεδίων διαχείρισης οικοτόπων /«περιοχώνμικροαποθεμάτων» σπανίων ειδών χλωρίδας (ενδεικτικά είδη τα προαναφερθέντα είδη όπως οι ορχιδέες, οι πεταλούδες, οι καραβίδες). Ανάπτυξη Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης για το στρατηγικό σχεδιασμό και τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών που δεν ανήκουν στο Δίκτυο Natura 2000 (ΚΑΖ, ΤΙΦΚ). ΟΔ Διαχείριση προστατευόμενων περιοχών που δεν ανήκουν στο Δίκτυο Ν2000 Διερεύνηση ένταξης νέων περιοχών σε κάποιο καθεστώς προστασίας με εστίαση: Στο Δίκτυο Ν2000. Στις Περιοχές Υψηλής Φυσικής Αξίας. Στις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά. Σε περιοχές με γεωλογικό ενδιαφέρον (γεωπάρκα). Ενδεικτικές περιοχές: Η λίμνη Πολυφύτου. Οι περιοχές αναπαραγωγής και προμεταναστευτικών συγκεντρώσεων των κιρκινεζιών στη Φλώρινα και στο Αμύνταιο. Ο ποταμός Αλιάκμονας από την περιοχή του Άργους Ορεστικού μέχρι και το φράγμα του Ηλαρίωνα ως εναπομένον κύριο τμήμα του ποτάμιου οικοσυστήματος του Αλιάκμονα. Ο ποταμός Βενέτικος. Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς δημοσίου χαρακτήρα, MKO Ιδιώτες, Μικρές Ομάδες παραγωγών ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, ΜΚΟ Δήμοι, ΠΕ, Δ/νσεις Δασών ΠΑΑ Τα Μπουχάρια, το ρήγμα και τα ανθρωπόμορφα βράχια στην περιοχή των Σερβίων. Το Γεωπάρκο στη Μηλιά Γρεβενών. Το απολιθωμένο δάσος στο Νόστιμο Καστοριάς. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 23/42

24 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης ΟΔ 2.2.3: Διαχείριση οικολογικών διάδρομων και πράσινων υποδομών Αναγνώριση σημαντικών περιοχών που λειτουργούν ως οικολογικοί διάδρομοι και πράσινες υποδομές και διαχείριση με καθορισμό ελάχιστων αδιατάραχτων ζωνών χωρίς δρόμους ή με έλεγχό της χρήσης οχημάτων (Roadless and low traffic areas) και την αξιολόγηση της αξίας των οικοσυστημικών υπηρεσιών στις κύριες κατηγορίες των φυσικών οικοσυστημάτων. Προτεινόμενες δράσεις προτεραιότητας: 1. Εκπόνηση Περιφερειακού Σχεδίου Δράσης με αξιολόγηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών και διαμόρφωση προδιαγραφών διαχείρισης των πράσινων υποδομών και των οικολογικών διαδρόμων με άξονες: Τις ζώνες σύνδεσης μεταξύ των ορεινών όγκων. Τα ποτάμια οικοσυστήματα και τη σύνδεση των ορεινών με τα αγροτικά και τα λιμναία οικοσυστήματα και με Είδη Δείκτες τις καραβίδες και αλλουβιακά δάση με Alnus glutinosa, δάση στοές με Salix alba και υγρά λιβάδια. Το κυρίως εναπομείναν ποτάμιο οικοσύστημα του Αλιάκμονα. 2. Εφαρμογή Προδιαγραφών για την συνύπαρξη όλων των αναπτυξιακών τομέων με τη Βιοποικιλότητα και την ολοκληρωμένη διαχείριση των Οικολογικών διαδρόμων σύνδεσης α) του Βέρνου με το Βόρα και β) του Γράμμου με το Τρικλάριο. 3. Εκπόνηση Μελέτης αναγνώρισης των οικοσυστημικών υπηρεσιών σε πράσινες υποδομές σε συγκεκριμένες κατηγορίες των φυσικών οικοσυστημάτων και διαμόρφωση προδιαγραφών διαχείρισή τους με εστίαση στα ποτάμια υδάτινα συστήματα με σημαντικούς τύπους οικοτόπων. Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς δημοσίου χαρακτήρα, MKO Ιδιώτες, Μικρές Ομάδες παραγωγών ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, ΜΚΟ Δήμοι, ΠΕ, Δ/νσεις Δασών ΠΑΑ Π 2.3: Διαχείριση και αντιμετώπιση εισβαλόντων ΟΔ 2.3.1: Ανίχνευση της παρουσίας Έρευνα για την παρουσία εισβαλόντων ειδών και τις επιπτώσεις στο τοπικά οικοσυστήματα και τη Βιοποικιλότητα. Προτεινόμενες δράσεις καταγραφής και αναγνώρισης προβλημάτων: Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, ΕΠ ΠΔΜ , ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 24/42

25 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης ξενικών ειδών εισβαλόντων ειδών 1. Για τα μινκ στην περιοχή της Καστοριάς. 2. Για τις επιπτώσεις στην αυτόχθονη ιχθυοπανίδα από την παρουσία εισβαλόντων ειδών στα υδάτινα οικοσυστήματα της Δυτικής Μακεδονίας. 3. Για την παρουσία και εξάπλωση της βρωμοκαρυδιάς με επίκεντρο στις λίμνες της περιοχής Αμυνταίου. 4. Συνεχής παρακολούθηση για περιπτώσεις εμφάνισης νέων ειδών και την έγκαιρη αντιμετώπιση της εξάπλωσής τους. ΟΔ 2.3.2: Δράσεις διαχείρισης και αντιμετώπισης της παρουσίας ξενικών ειδών με αποκατάσταση της αυτόχθονης βιοποικιλότητας Λήψη διαχειριστικών μέτρων σε σχέση με εισβάλοντα είδη. Προτεινόμενες περιπτώσεις υλοποίησης δράσεις καταγραφής και αναγνώρισης προβλημάτων: 1. Για τα μινκ στην περιοχή της Καστοριάς. 2. Για τις επιπτώσεις στην αυτόχθονη ιχθυοπανίδα από την παρουσία εισβαλόντων ειδών στα υδάτινα οικοσυστήματα της Δυτικής Μακεδονίας. 3. Για την παρουσία και εξάπλωση της βρωμοκαρυδιάς με επίκεντρο στις λίμνες της περιοχής Αμυνταίου 4. Στρατηγικός Σχεδιασμός διαχείρισης της παρουσίας της ακακίας στα προγράμματα δάσωσης γεωργικών γαιών και αντικατάστασή της με αυτόχθονα είδη (καστανιά, καρυδιά, βελανιδιά, καραγάτσι). Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς Δημοσίου χαρακτήρα, ΜΚΟ Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς Δημοσίου χαρακτήρα, ΜΚΟ 2020 ΠΑΑ Εδαφική Συνεργασία ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ Εδαφική Συνεργασία Π 2.4: Προστασία της Βιοποικιλότητας σε όλους τους Αναπτυξιακούς τομείς ΟΔ 2.4.1: Ενσωμάτωση της προστασίας της Βιοποικιλότητας στην Αγροτική Ανάπτυξη τόσο για τα είδη της άγριας πανίδας και Α. Προστασία της άγριας πανίδας και χλωρίδας και του τοπίου στο πλαίσιο της βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης. Ενδεικτικές δράσεις: Μελέτη αναγνώρισης περιοχών Υψηλής Φυσικής Αξίας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον συνδυασμού φυσικού περιβάλλοντος, βιοποικιλότητας και τοπικών παραδοσιακών πρακτικών και διαχείρισή τους ως σημαντικές αγροτικές περιοχές για τη βιοποικιλότητα. Προσδιορισμός ζωνών βιολογικής παραγωγής προϊόντων Προστατευόμενης Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς δημοσίου χαρακτήρα, MKO Ιδιώτες, Μικρές Ομάδες παραγωγών ΤΕΙ Δυτικής ΠΑΑ ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 25/42

26 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης χλωρίδας όσο και για αγροτική Βιοποικιλότητα Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) σε συνδυασμό με τη χρήση βιολογικών τρόπων παραγωγής, την προστασία της βιοποικιλότητας και του τοπίου. Δημιουργία πρωτοκόλλου περιβαλλοντικής πιστοποίησης προϊόντων και καλλιεργητικών πρακτικών με ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και ανταγωνιστικότητας επιχειρήσεων και παραγωγών σε προστατευόμενες περιοχές και αγροτικές περιοχές με σημαντικά είδη. Εφαρμογή της του άρθρου 5Ε της ΚΥΑ για τα οριζόντια μέτρα προστασίας της ορνιθοπανίδας (Αριθμ. Η.Π.8353/ 276/Ε103 (ΦΕΚ 415/ ) και εκπόνηση ειδικής μελέτης για τη σύνταξη προδιαγραφών εφαρμογής αγροπεριβαλλοντικής πολιτικής στο σχεδιασμό και την υλοποίηση αναδασμών. Προσδιορισμός ζωνών εγκατάλειψης γεωργικών και βοσκήσιμων γαιών και καθορισμό δράσεων ανάσχεσή της Βιοποικιλότητας. Προώθηση εκπόνησης ειδικών σχεδίων διαχείρισης βόσκησης σε όλους τους τύπους οικοσυστημάτων (δασικά ορεινά, υδάτινα οικοσυστήματα) μέσα από τα οποία θα καθορίζεται και το οργανωμένο πλαίσιο κατασκευής των απαραίτητων υποδομών για την άσκηση της κτηνοτροφίας σε προστατευόμενες περιοχές. Καταγραφή και αξιολόγηση κατάστασης των ιχθυοαποθεμάτων και διαμόρφωση κανόνων βιώσιμης επαγγελματικής και ερασιτεχνικής αλιείας. Β. Διατήρηση της αγροτικής Βιοποικιλότητας με γενετική βελτίωση και ανάδειξη αυτόχθονων φυλών αγροτικών ζώων και ποικιλιών καλλιεργούμενων φυτών μέσω σύγχρονων μεθόδων αειφόρου ανάπτυξης και γονιδιακής τεχνολογίας. Προτεινόμενες Δράσεις για τις αυτόχθονες φυλές εστίαση: στην βραχυκερατική φυλή αγελάδας. στο πρόβατο Πελαγονίας / Φλώρινας. Μακεδονίας, ΜΚΟ Δήμοι, ΠΕ, Δ/νσεις Δασών ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 26/42

27 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης στον ελληνικό ποιμενικό σκύλο. Προτεινόμενες Δράσεις για τις αυτόχθονες ποικιλίες καλλιεργούμενων φυτών: Δημιουργία τράπεζας σπόρων τοπικών ποικιλιών φυτών της Δυτικής Μακεδονίας. Ενίσχυση κατά προτεραιότητας της ανάπτυξης δικτύου παραγωγών βιολογικής καλλιέργειας που διατηρούν παραδοσιακές πρακτικές, το τοπίο και τα είδη της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Ενίσχυση κατά προτεραιότητα της τυποποίησης και της προώθησης των προϊόντων τοπικών ποικιλιών φυτών. ΟΔ 2.4.2: Ενσωμάτωση της προστασίας της Βιοποικιλότητας και του τοπίου στην Δασική Πολιτική και Διαχείριση Διασφάλιση των απαραίτητων προδιαγραφών της διαχείρισης δασών ώστε να ανταποκρίνονται στην ανάγκη της διατήρησης της βιοποικιλότητας και προστασίας του τοπίου στις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και στην ανάγκη προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή με κατάλληλες διαχειριστικές πρακτικές. Προτεινόμενες δράσεις: 1. Ολοκλήρωση δασολογίου σε επίπεδο περιφέρειας με κατάρτιση, ανάρτηση, συμπλήρωση και διόρθωση των δασικών χαρτών. 2. Σύνταξη και εκσυγχρονισμός των προδιαγραφών αειφορικής δασικής διαχείρισης και δασοπονίας με άξονα τη δασική διαχείριση πολλαπλών στόχων και την παράλληλη αξιολόγηση και εξασφάλιση της λειτουργικότητας των οικοσυστημικών υπηρεσιών των δασικών οικοσυστημάτων και της διατήρησης της βιοποικιλότητας και της μωσαϊκότητας του τοπίου. 3. Προώθηση πιστοποιημένων συστημάτων αειφορικής διαχείρισης και τυποποίησης δασικών προϊόντων (ξυλεία, μανιτάρια, σαλέπι, βότανα). 4. Εκπόνηση Περιφερειακού Σχεδίου πρόληψης και διαχείρισης κινδύνου παθογόνων αιτιών και ξενικών ειδών για τα δασικά οικοσυστήματα. Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς Δημοσίου χαρακτήρα, ΜΚΟ ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ Εδαφική Συνεργασία ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 27/42

28 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης 5. Εκπόνηση σχεδίων πρόληψης δασικών πυρκαγιών σε επίπεδο Διεύθυνσης Δασών χωρικής αρμοδιότητας Δασαρχείου. Βελτίωση προσβασιμότητας της άγριας πανίδας σε οδικούς άξονες και ελαχιστοποίηση του κατακερματισμού των φυσικών βιοτόπων και ενίσχυση της λειτουργίας των πράσινων υποδομών στους οικολογικούς διαδρόμους σύνδεσης των ορεινών όγκων σε δύο κατευθύνσεις: 1. Σύνταξη προδιαγραφών σχεδιασμού, κατασκευής και διατήρησης περασμάτων άγριας πανίδας για νέες υποδομές μεταφορών. 2. Στο σχεδιασμό και την ενίσχυση της προσβασιμότητας της άγριας πανίδας σε υφιστάμενους οδικούς άξονες με βελτίωση της λειτουργικότητας υφιστάμενων περασμάτων, δημιουργία νέων περασμάτων (πράσινες γέφυρες, κάτω διαβάσεις πανίδας) σε κομβικά σημεία (εφαρμογή ενός Defragmentation project σε επίπεδο Δυτικής Μακεδονίας). ΟΔ 2.4.3: Ενσωμάτωση της προστασίας της Βιοποικιλότητας και του τοπίου στην ανάπτυξη υποδομών μεταφορών Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς Δημοσίου χαρακτήρα, ΜΚΟ ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ Εδαφική Συνεργασία ΟΔ 2.4.4: Ενσωμάτωση της προστασίας της Βιοποικιλότητας και του τοπίου στην ανάπτυξη υποδομών ενέργειας και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής Διαμόρφωση προδιαγραφών και ειδικού πλαισίου διαχείρισης και διασφάλισης συμβατότητας έργων και δραστηριοτήτων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και εξορυκτικής δραστηριότητας με τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας και την προστασία του τοπίου. Προτεινόμενες δράσεις: 1.Εκπόνηση προγράμματος στρατηγικής εκτίμησης σωρευτικών επιπτώσεων και καθορισμού δεικτών παρακολούθησης από τη λειτουργία ΑΠΕ στα ευαίσθητα είδη και τύπους οικοτόπων και το τοπίο με εξειδίκευση διαχειριστικών κατευθύνσεων των επιμέρους αναγκών ανά κατηγορία ΑΠΕ: Εκτίμηση σωρευτικών επιπτώσεων από την εγκατάσταση Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) και διαμόρφωση πλαισίου διαχείρισης με εφαρμογή εξειδικευμένων δεικτών παρακολούθησης και χαρτογράφηση ζωνών ευαισθησίας ανά ορεινό όγκο και ζώνη ιδιαίτερου αιολικού ενδιαφέροντος. Εφαρμογή του άρθρου 5Β της ΚΥΑ για τα οριζόντια Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς Δημοσίου χαρακτήρα, ΜΚΟ ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ Εδαφική Συνεργασία ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 28/42

29 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης μέτρα προστασίας της ορνιθοπανίδας (Αριθμ. Η.Π.8353/ 276/Ε103 (ΦΕΚ 415/ ). Διαμόρφωση προδιαγραφών συνεχούς παρακολούθησης της εξασφάλισης της συνέχειας της γενετικής επικοινωνίας των ειδών της πανίδας και της συνεκτικότητας των ποτάμιων οικοσυστημάτων σε ρέματα και ποτάμια με εγκαταστάσεις υδροηλεκτρικών έργων (μικρά και μεγάλα). Διαμόρφωση πλαισίου αξιολόγησης των επιπτώσεων στο τοπίο και τη Βιοποικιλότητα από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων. 2.Εκπόνηση πλαισίου ολοκληρωμένης εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών εξόρυξης με παράλληλη επίτευξη: Προστασία της Βιοποικιλότητας. Κατάλληλης διαμόρφωσης και αποκατάστασης του τοπίου. Μεγιστοποίηση των πρακτικών προστασίας του εδάφους, αποκατάσταση της βλάστησης με αυτόχθονα φυτικά είδη και διαχείρισης του υδροφόρου ορίζοντα. Αποτελεσματική αποκατάσταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των επιπτώσεων στην κλιματική αλλαγή με ελαχιστοποίηση παραγωγής αέριων ρύπων και αιωρούμενων σωματιδίων. Δράσεις στο πλαίσιο εφαρμογής του Διαχειριστικού Σχεδίου Λεκάνης Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Μακεδονίας και με τη βιοποικιλότητα των υδατικών συστημάτων σε τρεις άξονες: 1. Την ολοκλήρωση του κτηματολογίου και τον καθορισμό της οριοθέτησης των υδάτινων οικοσυστημάτων και εξασφάλισης της βιώσιμης διαχείρισης της χρήση γης στα υδάτινα οικοσυστήματα. 2. Την εξασφάλιση ολοκληρωμένου πλαισίου διαχείρισης της ποσότητας των επιφανειακών νερών στα υδάτινα οικοσυστήματα και του υδροφόρων ορίζοντα με καθορισμό και διαχείριση: ΟΔ 2.4.5: Δράσεις για τη Βιοποικιλότητα στο πλαίσιο εφαρμογής της Οδηγίας για τα νερά. Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς Δημοσίου χαρακτήρα, ΜΚΟ ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ Εδαφική Συνεργασία ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 29/42

30 Άξονας Προτεραιότητας 2: Ενίσχυση της προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των Προστατευόμενων περιοχών Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Της ελάχιστης οικολογικής ροής στα ποτάμια. Της κατώτερης και ανώτερης στάθμης στις λίμνες. Των πλημμυρικών φαινομένων. Των περιπτώσεων λειψυδρίας. 3. Την εξασφάλιση ολοκληρωμένου πλαισίου διαχείρισης της ποιότητας των νερών στα υδάτινα οικοσυστήματα με ολοκληρωμένη διαχείριση: Των αστικών λυμάτων. Των βιομηχανικών αποβλήτων. Τη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων στην αγροτική δραστηριότητα. Των απορριμμάτων και των μπαζών με την καθολική προώθηση της ανακύκλωσης. Άξονας Προτεραιότητας 3: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με την τοπική οικονομία και την απασχόληση. Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Π 3.1: Ενημέρωση και περιβαλλοντική εκπαίδευση για τη Βιοποικιλότητα ΟΔ 3.1.1: Εκστρατείες ενημέρωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης εστιασμένες για είδη και τύπους Δράσεις ανάπτυξης εκστρατειών ενημέρωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για προστατευόμενα είδη ή συγκροτημένες ταξινομικές ομάδες ειδών. Προτεινόμενοι στόχοι: 1. Συγκεκριμένα Είδη Προτεραιότητας (αρκούδα, ασπροπάρης, κιρκινέζι, αργυροπελεκάνος). 2. Την ορθολογική και αειφορική επαγγελματική και ερασιτεχνική Αλιεία. 3. Την ορθολογική και αειφορική επαγγελματική και ερασιτεχνική συλλογή μανιταριών και ορχιδέων. 4. Τύπους οικοτόπων και διαχείρισή της βλάστησης και του τοπίου. ΜΚΟ, ΚΠΕ, Τοπικές Ομάδες Δράσης ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 30/42

31 Άξονας Προτεραιότητας 3: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με την τοπική οικονομία και την απασχόληση. Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Οικοτόπων ΟΔ 3.1.2: Εκστρατείες ενημέρωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης εστιασμένες για προστατευόμενες περιοχές Δράσεις ανάπτυξης εκστρατειών ενημέρωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στοχευμένες για φυσικές και προστατευόμενες περιοχές σε δύο επίπεδα: 1. Σε περιφερειακό επίπεδο για συνολική ανάδειξη της φυσικής κληρονομιάς και της Βιοποικιλότητας της Δυτικής Μακεδονίας (Περιοχές Ν2000, ΤΙΦΚ, ΚΑΖ, περιοχές Υψηλής Φυσικής Αξίας, Σημαντικές περιοχές για τα Πουλιά, Γεώτοποι). 2. Επίπεδο διαχειριστικού φορέα με ανάδειξη των τοπικών χαρακτηριστικών, ιδιαιτεροτήτων και αξιών της κάθε περιοχής. ΜΚΟ, ΚΠΕ, Τοπικές Ομάδες Δράσης ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ ΟΔ 3.1.3: Εκστρατείες ενημέρωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης εστιασμένες για στοχευμένα θέματα διαχείρισης και προστασίας φυσικού περιβάλλοντος Εκστρατείες ενημέρωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για εξειδικευμένα θέματα προστασίας και διατήρησης της βιοποικιλότητας σε περιφερειακό επίπεδο για: 1. Την υπεύθυνη διαχείριση και διακίνηση ξενικών ειδών ως οικόσιτα ζώα συντροφιάς (pet) και τη σύνδεσή της με τα προβλήματα των εισβαλόντων ειδών στη φύση. 2. Τη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων. 3. Κλιματική αλλαγή και στήριξη της τοπικής κοινωνίας στην εφαρμογή περιφερειακής ατζέντας 21. Τοπικές Ομάδες Δράσης, ΜΚΟ ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 31/42

32 Άξονας Προτεραιότητας 3: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με την τοπική οικονομία και την απασχόληση. Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Π 3.2: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με τον Τουρισμό. ΟΔ 3.2.1: Ενίσχυση και Δημιουργία υποδομών ανάδειξης της Βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος Δράσεις δημιουργίας υποδομών οικοτουρισμού και θεματικού ενδιαφέροντος. Ενδεικτικές Δράσεις: 1. Θεματικά κέντρα ενημέρωσης. 2. Μουσεία φυσικής ιστορίας. 3. Δημιουργία βοτανικών κήπων. 4. Δίκτυα μονοπατιών και περιηγητικού τουρισμού. 5. Επισκέψιμοι χώροι αγροτουριστικών εγκαταστάσεων. Ερευνητικά κέντρα, ΜΚΟ Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς Δημοσίου χαρακτήρα ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ ΟΔ 3.2.2: Δικτύωση των οργανωμένων επισκέψιμων χώρων και περιοχών. ΟΔ 3.2.3: Οργάνωση προβολής της Βιοποικιλότητας των φυσικών περιοχών, του τοπίου και των επισκέψιμων χώρων και υποδομών Δικτύωση των περιοχών και των επισκέψιμων χώρων, οργανωμένη λειτουργία τους και συμμετοχή στο περιφερειακό πλαίσιο σχεδιασμού της προβολής Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Σχεδιασμός οργανωμένου πλαισίου προβολής της Βιοποικιλότητας, των φυσικών περιοχών, του τοπίου και των επισκέψιμων χώρων με άξονες: 1. Την ηλεκτρονική προβολή με: Οργάνωση της προβολής της Βιοποικιλότητας της Περιφέρειας μέσα από την κοινωνική δικτύωση. Αξιοποίηση της ιστοσελίδας της Περιφέρειας για την ανάδειξη της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με τον τουρισμό και την τοπική παραγωγή και ανάπτυξη με ανάπτυξη ειδικού τομέα-σελίδας φυσικού περιβάλλοντος - τουρισμού. ΠΔΜ, Δ/νση Τουρισμού ΕΠ ΠΔΜ ΠΔΜ ΕΠ ΠΔΜ ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 32/42

33 Άξονας Προτεραιότητας 3: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με την τοπική οικονομία και την απασχόληση. Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Διασύνδεσή της με άλλους διαδικτυακούς χώρους φυσικού περιβάλλοντος - τουριστικής προβολής στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 2. Οργάνωση παραγωγής έντυπου υλικού προβολής με: Παραγωγή εξειδικευμένων θεματικών εκδόσεων. Παραγωγή γενικών χαρτών και φυλλαδίων. Παραγωγή εξειδικευμένων χαρτών για ορειβατικές διαδρομές και μονοπάτια. 3. Προώθηση της εξωστρέφειας και οργάνωση συμμετοχής της Περιφέρειας σε εκθέσεις και εκδηλώσεις τουρισμού στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 4. Δημιουργία ενημερωτικών σταθμών υποδοχής για τους επισκέπτες στις εισόδους της Περιφέρειας και στους σχεδιαζόμενους Σταθμούς Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών της Εγνατίας Οδού. Π 3.3: Σύνδεση της Βιοποικιλότητας και των τοπικών γενετικών και φυσικών πόρων με την τοπική οικονομία ΟΔ 3.3.1: Διαχείριση τοπικών γενετικών πόρων αγροτικής βιοποικιλότητας και ένταξή τους στην παραγωγική διαδικασία Οργάνωση της διαχείρισης των τοπικών γενετικών πόρων της αγροτικής βιοποικιλότητας με: 1. Ολοκληρωμένη καταγραφή και σύνδεση των γενετικών πόρων με οργανωμένες τράπεζες γενετικού υλικού. 2. Ένταξή των τοπικών γενετικών πόρων στη οργανωμένη παραγωγική διαδικασία και με σύνδεση της με την επιστημονική έρευνα. 3. Ενίσχυση κατά προτεραιότητα της τυποποίησης προϊόντων από τοπικούς γενετικούς πόρους και σύνδεσή της με τους τουριστικούς προορισμούς και την ανάπτυξη αγροτουριστικών δράσεων και προγραμμάτων. 4. Οργάνωση προβολής και διάθεσης βιολογικών προϊόντων τοπικών γενετικών πόρων κατά προτεραιότητα στους σχεδιαζόμενους Σταθμούς Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών της Εγνατίας Οδού. Οργανωμένες Ομάδες Παραγωγών, Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, Γεωπονικές Σχολές ΠΑΑ ΟΔ 3.3.2: Δράσεις οργάνωσης του πλαισίου χρήσης και προβολής των φυσικών πόρων Πανεπιστήμιο και ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, ΕΠ ΠΔΜ ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 33/42

34 Άξονας Προτεραιότητας 3: Ανάδειξη της αξίας της Βιοποικιλότητας και σύνδεσή της με την τοπική οικονομία και την απασχόληση. Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Διαχείριση φυσικών γενετικών πόρων με οργάνωση του πλαισίου χρήσης φυσικών πόρων της βιοποικιλότητας για επαγγελματικό και ερασιτεχνικό σκοπό. της βιοποικιλότητας για επαγγελματικό και ερασιτεχνικό σκοπό. Προτεινόμενες δράσεις: 1. Προβολή των κυνηγότοπων και αντιμετώπιση της παράνομης θήρας και στρατηγικός σχεδιασμός των ΚΑΖ με ολοκληρωμένη διαχείριση των πληθυσμών των θηρεύσιμων ειδών και σύνδεσή τους με την Εθνική και Περιφερειακή Στρατηγική για την προστασία και τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας. 2. Εκπόνηση οργανωμένου σχεδίου ανάπτυξης της επαγγελματικής αλιείας και διαχείρισης των ιχθυοπληθυσμών των υδάτινων οικοσυστημάτων. 3. Εκπόνηση οργανωμένου σχεδίου ανάπτυξης ερασιτεχνικής αλιείας. 4. Εκπόνηση οργανωμένου σχεδίου ανάπτυξης συλλογής μανιταριών, αρωματικών φυτών και βοτάνων από τη φύση. Κυνηγετική Ομοσπονδία, Τοπικές Ομάδες Δράσης, ΜΚΟ, Σύλλογοι επαγγελματιών αλιέων, Σύλλογοι ερασιτεχνών αλιέων, Σύλλογοι μανιταροφιλίας ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΠΑΑ Άξονας Προτεραιότητας 4: Οργάνωση και λειτουργία των δομών και υπηρεσιών διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος. Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης Π 4.1: ΟΔ 4.1.1: Δημιουργία μηχανισμού διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος Μηχανισμός διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος Δημιουργία και στήριξη μηχανισμού διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος σε επίπεδο Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας με συντονισμό φορέων και βελτίωση της δια-υπηρεσιακής συνεργασίας. ΠΔΜ, ΥΠΕΝ ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 34/42

35 Άξονας Προτεραιότητας 4: Οργάνωση και λειτουργία των δομών και υπηρεσιών διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος. Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης ΟΔ 4.1.2: Οργάνωση υιοθέτησης της οικοσυστημικής προσέγγισης στο σχεδιασμό έργων υποδομών και ενέργειας. Εκπόνηση - σύνταξη προδιαγραφών εφαρμογής της οικοσυστημικής προσέγγισης στο σχεδιασμό των έργων τεχνικών υποδομών και αναπτυξιακών δράσεων - Διαμόρφωση προδιαγραφών για την τήρηση περιβαλλοντικών όρων και υλοποίηση των στόχων για την ανάσχεση της απώλειας Βιοποικιλότητας. ΠΔΜ ΕΠ ΠΔΜ ΥΜΕΠΕΡΑΑ ΟΔ 4.1.3: Κατάρτιση στελεχών σε θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής ΟΔ 4.1.4: Βελτίωση θεσμικού πλαισίου Σχεδιασμός προγράμματος συνεχούς κατάρτισης των στελεχών σε θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής με άξονα τις επιταγές της διαμορφούμενης διεθνούς και Ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής. Βελτίωση θεσμικού πλαισίου που αφορά την προστασία της βιοποικιλότητας και τη διαχείριση των φυσικών οικοσυστημάτων. Ενδεικτικές δράσεις: Καθεστώς συλλογής ειδών από τα φυσικά οικοσυστήματα όπως ορχιδέες, μανιτάρια, τσάι βουνού, καραβίδες κλπ. ΠΔΜ ΕΠ ΠΔΜ Π 4.2: Δημιουργία στήριξη Διαχειριστικών Φορέων για ΟΔ 4.2.1: Στήριξη υφιστάμενων Φορέων Στήριξη δράσεων υφιστάμενων Φορέων Διαχείρισης περιοχών Δικτύου Ν2000. Υφιστάμενοι Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων περιοχών ΕΠ ΠΔΜ ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 35/42

36 Άξονας Προτεραιότητας 4: Οργάνωση και λειτουργία των δομών και υπηρεσιών διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος. Προτεραιότητα Ομάδα Δράσεων Ενδεικτικές Δράσεις Ενδεικτικοί Δικαιούχοι Ενδεικτικές Πηγές Χρηματοδότησης τη Βιοποικιλότητα ΟΔ 4.2.2: Δημιουργία στήριξη νέων Διαχειριστικών Οργάνων Στήριξη δράσεων νέων Διαχειριστικών Οργάνων διαχείρισης περιοχών Δικτύου Ν2000. ΕΠ ΠΔΜ Π 4.3: Προώθηση της διεθνούς συνεργασίας για τη Βιοποικιλότητα ΟΔ 4.3.1: Δράσεις ανάπτυξης συνεργειών σε διασυνοριακές περιοχές. Δράσεις ανάπτυξης συνεργειών σε διασυνοριακές εφαρμογές προστασίας και διαχείρισης της Βιοποικιλότητας και των φυσικών πόρων. Προτεινόμενες δράσεις: 1. Δράσεις στο διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών. 2. Δράσεις για τους ορεινούς όγκους Βόρα, Περιστερίου και Γράμμου- Μοράβα. 3. Δράσεις διαχείρισης του ποτάμιου οικοσυστήματος του Εριγώνα, με κύριους άξονες τη διαχείριση των ποτάμιων οικοσυστημάτων, των πλημμυρικών φαινομένων και την παρακολούθηση της ποιότητας των νερών. Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών, Φορέας Διαχείρισης Πρεσπών Εδαφική Συνεργασία ΟΔ 4.3.2: Προώθηση της διεθνούς συνεργασίας της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας Οργάνωση και συμμετοχή των στελεχών των υπηρεσιών σε δίκτυα και συνέδρια με εξειδικευμένα θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής και σχετικά με την ειδικότητα και τους τομείς δραστηριοποίησής τους. Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια, ΤΕΙ/ΚΤΕ, Ερευνητικοί Φορείς Δημοσίου Συμφέροντος, Λοιποί φορείς δημοσίου χαρακτήρα, MKO Εδαφική Συνεργασία ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 36/42

37 8. Προτεινόμενο Περιφερειακό Σύστημα Σχεδιασμού, Προώθησης, Υλοποίησης, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης των Παρεμβάσεων για τη Βιοποικιλότητα Στην Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα έχει τεθεί ο Άξονας Προτεραιότητας 4 - Οργάνωση και λειτουργία των δομών και υπηρεσιών διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς διαγνώστηκε η αναγκαιότητα ίδρυσης και λειτουργίας αποτελεσματικών φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, ενώ δεν πρέπει να παραλειφθεί και η προστασία της βιοποικιλότητα που βρίσκεται εκτός των προστατευόμενων περιοχών. Στη συζήτηση για τη λειτουργία σχήματος διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη η υφιστάμενη οικονομική κατάσταση της χώρας και οι εξαιρετικά περιορισμένοι πόροι, καθώς και το πλαίσιο για την προστασία των προστατευόμενων περιοχών που έχει καθοριστεί με το Ν. 3937/2011 «Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις», αλλά και η σημαντικότητα της Βιοποικιλότητας και να γίνει κάθε προσπάθεια ώστε όλοι αυτοί οι λόγοι να μην αποτελέσουν ανασταλτικούς παράγοντες για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών. Λαμβάνοντας υπόψη: τον μεγάλο αριθμό των προστατευόμενων περιοχών που υπάρχουν στην αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου Δυτικής Μακεδονίας, τη σημαντικότητα των προστατευόμενων περιοχών και το γεγονός ότι κάποιες περιοχές (και συγκεκριμένα τα Εθνικά Πάρκα Βόρειας Πίνδου και Πρεσπών αλλά και η λίμνη Καστοριάς) διαθέτουν φορέα διαχείρισης, προτείνονται δύο σενάρια συστημάτων διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών και της Βιοποικιλότητας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξεταστούν οι προτάσεις στο πλαίσιο και του υπό έκδοση νέου Νόμου για τους Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών. Σενάριο Α: Σενάριο Διαχειριστικών Φορέων ανά Περιφερειακή Ενότητα Προτείνεται η θεσμοθέτηση Οργανικής Μονάδας Βιοποικιλότητας & Προστατευόμενων Περιοχών στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, που θα είναι αρμόδια για: o o o το συντονισμό των δράσεων που αφορούν τη βιοποικιλότητα, τη δημιουργία και διατήρηση βάσης δεδομένων για τις προστατευόμενες περιοχές και τα είδη αυτών και τη δικτύωση των φορέων με αντικείμενο τις προστατευόμενες περιοχές εντός της Περιφέρειας, τόσο μεταξύ τους, όσο και με την αρμόδια διεύθυνση Βιοποικιλότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και την Ειδική Δ/νση Συντονισμού Προστατευόμενων Περιοχών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου Δυτικής Μακεδονίας. Επιπλέον, η οργανική αυτή μονάδα θα είναι αρμόδια για το σχεδιασμό, την εφαρμογή, την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και την αναθεώρηση της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα. Ουσιαστικά θα συμβάλει στη χάραξη πολιτικής μαζί με την ειδική Δ/νση συντονισμού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Το έργο του θα συντελείται σε συνεργασία με τους Διαχειριστικούς ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 37/42

38 Φορείς που θα δημιουργηθούν ανά Περιφερειακή Ενότητα και τους υφιστάμενους φορείς διαχείρισης. Οι διαχειριστικοί φορείς θα είναι υπεύθυνοι για την παρακολούθηση, φύλαξη και διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών. Ποιο συγκεκριμένα, οι φορείς αυτοί θα είναι υπεύθυνοι για την παρακολούθηση των περιοχών και των προστατευόμενων ειδών, την καταγραφή των ειδών, την παρακολούθηση στις αλλαγές των χρήσεων που υφίστανται, και τη φύλαξη της προστατευόμενης περιοχής. Για τις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 που δεν είναι ενταγμένες σε Εθνικά Πάρκα, προτείνεται να αξιολογηθούν και να αναγνωρισθούν ως Περιφερειακά Πάρκα, όπως αυτά περιγράφονται στο νόμο για τη Βιοποικιλότητα (Ν3937/11). Επιπλέον, οι διαχειριστικοί φορείς θα είναι υπεύθυνοι για τα Είδη Προτεραιότητας και την οριζόντια πολιτική προστασίας τους τόσο εντός όσο και εκτός προστατευόμενων περιοχών, με χαρακτηριστικά παράδειγμα για τα λιμναία οικοσυστήματα τον αργυροπελεκάνο (παγκοσμίως απειλούμενο είδος), για τα ορεινά και δασικά οικοσυστήματα την αρκούδα, για τα αγροτικά οικοσυστήματα το κιρκινέζι (παγκοσμίως απειλούμενο είδος) και για τα ημιορεινά ποτάμια οικοσυστήματα τα αλουβιακά δάση σκλήθρου. Επίσης θα είναι υπεύθυνοι για την παροχή αιτιολογημένης γνωμοδότησης στην περιοχή ευθύνης τους κατά το στάδιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης προς την Διεύθυνση Βιοποικιλότητας της Περιφέρειας, η οποία, ως αρμόδιος φορέας άσκησης πολιτικής θα πρέπει να λάβει υπόψη τη γνωμοδότηση και να προβεί στην αποστολή των απόψεων στην αρμόδια αρχή περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Οι διαχειριστικοί φορείς προτείνεται να συσταθούν υπό την εποπτεία της Διεύθυνσης Βιοποικιλότητας της Περιφέρειας. Η χωρική τους αρμοδιότητα είναι οι προστατευόμενες περιοχές της Περιφερειακής Ενότητας αλλά και τα είδη προτεραιότητας που απαντώνται σε άλλες περιοχές, εξαιρουμένων των περιοχών στις οποίες ήδη υφίσταται φορέας διαχείρισης (δηλ. το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών και Βόρειας Πίνδου και φορέας διαχείρισης Καστοριάς). Για την ορθή λειτουργία των φορέων, θα πρέπει να στελεχωθούν με κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό που να μπορεί να ανταπεξέλθει: o o o Στην καταγραφή των ειδών. Τη συνεχή παρακολούθηση της κατάστασης των προστατευόμενων ειδών. Την ανάληψη δράσεων για την προστασία και διαφύλαξη των ειδών. Σε κάθε Διαχειριστικό Φορέα που θα δημιουργηθεί ανά Περιφερειακή Ενότητα, προτείνεται να αναπτυχθούν οι τρεις διαφορετικοί τομείς: o o o Τομέας διαχείρισης Υδάτινου Οικοσυστημάτων. Τομέας διαχείρισης Δασικών Οικοσυστημάτων & Ορεινών Όγκων. Τομέας οριζόντιας διαχείρισης. Βάσει των παραπάνω, το υφιστάμενο όργανο που έχει ήδη θεσμοθετηθεί στην Π.Ε. Καστοριάς για την διαχείριση της λίμνης της Καστοριάς, θα μετεξελιχθεί βάσει των ανωτέρω και θα αναλάβει το τομέα διαχείρισης υδάτινων οικοσυστημάτων στις υπόλοιπες προστατευόμενες περιοχές της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς. Επιπλέον προτείνεται η ανάπτυξη συνεργασιών των Διαχειριστικών Φορέων με άλλους φορείς και ιδιαίτερα ανά τομέα αρμοδιότητας (λιμναία, δασικά συστήματα ή οριζόντιες δράσεις) μεταξύ τους αλλά και με ερευνητικά ιδρύματα, ινστιτούτα και περιβαλλοντικές ΜΚΟ. Υπάρχει επιπλέον η δυνατότητα ανάθεσης των αρμοδιοτήτων διαχείριση και σε άλλους φορείς εκτός των υφισταμένων Φορέων Διαχείρισης, όπως προβλέπεται και από το Ν. 2742/99 (ΦΕΚ 207Α/ ) ως ισχύει σήμερα. Εκτιμάται ότι ο διαχωρισμός στους παραπάνω τομείς και η ανάπτυξη συνεργειών με εξειδικευμένη εμπειρία και τεχνογνωσία, θα βοηθήσει σημαντικά στη διαχείριση του συνόλου των οικοσυστημάτων, ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 38/42

39 ενώ θα συμβάλει στη δικτύωση των οργάνων που θα ασχοληθούν στην Περιφέρεια με τις προστατευόμενες περιοχές και τα είδη. Επιπλέον είναι σαφές, ότι για να υπάρχει επαρκής παρακολούθηση και διαχείριση των περιοχών, απαιτείται σοβαρή στελέχωση των υπηρεσιών με άτομα που να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του διαχειριστικού φορέα με εξειδίκευση και εμπειρία στην προστασία και διατήρηση της Βιοποικιλότητας. Το σενάριο Α παρουσιάζεται στο σχήμα (Σχ. 6.1). Σενάριο Β: Σενάριο Δικτύωσης των φορέων με τεχνική υποστήριξη Έχοντας υπόψη ότι οι δυνατότητες για στελέχωση και ενίσχυση των υπηρεσιών είναι ιδιαίτερα περιορισμένες, προτείνεται ένα δεύτερο σενάριο το οποίο βασίζεται στις υφιστάμενες δομές και υπηρεσίες της δημόσιας διοίκησης και στον κεντρικό συντονιστικό ρόλο που μπορεί να παίξει η Διεύθυνση Περιβάλλοντος & Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με τις αρμόδιες Διευθύνσεις της Γενικής Διεύθυνσης Χωροταξικής και Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου Δυτικής Μακεδονίας και του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στο σενάριο αυτό (Σχ 6.2), οι υφιστάμενες δομές και φορείς συντονίζονται και δικτυώνονται με στόχο την προστασία και διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών και της βιοποικιλότητας με παράλληλη υποστήριξη από τεχνικό σύμβουλο (ομάδα Συντονισμού και Τεχνικής Υποστήριξης). Στο πλαίσιο του σεναρίου αυτού: 1. Λαμβάνεται υπόψη η πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ για οριζόντια εκπόνηση ΕΠΜ για όλες τις περιοχές Ν2000 στην Ελλάδα και τη συνολική διαμόρφωση του καθεστώτος διαχείρισης τους. 2. Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας μπορεί στο πλαίσιο του ΕΠ να εφαρμόσει τη Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και να υλοποιήσει το Σχέδιο Δράσης με στόχους: Την υλοποίηση δράσεων συμπληρωματικών σε σχέση με την ολοκλήρωση του συστήματος διαχείρισης των περιοχών Ν2000 από το ΥΠΕΝ. Την ενίσχυση του συστήματος διαχείρισης των δομών και των υπηρεσιών της Περιφέρειας έτσι ώστε να επιτευχθούν οι 4 στόχοι της Στρατηγικής και να είναι δυνατή η συνέχεια της εφαρμογής της και μετά την ολοκλήρωση της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου. 3. Δημιουργείται ένα ευέλικτο σχήμα διαχείρισης το οποίο ανάλογα με τους υφιστάμενους πόρους και τις προτεραιότητες μπορεί να εξασφαλίζει ένα βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα στη διαχείριση των θεμάτων που αφορούν τη βιοποικιλότητα σε περιφερειακό επίπεδο. Με βάση το σενάριο της Δικτύωσης για την εφαρμογή της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα η Διεύθυνση Περιβάλλοντος & Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας: 1. Συνεχίζει ως έχει την λειτουργία της με τα Τμήματα Περιβάλλοντος, Υδροοικονομίας, και Χωρικού Σχεδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο και τα Τμήματα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας σε επίπεδο Περιφερειακών Ενοτήτων. 2. Για τη δικτύωση και την ανάπτυξη συνεργειών υποστηρίζεται από την Ομάδα Συντονισμού και Τεχνικής Υποστήριξης η οποία θα παρέχει υποστήριξη: Σε θέματα διαχείρισης της γνώσης και της παρακολούθησης της κατάστασης της Βιοποικιλότητας της Δυτικής Μακεδονίας. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 39/42

40 Στην ανάπτυξη ενδοπεριφερειακών συνεργασιών με φορείς όπως οι Φορείς Διαχείρισης, οι ΟΤΑ, οι ερευνητικοί φορείς, οι αναπτυξιακές εταιρίες, τα επιμελητήρια και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Στην προώθηση συνεργασιών σε διαπεριφερειακό αλλά και διασυνοριακό επίπεδο. 3. Βελτιώνει το επίπεδο των υπηρεσιών που προσφέρει τόσο με ενίσχυση του συντονιστικού ρόλου της, όσο και με ενίσχυση των δεξιοτήτων και της εμπειρίας των στελεχών της στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της Περιφέρειας και στη διαχείριση και προστασία της Βιοποικιλότητας χωρίς να επωμίζεται επιπλέον όγκο έργου προς διεκπεραίωση. Κατά τη φάση της αξιολόγησης στο μέλλον θα κριθεί η αναγκαιότητα δημιουργίας νέας οργανικής ομάδας εξειδικευμένης σε θέματα που αφορούν στη Βιοποικιλότητα εντός της ΠΔΜ. ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 40/42

41 Σχ Σχέδιο διαχείρισης Βιοποικιλότητας με άξονα τη δημιουργία Περιφερειακής Δ/νσης Βιοποικιλότητας και Διαχειριστικών Φορέων ανά Περιφερειακή Ενότητα. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΥΠΕΝ Γενική Δ/νση Περιβαλλοντικής Πολιτικής Τμήμα Βιοποικιλότητας & Προστατευόμενων Περιοχών Ειδική Δ/νση Συντονισμού Προστασίας Βιοποικιλότητας & Προστατευόμενων Περιοχών Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου-Δυτικής Μακεδονίας Τομέας Διαχείρισης Υδάτινων Οικοσυστημάτων Τομέας Διαχείρισης Δασικών & Ορεινών Οικοσυστημάτων Τομέας Οριζόντιας Διαχείρισης Διαχειριστικός Φορέας (Δ.Φ.) Π.Ε. Καστοριάς Διαχειριστικός Φορέας (Δ.Φ.) Π.Ε. Φλώρινας Τομέας Διαχείρισης Υδάτινων Οικοσυστημάτων Τομέας Διαχείρισης Δασικών & Ορεινών Οικοσυστημάτων Τομέας Οριζόντιας Διαχείρισης Φορέας Διαχείρισης (Φ.Δ.) Βόρειας Πίνδου Δ/νση Βιοποικιλότητας & Προστατευόμενων Περιοχών Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας Φορέας Διαχείρισης (Φ.Δ.) Πρεσπών Διαχειριστικός Φορέας (Δ.Φ.) Π.Ε. Γρεβενών Διαχειριστικός Φορέας (Δ.Φ.) Π.Ε. Κοζάνης Τομέας Διαχείρισης Υδάτινων Οικοσυστημάτων Τομέας Διαχείρισης Δασικών & Ορεινών Οικοσυστημάτων Τομέας Οριζόντιας Διαχείρισης Τομέας Διαχείρισης Υδάτινων Οικοσυστημάτων Τομέας Διαχείρισης Δασικών & Ορεινών Οικοσυστημάτων Τομέας Οριζόντιας Διαχείρισης ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 41/42

42 Σχ Μηχανισμός υλοποίησης και αξιολόγησης της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα με άξονα τη δικτύωση των υπηρεσιών και φορέων ΕΥΔΕΠ_ΠΔΜ ΣχεδΔράσης Βιοποικιλότητα Σύνοψη (01.1) Σελ. 42/42