ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Ονοματεπώνυμο:.. Τμήμα:. Αρ.:.

Transcript

1 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 02/06/2017 ΤΑΞΗ Β ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ Ονοματεπώνυμο:.. Τμήμα:. Αρ.:. -Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή ταινίας. -Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από έξι (6) αριθμημένες σελίδες. -Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) μέρη. Να απαντήσετε σε όλα τα μέρη και σε όλα τα ερωτήματα στα ειδικά φύλλα εξέτασης. ΜΕΡΟΣ Α ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 14) ΚΕΙΜΕΝΟ 1 Η Ελληνική οικογένεια, ένας ιερός θεσμός σε τροχιά παρακμής, Γιαννάκης Γεώργιος ( Καθηγητής Ιστορικής Γλωσσολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Δημοσιεύτηκε από: e-ptolemeos team σε Uncategorized 21/02/2015 Η οικογένεια είναι ο πιο βασικός κοινωνικός θεσμός, το θεμελιακό κύτταρο, είναι θεσμός μεγάλος και ακατάλυτος στον οποίο οφείλεται κατά μέγα μέρος η επιβίωση του ανθρώπινου γένους. Είναι σταθερό στήριγμα, ασφαλές καταφύγιο του ανθρώπου, όταν είναι θεμελιωμένο στην αγάπη, στην κατανόηση, στον αμοιβαίο σεβασμό. Επίσης, η επίδραση των γονέων μπορεί να είναι ευεργετική όταν γίνεται σωστά, γιατί οι γονείς είναι οι πρώτοι δάσκαλοι που καλλιεργούν την κρίση και την αντίληψη, παρέχουν την απαραίτητη ψυχολογική και συναισθηματική ασφάλεια, κάνουν τα παιδιά να αποκτούν αυτοπεποίθηση και να καταπολεμούν τα συναισθήματα της δειλίας και της μειονεκτικότητας. Επιπλέον, μαθαίνει στα παιδια τους κανόνες κοινωνικής συμβίωσης. Η οικογένεια σήμερα επηρεασμένη και αυτή από τις εξελίξεις της κοινωνίας, άρχισε να αλλοτριώνεται με αποτέλεσμα να παρατηρούνται ανησυχητικά φαινόμενα. Όταν στις οικογένειες κυριαρχεί η ασυμφωνία, η έλλειψη σεβασμού η καχυποψία και η αδιαφορία, η ψυχή του παιδιού διαποτίζεται με το δηλητήριο της πίκρας, της απελπισίας, του μαρασμού. 1

2 Επιπλέον, η διάλυση των οικογενειών είναι ένα άλλο στοιχείο που επιβαρύνει το οικογενειακό περιβάλλον. Για να φθάσει σε αυτό το σημείο η οικογένεια και να διέρχεται μια τόσο σοβαρή, ανεξέλεγκτη κρίση θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και οι ευθύνες γιατί υπάρχουν πράγματι πολλές. Μια πρώτη βασική αιτία είναι ότι οι κοινωνικές αλλαγές κλόνισαν σε σημαντικό βαθμό την ισορροπία της παραδοσιακής οικογένειας. Οι συγκρούσεις των γονέων είναι αναπόφευκτες λόγω της προσπάθειάς τους να ανταποκριθούν στα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους. Άλλη αιτία είναι ότι τα παιδιά ωριμάζουν πιο γρήγορα και έχουν τάσεις ανεξαρτητοποίησης, πράγμα που καθιστά το έργο των γονέων πιο δύσκολο. Επίσης, η οικογένεια δεν είναι ο μόνος φορέας της κοινωνικοποίησης των νέων ατόμων, αλλά συντελείται και από άλλους φορείς όπως το κράτος, η παιδεία, τα Μ.Μ.Ε., ο τύπος, η τηλεόραση, το ραδιόφωνο. Οι σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι δυσαρμονικές και αυτό οφείλεται στον γρήγορο ρυθμό εξέλιξης των γεγονότων, στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής, στο άγχος και την υπερένταση. Ένα άλλο πρόβλημα που παρατηρείται στην οικογένεια σήμερα είναι η επικοινωνία και η αποξένωση στον κοινωνικό χώρο, με αποτέλεσμα να επηρεάζει δυσμενώς και τη δομή της οικογένειας. ΚΕΙΜΕΝΟ 2 (Διασκευή) Οικογένεια, ένας σημαντικός Θεσμός, Άκης Κούβελας ( Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ψυχοθεραπευτής, Ιδρυτής Διευθυντής του κέντρου απεξάρτησης Ανθρώπινος Κήπος) Δημοσιεύτηκε από: humangarden.gr,14/10/2013 Η οικογένεια είναι ένας σπουδαίος και σημαντικός θεσμός, ο οποίος έχει χάσει την αξία του σε πολύ μεγάλο βαθμό και περνά βαθιά κρίση. Ένα οχυρό που τα τείχη του γκρεμίζονται σιγά σιγά. Τα μέλη της οικογένειας είναι απροστάτευτα από πολύ κακές επιρροές και τα δύο σημαντικά πρότυπα, πατέρας μητέρα, χάνουν ολοένα και περισσότερο την ικανότητα και τη διαχρονική τους αξία. Καθημερινά υποσκάπτονται οι παραδοσιακές αξίες. Ενώ η οικογένεια ήταν πρότυπο αξιών και πνευματικών αρχών, χαρακτηρίζεται σιγά σιγά σαν πρότυπο καταναλωτικών αγαθών. Η οικογένεια σε μεγάλο βαθμό δε χαρακτηρίζεται από υψηλούς, ψυχικούς και συναισθηματικούς δεσμούς, αλλά η ύλη υποκαθιστά την επαφή του ψυχικού και συναισθηματικού πάρε δώσε. Οι γονείς καταγίνονται με την ύλη και την οικονομική αποκατάσταση, χωρίς διάκριση. Τη νουθεσία των παιδιών, έρχεται να αναλάβει η τηλεόραση. Αυτό βιώνεται από τα παιδιά ως ουσιαστική έλλειψη ενδιαφέροντος και φροντίδας, ντυμένη με ανασφάλεια, φόβο και θυμό. Το κενό που δημιουργείται σε ψυχικό επίπεδο και η έλλειψη πειθαρχίας, επαφής, ενδιαφέροντος και αρχών, σε συνάρτηση με τη χαλαρή δομή της οικογένειας, την έλλειψη κοινής τακτικής των γονιών και τη διαφοροποίηση των διακριτών ρόλων Πατέρα Μητέρας, είναι δυσαναπλήρωτο και όταν το παιδί ή ο νέος συναντηθεί με το αλκοόλ ή οποιαδήποτε άλλη ουσία που αλλάζει την ψυχική του διάθεση, θα χρειαστεί τόνους για να γεμίσει αυτό το κενό, μόνο που αυτό το κενό, δε θα γεμίσει ποτέ. Ίσως μόνο με φυλακές, ιδρύματα ή ακόμα και θάνατο. (Διασκευή) 2

3 Ερωτήσεις διερεύνησης των κειμένων: ( ΜΟΝΑΔΕΣ 6 ) Ερωτήσεις κατανόησης 1. Ο θεσμός της οικογένειας περνά βαθιά κρίση. Να γράψετε από κάθε κείμενο δύο (2) αιτίες για τις οποίες ο θεσμός της οικογένειας περνά αυτή την κρίση. (μον. 2) Οργάνωση κειμένων 2. Να γράψετε ποιο είναι το ύφος του κάθε κειμένου και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με ένα στοιχείο από το κάθε κείμενο. (μον. 1) Μορφοσυντακτικά φαινόμενα 3. «κρίση θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και οι ευθύνες γιατί υπάρχουν πράγματι πολλές.» Να μεταφέρετε το υπογραμμισμένο ρήμα στον παρατατικό και στον αόριστο. Μην αλλάξετε πρόσωπο και αριθμό. (μον.0,5) 4.«Πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και οι ευθύνες γιατί υπάρχουν πολλές» Να γράψετε το υποκείμενο του υπογραμμισμένου ρήματος και να αναγνωρίσετε τη μορφή του. (μον. 0,5) 5. «Επιπλέον μαθαίνει στα παιδιά τους κανόνες κοινωνικής συμβίωσης.» Να εντοπίσετε τα αντικείμενα στην πιο πάνω πρόταση και να αναγνωρίσετε το είδος τους (άμεσο, έμμεσο). (μον. 0,5) 6. «Η οικογένεια είναι ένας σπουδαίος και σημαντικός θεσμός, ο οποίος έχει χάσει την αξία του σε πολύ μεγάλο βαθμό.» Να αναγνωρίσετε σε ποιο βαθμό βρίσκεται το πιο πάνω υπογραμμισμένο επίθετο και να σχηματίσετε τον μονολεκτικό του τύπο. Μην αλλάξετε γένος και αριθμό. Λεξιλογικές ασκήσεις 7. «συμβίωση», «δυσαρμονικές» (μον. 0,5) α. Να γράψετε το πρώτο συνθετικό των πιο πάνω λέξεων. (μον. 0,5) β. Να σχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη για το κάθε πρώτο συνθετικό των πιο πάνω λέξεων. (μον.0,5) 3

4 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ (ΜΟΝΑΔΕΣ 8) Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού του Σχολείου σας θα είναι αφιερωμένο στον θεσμό της οικογένειας. Σε ένα άρθρο λέξεων να παρουσιάσετε την αξία του θεσμού της οικογένειας και να αναφερθείτε στα αίτια που οδηγούν, στις μέρες μας,τον θεσμό σε κρίση. Στη συνέχεια να προτείνετε τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό. ΜΕΡΟΣ Β : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) ΚΕΙΜΕΝΟ 1 «Στο άλογό μου», Νίκος Καββαδίας Το να γράψει κανείς σ' έναν άνθρωπο, είναι ίσως εύκολο στους πολλούς. Το να γράψει σ' ένα ζώο, είναι αφάνταστα δύσκολο. Για τούτο φοβάμαι. Δε θα τα καταφέρω. Τα χέρια μου έχουνε σκληρύνει από τα λουριά σου, κι η ψυχή μου από άλλη αιτία. Όμως πρέπει. Αισθάνομαι την ανάγκη. Γι' αυτό θα σου γράψω. Στην αρχή δεν με ήθελες. Καταλάβαινες σε μένα τον άπραγο με το αδύνατο χέρι. Είχες δίκιο. Ίσως για πρώτη φορά έβλεπα άλογο από τόσο κοντά. Τ' άλογα που είχα δει στη ζωή μου ήτανε στα τσίρκα, που τα δουλεύανε κοζάκοι, και στις κούρσες, που τα παίζαν οι άνθρωποι. Αυτό με είχε πειράξει. Δεν είστε προορισμένα για τόσο χαμηλές πράξεις. Ας είναι... Αυτό είναι μιαν άλλη ιστορία, καθώς λέει ο Κίπλινγκ, αυτός που τόσο σας είχε αγαπήσει και ιστορήσει. Το ξέρω πόσο σε κούρασα. Στραβά φορτωμένο ακολούθησες υποταχτικά στις πορείες της νύχτας. Γρήγορα γίναμε φίλοι. Με συνήθισες. Έπαψα πια να σε χάνω μέσα στ' άλλα τα ζώα της Μονάδας μας. Έπαψα να μη σε γνωρίζω. Αν αρχίσω τα «θυμάσαι» δε θα τελειώσω ποτέ. Λατρεύω τη συντομία! Θα σου θυμίσω μονάχα τρεις νύχτες μας. (Απορώ με τον εαυτό μου απόψε. Τόσο στοργικά δε μίλησα ποτέ σε κανένα). Θυμάσαι τη νύχτα με τη βροχή; Ανελέητα κι οι δυο μουσκεμένοι, προχωρούσαμε μέσα στη νύχτα. Μόνοι. Σε οδηγούσα ή με οδηγούσες; Κάρφωνα τα νυσταγμένα μου μάτια στο νυχτερινό παραπέτασμα, όπως δεν τα κάρφωσα τότε που αναζητούσα φανάρια στη Βόρειο θάλασσα. Η όσφρησή σου μας έσωσε. Ένας στάβλος μάς έγινε άσυλο. Παραμερίσαμε το σανό κι ανάψαμε μεγάλη φωτιά. Λέω, ανάψαμε. Εσύ μου 'δινες θάρρος. Ξαπλωμένος σ' άκουα να μασάς. Κατόπι σου μίλησα. Ποτέ δε συμφώνησα με τους ανθρώπους όπως τότε με σένα. Κοιμηθήκαμε συζητώντας. Εγώ ξαπλωμένος στο χόρτο. Εσύ όρθιο. Πόσοι άνθρωποι δεν κοιμούνται όρθιοι περπατώντας δίχως να 'χουν τη δική σου νόηση; Ας είναι... Η δεύτερη νύχτα: Τότε που μπήκαμε μ' άλλους πολλούς μες στη μάχη. Μπορούσε κοντά από 'κεί να κουβαλήσουμε τραυματίες. Ακούσαμε μαζί τον θόρυβο του πολέμου και τον συνηθίσαμε. Πήραμε το παλικάρι με το πληγωμένο πόδι και φύγαμε. Ποτέ μου δε σε είδα πιο προσεχτικό και τόσο αλαφροπάτητο. Είχες ξεχάσει κείνο το νευρικό σου συνήθειο να πηδάς σηκώνοντας το σαμάρι. Τα 'χες όλα νιώσει ίσως πριν από μένα. Και τώρα, η νύχτα στο βουνό με τη λάσπη: βαρυφορτωμένοι, κατάκοποι προχωρούσαμε. Είν' αφάνταστη η λύπη κι η κακομοιριά που δοκιμάζεις σαν αισθάνεσαι να 'σαι και να βλέπεις ανθρώπους και ζώα και τα πάντα μες στη λάσπη. Άλογα και μουλάρια πεσμένα μάς κόψανε το δρόμο. Εμείς προχωρούσαμε. Άξαφνα έπεσες. Πέσαμε θέλω να πω. Με τα δυο σου πόδια σπασμένα, με το κεφάλι χωμένο 4

5 στις λάσπες. Θυμάσαι πόσο προσπάθησα. Δεν το κατόρθωσα. Πρέπει να νιώσεις καλά πως δε φταίω. Ποτέ δεν προσπάθησα τόσο. Έμεινα δίπλα σου ολόκληρη νύχτα. Πιο πέρα από μας ένας Ιταλός σκοτωμένος. Πάνω μας η Μεγάλη Άρκτος, το Βόρειο Στέμμα, ο Αστερισμός του Ωρίωνα ψιχάλιζαν φως. Δεν είδα ποτέ πώς πεθαίνουν οι άνθρωποι. Γύρισα πάντα τα μάτια μου από το θάνατο. Μα φαντάζομαι... Παύω. Φοβάμαι μήπως πω λόγο μεγάλο. Φυλάω ακόμη το ξυστρί και τη βούρτσα σου. Κι όταν κάποτε κι αυτά θα τα παραδώσω, θα σε φυλάξω στη μνήμη μου. Οι κάλοι των χεριών μου από τα λουριά σου μου είναι τόσο αγαπητοί, όσο εκείνοι που κάποτε απόχτησα στις θαλασσινές μου πορείες. Θα σου ξαναγράψω!... ΚΕΙΜΕΝΟ 2 0ι γάτες των φορτηγών, Νίκος Καββαδίας Οι ναυτικοί στα φορτηγά πάντα μια γάτα τρέφουν, που τη λατρεύουνε, χωρίς να ξέρουν το γιατί, κι αυτή, σαν απ' τη βάρδια τους σχολάνε κουρασμένοι, περήφανη στα πόδια τους θα τρέξει να τριφτεί. Κούδεσι, Μάρτης 1941 Τα βράδια, όταν η θάλασσα χτυπάει τις λαμαρίνες, και πολεμάει με δύναμη να σπάσει τα καρφιά, μέσα στης πλώρης τη βαριά σιγή, που βασανίζει, είναι γι' αυτούς σα μια γλυκιά γυναίκεια συντροφιά. Είναι περήφανη κι οκνή, καθώς όλες οι γάτες, κι είναι τα γκρίζα μάτια της γιομάτα ηλεκτρισμό κι όπως χαϊδεύουν απαλά τη ράχη της, νομίζεις πως αναλύεται σ' ένα αργό και ηδονικό σπασμό. Στο ρεμβασμό και στο θυμό με τη γυναίκα μοιάζει κι οι ναύτες περισσότερο την αγαπούν γι' αυτό κι όταν αργά και ράθυμα στα μάτια τους κοιτάζει, θαρρείς έναν παράξενο πως φέρνει πυρετό. 5

6 Ερωτήσεις Να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν, αφού μελετήσετε και αντιπαραβάλετε τα λογοτεχνικά κείμενα που σας δίνονται πιο πάνω. 1. Να γράψετε αν το ποίημα «Οι γάτες των φορτηγών» είναι παραδοσιακό ή νεωτερικό ποίημα και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με τρία (3) στοιχεία από το ποίημα.. ( μον. 2) 2. Πώς το στερεότυπο της κυριαρχίας των ανθρώπων έναντι στα ζώα ανατρέπεται στα κείμενα «Στο άλογό μου» και «Οι γάτες των φορτηγών»; Να αναπτύξετε την απάντησή σας. (μον.2) 3. Κάτω από ποιες συνθήκες συνδέθηκαν άνθρωπος και ζώο στα κείμενα «Στο άλογό μου» και «Οι γάτες των φορτηγών»; (μον.1) 4. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι ορθό ή λανθασμένο, σημειώνοντας τη λέξη «ορθό» ή «λάθος», δίπλα από το γράμμα της κάθε πρότασης. (μον.1) Α. Η ομοιοκαταληξία στο ποίημα «Οι γάτες των φορτηγών» είναι ζευγαρωτή. Β. Το κείμενο «Στο άλογό μου» είναι μυθιστόρημα. Γ. Η αφήγηση στο κείμενο «Στο άλογό μου» είναι τριτοπρόσωπη. Δ. Το κεντρικό θέμα στο ποίημα «Οι γάτες των φορτηγών» είναι η εκμετάλλευση των ζώων από τους ανθρώπους. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ Η ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ Η ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Γιάγκος Γιάγκου Μιχαήλ Γιαννούλα Θεοφάνους Μαρία Χατζηπαύλου Αιμιλία Πιττάκα Ευρυδίκη Μάρκου Αρετή. 6

7 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 02/06/2017 ΤΑΞΗ Β ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ ΜΕΡΟΣ Α ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 14) ΚΕΙΜΕΝΟ 1 Η Ελληνική οικογένεια, ένας ιερός θεσμός σε τροχιά παρακμής, Γιαννάκης Γεώργιος ( Καθηγητής Ιστορικής Γλωσσολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Δημοσιεύτηκε από: e-ptolemeos team σε Uncategorized 21/02/2015 Η οικογένεια είναι ο πιο βασικός κοινωνικός θεσμός, το θεμελιακό κύτταρο, είναι θεσμός μεγάλος και ακατάλυτος στον οποίο οφείλεται κατά μέγα μέρος η επιβίωση του ανθρώπινου γένους. Είναι σταθερό στήριγμα, ασφαλές καταφύγιο του ανθρώπου, όταν είναι θεμελιωμένο στην αγάπη, στην κατανόηση, στον αμοιβαίο σεβασμό. Επίσης, η επίδραση των γονέων μπορεί να είναι ευεργετική όταν γίνεται σωστά, γιατί οι γονείς είναι οι πρώτοι δάσκαλοι που καλλιεργούν την κρίση και την αντίληψη, παρέχουν την απαραίτητη ψυχολογική και συναισθηματική ασφάλεια, κάνουν τα παιδιά να αποκτούν αυτοπεποίθηση και να καταπολεμούν τα συναισθήματα της δειλίας και της μειονεκτικότητας. Επιπλέον, μαθαίνει στα παιδια τους κανόνες κοινωνικής συμβίωσης. Η οικογένεια σήμερα επηρεασμένη και αυτή από τις εξελίξεις της κοινωνίας, άρχισε να αλλοτριώνεται με αποτέλεσμα να παρατηρούνται ανησυχητικά φαινόμενα. Όταν στις οικογένειες κυριαρχεί η ασυμφωνία, η έλλειψη σεβασμού η καχυποψία και η αδιαφορία, η ψυχή του παιδιού διαποτίζεται με το δηλητήριο της πίκρας, της απελπισίας, του μαρασμού. Επιπλέον, η διάλυση των οικογενειών είναι ένα άλλο στοιχείο που επιβαρύνει το οικογενειακό περιβάλλον. Για να φθάσει σε αυτό το σημείο η οικογένεια και να διέρχεται μια τόσο σοβαρή, ανεξέλεγκτη κρίση θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και οι ευθύνες γιατί υπάρχουν πράγματι πολλές. Μια πρώτη βασική αιτία είναι ότι οι κοινωνικές αλλαγές κλόνισαν σε σημαντικό βαθμό την ισορροπία της παραδοσιακής οικογένειας. Οι συγκρούσεις των γονέων είναι αναπόφευκτες λόγω της προσπάθειάς τους να ανταποκριθούν στα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους. Άλλη αιτία είναι ότι τα παιδιά ωριμάζουν πιο γρήγορα και έχουν τάσεις ανεξαρτητοποίησης, πράγμα που καθιστά το έργο των γονέων πιο δύσκολο. Επίσης, η οικογένεια δεν είναι ο μόνος φορέας της κοινωνικοποίησης των νέων ατόμων, αλλά συντελείται και από άλλους φορείς όπως το κράτος, η παιδεία, τα Μ.Μ.Ε., ο τύπος, η τηλεόραση, το ραδιόφωνο. 7

8 Οι σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι δυσαρμονικές και αυτό οφείλεται στον γρήγορο ρυθμό εξέλιξης των γεγονότων, στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής, στο άγχος και την υπερένταση. Ένα άλλο πρόβλημα που παρατηρείται στην οικογένεια σήμερα είναι η επικοινωνία και η αποξένωση στον κοινωνικό χώρο, με αποτέλεσμα να επηρεάζει δυσμενώς και τη δομή της οικογένειας. ΚΕΙΜΕΝΟ 2 (Διασκευή) Οικογένεια, ένας σημαντικός Θεσμός, Άκης Κούβελας ( Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ψυχοθεραπευτής, Ιδρυτής Διευθυντής του κέντρου απεξάρτησης Ανθρώπινος Κήπος) Δημοσιεύτηκε από: humangarden.gr,14/10/2013 Η οικογένεια είναι ένας σπουδαίος και σημαντικός θεσμός, ο οποίος έχει χάσει την αξία του σε πολύ μεγάλο βαθμό και περνά βαθιά κρίση. Ένα οχυρό που τα τείχη του γκρεμίζονται σιγά σιγά. Τα μέλη της οικογένειας είναι απροστάτευτα από πολύ κακές επιρροές και τα δύο σημαντικά πρότυπα, πατέρας μητέρα, χάνουν ολοένα και περισσότερο την ικανότητα και τη διαχρονική τους αξία. Καθημερινά υποσκάπτονται οι παραδοσιακές αξίες. Ενώ η οικογένεια ήταν πρότυπο αξιών και πνευματικών αρχών, χαρακτηρίζεται σιγά σιγά σαν πρότυπο καταναλωτικών αγαθών. Η οικογένεια σε μεγάλο βαθμό δε χαρακτηρίζεται από υψηλούς, ψυχικούς και συναισθηματικούς δεσμούς, αλλά η ύλη υποκαθιστά την επαφή του ψυχικού και συναισθηματικού πάρε δώσε. Οι γονείς καταγίνονται με την ύλη και την οικονομική αποκατάσταση, χωρίς διάκριση. Τη νουθεσία των παιδιών, έρχεται να αναλάβει η τηλεόραση. Αυτό βιώνεται από τα παιδιά ως ουσιαστική έλλειψη ενδιαφέροντος και φροντίδας, ντυμένη με ανασφάλεια, φόβο και θυμό. Το κενό που δημιουργείται σε ψυχικό επίπεδο και η έλλειψη πειθαρχίας, επαφής, ενδιαφέροντος και αρχών, σε συνάρτηση με τη χαλαρή δομή της οικογένειας, την έλλειψη κοινής τακτικής των γονιών και τη διαφοροποίηση των διακριτών ρόλων Πατέρα Μητέρας, είναι δυσαναπλήρωτο και όταν το παιδί ή ο νέος συναντηθεί με το αλκοόλ ή οποιαδήποτε άλλη ουσία που αλλάζει την ψυχική του διάθεση, θα χρειαστεί τόνους για να γεμίσει αυτό το κενό, μόνο που αυτό το κενό, δε θα γεμίσει ποτέ. Ίσως μόνο με φυλακές, ιδρύματα ή ακόμα και θάνατο. (Διασκευή) 8

9 Ερωτήσεις διερεύνησης των κειμένων: ( ΜΟΝΑΔΕΣ 6 ) Ερωτήσεις κατανόησης 1. Ο θεσμός της οικογένειας περνά βαθιά κρίση. Να γράψετε από κάθε κείμενο δύο (2) αιτίες για τις οποίες ο θεσμός της οικογένειας περνά αυτή την κρίση. Κείμενο 1 (μον. 2) οι κοινωνικές αλλαγές που κλόνισαν την ισορροπία της παραδοσιακής οικογένειας, οι συγκρούσεις των γονέων εξαιτίας των έντονων ρυθμών της ζωής, τα παιδιά έχουν τάσεις ανεξαρτητοποίησης πράγμα που δυσκολεύει το έργο των γονιών, το άγχος η υπερένταση, η έλλειψη επικοινωνίας Κείμενο 2 τα μέλη της οικογένειας είναι απροστάτευτα από κακές επιρροές και οι γονείς που λειτουργούν ως πρότυπα χάνουν σταδιακά τη διαχρονική τους αξία. Οι γονείς καταγίνονται με την ύλη και αφήνουν τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους στην τηλεόραση. Έλλειψη πειθαρχίας, επαφής, ενδιαφέροντος Οργάνωση κειμένων 2. Να γράψετε ποιο είναι το ύφος του κάθε κειμένου και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με ένα στοιχείο από το κάθε κείμενο. (μον. 1) Το ύφος των δύο κειμένων είναι επίσημο. Το ύφος καθορίζεται από τη σχέση πομπού και δέκτη. Επιστημονικό λεξιλόγιο, τριτοπρόσωπη αφήγηση, κείμενα δημοσιευμένα σε ηλεκτρονική ιστοσελίδα άρα το ύφος επιβάλλεται να είναι επίσημο. Μορφοσυντακτικά φαινόμενα 3. «θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και οι ευθύνες γιατί υπάρχουν πράγματι πολλές.» Να μεταφέρετε το υπογραμμισμένο ρήμα στον παρατατικό και στον αόριστο. Παρατατικός υπήρχαν, αόριστος υπήρξαν 4.«Πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και οι ευθύνες γιατί υπάρχουν πολλές» (μον.0,5) Να βρείτε το υποκείμενο του υπογραμμισμένου ρήματος και να αναγνωρίσετε τη μορφή του. (μον. 0,5) Υποκείμενο =να αναζητηθούν τα αίτια και οι ευθύνες γιατί υπάρχουν πολλές 9

10 Μορφή υποκειμένου= ολόκληρη πρόταση 5. «Επιπλέον μαθαίνει στα παιδιά τους κανόνες κοινωνικής συμβίωσης.» Να εντοπίσετε τα αντικείμενα στην πιο πάνω πρόταση και να αναγνωρίσετε το είδος τους (άμεσο, έμμεσο). (μον. 0,5) στα παιδιά έμμεσο αντικείμενο τους κανόνες άμεσο αντικείμενο 6. «Η οικογένεια είναι ένας σπουδαίος και σημαντικός θεσμός, ο οποίος έχει χάσει την αξία του σε πολύ μεγάλο βαθμό.» Να αναγνωρίσετε σε ποιο βαθμό βρίσκεται το πιο πάνω υπογραμμισμένο επίθετο και να σχηματίσετε τον μονολεκτικό του τύπο. (μον. 0,5) Απόλυτος υπερθετικός, μέγιστο Λεξιλογικές ασκήσεις 7. «συμβίωση», «δυσαρμονικές» α. Να γράψετε το πρώτο συνθετικό των πιο πάνω λέξεων. (μον. 0,5) συν, δυς β. Να σχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη για το κάθε πρώτο συνθετικό των πιο πάνω λέξεων. (μον.0,5) ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ (ΜΟΝΑΔΕΣ 8) Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού του Σχολείου σας θα είναι αφιερωμένο στον θεσμό της οικογένειας. Σε ένα άρθρο λέξεων να παρουσιάσετε την αξία του θεσμού της οικογένειας και να αναφερθείτε στα αίτια που οδηγούν, στις μέρες μας,τον θεσμό σε κρίση. Στη συνέχεια να προτείνετε τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό. Περιεχόμενο: 3 μονάδες Δομή: 2 μονάδες Έκφραση: 2 μονάδες Ορθογραφία: 1 μονάδα Στο άρθρο αναμένεται να υπάρχει τίτλος, πηγή δημοσίευσης και ονοματεπώνυμο 10

11 ΜΕΡΟΣ Β : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) ΚΕΙΜΕΝΟ 1 «Στο άλογό μου», Νίκος Καββαδίας Το να γράψει κανείς σ' έναν άνθρωπο, είναι ίσως εύκολο στους πολλούς. Το να γράψει σ' ένα ζώο, είναι αφάνταστα δύσκολο. Για τούτο φοβάμαι. Δε θα τα καταφέρω. Τα χέρια μου έχουνε σκληρύνει από τα λουριά σου, κι η ψυχή μου από άλλη αιτία. Όμως πρέπει. Αισθάνομαι την ανάγκη. Γι' αυτό θα σου γράψω. Στην αρχή δεν με ήθελες. Καταλάβαινες σε μένα τον άπραγο με το αδύνατο χέρι. Είχες δίκιο. Ίσως για πρώτη φορά έβλεπα άλογο από τόσο κοντά. Τ' άλογα που είχα δει στη ζωή μου ήτανε στα τσίρκα, που τα δουλεύανε κοζάκοι, και στις κούρσες, που τα παίζαν οι άνθρωποι. Αυτό με είχε πειράξει. Δεν είστε προορισμένα για τόσο χαμηλές πράξεις. Ας είναι... Αυτό είναι μιαν άλλη ιστορία, καθώς λέει ο Κίπλινγκ, αυτός που τόσο σας είχε αγαπήσει και ιστορήσει. Το ξέρω πόσο σε κούρασα. Στραβά φορτωμένο ακολούθησες υποταχτικά στις πορείες της νύχτας. Γρήγορα γίναμε φίλοι. Με συνήθισες. Έπαψα πια να σε χάνω μέσα στ' άλλα τα ζώα της Μονάδας μας. Έπαψα να μη σε γνωρίζω. Αν αρχίσω τα «θυμάσαι» δε θα τελειώσω ποτέ. Λατρεύω τη συντομία! Θα σου θυμίσω μονάχα τρεις νύχτες μας. (Απορώ με τον εαυτό μου απόψε. Τόσο στοργικά δε μίλησα ποτέ σε κανένα). Θυμάσαι τη νύχτα με τη βροχή; Ανελέητα κι οι δυο μουσκεμένοι, προχωρούσαμε μέσα στη νύχτα. Μόνοι. Σε οδηγούσα ή με οδηγούσες; Κάρφωνα τα νυσταγμένα μου μάτια στο νυχτερινό παραπέτασμα, όπως δεν τα κάρφωσα τότε που αναζητούσα φανάρια στη Βόρειο θάλασσα. Η όσφρησή σου μας έσωσε. Ένας στάβλος μάς έγινε άσυλο. Παραμερίσαμε το σανό κι ανάψαμε μεγάλη φωτιά. Λέω, ανάψαμε. Εσύ μου 'δινες θάρρος. Ξαπλωμένος σ' άκουα να μασάς. Κατόπι σου μίλησα. Ποτέ δε συμφώνησα με τους ανθρώπους όπως τότε με σένα. Κοιμηθήκαμε συζητώντας. Εγώ ξαπλωμένος στο χόρτο. Εσύ όρθιο. Πόσοι άνθρωποι δεν κοιμούνται όρθιοι περπατώντας δίχως να 'χουν τη δική σου νόηση; Ας είναι... Η δεύτερη νύχτα: Τότε που μπήκαμε μ' άλλους πολλούς μες στη μάχη. Μπορούσε κοντά από 'κεί να κουβαλήσουμε τραυματίες. Ακούσαμε μαζί τον θόρυβο του πολέμου και τον συνηθίσαμε. Πήραμε το παλικάρι με το πληγωμένο πόδι και φύγαμε. Ποτέ μου δε σε είδα πιο προσεχτικό και τόσο αλαφροπάτητο. Είχες ξεχάσει κείνο το νευρικό σου συνήθειο να πηδάς σηκώνοντας το σαμάρι. Τα 'χες όλα νιώσει ίσως πριν από μένα. Και τώρα, η νύχτα στο βουνό με τη λάσπη: βαρυφορτωμένοι, κατάκοποι προχωρούσαμε. Είν' αφάνταστη η λύπη κι η κακομοιριά που δοκιμάζεις σαν αισθάνεσαι να 'σαι και να βλέπεις ανθρώπους και ζώα και τα πάντα μες στη λάσπη. Άλογα και μουλάρια πεσμένα μάς κόψανε το δρόμο. Εμείς προχωρούσαμε. Άξαφνα έπεσες. Πέσαμε θέλω να πω. Με τα δυο σου πόδια σπασμένα, με το κεφάλι χωμένο στις λάσπες. Θυμάσαι πόσο προσπάθησα. Δεν το κατόρθωσα. Πρέπει να νιώσεις καλά πως δε φταίω. Ποτέ δεν προσπάθησα τόσο. Έμεινα δίπλα σου ολόκληρη νύχτα. Πιο πέρα από μας ένας Ιταλός σκοτωμένος. Πάνω μας η Μεγάλη Άρκτος, το Βόρειο Στέμμα, ο Αστερισμός του Ωρίωνα ψιχάλιζαν φως. Δεν είδα ποτέ πώς πεθαίνουν οι άνθρωποι. Γύρισα πάντα τα μάτια μου από το θάνατο. Μα φαντάζομαι...παύω. Φοβάμαι μήπως πω λόγο μεγάλο. Φυλάω ακόμη το ξυστρί και τη βούρτσα σου. Κι όταν κάποτε κι αυτά θα τα παραδώσω, θα σε φυλάξω στη μνήμη μου. Οι κάλοι των χεριών μου από τα λουριά 11

12 σου μου είναι τόσο αγαπητοί, όσο εκείνοι που κάποτε απόχτησα στις θαλασσινές μου πορείες. Θα σου ξαναγράψω!... ΚΕΙΜΕΝΟ 2 0ι γάτες των φορτηγών, Νίκος Καββαδίας Οι ναυτικοί στα φορτηγά πάντα μια γάτα τρέφουν, που τη λατρεύουνε, χωρίς να ξέρουν το γιατί, κι αυτή, σαν απ' τη βάρδια τους σχολάνε κουρασμένοι, περήφανη στα πόδια τους θα τρέξει να τριφτεί. Κούδεσι, Μάρτης 1941 Τα βράδια, όταν η θάλασσα χτυπάει τις λαμαρίνες, και πολεμάει με δύναμη να σπάσει τα καρφιά, μέσα στης πλώρης τη βαριά σιγή, που βασανίζει, είναι γι' αυτούς σα μια γλυκιά γυναίκεια συντροφιά. Είναι περήφανη κι οκνή, καθώς όλες οι γάτες, κι είναι τα γκρίζα μάτια της γιομάτα ηλεκτρισμό κι όπως χαϊδεύουν απαλά τη ράχη της, νομίζεις πως αναλύεται σ' ένα αργό και ηδονικό σπασμό. Στο ρεμβασμό και στο θυμό με τη γυναίκα μοιάζει κι οι ναύτες περισσότερο την αγαπούν γι' αυτό κι όταν αργά και ράθυμα στα μάτια τους κοιτάζει, θαρρείς έναν παράξενο πως φέρνει πυρετό. Ερωτήσεις Να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν, αφού μελετήσετε και αντιπαραβάλετε τα λογοτεχνικά κείμενα που σας δίνονται πιο πάνω. 12

13 1. Να γράψετε αν το ποίημα «Οι γάτες των φορτηγών» είναι παραδοσιακό ή νεωτερικό ποίημα και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με τρία (3) στοιχεία από το ποίημα.. ( μον. 2) 2. Παραδοσιακό ποίημα αφού υπακούει σε κανόνες, χωρισμένο σε στροφές, κάθε στροφή έχει ίσο αριθμό στίχων, προσεγμένη μορφή, ομοιοκαταληξία, εσωτερικός ρυθμός 3. Πώς το στερεότυπο της κυριαρχίας των ανθρώπων έναντι στα ζώα ανατρέπεται στα κείμενα «Στο άλογό μου» και «Οι γάτες των φορτηγών»; Να αναπτύξετε την απάντησή σας. (μον.2) Στερεότυπο είναι κάτι που επαναλαμβάνεται και παρατηρείται συχνά. Οι άνθρωποι συχνά νιώθουν ανώτεροι από τα ζώα και επιβάλλουν τη δύναμή τους κακοποιούν και εκμεταλλεύονται τα ζώα. Στα κείμενα αυτά ανατρέπεται αυτό το στερεότυπο αφού στο Κείμενο 1 ο Καββαδίας εξυψώνει το άλογό του σε άνθρωπο, του γράφει γράμμα, τον θεωρεί φίλο του, του χρωστά ευγνωμοσύνη για τη συμπαράστασή του, μένει δίπλα του μέχρι τον θάνατό του. Στο Κείμενο 2 οι ναυτικοί πάντα έχουν και φροντίζουν μια γάτα, τη λατρεύουν αυθόρμητα και ενστικτωδώς χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο, οι γάτες είναι για αυτούς συντροφιά στη μοναξιά τους 4. Κάτω από ποιες συνθήκες συνδέθηκαν άνθρωπος και ζώο στα κείμενα «Στο άλογό μου» και «Οι γάτες των φορτηγών»; (μον.1) Στο Κείμενο 1 άνθρωπος και ζώο συνδέονται κάτω από δύσκολες συνθήκες. Η ζωή του ήρωα βρίσκεται σε διαρκή κίνδυνο, είναι μόνος μακριά από την οικογένειά του και το άλογο εξυψώνεται σε άνθρωπο και γίνεται ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου. Στο Κείμενο 2 πάλι άνθρωπος και ζώο συνδέονται κάτω από δύσκολες συνθήκες αφού οι ναυτικοί περνούν τον περισσότερο χρόνο της ζωής τους μακριά από την οικογένειά τους, νιώθουν έντονα το αίσθημα της μοναξιάς και γι αυτό η γάτα έχει σημαντική θέση στη ζωή τους, παίρνει τη θέση της οικογένειας 5. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι ορθό ή λανθασμένο, σημειώνοντας τη λέξη «ορθό» ή «λάθος», δίπλα από το γράμμα της κάθε πρότασης. (μον.1) Α. Η ομοιοκαταληξία στο ποίημα «Οι γάτες των φορτηγών» είναι ζευγαρωτή. ΛΑΘΟΣ Β. Το κείμενο «Στο άλογό μου» είναι μυθιστόρημα. ΛΑΘΟΣ Γ. Η αφήγηση στο κείμενο «Στο άλογό μου» είναι τριτοπρόσωπη. ΛΑΘΟΣ Δ. Το κεντρικό θέμα στο ποίημα «Οι γάτες των φορτηγών» είναι η εκμετάλλευση των ζώων από τους ανθρώπους. ΛΑΘΟΣ 13

14 ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ Η ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ Η ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Γιάγκος Γιάγκου Μιχαήλ Γιαννούλα Θεοφάνους Μαρία Χατζηπαύλου Αιμιλία Πιττάκα Ευρυδίκη Μάρκου Αρετή. 14