Α. Διδαγμένο κείμενο : Πολιτεία Πλάτωνος (519 Β-D) & ( 519 D- 520A)

Transcript

1 Διαγώνισμα Αρχαία Ελληνικά Γ Λυκείου Πολιτεία Πλάτωνος Α. Διδαγμένο κείμενο : Πολιτεία Πλάτωνος (519 Β-D) & ( 519 D- 520A) Σωκ: Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται. Γλ: Τὸ ποῖον δή; Σωκ: Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι. Γλ. Ἔπειτ, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον; Σωκ. Ἐπελάθου, ἦν δ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως. Γλ. Ἀληθῆ, ἔφη ἐπελαθόμην γάρ. Σωκ. Σκέψαι τοίνυν, εἶπον, ὦ Γλαύκων, ὅτι οὐδ ἀδικήσομεν τοὺς παρ ἡμῖν φιλοσόφους γιγνομένους, ἀλλὰ δίκαια πρὸς αὐτοὺς ἐροῦμεν, προσαναγκάζοντες τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖσθαί τε καὶ φυλάττειν. Παρατηρήσεις 1. Aπό το κείμενο που δόθηκε να μεταφράσετε το χωρίο: «Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ ἐγώ.. σύνδεσμον τῆς πόλεως.» (μονάδες 10) 2. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων: τῶν οἰκιστῶν, τάς βελτίστας, φύσεις, καταβαίνειν. (μονάδες 10) 3. Ποιες προϋποθέσεις θεωρεί ο Σωκράτης απαραίτητες προκειμένου να πραγματωθεί η ευδαιμονία όλων των τάξεων μιας πολιτείας; (μονάδες 10) 4. «. ἀλλὰ δίκαια πρὸς αὐτοὺς ἐροῦμεν, προσαναγκάζοντες τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖσθαί τε καὶ φυλάττειν.» 1

2 α. Να αναφέρετε το συλλογισμό με τον οποίο καταλήγει στο συμπέρασμα αυτό ο Σωκράτης. (μονάδες 5) β. Γιατί χαρακτηρίζει την αξίωσή του δίκαιη; (μονάδες 5) 5. Tα μέρη της ατομικής ψυχής κατά τον Πλάτωνα και η σχέση τους με τις τάξεις της Πολιτείας. (μονάδες 10) 6. α. Να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό ( απλό ή σύνθετο) της νέας ελληνικής για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους, χρησιμοποιώντας την παραγωγική κατάληξη που σας δίνεται: I. καταχρῆται : -μα II. ἰδεῖν : - ση III. μέλει: - εια IV. ἔφαμεν : - μη V. μεταδιδόναι: -ρο β. Να βρείτε στο παραπάνω πρωτότυπο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: I. αβάσιμος II. προσαρμοστικότητα III. αλήθεια IV. εφέτης V. άβουλος 2

3 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ὁ δὲ Νικίας αἰσθόμενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ ἡμέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεμίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν, ἔπεμπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις μὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνομένων, μάλιστα δὲ καὶ τότε, νομίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι καί, εἰ μὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς μεταπέμψουσιν ἢ ἄλλους μὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν, οὐδεμίαν εἶναι σωτηρίαν. [7.8.2] φοβούμενος δὲ μὴ οἱ πεμπόμενοι ἢ κατὰ τὴν τοῦ λέγειν ἀδυνασίαν ἢ καὶ μνήμης ἐλλιπεῖς γιγνόμενοι ἢ τῷ ὄχλῳ πρὸς χάριν τι λέγοντες οὐ τὰ ὄντα ἀπαγγέλλωσιν, ἔγραψεν ἐπιστολήν, νομίζων οὕτως ἂν μάλιστα τὴν αὑτοῦ γνώμην μηδὲν ἐν τῷ ἀγγέλῳ ἀφανισθεῖσαν μαθόντας τοὺς Ἀθηναίους βουλεύσασθαι περὶ τῆς ἀληθείας. [7.8.3] καὶ οἱ μὲν ᾤχοντο φέροντες, οὓς ἀπέστειλε, τὰ γράμματα καὶ ὅσα ἔδει αὐτοὺς εἰπεῖν ὁ δὲ τὰ κατὰ τὸ στρατόπεδον διὰ φυλακῆς μᾶλλον ἤδη ἔχων ἢ δι ἑκουσίων κινδύνων ἐπεμέλετο. Θ ο υ κ υ δ ί δ ο υ, Β ι β λ ί ο Ζ ( 1-3) Παρατηρήσεις 1. Να μεταφράσετε το κείμενο. 2. Nα δώσετε τους τύπους που ζητούνται: τοῦτο τον ίδιο τύπο στον άλλο αριθμό σφετέραν ονομαστική πληθυντικού ἰσχὺν αιτιατική πληθυντικού πολεμίων δοτική ενικού ἐλλιπεῖς κλητική ενικού ἀφανισθεῖσαν δοτική πληθυντικού χάριν ονομαστική πληθυντικού τῆς ἀληθείας γενική πληθυντικού τὰ γράμματα δοτική ενικού ἑκουσίων δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος (μονάδες 20) (μονάδες 2) 3. Nα δώσετε τους τύπους που ζητούνται: ὁρῶν β ενικό προστακτικής αορίστου β ἀγγέλλων β ενικό οριστικής παρακειµένου Μ.Φ ἀποστελοῦσιν απαρέμφατο αορίστου λέγοντες γ πληθυντικό οριστικής αορίστου β τὰ ὄντα β ενικό προστακτικής του ίδιου χρόνου γιγνόμενοι β ενικό προστακτικής αορίστου β 3

4 νομίζων μαθόντας ἔγραψεν βουλεύσασθαι φέροντες ἔχων απαρέµφατο αορίστου β α πληθυντικό οριστικής µέλλοντα γ πληθυντικό οριστικής παρατατικού β πληθυντικό οριστικής αορίστου β απαρέµφατο αορίστου β γ πληθυντικό του ίδιου χρόνου γ πληθυντικό υποτακτικής του ίδιου χρόνου β ενικό προστακτικής παρακειµένου Μ.Φ β ενικό οριστικής του ίδιου χρόνου γ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα α ενικό µέλλοντα γ ενικό οριστικής αορίστου β β ενικό οριστικής παρακειµένου β ενικό οριστικής αορίστου β (μονάδες 5) 4. Να δώσετε τους άλλους βαθμούς των επιθέτων και των επιρρημάτων. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός μάλιστα τάχιστα ὀλίγους δεινοῖς ἐλλιπεῖς 5. νομίζων: Να κλιθεί ο μέλλοντας. ἀφανισθεῖσαν: Να κλιθεί στο χρόνο που βρίσκεται. ἀπαγγέλλωσιν: Να κλιθεί ο αόριστος. αἰσθόμενος: Να κλιθεί ο αόριστος. 6. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις. (μονάδες 1) (μονάδες 2) (μονάδες 5) 7. «Ὁ δὲ Νικίας αἰσθόμενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ ἡμέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεμίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν, ἔπεμπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις μὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνομένων, μάλιστα δὲ καὶ τότε, νομίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι. «Να εξαρτήσετε το απόσπασμα από το «Θουκυδίδης λέγει.» κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές. (μονάδες 2) 4

5 8. «Ὁ δὲ Νικίας αἰσθόμενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ ἡμέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεμίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν, ἔπεμπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις μὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνομένων, μάλιστα δὲ καὶ τότε, νομίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι καί, εἰ μὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς μεταπέμψουσιν ἢ ἄλλους μὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν, οὐδεμίαν εἶναι σωτηρίαν.» Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του αποσπάσματος. (μονάδες 3) 5

6 Απαντήσεις Α. Διδαγμένο κείμενο : Πολιτεία Πλάτωνος (519 Β-D) & ( 519 D- 520A) 1. Μετάφραση Σωκ: Το να μένουν συνέχεια εκεί, είπα εγώ και να μη θέλουν να κατεβούν πάλι κοντά σ' εκείνους τους δεσμώτες κι ούτε να μετέχουν μαζί μ' αυτούς στους κόπους και στις τιμές, είτε αυτές είναι ταπεινότερες είτε σπουδαιότερες. Γλ. Αλλά (μ' αυτόν τον τρόπο) θα τους αδική σουμε, είπε (ο Γλαυκών), και θα τους κάνουμε να ζουν χειρότερα, ενώ είναι δυνατό σ' αυτούς να ζουν καλύτερα; Σωκ. Λησμόνησες πάλι, φίλε μου, είπα εγώ (δηλαδή ο Σωκράτης), πως ο νόμος δεν ενδιαφέρεται γι' αυτό, πώς δηλαδή μια κάποια κοινωνική ομάδα θα ευτυχήσει υπερβολικά μέσα σε μια πόλη, αλλά μηχανεύεται τρόπους για να εξασφαλίσει αυτό το αγαθό (δηλαδή την ευδαιμονία) σε όλη την πόλη συνδέοντας αρμονικά τους πολίτες με την πειθώ και με τη βία, κάνοντας να ανταλλάσσουν μεταξύ τους την ωφέλεια που ο καθένας απ' αυτούς θα μπορούσε να προσφέρει στο σύνολο, και δημιουργώντας ο ίδιος τέτοιους ανθρώπους μέσα στην πόλη, όχι για να τους αφήνει να στρέφονται όπου θέλει ο καθένας, αλλά για να τους χρησιμοποιεί ο ίδιος προκειμένου να εξασφαλίζει τη συνοχή της πόλης. 2. τῶν οἰκιστῶν: Οι «οἰκισταί» είναι ο ι θ εμ ε λι ω τ ές μιας ι δ α νι κή ς π ό λη ς - αυτοί που θα πραγματώσουν το όραμά τους, που είναι η ίδρυση μιας ιδεώδους πολιτείας, δηλαδή ο Σωκράτης και οι συνομιλητές του. τάς βελτίστας φύσεις: α. Φύσις είναι αυτό που ο άνθρωπος δεν μπορεί να κατασκευάσει ο ίδιος, αλλά το βρίσκει να προϋπάρχει (χαρίσματα, ιδιότητες, διαθέσεις, τάσεις κ.λπ.) -. Μπορεί βέβαια με την τέχνη να το συμπληρώσει, αλλά δεν είναι σε θέση να το αλλάξει ουσιωδώς. Φύσις επομένως, σε σχέση με τον άνθρωπο είναι τα χαρίσματα και τα ελαττώματα που έχει ως κτήμα του. Ο ι φυσικές αυ τέ ς κ α τα β ολές, όπως πιστεύει ο Πλάτωνας, διαδραματίζουν κ αθοριστι κό ρόλο για τ η ν εκλο γή του άρ ι στου βίου, αφού προηγουμένως αξιοποιηθούν κατάλληλα. Συγκεκριμένα, με τον όρο «βελτίστας φύσεις» ο Πλάτων εννοεί τους ανθρώπους με φυσικά χαρίσματα, όπως υψηλή ευφυΐα, οξύτητα πνεύματος, ψυχικές δυνάμεις κ.ά. Ο Πλάτων πιστεύει ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τις ίδιες πνευματικές ικανότητες και ψυχικές δυνάμεις και συνεπώς τα αποτελέσματα της παιδείας θα είναι ανάλογα των φυσικών προδιαθέσεων του ανθρώπου (όπως για παράδειγμα αυτοί που ανήκουν στην τάξη των δημιουργών, ο συνδυασμός φύσης και παιδείας τους κατέταξε στην τάξη αυτή)). Συνεπώς, δεν μπορούν να δουν όλοι οι άνθρωποι το αγαθό. Επιπλέον η πορεία των βελτίστων φύσεων προς τη θέαση της Ιδέας του αγαθού επιβάλλεται ως εξαναγκασμός (ἀναγκάσαι) στην ιδανική πολιτεία, συνιστά δηλαδή απόλυτη αναγκαιότητα, αναγκαία συνθήκη του ιδεώδους πολιτεύματος. 6

7 πάλιν καταβαίνειν: πρβλ. Πολιτ. 539e «μετὰ γὰρ τοῦτο καταβιβαστέοι ἔσονταί σοι εἰς τὸ σπήλαιον πάλιν ἐκεῖνο, καὶ ἀναγκαστέοι ἄρχειν...». Οι φύλακες λοιπόν αφού θα έχουν εκπαιδευτεί ορθά και θα έχουν φιλοσοφήσει, οφείλουν να κατεβούν στο σπήλαιο, δηλαδή στην πρακτική πολιτική, για να ωφελήσουν με τις γνώσεις τους και την αρετή τους την πόλη ολόκληρη. Ειδικότερα οι φύλακες θα πρέπει, όταν φτάσουν στην ηλικία των 35 ετών να άρχουν στον πόλεμο και να αναλαμβάνουν αξιώματα που αρμόζουν σε νέους. Όταν γίνουν 50 ετών, τότε πια μπορούν να μοιράζουν τον χρόνο τους ανάμεσα στη φιλοσοφία και στην άσκηση της εξουσίας. Όταν θα έχουν εκπαιδεύσει τους διαδόχους τους, θα είναι έτοιμοι πια να φύγουν από τη ζωή και να κατοικήσουν στις νήσους των Μακάρων. Αυτό που έχουν υποχρέωση να κάνουν οι οραματιστές της ιδεώδους πολιτείας είναι: να μην επιτρ έ ψουν σ τ ους ανθρώπ ους τη ς Γ νώσης ν α παρ αμένουν ουδέτερ οι και α διάφοροι γ ια τ α προβλήματα τ ης πόλης αντίθετα, θα πρέπει να τους αναγκάσουν να κατεβούν πάλι στο «σπήλαιο», προκειμένου να βοηθήσουν αυτούς που εξακολουθούν να είναι «δεσμώτες». Πιο απλά, να αναγκάσουν τους φορείς της Γνώσης να ασχοληθούν με τα προβλήματα του κοινωνικού συνόλου, να αναλάβουν ενεργό ρόλο και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. 3. Στο σημείο αυτό γίνεται λόγος για τους τρόπους με τους οποίους ο Νόμος θα πραγματώσει τον υψηλό του στόχο, δηλαδή την ευδαιμονία όλων των πολιτών. Οι τρόποι αυτοί δηλώνονται με τα ακόλουθα μετοχικά σύνολα: α. συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ: Το «συναρμόττων» είναι ο πρώτος τρόπος. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνική συναρμογή, η δημιουργία ενός αρμονικού κοινωνικού συνόλου, είναι η πρώτη ασφαλής προϋπόθεση (η κοινωνική λειτουργία του Νόμου).Αυτή η κοινωνική αρμονία θα πραγματωθεί με τη σύμπραξη όλων των κοινωνικών ομάδων και με το συνδυασμό των κοινωνικών δυνάμεων. Τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη αυτού του υψηλού στόχου είναι η πειθώ και ο εξαναγκασμός των πολιτών. Ο άριστος νομοθέτης κατά τον Πλάτωνα (βλ. Νόμοι 722b) συνδυάζει την πειθώ με τη βία, η οποία αφορά τὸν ἄπειρον π αιδείας ὄχλον. β. ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν: Η δεύτερη προϋπόθεση περιγράφεται εδώ ως εξής: ο Νόμος, χρησιμοποιώντας ακόμη και μέσα εξαναγκασμού, θα επιβάλει σε όλους τους ανθρώπους να συνεισφέρουν στο γενικό καλό. Ακριβέστερα, θα αναπτύξει σε όλους τους πολίτες την κοινωνική συνείδηση, έτσι ώστε να προσφέρει ο καθένας αυτά που μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες του ανάλογα με τις δυνατότητες και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του. Ο Νόμος κατοχυρώνει μια από τις βασικές ιδρυτικές αρχές της πόλης, τον καταμερισμό της εργασίας, με τον οποίο κατακτάται η αυτάρκεια. Έτσι, αν το άτομο είναι φύσει ενδεές, με την κοινωνική του συναρμογή γίνεται αύταρκες χάρη στην αυτάρκεια που αποκτά η κοινότητα με τον καταμερισμό της εργασίας. Οι εργασίες κατανέμονται σε κάθε πολίτη με βάση τις ικανότητές του, ώστε ο καθένας 7

8 να στρέφει την προσοχή του όχι μόνο στην ικανοποίηση των δικών του αναγκών, αλλά και στις ανάγκες των συμπολιτών του, με στόχο το κοινό όφελος και την ευδαιμονία. Έτσι, μεταξύ των πολιτών καλλιεργούνται σχέσεις συνεργασίας, αλληλοπροσφοράς και αλληλεγγύης. γ. ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει: Η τρίτη προϋπόθεση δηλώνεται με τη μετοχή «ἐμποιῶν». Με τη μετοχή αυτή δηλώνεται η παιδαγωγική και πολιτική λειτουργία του Νόμου, ο οποίος έχει χρέος να διαπλάθει ανθρώπους ικανούς και άξιους να διατηρούν τη συνοχή της πόλης. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται από τη μια να περιορίσει την ατομική επιθυμία, ώστε να τιθασευτεί η βούληση από τον Λόγο, και από την άλλη να κατευθύνει την πολιτική κοινωνικοποίηση των ανθρώπων. Συνεπώς, ο Νόμος υπηρετεί τον τελικό σκοπό της ευδαιμονίας του συνόλου. Προς αυτή την κατεύθυνση καλλιεργεί την κοινωνικότητα και ακόμη περισσότερο αναδεικνύει τους αγαθούς πολίτες σε πολιτικούς ηγέτες που επιφορτίζονται με τη διατήρηση της συνοχής της πόλης. Τέλος, ο νόμος θέτει όρια και περιορισμούς στη συμπεριφορά των πολιτών, αλλά και των φιλοσόφων-βασιλέων, ώστε να μην παρεκτρέπονται και διαταράσσουν τη συνοχή της πόλης. 4. Ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι ο εξαναγκασμός των φιλοσόφων είναι δίκαιος, γιατί έτσι εξυπηρετείται το συμφέρον του συνόλου, η ευτυχία όλων των πολιτών. Το κριτήριο-επιχείρημα του Σωκράτη είναι το συλλογικό συμφέρον, το οποίο υπερέχει του ατομικού ή ταξικού. Η οπτική του Σωκράτη είναι κοινωνιοκεντρική. Ο συλλογισμός τυπικά έχει ως εξής: α. Ό, τ ι υπηρετεί την ευδαιμονία του κοινωνικού συνόλου είναι δίκαιο, β. Ο εξαναγκασμός των φιλοσόφων υπηρετεί την ευδαιμονία του συνόλου. Άρα: Ο εξαναγκασμός των φιλοσόφων είναι δίκαιος. Σχετικά με την ορθότητα του συλλογισμού παρατηρούμε τα εξής: i. Αντίφαση. Ενώ από τη μια υποστηρίζει ότι μέλημα του νόμου είναι η ευτυχία του συνόλου, από την άλλη δέχεται μια κοινωνική τάξη, οι φιλόσοφοι, να θυσιάσει την ευτυχία της (τη γαλήνη του θεωρητικού βίου) για χάρη του συνό λου. Αυτή την παρατήρηση την είχε κάνει ο Αριστοτέλης (Πολιτικά 1246b, 15). ii. Ο όρος «συλλογικό συμφέρον» δεν είναι πάντοτε σαφής και συγκεκριμένος. Πολλές φορές το συλλογικό συμφέρον ταυτίζεται με το κομματικό, το κυβερνητικό ή το ταξικό. Η ιστορία είναι γεμάτη όχι μόνο από ηρωικές θυσίες αλλά και από εγκλήματα που έγιναν στο όνομα του συλλογικού συμφέροντος. Άρα, δεν είναι πάντοτε δίκαιος ένας νόμος που θεσπίζεται στο όνομα του συλλογικού συμφέροντος, αν δεν εξακριβώσουμε ότι πράγματι εξυπηρετεί το αληθινό συλλογικό συμφέρον. Η θέση του Σωκράτη γίνεται δεκτή υπό όρους και όχι ανεπιφύλακτα. β. Η ενασχόληση των φιλοσόφων με τη διακυβέρνηση της πολιτείας θα συμβάλει στην επίτευξη της ευδαιμονίας του συνόλου, διότι αφενός με το ήθος τους και τη 8

9 δικαιοκρισία τους θα συντελέσουν στην επίτευξη κοινωνικής γαλήνης και θα ενισχύσουν τους κοινωνικούς δεσμούς, αφετέρου με τη σοφία τους, τη γνώση της αλήθειας, θα επιλύσουν τα προβλήματα της κοινωνίας και έτσι θα αξιοποιηθούν όλες οι υπάρχουσες δυνάμεις. Επομένως, με την αλληλεγγύη θα επιτευχθεί η ευτυχία του συνόλου. Άρα ο εξαναγκασμός των φιλοσόφων, αφού θα υπηρετήσει έναν ανώτερο σκοπό, είναι δίκαιος. Η άποψη του Σωκράτη φαίνεται πιο σωστή από του Γλαύκωνα. 5. Εισαγωγή Εφόσον το όλον, η μεγάλη ψυχή, είναι ισορροπημένη και δίκαιη, και ο μικρόκοσμος, δηλαδή η ατομική ψυχή (στον Πλάτωνα ο όρος ψυχή δηλώνει και τον χαρακτήρα, την προσωπικότητα, ακόμη και τον νου) είναι αρμονική. Το κατώτερο μέρος (κίνητρο, τάση) της, το ἀλόγιστον ή ἐπιθυμητικόν, που επιδιώκει την εκπλήρωση των βασικών αναγκών (φαγητό, ποτό, έρωτας) και γι' αυτόν τον λόγο είναι φιλοχρήματο και φιλοκερδές, τιθασεύεται από το θυμοειδές. Και τα δύο μαζί υπακούουν στο ανώτερο στοιχείο, το λογιστικὸν που ηγεμονεύει η αντιστοιχία ανάμεσα στα τρία μέρη της ψυχής και στις τρεις τάξεις είναι προφανής. Κάθε άνθρωπος λοιπόν είναι δίκαιος, εφόσον τα τρία στοιχεία (νους, καρδιά, επιθυμίες) που συναπαρτίζουν την προσωπικότητά του βρίσκονται σε αρμονική συμβίωση. Αν τα άλλα στοιχεία υφαρπάσουν την εξουσία του λογιστικού, τότε επέρχονται η σύγχυση και η καταστροφή. Την αρμονία διασφαλίζει η Δικαιοσύνη που απονέμει στον καθένα ό,τι του ανήκει και τον τοποθετεί στη θέση που του αρμόζει. 6. α. Αντιστοίχιση β. VI. καταχρῆται : χρήμα VII. ἰδεῖν : όραση VIII. μέλει: μεταμέλεια IX. ἔφαμεν : φήμη X. μεταδιδόναι: δώρο Τύποι της νέας Ετυμολογία - θέματα Τύποι του κειμένου ελληνικής αβάσιμος α - στερητικό + βαση> ρ. βαίνω ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες προσαρμοστικότητα > προσαρμόζω συναρμόττων αλήθεια αρχ. ἀληθής >α - στερητικό + λήθη ἐπελαθόμην εφέτης ἐφίημι > ἐπί + ἵημι ἀφιῇ άβουλος α - στερητικό + βουλή βούλεται 9

10 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 1. Νικίας πάλι, αφού κατάλαβε αυτό και έβλεπε κάθε μέρα να μεγαλώνει η δύναμη των εχθρών και να χειροτερεύει η δική του θέση, έστελνε κι αυτός αγγελιαφόρους στην Αθήνα, αναγγέλλοντας πολλές φορές, και παλαιότερα, καθένα από αυτά που γινόταν, κι ακόμα περισσότερο τότε, γιατί έκρινε πως βρισκότανε σε πολύ επικίνδυνη θέση και πως αν οι Αθηναίοι δεν τους ανακαλούσαν το γρηγορότερο, ή δεν του έστελναν το ίδιο γρήγορα κι άλλο στρατό, κι όχι μικρό, δεν υπήρχε καμία σωτηρία. Κι επειδή φοβόταν μήπως αυτοί που έστελνε, είτε από ανικανότητα να εκθέσουν την κατάσταση πειστικά, είτε επειδή δε θα θυμόταν ακριβώς τι έπρεπε να πουν, είτε τέλος για να φάνουν ευχάριστοι στο πλήθος, δε μεταδώσουν την αληθινή κατάσταση των πραγμάτων, έγραψε ένα γράμμα, γιατί θεωρούσε πως μ' αυτόν τον τρόπο οι σκέψεις του δε θα αλλοιωθούν από τον αγγελιαφόρο και οι Αθηναίοι, εάν μάθουν την αλήθεια θα αποφασίσουν βασισμένοι στην πραγματικότητα. Και οι απεσταλμένοι γρήγορα μετέφεραν τα γράμματα και όσα τους παρήγγειλε προφορικά να πούνε. Ο ίδιος ο Νικίας στο μεταξύ φρόντιζε για την κατάσταση του στρατού, με την πρόθεση να περιφρουρεί μάλλον την ασφάλειά του παρά να τους εκθέσει σε κίνδυνο από δική του πρωτοβουλία. 2. τοῦτο τον ίδιο τύπο στον άλλο αριθμό ταῦτα σφετέραν ονομαστική πληθυντικού σφέτερα ἰσχὺν αιτιατική πληθυντικού ἰσχῦς πολεμίων δοτική ενικού πολεμίῳ ἐλλιπεῖς κλητική ενικού ἐλλιπές ἀφανισθεῖσαν δοτική πληθυντικού ἀφανισθείσαις χάριν ονομαστική πληθυντικού χάριτες τῆς ἀληθείας γενική πληθυντικού τῶν ἀληθειῶν τὰ γράμματα δοτική ενικού τῷ γράμματι ἑκουσίων δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος ἑκουσίοις 3. ὁρῶν β ενικό προστακτικής αορίστου β ἰδέ ἀγγέλλων β ενικό οριστικής παρακειµένου Μ.Φ ἤγγελσαι ἀποστελοῦσιν απαρέμφατο αορίστου ἀποστεῖλαι λέγοντες γ πληθυντικό οριστικής αορίστου β εἶπον τὰ ὄντα β ενικό προστακτικής του ίδιου χρόνου ἴσθι γιγνόμενοι β ενικό προστακτικής αορίστου β γενοῦ απαρέµφατο αορίστου β γενέσθαι νομίζων α πληθυντικό οριστικής µέλλοντα νομιοῦμεν μαθόντας γ πληθυντικό οριστικής παρατατικού ἐμάνθανον β πληθυντικό οριστικής αορίστου β ἐμάθετε απαρέµφατο αορίστου β μαθεῖν 10

11 ἔγραψεν γ πληθυντικό του ίδιου χρόνου ἔγραψαν γ πληθυντικό υποτακτικής του ίδιου γράψωσιν χρόνου β ενικό προστακτικής παρακειµένου Μ.Φ γέγραψο βουλεύσασθαι β ενικό οριστικής του ίδιου χρόνου ἐβουλεύσω γ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα βουλευέσθων φέροντες α ενικό µέλλοντα οἴσω γ ενικό οριστικής αορίστου β ἤνεγκε β ενικό οριστικής παρακειµένου ἐνήνοχας ἔχων β ενικό οριστικής αορίστου β ἔσχες 4. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός μάλα μᾶλλον μάλιστα ταχέως θᾶττον τάχιστα ὀλίγους μείονας και μείους ὀλιγίστους δεινοῖς δεινοτέροις δεινοτάτοις ἐλλιπεῖς ἐλλιπέστεροι ἐλλιπέστατοι 5. Μέλλοντας του νομίζω Οριστική Ευκτική Απαρέμφατο νομιῶ νομιοῖμι νομιεῖν νομιεῖς νομιοῖς νομιεῖ νομιοῖ Μετοχή νομιοῦμεν νομιοῖμεν νομιῶν νομιεῖτε νομιοῖτε νομιοῦσα νομιοῦσιν νομιοῖεν νομιοῦν Παθητικός Αόριστος του ἀφανίζομαι Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο ἠφανίσθην ἀφανισθῶ ἀφανισθείην - ἀφανισθῆναι ἠφανίσθης ἀφανισθῇς ἀφανισθείης ἀφανίσθητι ἠφανίσθη ἀφανισθῇ ἀφανισθείη ἀφανισθήτω Μετοχή ἠφανίσθημεν ἀφανισθῶμεν ἀφανισθείημεν / ἀφανισθεῖμεν - ἀφανισθείς ἠφανίσθητε ἀφανισθῆτε ἀφανισθείητε / ἀφανίσθητε ἀφανισθεῖσα ἀφανισθεῖτε ἠφανίσθησαν ἀφανισθῶσιν ἀφανισθείησαν / ἀφανισθεῖεν ἀφανισθέντων ή ἀφανισθήτωσαν ἀφανισθέν 11

12 Αόριστος του ἀγγέλλω Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο ἤγγειλα ἀγγείλω ἀγγείλαιμι - ἀγγεῖλαι ἤγγειλας ἀγγείλῃς ἀγγείλαις ἄγγειλον ἤγγειλε ἀγγείλῃ ἀγγείλαι ἀγγειλάτω Μετοχή ἠγγείλαμεν ἀγγείλωμεν ἀγγείλαιμεν - ἀγγείλας ἠγγείλατε ἀγγείλητε ἀγγείλαιτε ἀγγείλατε ἀγγείλασα ἤγγειλαν ἀγγείλωσιν ἀγγείλαιεν ἀγγειλάντων ή ἀγγειλάτωσαν ἀγγεῖλαν Αόριστος του αἰσθάνομαι Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο ᾐσθόμην αἴσθωμαι αἰσθοίμην - αἰσθέσθαι ᾔσθου αἴσθῃ αἴσθοιο αἰσθοῦ ᾔσθετο αἴσθηται αἴσθοιτο αἰσθέσθω ᾐσθόμεθα αἴσθωμεθα αἰσθοίμεθα - Μετοχή ᾔσθεσθε αἴσθησθε αἴσθοισθε αἴσθεσθε αἰσθόμενος, η, ον ᾔσθοντο αἴσθωνται αἴσθοιντο αἰσθέσθων /αἰσθέσθωσαν ἐπιδιδοῦσαν: Κατηγορηματική μετοχή από το ὁρῶν συνημμένη στο αντικείμενο τήν ἰσχὺν τῶν πολεμίων: γενική κτητική στο ἰσχύν τὴν ἀπορίαν: αντικείμενο της μετοχής ὁρῶν τῶν γιγνομένων: επιθετική μετοχή, γενική διαιρετική από το καθ ἕκαστα σωτηρίαν: υποκείμενο του απαρεμφάτου εἶναι οἱ πεμπόμενοι: επιθετική μετοχή, υποκείμενο ρήματος οὐκ ἀπαγγέλλωσιν γενική διαιρετική από το καθ ἕκαστα, μνήμης: γενική αντικειμενική από το ἐλλιπεῖς ἐλλιπεῖς: κατηγορούμενο στο υποκείμενο οἱ πεμπόμενοι μέσω του γιγνόμενοι μάλιστα: επιρρηματικόςπροσδιορισμός του ποσού στη μτχ ἂν ἀφανισθεῖσαν βουλεύσασθαι: τελικό απαρέμφατο αντικείμενο της μετοχής μαθόντας (ταυτοπροσωπία) Θουκυδίδης λέγει ὅτι ὁ δὲ Νικίας αἰσθόμενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ ἡμέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεμίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν, ἔπεμπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις μὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνομένων, μάλιστα δὲ καὶ τότε, νομίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι. Θουκυδίδης λέγει τόν δέ Νικίαν αἰσθόμενον τοῦτο καὶ ὁρῶντα καθ ἡμέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεμίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν, πέμπειν καὶ αὐτὸν ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλοντα πολλάκις μὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνομένων, μάλιστα δὲ καὶ τότε, νομίζοντα ἐν δεινοῖς τε εἶναι. 12

13 αἰσθόμενος: επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Ὁ δὲ Νικίας ὁρῶν: επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Ὁ δὲ Νικίας καθ ἡμέραν: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατεύθυνση σε χρόνο στο ἐπιδιδοῦσαν ἐς τὰς Ἀθήνας: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει τόπο στο ἔπεμπε ἀγγέλλων: επιρρηματική τροπική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Ὁ δὲ Νικίας πολλάκις: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στη μτχ ἀγγέλλων ἄλλοτε: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στη μτχ ἀγγέλλων καθ ἕκαστα: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει επιμερισμό στη μτχ ἀγγέλλων μάλιστα: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στη μτχ νομίζων τότε: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στη μτχ νομίζων νομίζων: επιρρηματική αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Νικίας ἐν δεινοῖς: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατάσταση στο απρ εἶναι ὡς τάχιστα: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα εἰ μὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς μεταπέμψουσιν ἢ ἄλλους μὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν, οὐδεμίαν εἶναι σωτηρίαν: δευτερεύουσες επιρρηματικές υποθετικές προτάσεις που λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο εἶναι. 13