ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙO ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΙΣΕΡΗ ΣΠΥΡΙ ΟΥΛΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΕΜ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2015

2 Στους γονείς µου Ίσερης Κωνσταντίνος Παπαδοπούλου Ιωάννα Στον Αδερφό µου Ίσερης Ιωάννης Στον φίλο µου Λέσσης Ιωάννης 2

3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή της πτυχιακής µου, Κ. Βασίλειο Τσιµάρα, για τις πολύτιµες συµβουλές του και την καθοδήγηση που µου έδινε καθόλη τη διάρκεια διεξαγωγής της πτυχιακής µου εργασίας. Τέλος θερµές ευχαριστίες στην οικογένεια µου για την κατανόηση και την υποστήριξη τους σε όλη αυτή την προσπάθεια. 3

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1.Γνώση- κατανόηση του αυτισµού (ορισµός, ιστορική αναδροµή) Βασικές µορφές του αυτιστικού φάσµατος Τυπική κλινική εικόνα του αυτισµού και τα χαρακτηριστικά του Ο αυτισµός στην παιδική και εφηβική ηλικία ιάγνωση του αυτισµού Συµπτωµατολογία του αυτισµού Αιτιολογία του αυτισµού Αντιµετώπιση του αυτισµού.34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ Α.ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 1.Ιστορική αναδροµή της φυσικής αγωγής 44 2.Ειδική φυσική αγωγή και αυτισµός 45 3.Κινητικά χαρακτηριστικά των ατόµων µε αυτισµό Ευκαιρίες για φυσική αγωγή σε παιδιά µε αυτισµό.49 5.Ο ρόλος του εκπαιδευτικού της φυσικής αγωγής στα άτοµα µε αυτισµό 51 6.Στόχοι της φυσικής αγωγής στα άτοµα µε αυτισµό Εκπαιδευτικά παρεµβατικά προγράµµατα για παιδιά µε αυτισµό Εκπαδευτικές Οδηγίες για την ανάπτυξη φυσικών δραστηριοτήτων Οδηγίες άσκησης για προγράµµατα φυσικής δραστηριότητας

5 10.Εξατοµικευµένο εκπαιδευτικό πρόγραµµα φυσικής αγωγής σε άτοµα µε αυτισµό 65 Β.ΑΣΚΗΣΗ ΑΘΛΗΜΑΤΑ 1.Άσκηση σε άτοµα µε αυτισµό Η συµβολή της άσκησης στη µελέτη και αντιµετώπιση του αυτισµού 69 3.Μέθοδοι εκπαίδευσης µέσω της άσκησης στα άτοµα µε αυτισµό 74 ΑΘΛΗΜΑΤΑ 1.Κολύµβηση και αυτισµός.79 2.Στίβος και αυτισµός Ιππασία και αυτισµός Ποδηλασία και αυτισµός.82 5.Πολεµικές τέχνες και αυτισµός...82 Γ.ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ 1.Μουσική και αυτισµός Τέχνη και αυτισµός 83 3.Bowling και αυτισµός 84 4.Περίπατοι στα βουνά/ορειβασία και αυτισµός 84 5.Χορός και αυτισµός.84 6.Παιχνίδι και αυτισµός.86 7.Θεατρικό παιχνίδι και αυτισµός...87 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙI Συµπεράσµατα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV Βιβλιογραφία. 91 5

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η άσκηση σε όλες τις µορφές της δεν είναι κάτι άγνωστο ή πρωτόγνωρο στις σύγχρονες κοινωνίες. Επίσης δεν αποτελεί εύρηµα σηµερινό. Βασικό στοιχείο της άσκησης αποτελεί η κίνηση. Η κίνηση υπάρχει σαν χαρακτηριστικό σε κάθε µορφή ζωής. Είναι ανάγκη µέσα από την οποία γεννήθηκε η άσκηση. Η άσκηση σαν συνειδητοποιηµένη κίνηση στον άνθρωπο, έχει άµεση σχέση µε τη βιολογική, ψυχαγωγική, κοινωνική και πολιτιστική του εξέλιξη. Για το λόγο αυτό, από τα αρχαία χρόνια αναπτύχθηκαν αθλήµατα, αθλητικοί σύλλογοι, γυµναστήρια, κέντρα αποκατάστασης. Παρατηρούµε λοιπόν ότι η άσκηση από τα αρχαία χρόνια αποτελούσε και αποτελεί µέχρι και σήµερα τρόπο ζωής για τον άνθρωπο. Επίσης η άσκηση, έχει εµφανιστεί σε µεγάλο βαθµό στους ενήλικες αλλά και σε άτοµα της τρίτης ηλικίας που αθλούνται συστηµατικά. Ωστόσο, η άσκηση δεν απευθύνεται µόνο στον γενικό πληθυσµό, αλλά και σε άτοµα µε αναπηρίες. Μέσω, λοιπόν, της προσαρµοσµένης φυσικής δραστηριότητας δηµιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για συµµετοχή στην άσκηση, σε άτοµα µε χρόνιες παθήσεις, µε σύνδροµο Down, διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, εγκεφαλική παράλυση καθώς και µε χρόνια νοσήµατα όπως οι καρδιοπάθειες ή αναπνευστικά προβλήµατα. Ο αυτισµός είναι µια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή. Είναι µια διαταραχή κατά την οποία το άτοµο, δυσκολεύεται να κατανοήσει σωστά αυτά που βλέπει, ακούει, αισθάνεται. Σαν αποτέλεσµα το άτοµο έχει προβλήµατα στην επικοινωνία, στην κοινωνική επαφή, στις διαπροσωπικές και στη συµπεριφορά. Για το λόγο αυτό, µε την προσαρµοσµένη φυσική δραστηριότητα, τα άτοµα µε αυτισµό έχουν την δυνατότητα να δεχθούν διαφορετικά ερεθίσµατα, να έρθουν σε επαφή µε άλλα άτοµα και να αναπτύξουν τη φυσική τους κατάσταση. Για να γίνει όµως αυτό, χρειάζεται να κατανοήσουµε τον τρόπο ζωής τους. 6

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο αυτισµός πάνω από µισό αιώνα απασχολεί τους επιστήµονες και όσο αφορά τον ορισµό του έχουν δοθεί αρκετοί. Κατ εξοχή όµως θεωρείται µια εκ γενετής αναπτυξιακή διαταραχή του εγκέφαλου. Η διαταραχή αυτή εµποδίζει τα άτοµα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν, ακούν και αισθάνονται. Έτσι, αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα στις κοινωνικές σχέσεις την επικοινωνία και τη συµπεριφορά τους. Ο αυτισµός είναι ο κύριος εκπρόσωπος των διάχυτων αναπτυξιακών διαταραχών. Ο Όρος αυτός, αναφέρεται σε φάσµα σοβαρών, νευροψυχιατρικών καταστάσεων και ενώ, ο αυτισµός διαγιγνώσκεται σε σχετικά µικρή ηλικία, η αιτιολογία του ακόµα δεν έχει απόλυτα διευκρινιστεί ενώ κάποιες υποθέσεις κάνουν λόγο για αίτια οργανικά, γενετικά, χρωµοσωµικές ανωµαλίες, σωµατικές παραµορφώσεις και ψυχογενή αίτια. Σηµαντικό ρολό στο παιδί/έφηβο µε αυτισµό «παίζει» το οικογενειακό περιβάλλον και οι επαγγελµατίες ειδικοί οι οποίοι µπορούν να βοηθήσουν στην καλύτερη ενσωµάτωση του παιδιού µέσα στο κοινωνικό σύνολο. Η κυριότερη δυσκολία του αυτιστικού ατόµου είναι η επικοινωνία του, για το λόγο αυτό έχουν δηµιουργηθεί εναλλακτικοί τρόποι επικοινωνίας, που βοηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Η συνεργασία των γονέων µε τους επαγγελµατίες ειδικούς µπορεί να επιφέρει ένα επιθυµητό αποτέλεσµα, χωρίς όµως να κάνουµε λόγο για πλήρη θεραπεία του παιδιού. Όσο, όµως, αφορά την πλήρη αποκατάσταση του παιδιού απαιτούνται ειδικά προγράµµατα κοινωνικής πρόνοιας, εκπαίδευσης και επαγγελµατικής ένταξης. Περά όµως από την κοινωνική ένταξη του ατόµου µε αυτισµό, απαιτείται και η ψυχοκινητική αγωγή αλλά και άθληση η οποία παίζει καθοριστικό ρολό στη προσωπικότητα του ατόµου. Για το λόγο αυτό οι περισσότεροι γονείς επιθυµούν το παιδί τους να µάθει να αυτοεξυπηρετείται, ενώ κύρια ανησυχία τους είναι τι θα απογίνει το παιδί τους, όταν εκείνοι φύγουν από τη ζωή. Πρέπει λοιπόν, το άτοµο µε αυτισµό να αναπτυχτεί ως προσωπικότητα και ως ένα άτοµο µε αυτοεκτίµηση και αυτοπεποίθηση, ώστε να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο και να αισθανθεί ότι µπορεί να προσφέρει. 7

8 ABSTRACT Autism has preoccupied the scientists for over half a century and as for its definition, there have been many given.on the whole, however, it is considered a genetically developmental disorder of the brain.this disorder prevents the individual from comprehending correctly what he sees, hears and feels. For this reason, they face serious problems in their social relations, communication and behaviour. Autism is mainly a representative of expansive developmental disorders. This term, refers to a serious spectrum, neuropsychiatric situation and although autism is diagnosed at a relatively young age, the causes are still not quite known. Some assumptions as to the causes are said to be organic, genetic, abnormalities in chromosomes, physical deformities and psychogenetic. The family environment and the professionals who could help the individuals integrate into society, play an important role in the child/adolescent with autism. The main difficulty with autistic individuals is communication, and for this reason alternative forms of communication, which can help, have been created. The cooperation of the parents along with the professionals/experts can provide desirable results, without expecting the complete therapy of the child. As for a complete rehabilitation of a child special programmes of social services education professional accession are required. Apart from the social integration of the individual with autism, psychokinetic as well as physical education are essential since they play a vital role in the individual s personality. Therefore, most parents want their child to learn how to attend for himself as their main concern is what will become of their child once they are not living. So it is essential that the individual with autism needs to develop a strong personality with self-esteem and self-confidence in order to be part of community, as a whole and feel as though he is offering his share to society. 8

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1.Γνώση κατανόηση του αυτισµού (ορισµός, ιστορική αναδροµή) «Ένας συγκεκριµένος ορισµός για τον αυτισµό είναι δύσκολο να δοθεί για το λόγο ότι παρουσιάζει διάφορες και από πλήθος των πηγών που προέρχεται και από τους διάφoρους επαγγελµατίες ειδικούς που εµπλέκονται και από τους γονείς των παιδιών µε αυτισµό. Για τον ορισµό του αυτισµού και τη συγγένεια του µε διάφορες αναπηρικές καταστάσεις της παιδικής ηλικίας υπήρξαν πολλές διαφωνίες αλλά και απορίες» (Wing, 2000). Παρ όλα αυτά, ο αυτισµός θεωρείται ότι είναι µια εκ γενετής αναπτυξιακή διαταραχή του εγκέφαλου και το άτοµο που πάσχει από αυτισµό ζει µε αυτόν καθ όλη την διάρκεια της ζωής του. Είναι µια διαταραχή που εµποδίζει τα άτοµα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν, ακούν και γενικά να αισθάνονται και έτσι αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα στις κοινωνικές σχέσεις, την επικοινωνία και τη συµπεριφορά τους (Wing, 2000). Άτοµα τα οποία πάσχουν από αυτισµό, έχουν δώσει τους δικούς τους ορισµούς. Κάποιοι από αυτούς είναι: «Ο αυτισµός δεν είναι ένα κέλυφος του ατόµου. Είναι διεισδυτικός σε κάθε πτυχή του ατόµου. Είναι ένας τρόπος ύπαρξης». ( Jim Sinclair, άτοµο µε αυτισµό). «Ο αυτισµός είναι απόσπαση από την εξωτερική πραγµατικότητα που συνδέεται από µια ένταση εσωτερικής ζωής». ( Petit Robert, άτοµο µε αυτισµό). «Ο αυτισµός είναι µια αναπτυξιακή διαταραχή. Ένα ελάττωµα στα συστήµατα που επεξεργάζονται τις αισθητηριακές πληροφορίες». ( Temple Grand, άτοµο µε αυτισµό) «O αυτισµός δεν είναι ετικέτα αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες που µπορεί να γεννά µια ετικέτα όσο ταµπέλα. Αυτός είναι ένας θετικός τρόπος να το σκέπτεται κανείς». ( Εxley, άτοµο µε αυτισµό). (Γκονέλα,2006,25) 9

10 Έχουν αναφερθεί και άλλοι ορισµοί όπως ο Ιατρικός ορισµός και ο Εκπαιδευτικός ορισµός. Συµφώνα µε τον Ιατρικό ορισµό «Ο αυτισµός ορίζεται και διαγιγνώσκεται στη βάση χαρακτηριστικών µορφών συµπεριφοράς, όµως δεν υπάρχουν συµπεριφορές που να αποτελούν από µόνες τους µονοσήµαντη ένδειξη αυτισµού. Η συµπεριφορά είναι ουσιώδης για την αναγνώριση του αυτισµού αλλά από µονή της δεν µας βοήθα να κατανοήσουµε την πάθηση αυτή ή να αποφασίσουµε για τον τρόπο προσέγγισης της (Γκονέλα, 2006). Από την άλλη ο Εκπαιδευτικός ορισµός του αυτισµού υποστηρίζει ότι περιλαµβάνει διδακτικές προσεγγίσεις, εκπαιδευτικό περιβάλλον και εξατοµικευµένη εργασία. «Είναι µια προσέγγιση που βασίζεται κυρίως, στην ένταση εξατοµίκευσης, στην οπτική στήριξη, στην προβλεψιµότητα και στη συνεχεία. Υπάρχουν πολλά ειδή προσεγγίσεων, αφού υπάρχει µεγάλη ποικιλία ατοµικών µαθησιακών αναγκών» (Γκονέλα, 2006). Όσο αφορά την ιστορική αναδροµή, ο Ελβετός ψυχίατρος Bleuer (1911) χρησιµοποίησε τον ορό «αυτισµό» πρώτη φορά για να δηλώσει την απώλεια επαφής και επικοινωνίας του ψυχικά ασθενούς µε την πραγµατικότητα. Πολύ αργότερα, συµφώνα µε το Νότα (2006), ο Leo Kanner, ο όποιος γεννήθηκε στην Αυστρία και σπούδασε στην Βιέννη, έφυγε το 1924 στην Αµερική και ανέλαβε την κλινική John Hopkins στη Βαλτιµόρη. Εκεί το 1943 περιέγραψε ο ίδιος για πρώτη φορά τον αυτισµό και χρησιµοποίησε τον ορό «πρώιµος παιδικός αυτισµός» για να περιγράψει µια παιδική ψύχωση. Πίστευε, τότε, ότι τα άτοµα µε αυτισµό έχουν φυσιολογική νοηµοσύνη, αργότερα όµως φάνηκε ότι ένα ποσοστό παιδιών έχει «νοητική υστέρηση» και σοβαρές µαθησιακές δυσκολίες. Επίσης ο αυτισµός συνυπάρχει µε διαταραχές στη γλώσσα και συχνά στο λόγο. O Asperger από την άλλη, χωρίς βέβαια να γνωρίζει την εργασία του Kanner, περιέγραψε µια κατηγορία παιδιών το 1944, την οποία ονόµασε «αυτιστική ψυχοπάθεια» αλλά κατά την άποψη του πίστευε ότι υπάρχει µια θεµελιώδης ανωµαλία εκ γενετής, η οποία προκαλούσε αυτά τα χαρακτηριστικά προβλήµατα. Στις µέρες µας τα διαγνωστικά κριτήρια στο σύνδροµο Asperger περιγράφουν άτοµα αυτιστικού τύπου µε διαταραχές αλλά υψηλής λειτουργικότητας και µε δείκτη νοηµοσύνης οριακά φυσιολογικό. 10

11 1.2 Μορφές Αυτισµού 1.Αυτιστικη ιαταραχή (Αυτισµός Kanner ή Παιδικός αυτισµός ή βρεφονηπιακός αυτισµός) Είναι µια αναπτυξιακή διαταραχή, η όποια εκδηλώνεται πριν από την ηλικία των 3 ετών του παιδιού και έχεις ως χαρακτηριστικό γνώρισµα τη µη φυσιολογική λειτουργικότητα και τη µη φυσιολογική ή διαταραγµένη ανάπτυξη. Η συγκεκριµένη διαταραχή παρουσιάζεται κυρίως στα αγόρια τρεις έως τέσσερις φορές περισσότερο, σε σχέση µε τα κορίτσια (ICD- 10,1992). Για να τεθεί η διάγνωση, οφείλουν να έχουν παρουσιάσει ανωµαλίες στην ανάπτυξη πριν από την ηλικία των 3 ετών, αν και το σύνδροµο µπορεί να διαγνωσθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Κριτήρια για ένα άτοµο, Αυτιστικό 1. «Ποιοτική έκπτωση στην κοινωνική διαντίδραση». Π.χ. α) Έντονη έκπτωση στη χρησιµοποίηση πολλαπλών µη λεκτικών συµπεριφορών όπως βλεµµατικής επαφής, έκφρασης προσώπου, στάσεων του σώµατος και χειρονοµιών για τη ρύθµιση της κοινωνικής διαντίδρασης. β)αδυναµία ανάπτυξης σχέσεων µε συνοµηλίκους που να ταιριάζουν στο αναπτυξιακό τους επίπεδο. 2. «Ποιοτικές εκπτώσεις στην επικοινωνία». Π.χ. Καθυστέρηση ή πλήρης έλλειψη ανάπτυξης της οµιλούµενης γλώσσας. 3. «Περιορισµένοι επαναλαµβανόµενοι και στερεότυποι τύποι συµπεριφοράς ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων». Π.χ. Στερεότυποι και επαναλαµβανόµενοι κινητικοί τύποι συµπεριφοράς όπως πέταγµα ή συστροφή των χεριών ή των δαχτύλων ή σύµπλοκες κινήσεις όλου του σώµατος. Επίµονη ενασχόληση µε µέρη αντικειµένων (Μάνος, 1997). 11

12 2. Σύνδροµο Rett To συγκεκριµένο σύνδροµο, το όποιο πήρε το όνοµα του από το γιατρό Rett το 1966 θεωρείται µια κατάσταση προκαλούµενη µέχρι τις µέρες µας από άγνωστη αιτιολογία. Η αναφορά του γίνεται µόνο σε κορίτσια και διαφοροποιείται µε βάση την έναρξη, την πορεία και τη συµπτωµατολογία. Στην τυπική του µορφή, η φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού ακολουθείται από µερική ή πλήρη απώλεια των επίκτητων ικανοτήτων των χεριών και της οµιλίας µαζί µε επιβράδυνση της ανάπτυξης του κρανίου. Η διαταραχή αυτή αρχίζει µεταξύ του 2 ου και 7 ου µηνός της ηλικίας του παιδιού (ICD-10,1992). ιαγνωστικά κριτήρια για το σύνδροµο Rett Α. Όλα τα παρακάτω: 1. Προφανώς φυσιολογική προγεννητική και περιγεννητική ανάπτυξη. 2.Προφανώς φυσιολογική ψυχοκινητική ανάπτυξη κατά τους πρώτους 5 µήνες µετά τη γέννηση. 3.Φυσιολογική περίµετρος της Κεφαλής κατά τη γέννηση. Έναρξη όλων των παρακάτω µετά τη περίοδο της φυσιολογικής ανάπτυξης 1. Επιβράδυνση της αύξησης της Κεφαλής µεταξύ των ηλικιών 5-48 µηνών. 2. Απώλεια των σκόπιµων δεξιοτήτων των χεριών που προηγουµένως είχαν αποκτηθεί µεταξύ των ηλικιών 5-30 µηνών µε ακόλουθη ανάπτυξη στερεότυπων κινήσεων των χεριών (π.χ. τρίψιµο των χεριών µεταξύ τους ή πιάσιµο των χεριών. 3. Απώλεια της κοινωνικής εµπλοκής νωρίς στη πορεία αν και συχνά η κοινωνική αντίδραση αναπτύσσεται αργότερα. 4.Εµφάνιση φτωχά συντονισµένου βαδίσµατος ή φτωχά συντονισµένης κίνησης του κορµιού. 12

13 5.Σοβαρή έκπτωση στην ανάπτυξη της γλωσσικής αντίληψης και έκφρασης µε σοβαρή ψυχοκινητική επιβράδυνση (Μάνος, 1997). 3. ιαταραχή Asperger H διαταραχή Asperger είναι µια νευρολογική διαταραχή και το όνοµα της, το πήρε από τον Βιεννέζο γιατρό Hans Asperger, ο οποίος το 1944 δηµοσίευσε µια διατριβή, όπου περιέγραψε ένα πρότυπο από συµπεριφορές σε µερικά νέα άτοµα, οι οποίοι είχαν κανονική νοηµοσύνη και γλωσσική ανάπτυξη, αλλά όµως αντιµετώπιζαν δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις και στην επικοινωνία. Η διατριβή δηµοσιεύτηκε τη δεκαετία του 40, ωστόσο το 1944 το σύνδροµο Asperger προστέθηκε στο διαγνωστικό εγχειρίδιο DSM IV και µόνο τα τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται από τους ειδικούς και τους γονείς ( Asperger/aswhatisit/htm). Το Αsperger προσβάλλει κυρίως τα αγόρια τα όποια παρουσιάζουν µια ποικιλία χαρακτηριστικών και η διαταραχή µπορεί να παρουσιαστεί από ελαφριά έως και πολύ σοβαρή. Τα άτοµα µε το σύνδροµο αυτό εµφανίζουν βασικές ελλείψεις στις κοινωνικές δεξιότητες, δυσκολεύονται όταν συµβαίνουν αλλαγές στο περιβάλλον και προτιµούν τη µονοτονία. (ICD-10,1992). Συχνά δείχνουν ιδιαίτερη εµµονή σε ρουτίνες και έχουν περιορισµένα ενδιαφέροντα. Ακόµη έχουν µεγάλη δυσκολία στο να κατανοήσουν τη γλώσσα του σώµατος. Επίσης είναι ευαίσθητα στους ήχους, στις µυρωδιές, στις γεύσεις, στα φώτα. Προτιµούν συνήθως τα µαλακά ρούχα, ορισµένες τροφές και ενοχλούνται από ήχους και φώτα που κανένας άλλος δεν φαίνεται να ακούει ή να βλέπει. Επιπλέον, τα άτοµα µε Asperger έχουν φυσιολογικό δείκτη νοηµοσύνης και αρκετά από αυτά επιδεικνύουν εξαιρετικές δεξιότητες ή ταλέντο σε κάποια ειδική περιοχή. Ενώ η γλωσσική τους ανάπτυξη είναι επιφανειακά κανονική (για αυτό και διαφέρει από τον αυτισµό) ωστόσο υπάρχει δυσκολία στην πρακτική χρήση της γλώσσας. Το λεξιλόγιο τους όµως µπορεί να είναι παρά πολύ συνηθισµένο και πλούσιο. Σε ορισµένες περιπτώσεις, µερικά άτοµα µπορούν να παρουσιάσουν κάποιο ψυχωτικό επεισόδιο στην εφηβική ηλικία. 13

14 ιαγνωστικά κριτήρια DSM-IV για σύνδροµο Asperger. Α. «Ποιοτική έκπτωση στην κοινωνική διαντίδραση όπως εκδηλώνεται µε τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω». 1. Έκπτωση στην χρησιµοποίηση πολλαπλών µη λεκτικών συµπεριφορών. 2. Αδυναµία να αναπτύξει σχέσεις µε συνοµήλικους που να ταιριάζουν στο αναπτυξιακό του επίπεδο. 3.Έλλειψη αυθόρµητης αναζήτησης για να µοιραστεί χαρά από ενδιαφέρονται ή επιδόσεις µε άλλα άτοµα. 4. Έλλειψη κοινωνικής ή συναισθηµατικής αµοιβαιότητας. Β. «Περιορισµένοι επαναλαµβανόµενοι και στερεότυποι τύποι συµπεριφοράς ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων, όπως εκδηλώνονται µε τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω». 1.Περίκλειστη απασχόληση µε έναν ή περισσότερους στερεότυπους και περιορισµένους τύπους ενδιαφερόντων που είναι µη φυσιολογική σε ένταση ή εστίαση. 2.Άκαµπτη προσκόλληση σε συγκεκριµένες µη λειτουργικές ρουτίνες ή τελετουργίες. 3.Στερεοτυποι και επαναλαµβανόµενοι κινητικοί τύποι συµπεριφοράς. (π.χ πέταγµα ή συστροφή των χεριών ή των δαχτύλων ή σύµπλοκες κινήσεις όλου του σώµατος). 4. Επίµονη ενασχόληση µε µέρη αντικειµένων. Γ. «Η διαταραχή προκαλεί έκπτωση στον κοινωνικό επαγγελµατικό ή άλλους τοµείς της λειτουργικότητας του ατόµου».. «εν υπάρχει σηµαντική καθυστέρηση στην γλώσσα, στη γνωστική ανάπτυξη ή στην ανάπτυξη των κατάλληλων για την ηλικία 14

15 δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης, προσαρµοστικής συµπεριφοράς και περιέργειας για το περιβάλλον στην παιδική ηλικία. (Μάνος, 1997). 4. Αποδιοργανωτική διαταραχή της παιδικής ηλικίας (Σύνδροµο Heller, βρεφονηπιακή άνοια ή αποδιοργανωτική ψύχωση) Το σύνδροµο Heller, χαρακτηρίζεται από µια περίοδο φυσιολογικής ανάπτυξης, ενώ αργότερα παρουσιάζεται απώλεια ικανοτήτων σε µερικούς τοµείς της ανάπτυξης του παιδιού, η όποια συνοδεύεται από ανωµαλίες στην κοινωνική λειτουργικότητα, στην επικοινωνία του παιδιού και στη συµπεριφορά του. Αρχικά, το παιδί φαίνεται ανήσυχο ενώ στη συνέχεια παρουσιάζονται έντονες δυσκολίες στην έκφραση και στον προφορικό λόγο µε τη συνοδεία µιας αποδιοργανωµένης συµπεριφοράς. Σε κάποιες εξελίσσεται προοδευτικά αλλά πολύ συχνά η έκπτωση των ικανοτήτων σταµατάει και µετά από µερικούς µήνες ακολουθεί περιορισµένη βελτίωση. ιαγνωστικά κριτήρια κατά DSM-IV για το σύνδροµο Heller Α. «Προφανώς φυσιολογική ανάπτυξη για τουλάχιστον 2 χρόνια µετά τη γέννηση, όπως εκδηλώνεται µε την παρουσία κατάλληλων για την ηλικία λεκτικής και µη λεκτικής επικοινωνίας, κοινωνικών σχέσεων, παιχνιδιού και προσαρµοστικής συµπεριφοράς». Β. «Σηµαντική απώλεια δεξιοτήτων που είχαν αποκτηθεί (πριν από την ηλικία των 1 ο ετών ) σε τουλάχιστον 2 από τους παρακάτω τοµείς.» 1.Γλωσσική έκφραση ή αντίληψη 2. Κοινωνικές δεξιότητες ή προσαρµοστική συµπεριφορά 3. Έλεγχος του εντέρου ή της κύστης 4. Παιχνίδι 5. Κινητικές δεξιότητες 15

16 Γ. Ανωµαλίες στη λειτουργικότητα σε τουλάχιστον 2 από τους παρακάτω τοµείς. 1.Ποιοτική έκπτωση στην κοινωνική αλληλεπίδραση (π.χ. έκπτωση σε µη λεκτικές συµπεριφορές, αδυναµία να µη αναπτύξει σχέσεις µε συνοµηλίκους του, έλλειψη κοινωνικής ή συναισθηµατικής αµοιβαιότητας, 2.Ποιοτικές εκπτώσεις στην αδυναµία (π.χ. καθυστέρηση ή έλλειψη οµιλούµενης γλώσσας, αδυναµία να ξεκινήσει ή να διατηρήσει µια συζήτηση, στερεότυπη και επαναληπτική χρήση της γλώσσας, έλλειψη ποικιλίας παιχνιδιού µε φαντασία). 3.Περιορισµένοι ή επαναλαµβανόµενοι και στερεότυποι τύποι συµπεριφοράς ενδιαφέρονταν και δραστηριοτήτων συµπεριλαµβανό- µενων κινητικών στερεοτυπιών και κινητικών τύπων συµπεριφοράς (Μάνος, 1997). 4.Άτυπος αυτισµός Ο άτυπος αυτισµός είναι µια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, όπου η µη φυσιολογική ή και µειονεκτική ανάπτυξη για πρώτη φορά γίνεται εµφανής µόνο µετά την ηλικία των 3 ετών. «Ο άτυπος αυτισµός, συχνά προσβάλλει άτοµα µε εµφανή νοητική υστέρηση και µε πολύ χαµηλό επίπεδο λειτουργικότητας, το οποίο δεν επιτρέπει τη σαφή εκδήλωση της ειδικής παρεκκλίνουσας συµπεριφοράς, η οποία είναι απαραίτητη για τη διάγνωση του αυτισµού. Επιπλέον, συµβαίνει σε άτοµα µε βαριά ειδική αναπτυξιακή διαταραχή της γλώσσας, αντιληπτικού τύπου. Συµπερασµατικά καταλήγουµε ότι ο άτυπος αυτισµός αποτελεί διαφορετική κατάσταση από τον αυτισµό» (ICD-10,1992). Άλλα σύνδροµα, τα οποία περιλαµβάνονται στο αυτιστικό φάσµα είναι η διαταραχή υπερδραστηριότητας σχετιζόµενη µε τη νοητική υστέρηση και στερεότυπες κινήσεις, διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, µη καθοριζόµενη αλλιώς και άλλες διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Συµφώνα όµως µε τη Wing (2000), ο αυτισµός σχετίζεται και µε τα εξής σύνδροµα. 16

17 5. Σύνδροµο του ευθραύστου Χ Το σύνδροµο του ευθραύστου Χ είναι µια κληρονοµική κατάσταση που οφείλεται σε µια ανωµαλία του χρωµατοσώµατος Χ και είναι πιο συχνό και πιο εµφανές στα αγόρια. Εµφανίζονται κάποιες φυσικές ανωµαλίες, όπως τα µεγάλα αυτιά και το µακρουλό πρόσωπο αλλά παρουσιάζονται σε διαφορετικούς βαθµούς σοβαρότητας ανά περίπτωση. Επιπλεον, παρουσιάζονται µαθησιακές δυσκολίες ποικίλων επιπέδων, κινητικές στερεοτυπίες, υπερευαισθησία στους ήχους και στην αφή και επαναλαµβανόµενες ρουτίνες και ανωµαλίες στο λόγο. Παρ'όλα αυτά, το άτοµο µπορεί να εµφανίσει υπερδραστηριότητα και περιορισµένο εύρος προσοχής. Η κοινωνική τους συµπεριφορά έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αποφεύγεται συνήθως η βλεµµατική επαφή και τα άτοµα αυτά έχουν τη τάση να κρατούν αποστάσεις από τους άλλους ανθρώπους. Όµως, οι κοινωνικές τους δυσκολίες φαίνεται να προέρχονται από τη δειλία, το άγχος κα τη δυσαρέσκεια που έχουν στο άγγιγµα µάλλον, παρά από κοινωνική απόσυρση και αδιαφορία. Η ποιότητα είναι διαφορετική από εκείνη της αυτιστικής κατάστασης. Σε ελάχιστες περιπτώσεις παρουσιάζεται ο αυτιστικός τρόπος της κοινωνικής µειονεκτικότητας. «Αυτά δίνουν µια εξήγηση µε αυτιστικές διαταραχές, αλλά η εξέταση για το εύθραυστο χρωµόσωµα Χ, είναι τώρα ένα συνηθισµένο µέρος της διερεύνησης της αυτιστικής συµπεριφοράς» (Wing, 2000). 6.Σύνδροµο Landau-Kleffner Η σπάνια αυτή διαταραχή συµβαίνει σε παιδιά συνήθως µεταξύ 3 και 7 ετών, των οποίων η ανάπτυξη ήταν προηγουµένως κανονική, αν και σε µερικά παιδιά παρατηρείται καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου. Ως πρώτη ένδειξη µπορεί να παρουσιαστούν αλλαγές συµπεριφοράς ή προβλήµατα που επηρεάζουν τον προφορικό λόγο. Πολλά άτοµα έχουν αυτιστικού τύπου χαρακτήρα όπως φτωχή βλεµµατική επαφή, επαναλαµβανόµενες ρουτίνες και αντίσταση στην αλλαγή. Μπορεί να υπάρχουν επιληπτικές κρίσεις, αλλά δεν συµβαίνουν πάντοτε. Στεροειδή φάρµακα µπορεί να δώσουν σηµαντική βελτίωση στη συµπεριφορά του παιδιού µε αυτό το σύνδροµο. Επίσης χρησιµοποιούνται αντιεπιληπτικά φάρµακα για να καταπολεµηθούν οι επιληπτικές κρίσεις εφόσον εµφανιστούν. 17

18 «Ένας τύπος χειρουργικής επέµβασης στον εγκέφαλο έχει αναπτυχτεί για να αντιµετωπίσει αυτήν την κατάσταση και έχει αναφερθεί ότι έχει καλά αποτελέσµατα σε µερικά παιδιά» (Wing,2000). 7. Σύνδροµο Williams Είναι γνωστό ως µια νηπιακή υπερασβεστιαιµία, κατά την όποια η επαναλαµβανόµενη οµιλία µε ερωτήσεις και οι ανώριµες, ακατάλληλες κοινωνικές προσεγγίσεις είναι συνηθισµένες. 8. Σύνδροµο Tourette «Είναι µια νευρολογική διαταραχή της οποίας τα συµπτώµατα περιλαµβάνουν βοσκήµατα και απότοµα τινάγµατα, έµµονες ιδέες, αισχρολογίες, έλλειψη συγκέντρωσης προσοχής και υπερδραστηριότητας» ( Wing, 2000). Ο αυτισµός µπορεί επίσης να συνυπάρχει µε τα εξής: την φαινυλκετονουρία, το σύνδροµο του Prader- Wili, το σύνδροµο του Angelman, το σύνδροµο Damp, το σύνδροµο cornelia de lange Τυπική κλινική εικόνα του αυτισµού και τα χαρακτηριστικά του Η διάγνωση του αυτισµού δεν χαρακτηρίζεται µια εύκολη διαδικασία για το λόγο ότι δεν έχει πραγµατοποιηθεί έως σήµερα, µε εργαστηριακές και αιµατολογικές εξετάσεις. Ακόµα και έµπειροι επαγγελµατίες δυσκολεύονται στη διάγνωση, ειδικά όταν υπάρχει πιθανότητα συνύπαρξης του αυτισµού µε άλλες διαταραχές. Υπάρχουν, όµως και διαφωνίες ως προς τη διάγνωση τόσο µεµονωµένων παιδιών όσο και ενηλίκων. Οι ειδικοί, για να αντιληφθούν την ύπαρξη του αυτισµού θα πρέπει να παρατηρούν, να ακολουθούν ψυχολογικές διαδικασίες να συντάσσουν πλήρες ιστορικό ώστε να υπάρχει µια υπεύθυνη διάγνωση. «Ο πιο σπουδαίος κλινικός στόχος είναι οι ειδικοί να καταλήξουν εάν το 18

19 άτοµο έχει διαταραχές του φάσµατος του αυτισµού και µετά να εκτιµήσουν τις ικανότητες του» (Γκονέλα,2006). Η ύπαρξη τυπικής κλινικής εικόνας και κάποιων χαρακτηριστικών, µπορούν να µαρτυρήσουν την ύπαρξη του αυτισµού Η τυπική κλινική εικόνα του αυτισµού περιλαµβάνει: 1.Αυτιστική αποµόνωση: Το παιδί δείχνει την εικόνα ότι είναι κλεισµένο στον εαυτό του, σαν να µην ακούει ή να µην βλέπει αντικείµενα και πρόσωπα. Το βλέµµα του µοιάζει να κοιτάζει τον ορίζοντα χωρίς όµως η µατιά του να σταµατάει κάπου. Αδιαφορεί εξίσου απέναντι στους ενήλικες αλλά και σε παιδιά. Αρνείται την επαφή και σε περίπτωση που θα νιώσει ότι πιέζεται αντιδρά µε εκρήξεις θυµού. Μια πιο λεπτοµερής παρατήρηση µας δείχνει ότι ενδιαφέρεται για ορισµένους ήχους, ειδικά µουσικούς. Επίσης, είναι απαθές τόσο στον πόνο όσο και στην ευχαρίστηση, είτε χτυπήσει το κεφάλι του, είτε καίγεται, είτε πληγώνεται δεν κλαίει και δεν δείχνει να νιώθει την αίσθηση πόνου. Επιπλέον, δεν εκφράζει την ικανοποίηση του και δεν γελά. 2.Ανάγκη του σταθερού αµετακίνητου: Το παιδί µε αυτισµό ασχολείται ιδιαίτερα µε υλικά αντικείµενα και θέλει να τα επεξεργαστεί, δηλαδή, να τα αγγίξει, να τα ψειρίσει, να τα βάλει στο στόµα του. Αν και δείχνει ιδιαίτερη προτίµηση στα αντικείµενα που µετακινούνται, έχει έντονη την ανάγκη να διατηρούνται τα υλικά αντικείµενα που µετακινούνται αµετακίνητα. Κάθε αντικείµενο που σπάει ή που αλλάζει θέση, το παιδί βιώνει µια κατάσταση µεγάλης απελπισίας η οποία εκδηλώνεται µε έντονο θυµό. Επίσης, παρουσιάζει αντίσταση στην αλλαγή των συνθηκών του περιβάλλοντος που ζει. Τα περισσότερα παιδιά µε αυτισµό ακολουθούν πάντα την ίδια διαδροµή, κάθονται στην ίδια θέση στο τραπέζι, προτιµούν ακόµα και το ίδιο φαγητό. 3.Στεροτυπίες των κινήσεων: Με τον όρο αυτό περιγράφεται η συνεχής επανάληψη των κινήσεων των χεριών τους, κυρίως των δαχτύλων µπροστά στα µάτια τους. Επίσης το παιδί, κάνει κύκλους γύρω από τον 19

20 εαυτό του. Πολλές φορές εµφανίζει δυσκολίες όσον αφορά τις λειτουργίες των αισθήσεων, µε εµµονές σε συγκεκριµένους ήχους στους οποίους συχνά αντιδρά υπερβολικά. Τέτοιου είδους καταστάσεις µπορεί να επιφέρουν αναστάτωση στο παιδί µε αποτέλεσµα να φωνάζει, να κλείνει τα αυτιά µε τα χέρια του ή να κάνει στερεότυπες κινήσεις µε το σώµα του. 4. ιαταραχές του λόγου: Πολλά παιδιά µε αυτισµό µέχρι την ηλικία των 5 ετών δεν µπορούν να αρθρώσουν φράσεις, οι οποίες να έχουν συνοχή. Το παιδί εκφράζεται, µε το να παράγει ήχους, να µουρµουρίζει ή να επαναλαµβάνει λέξεις ή φράσεις χωρίς κάποιο νόηµα και χωρίς να υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας. Ακόµη και στις περιπτώσεις που το παιδί έχει τη δυνατότητα του προφορικού λόγου, η οµιλία του είναι πολύ διαταραγµένη και δεν συµβαδίζει µε τους γραµµατικούς κανόνες αλλά και µε το συντακτικό. Παρατηρείται, επίσης η δηµιουργία λέξεων, οι οποίες δεν υπάρχουν µε αποτέλεσµα ο συνοµιλητής να µην µπορεί να βγάλει κάποιο νόηµα. Ο ήχος της φωνής των παιδιών και εφήβων µε αυτισµό είναι µονότονος και στερεότυπος. 5.Νοητική ανάπτυξη: Είναι δύσκολη µια τέτοια εκτίµηση, επειδή οι νοητικές ικανότητες σχεδόν πάντα συνυπάρχουν µε διαταραχές του λόγου. Τα περισσότερα παιδιά/ έφηβοι µε αυτισµό έχουν µειωµένες νοητικές ικανότητες και αντιµετωπίζουν δυσκολίες σε όλες τις διεργασίες που απαιτούν σκέψη. Εκτιµάται ότι περίπου το 70% των ατόµων µε αυτισµό παρουσιάζει νοητική υστέρηση.( ifo/el./answers/psy-aut-sympt.htm.) Γενικά χαρακτηριστικά των ατόµων µε αυτισµό Στα παιδιά/ εφήβους µε αυτισµό παρουσιάζονται τα παρακάτω Προβλήµατα επικοινωνίας Ανταγωνιστικότητα σε ορισµένες περιπτώσεις Η µνήµη τους µοιάζει µε sliders, δηλαδή είναι διακεκοµµένη 20

21 Καλή µνήµη Τους αρέσει η ρουτίνα Παρακολουθούν «σαπουνόπερες» και γενικά όχι καλά προγράµµατα στην τηλεόραση και επηρεάζονται από αυτά. Υπερβολική προσκόλληση στον ένα γονέα και τέλεια αδιαφορία µετά ουλεύουν τέλεια όταν κάνουν µια δουλειά Ανταποκρίνονται έντονα σε οσµές Άκαµπτο τρόπο λειτουργίας της µνήµης υσκολία στην εστίαση προσοχής (στενή και ιδεοληπτική) Τάσεις αποµόνωσης (µε σύνδροµο Asperger) Ελάχιστα ενδιαφέροντα (µε σύνδροµο Asperger) Προσκολλώνται σε αυτά που τους ενδιαφέρουν (µε σύνδροµο Asperger) ιάσπαση προσοχής Υπερβολικό εστιασµό στις λεπτοµέρειες Συγκεκριµένη σκέψη Έλλειψη της έννοιας του νοήµατος υσκολία µε την οργάνωση και τις ακολουθίες υσκολία συνδυασµού ή συσχέτισης ιδεών Λεπτές κινητικές δυσκολίες π.χ. γραφή, σειρά στο τετράδιο (σύνδροµο Asperger) Προβλήµατα µε την απόσταση π.χ. κοντινή απόσταση µεταξύ µας ή να κάθεται µε την πλάτη στο τοίχο. Πτωχή συµπεριφορά Ακαµψία στη σκέψη Έλλειψη φαντασίας Περιορισµένα παιχνίδια, ένδεια στο παιχνίδι Συναισθήµατα όχι πολύ έντονα, χωρίς να µπορούν να τα εκφράσουν Βγάζουν εκδικητικότητα, θυµούνται και δεν ξεχνούν Προβλήµατα στη προσωδία, δηλαδή µιλούν κοφτά ή τραγουδιστά ή ανεβάζουν τον τόνο της φωνής τους υσκολία στην κρίση υσκολία επιλεκτικότητας πληροφοριών υσκολία στη µάθηση 21

22 υσκολία στη µίµηση κινήσεων Μπέρδεµα των αριστερά δεξιά, µπρος πίσω, πάνω κάτω Βιαστικές, γρήγορες µατιές Επίµονο κοίταγµα για πολύ ώρα και πολύ σταθερά Παλινδροµικές κινήσεις Αδέξιες κινήσεις Παράξενη στάση σώµατος Βάδισµα στις µύτες των ποδιών Έλλειψη φόβου για το πραγµατικό κίνδυνο Γέλιο κλάµα, ξεφωνητό χωρίς λόγο (Γκονέλα, 2006 & Wing,1993). Στα παιδιά/ εφήβους µε αυτισµό δεν παρουσιάζονται τα παρακάτω Αίσθηση του κινδύνου εν µπορούν να καταλάβουν την αρχή της µίµησης εν λειτουργεί ο µηχανισµός διάκρισης του σηµαντικού από το ασήµαντο Κάθε φορά λειτουργεί µόνο µια αίσθηση, όχι όλες µαζί. Ή βλέπουν ή ακούν. εν συνδυάζουν την προσοχή τους εν αντιλαµβάνονται τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των άλλων εν συγχρονίζουν το βήµα τους όταν περιπατάνε µε άλλους Αυτογνωσία Αυτόµατη µνήµη Κίνητρα Ευκολία στους διαλόγους εν µπορούν να γράψουν διαγώνισµα εν µπορούν να συλλέξουν πληροφορίες από τον κοινωνικό περίγυρο Φίλοι Βούληση, δηλαδή υπάρχει διαχωρισµός µεταξύ αυτού που κάνουν και αυτού που έχουν µέσα τους εν αναπτύσσουν τον έλεγχο του σφικτήρα της ουροδόχου κύστης εν έχουν κυριολεκτική σκέψη π.χ. στην ερώτηση τι είναι µήλο; Απαντούν στρογγυλό, κόκκινο όχι όµως φρούτο 22

23 εν µπορούν να κάνουν γενίκευση και ταξινόµηση Αντίληψη της πραγµατικότητας Φαντασία (Γκονέλα, 2006) 1.4.Αυτισµός στην παιδική και εφηβική ηλικία Τα παιδιά µε αυτισµό τείνουν να µην έχουν την ικανότητα να συνάπτουν δεσµούς µε τους άλλους και προτιµούν τις µοναχικές δραστηριότητες. Παιδιά µε πιο ήπιες µορφές αυτισµού ναι µεν αλληλεπιδρούν κοινωνικά, όµως αυτές οι αλληλεπιδράσεις δεν έχουν τη ζεστασιά και την ευαισθησία για τα αισθήµατα και τις ανάγκες των άλλων. Σε σοβαρές επιπτώσεις, τα παιδιά µπορεί να φαίνονται εντελώς αποκοµµένα ή οι περιορισµένες αλληλεπιδράσεις τους εµφανίζονται ως µηχανικές. Παρατηρείται όµως, η απουσία κοινωνικών δεξιοτήτων ή η ύπαρξη ελλειµµατικών κοινωνικών δεξιοτήτων όπου αυτό µπορεί να αλλάξει µε το καιρό, ανάλογα βέβαια µε το επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού. Σύµφωνα µε την Quill (1995), στην πρώιµη παιδική ηλικία παρατηρείται µικρός βαθµός ή απουσία µνήµης πράξεων (π.χ. χτύπηµα χεριών).τα παιδιά µε αυτισµό δεν επιδεικνύουν ούτε δείχνουν τα παιχνίδια ή τα άλλα αντικείµενα άλλου ενδιαφέροντος. Έχουν ελάχιστη αναγνώριση ή ανταπόκριση της ευτυχίας ή της δυσφορίας άλλων ανθρώπων και δείχνουν να είναι στο δικό τους κόσµο. Επιπλέον, αποτυγχάνουν να ξεκινήσουν απλά παιχνίδια µε άλλους ή να συµµετέχουν σε κοινωνικά παιχνίδια και χαρακτηρίζονται από παράδοξες συµπεριφορές προς τους ενήλικες (π.χ. επιδεικνύουν πολύ µεγάλη προσκόλληση ή αδιαφορία). Στην ύστερη παιδική ηλικία τα παιδιά που έχουν παρουσιάσει κάποια µορφή αυτισµού φαίνεται να συµµετέχουν στο παιχνίδι άλλων παιδιών ή κάνουν ανάρµοστες απόπειρες σε κοινό παιχνίδι (αυτό µπορεί να φανεί ως µια επιθετική συµπεριφορά). Επίσης, απουσιάζει η επίγνωση των κανόνων σχολικής τάξης (π.χ. ασκούν κριτική στο δάσκαλο, δεν επιθυµούν να συνεργάζονται σε δραστηριότητες της τάξης, αδυναµία να εκτιµήσουν ή να ακολουθούσουν τρέχον ύφος λόγου, την τρέχουσα αίσθηση της ενδυµασίας ή τα τρέχοντα ενδιαφέροντα) και αναστατώνονται εύκολα από κοινωνικά ή άλλα είδη ερεθισµάτων. Επιπλέον, δεν µπορούν να έχουν κοινωνικές σχέσεις µε τους ενήλικες και 23

24 παρουσιάζουν πολύ έντονες σχέσεις ή απουσία σχέσεις (Elston& Waine, 1997). Επίσης παρουσιάζονται επιπλοκές στη συµπεριφορά της παιδικής ηλικίας ενός παιδιού µε αυτισµό σε σχέση µε την εφηβική ηλικία. Σε κάθε επιπλοκή, δεν σηµαίνει απαραίτητα ότι η κατάσταση επιδεινώνεται ή ότι βαίνει περιοριστικά. Σηµαντικό, όµως σε αυτές τις περιόδους είναι η δυνατότητα των γονιών να κατανοούν τις ιδιαιτερότητες του παιδιού τους και να µπορούν να κάνουν κατάλληλους χειρισµούς. Με τον τρόπο αυτό πολλές τέτοιες επιπλοκές αποδεικνύονται πραγµατικά παροδικές. Αντίθετα, η µη κατάλληλη αντιµετώπιση, µπορεί να περιπλέξει περισσότερο τη συµπεριφορά κατά τη διάρκεια της παιδικής προς την εφηβική ηλικία ( Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, αρκετές φορές οι αυξηµένες δυσκολίες µπορεί να µην σηµαίνουν πραγµατική επιδείνωση, στην πραγµατικότητα το παιδί εξακολουθεί να παρουσιάζει τα ίδια προβλήµατα συµπεριφοράς, αλλά οι γονείς να δυσκολεύονται περισσότερο να χειριστούν απλά το γεγονός ότι µεγάλωσε σηµαντικά και έχει περισσότερη δύναµη. Από την άλλη µεριά, το παιδί στην εφηβεία µπορεί να µην έχει περισσότερες δυσκολίες, µπορεί στην ουσία να έχει βελτιωθεί κιόλας και να προκύπτουν προβλήµατα από παράγοντες που σχετίζονται µε το περιβάλλον: αλλαγή φροντίδας, αλλαγή σχολικού πλαισίου στα παιδιά που µπορούν να φοιτήσουν, θέµατα αποδοχής, ακατάλληλοι χειρισµοί κλπ. Η σωστή αναγνώριση και προσπάθεια για ρυθµίσεις σύµφωνα µε τις ιδιαιτερότητες αυτών των παιδιών είναι πολύ βασικό καθώς µεγαλώνουν. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρουσιάζεται µείωση των συµπτωµάτων και αύξηση των προσαρµοστικών συµπεριφορών και της συναισθηµατικής ανταπόκρισης. Πολλά παιδιά µε αυτισµό φαίνεται να περνούν τα χρόνια της εφηβείας τους χωρίς ιδιαίτερα προβλήµατα συµπεριφοράς. Παρουσιάζεται, όµως έναρξη επιληπτικών κρίσεων κάποιας µορφής κατά την εφηβεία και µετά ( full/ htm.). Στην εφηβεία, η εκπαίδευση της σεξουαλικής συµπεριφοράς θεωρείται η πιο σηµαντική δυσκολία. Η σεξουαλικότητα δεν ορίζεται µόνο από τη σεξουαλική συµπεριφορά. Ο Όρος αναφέρεται στις βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνιολογικές και πνευµατικές παραµέτρους της ζωής, 24

25 που επηρεάζουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων του ατόµου. Περιλαµβάνει σωµατικές αλλαγές, συναισθήµατα, την αίσθηση της ταυτότητας και πλήθος συµπεριφορών εκδηλώσεων. Επίσης, στις περισσότερες περιπτώσεις παρατηρούνται δυσκολίες κοινωνικότητας και επικοινωνίας, οι οποίες παραµένουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, παρά την εξέλιξη της λειτουργικότητας σε άλλους τοµείς κατά την εφηβεία και την ενήλικη ζωή. Οι αποκλίσεις κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας εκδηλώνονται ως δυσκολία αντίληψης της συναισθηµατικής διαθεσιµότητας των άλλων και ως δυσκολία συναίσθησης. Έφηβοι µε αυτισµό και συναφείς διαταραχές έχουν δυσκολία να εκφράσουν συναισθήµατα µε κατανοητό τρόπο από τους άλλους, ενώ στις φιλικές σχέσεις παρατηρούνται σοβαρές δυσκολίες ( Η ελλιπής αντίληψη και κατανόηση των συναισθηµατικών εκφράσεων των άλλων έχει σχέση µε την περιορισµένη φαντασία, µε τις δυσκολίες οργάνωσης και σχεδιασµού. Η ικανότητα του ατόµου να φανταστεί το πιθανό αποτέλεσµα των πράξεων του, να στηριχτεί σε προηγούµενες εµπειρίες και συνέπειες, ώστε να φανταστεί και να προβλέψει τι µπορεί να συµβεί τώρα ή αργότερα είναι πέρα από τις δυνατότητες του ιάγνωση Αυτισµού Για τη διάγνωση του αυτισµού, οι επαγγελµατίες ψυχικής υγείας στηρίζονται στον ιαγνωστικό και Στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών (DSM-IV-TR). Αυτό το πρότυπο για τα διαγνωστικά κριτήρια, αναπτύχτηκε και εκδόθηκε από την Αµερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία και χρησιµοποιείται σε πολλές χώρες για την κατηγοριοποίηση και την διευκόλυνση της διάγνωσης των πιο συνηθισµένων ψυχικών διαταραχών. Συµφώνα µε το DSM-IV ο αυτισµός είναι µια από τις τρεις στενά συνδεδεµένες διαταραχές, των οποίων τα συµπτώµατα διαφέρουν ως προς τη σοβαρότητα. Έτσι, οι διαταραχές συχνά αναφέρονται και ως διαταραχές του αυτιστικού φάσµατος (.Α.Φ). Μια θετική διάγνωση αυτισµού στηρίζεται στην παρατήρηση ιδιαίτερων συµπτωµάτων, που εκδηλώνονται στο παιδί πριν την ηλικία των 3 ετών. 25

26 Καθυστερηµένη ή ανώµαλη ανάπτυξη της οµιλίας και της γλώσσας. Τέτοια παραδείγµατα είναι µια περιορισµένη κατανόηση της οµιλίας, η απουσία οµιλίας, η µη κατανόηση του αληθινού νοήµατος των λέξεων. Καθυστερηµένη ή ανώµαλη ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων. Τα χαρακτηριστικά αυτά ποικίλλουν και τα παιδιά θα εµφανίζονται απόµακρα, θα δείχνουν µια έλλειψη ενδιαφέροντος να συσχετίσουν µε άλλους ή θα έχουν µια ανικανότητα να αντιλαµβάνονται τα αισθήµατα των άλλων. Μη φυσιολογικές συµπεριφορές. Τα παιδιά µε αυτισµό συχνά επιδεικνύουν µη οµαλές συµπεριφορές, που ποικίλουν από το να επαναλαµβάνουν οτιδήποτε τους λένε (αυτό ονοµάζεται ηχολαλία) και το κούνηµα του κεφαλιού έως τον αυτοτραυµατισµό και την επιθετικότητα προς τους άλλους. ιαγνωστικά κριτήρια της Αµερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας για Αυτισµό συµφώνα µε το DSM-IV-TR, ένα παιδί µε αυτισµό θα δείχνει καθυστερηµένη ή µη φυσιολογική λειτουργία σ έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω τοµείς πριν την ηλικία των 3 ετών 1) Κοινωνική αλληλεπίδραση 2) Γλώσσα που χρησιµοποιείται στην κοινωνική επικοινωνία 3) Φανταστικό ή συµβολικό παιχνίδι Για να διαγνωστεί ένα παιδί µε αυτισµό θα πρέπει να επιδεικνύει τουλάχιστον 6 κριτήρια από τα παρακάτω: 1) ιαταραγµένη κοινωνική αλληλεπίδραση (τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω θα πρέπει να παρατηρούνται στο παιδί) υσκολίες µε τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Για παράδειγµα το παιδί θα επιδεικνύει πολλαπλές µη λεκτικές συµπεριφορές, όπως βλεµµατική επαφή, έκφραση προσώπου, στάση σώµατος και χειρονοµίες. Έλλειψη εκείνων των σχέσεων µε τους συνοµήλικους που είναι οι αρµόζουσες για το αναπτυξιακό του επίπεδο. 26

27 εν επιδιώκει να µοιράζεται τα επιτεύγµατά, τα ενδιαφέροντα ή την ευχαρίστηση µε τους άλλους. εν µπορεί να συµµετέχει ή να απαντά σε κοινωνικές ή συναισθηµατικές αλληλεπιδράσεις. 2) ιαταραγµένη επικοινωνία (τουλάχιστον ένα) Καθυστερηµένη ή απουσία ανάπτυξης της οµιλούµενης γλώσσας την οποία το παιδί δεν προσπαθεί να αναπληρώσει µε χειρονοµίες. Ανεπαρκείς προσπάθειες έναρξης ή συνέχισης µιας συνοµιλίας, από παιδιά που µπορούν να µιλήσουν. Επαναληπτική, στερεοτυπική ή ιδιαίτερα προσωπική χρήση της γλώσσας Απουσία εκείνων των παιχνιδιών κοινωνικής µίµησης και του αυθόρµητου παιχνιδιού που στηρίζεται στην προσποίηση, που αρµόζουν στο στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. 3)Επαναληπτικές περιορισµένες και στερεοτυπικές δραστηριότητες, συµπεριφορές και ενδιαφέροντα (έστω ένα) Έντονη ενασχόληση µε µη φυσιολογικά (ως προς την εστίαση ή την ένταση) ενδιαφέροντα που είναι περιορισµένα και στερεοτυπικά (όπως να στριφογυρίζουν πράγµατα). Μένουν αυστηρά προσκολληµένα σε ρουτίνες ή τελετουργίες που δεν δείχνουν να έχουν κάποια λειτουργία ή σκοπό. Στερεοτυπικοί, επαναλαµβανόµενοι κινητικοί τύποι συµπεριφοράς όπως να ανεµίζουν τα χεριά τους. Επίµονη ενασχόληση µε τµήµατα των αντικειµένων Σε περίπτωση κατά την όποια παρατηρηθούν από τους γονείς κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά στη συµπεριφορά του παιδιού τους δεν πρέπει να διστάσουν να επισκεφτούν κάποιον ειδικό. Είναι ιδιαίτερα σηµαντικό η έγκαιρη διάγνωση ώστε, η παρέµβαση να ξεκινήσει νωρίς, και το µέλλον του παιδιού να αλλάξει ( 27

28 1.6. Συµπτωµατολογία του αυτισµού Τα συµπτώµατα του αυτισµού εµφανίζονται συνήθως πριν την ηλικία των τριών χρόνων του παιδιού. Χαρακτηριστικά αυτισµού Ποιοτική έκπτωση στην κοινωνική διαντίδραση: α) Έκπτωση στη χρησιµοποίηση πολλαπλών µη λεκτικών συµπεριφορών όπως βλεµµατικής επαφής, έκφρασης προσώπου, στάσεων του σώµατος και χειρονοµιών για τη ρύθµιση της κοινωνικής διαντίδρασης. β) Αδυναµία ανάπτυξης σχέσεων µε συνοµήλικους που να ταιριάζουν στο αναπτυξιακό του επίπεδο γ) Έλλειψη αυθόρµητης αναζήτησης για να µοιραστεί χαρά, ενδιαφέροντα ή επιδόσεις µε άλλα άτοµα (π.χ. να υποδεικνύει, να φέρνει στην κουβέντα ή να επισηµαίνει αντικείµενα ενδιαφέροντος). δ) Έλλειψη κοινωνικής ή συναισθηµατικής αµοιβαιότητας. Ποιοτικές εκπτώσεις στην επικοινωνία: α) Καθυστέρηση ή πλήρης έλλειψη ανάπτυξης της οµιλούµενης γλώσσας (που δεν συνοδεύεται από προσπάθεια αντιστάθµισης µέσα από εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας όπως χειρονοµίες ή µίµηση). β) Σε άτοµα µε επαρκή οµιλία, έντονη έκπτωση στην ικανότητα να ξεκινήσουν ή να διατηρήσουν µία συζήτηση µε άλλους. γ) Στερεότυπη και επαναληπτική χρήση της γλώσσας ή ιδιοσυγκρασιακή χρήση της γλώσσας. δ) Έλλειψη ποικίλου, αυθόρµητου παιγνιδιού φαντασίας ή παιγνιδιού κοινωνικής µίµησης που να ταιριάζει στο αναπτυξιακό του επίπεδο Περιορισµένοι, επαναλαµβανόµενοι και στερεότυποι τύποι συµπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων: α) Απασχόληση µε έναν ή περισσότερους στερεότυπους και περιορισµένους τύπους ενδιαφερόντων που είναι µη φυσιολογική είτε σε ένταση είτε σε εστιασµό. β) Προφανώς άκαµπτη προσκόλληση σε συγκεκριµένες, µη λειτουργικές ρουτίνες ή τελετουργίες. γ) Στερεότυποι και επαναλαµβανόµενοι κινητικοί τυποι συµπεριφορας (πχ. «πέταγµα» ή συστροφή των χεριών ή των δακτύλων ή περίπλοκες κινήσεις όλου του σώµατος). 28

29 δ) Επίµονη ενασχόληση µε µέρη αντικειµένων. Άλλα συνοδά χαρακτηριστικά των παιδιών µε αυτισµό: Νοητική υστέρηση. Η νοητική υστέρηση των παιδιών µπορεί να κυµαίνεται από ήπια έως βαθιά. Ανωµαλίες στην ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών. Εµφανίζουν βασικές αδυναµίες στις λεκτικές ικανότητες τους, ενώ είναι πιο αναπτυγµένες οι µη λεκτικές ικανότητές τους. ιάφορα συµπεριφορικά συµπτώµατα, όπως είναι η υπερκινητικότητα, η παρορµητικότητα, και η αυτο-τραυµατική συµπεριφορά, όπως είναι το χτύπηµα του κεφαλιού, ή το δάγκωµα των χεριών και των δακτύλων. Παράξενες αντιδράσεις σε αισθητηριακά ερεθίσµατα. Για παράδειγµα, µπορεί να µη δείχνουν ότι νιώθουν πόνο, να αντιδρούν υπερβολικά σε θορύβους, στο φως, ή όταν τους ακουµπάνε. Προβλήµατα στη διατροφή, όπως το να τρώνε συγκεκριµένα φαγητά, ή να παρουσιάζουν τη διαταραχή Πίκα. Προβλήµατα στον ύπνο, π.χ. ανήσυχος ύπνος. Ακατάλληλες συναισθηµατικές αντιδράσεις, όπως γέλιο, κλάµα και ξεφωνητό χωρίς λόγο. Έλλειψη φόβου για καταστάσεις πραγµατικού κινδύνου και έντονη φοβία σε καταστάσεις ή αντικείµενα που δεν είναι επικίνδυνα. Στο στάδιο της εφηβείας ή της ενήλικης ζωής είναι πιθανόν να αναπτύξουν κατάθλιψη λόγω του ότι µπορεί να αντιληφθούν το πρόβληµά τους και τις δυσκολίες που τους προκαλεί. Τους αρέσει η µουσική, το κολύµπι, η πεζοπορία, το τραγούδι, η ιππασία και άλλες δραστηριότητες. Μπορεί να έχουν ένα συγκεκριµένο ενδιαφέρον σε κάποια δραστηριότητα στην οποία να έχουν γίνει "ειδικοί". Θέµατα για συγκεκριµένα ενδιαφέροντα µπορεί να είναι το δελτίο καιρού, οι διαδροµές λεωφορείων, η γεωγραφία, οι µάρκες αυτοκίνητων, οι αθλητικές ειδήσεις ( 29

30 Τα συµπτώµατα του αυτισµού, µπορούν να διακριθούν από ελάχιστα έως και πάρα πολλά, τα οποία διαφοροποιούνται σε ένταση, αλλά και στον τρόπο µε τον οποίο εκδηλώνονται και σχετίζονται µε το νοητικό δυναµικό και το επίπεδο λόγου του ατόµου. εν παραµένουν σταθερά στο χρόνο, αλλά λόγω της νευρολογικής ωρίµανσης του ατόµου, της κοινωνικής εµπειρίας, της εκπαίδευσης και των περιβαλλοντικών επιδράσεων, εξελίσσονται. Εκτός από τις ελλείψεις στην κοινωνική αλληλεπίδραση, τα παιδιά µε αυτισµό, χαρακτηρίζονται από ποιοτικό και ποσοτικό έλλειµµα στην επικοινωνία (λεκτική και µη) και αυτό σχετίζεται και µε την ανάπτυξη του προφορικού λόγου που πραγµατοποιείται µε σηµαντική καθυστέρηση. Παρουσιάζουν δυσκολίες στις πραγµατολογικές πτυχές της γλωσσικής ανάπτυξης και αυτά που αναπτύσσουν προφορικό λόγο, παρουσιάζουν ιδιορρυθµίες και δυσκολίες στη συζήτηση, δυσκολίες στην άρθρωση και στη διήγηση ιστοριών, ασυνήθιστη προσωδία, λάθη όταν χρησιµοποιούν προσωπικές αντωνυµίες, ιδιοσυγκρασιακό λόγο και άµεση και επιβραδυνόµενη ηχολαλία, καθώς υπάρχουν και αρκετά παιδιά που δεν αναπτύσσουν καν προφορικό λόγο. Εµφανίζουν µεγάλες δυσκολίες στις δεξιότητες µίµησης, που είναι πολύ σηµαντικό µέσο µάθησης νέων αντιδράσεων και που παίζει σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κοινωνικής αλληλεπίδρασης, προφορικού λόγου και παιχνιδιού. Αναφορικά µε τις στερεοτυπικές και τελετουργικές συµπεριφορές, εµφανίζουν τέτοιες αντιδράσεις µε µεγαλύτερη ένταση και συχνότητα σε σχέση µε άλλες διαταραχές και αυτές οι συµπεριφορές εµφανίζονται κυρίως σε τοµείς όπως η οµιλία, η κίνηση, η γεύση, η αφή και η οσµή. Επιπροσθέτως, τα αυτιστικά άτοµα, έχουν περιορισµένα και πολλές φορές ασυνήθιστα ενδιαφέροντα και αντιστέκονται έντονα στη αλλαγή. Σε πολλούς τοµείς της γνωστικής ανάπτυξης επίσης υστερούν τα αυτιστικά παιδιά, αφού το 75% αυτών παρουσιάζουν και νοητική υστέρηση, µε το 1/3 αυτών να παρουσιάζει νοητική υστέρηση σοβαρής µορφής, ένα άλλο 1/3µετρια νοητική υστέρηση και ένα άλλο 1/3 να έχει µεγαλύτερο του 70 δείκτη νοηµοσύνης. Επίσης, έχουν επιλεκτική 30

31 προσοχή και πολλές φορές δεν µπορούν να γενικεύσουν δεξιότητες ή να ξεχωρίζουν σηµαντικές πληροφορίες, αγνοώντας τις µη σηµαντικές. Άλλα συµπτώµατα ή χαρακτηριστικά ενός παιδιού µε αυτισµό, που όµως δεν είναι απαραίτητα για τη διάγνωση, είναι η απουσία ευελιξίας της σκέψης, γεγονός που τα οδηγεί σε τελετουργικές συµπεριφορές, που υιοθετούν τόσο έντονα, ώστε οδηγούνται σε εµµονική ενασχόληση. Επιπλέον, χαρακτηρίζονται πολλές φορές από διαταραχή της βλεµµατικής επαφής και του οπτικού ελέγχου, από προβλήµατα στον έλεγχο της κίνησης, αλλά και από ασυνήθιστες και πολλές φορές έντονες αντιδράσεις σε αισθητηριακές εµπειρίες. Για παράδειγµα, σε κάποια οπτικά ερεθίσµατα, µπορεί να αντιδράσουν µε πανικό, δυσφορία ή και ασυνήθιστο ενθουσιασµό. Τέλος, µπορεί να χαρακτηρίζονται από ακατάλληλες συναισθηµατικές αντιδράσεις (όπως έλλειψη φόβου, µπροστά σε καταστάσεις ρεαλιστικού κινδύνου), διαταραχές στη σωµατική ανάπτυξη και σε φυσικές λειτουργίες (όπως, µηρυκασµός και έµετος, έλλειψη ύπνου, έλλειψη ναυτίας µετά από συνεχείς σβούρες) και ιδιαίτερες ικανότητες (πολύ καλή µνήµη, ιδιαίτερες µαθηµατικές ικανότητες κ.ά.). Όπως γίνεται κατανοητό, τα συµπτώµατα είναι πολλά και µπορεί να διαφοροποιούνται αρκετά από άτοµο σε άτοµο. Σηµασία βέβαια έχει να κατανοήσουµε οτι, ο αυτισµός δεν αποτελεί ασθένεια, αλλά µια διαφορετικότητα. Η αποδοχή και µόνο αυτού, κάνει τη διαφορά και στη θεραπεία και στην πορεία, όχι µόνο του αυτιστικού παιδιού, αλλά και όλης της οικογένειας ( 1.7.Αιτιολογία του αυτισµού O αυτισµός είναι µια εκ γενετής διαταραχή του εγκεφάλου, που επηρεάζει τον τρόπο που ο εγκέφαλος, χρησιµοποιεί τις πληροφορίες. Οργανικοί Βιολογικοί Παράγοντες 31

32 Ο Kanner πρώτος υποστήριξε ότι η αιτιολογία αυτής της διαταραχής είναι οργανική. Επειδή όµως οι µελέτες του έγιναν σε παιδιά που ανήκαν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις, δεν µπορούσαν να συνεκτιµηθούν και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά των γονέων που µπορεί να έπαιξαν ρόλο στην πρόκληση αυτής της διαταραχής. Οι περιγραφές οδηγούσαν σε διαφορετικές ερµηνείες της προέλευσης του αυτισµού και όπως αναφέρθηκε άλλοτε είχαµε ψυχική και άλλοτε βιολογική γενετική εκδοχή. Οι σύγχρονες µελέτες που έχουν γίνει σε οικογένειες παιδιών µε αυτισµό οδηγούν σε ασφαλή συµπεράσµατα για το ότι ο αυτισµός έχει γενετική προέλευση κατά κύριο λόγο. Αυτό φάνηκε και από µελέτες σε αδέλφια ή µονοζυγωτικούς διδύµους, αλλά και στη συχνή ύπαρξη αυτισµού σε µέλη της ευρύτερης οικογένειας. Μελέτες έχουν συνδέσει επίσης την ύπαρξη της σκλήρυνσης κατά πλάκας µε τον αυτισµό. Επειδή όµως συνήθως µε τον αυτισµό και τη σκλήρυνση κατά πλάκας συνυπάρχουν νοητική υστέρηση ή/ και επιληψία, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι ο αυτισµός µπορεί να συνδέεται µε κάποια εγκεφαλική δυσλειτουργία που συνοδεύει τη σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά να µη συνδέονται µε τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για αυτή την ασθένεια. Από όλες τις µελέτες καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι ο αυτισµός πρέπει να είναι αποτέλεσµα αλληλεπίδρασης πολλών διαφορετικών γονιδίων. ( Κακούρος &Μανιαδάκη, 2002). Επίσης, υπάρχουν ενδείξεις, διαφορών φύλου στην οικογενειακή µεταβίβαση του αυτισµού. Τα αγόρια έχουν µεγαλύτερες πιθανότητες να προσβληθούν δηλ. σε αναλογία 3 ή 4: 1, όµως τα κορίτσια έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν µεγαλύτερες γνωστικές και γλωσσικές ανεπάρκειες και περισσότερες πιθανότητες εµφάνισης επιληπτικών κρίσεων ( Bonder, 1995, Κωνστανταρέα, 1988, Prior, 1987 & Wolf,1991). Αν και από µελέτες έχει αποδεδειχθεί ότι ορισµένοι γενετικοί παράγοντες είναι υπεύθυνοι για τη εµφάνιση του αυτισµού, πρέπει να δεχτούµε ότι ο αυτισµός δεν κληρονοµείται αυτούσιος, αλλά µπορεί να µεταδίδεται ως µορφή νοητικής υστέρησης και επιβράδυνσης της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού (Κρουσταλάκης, 1998). Προβάλλουν λοιπόν ερωτήµατα απέναντι σ αυτήν την άποψη όπως : α) ποιος είναι ο ακριβής τρόπος κληρονοµικής µεταβίβασης β) πως 32

33 εξηγείται, από γενετικής πλευράς, η ανοµοιογένεια του αυτισµού και γ) τι ακριβώς κληρονοµείται. Από νευρολογική άποψη, από µελέτες σε αυτιστικά άτοµα έχει φανεί ότι τα άτοµα αυτά παρουσιάζουν ελλείµµατα ευρέος φάσµατος σε πολλούς τοµείς και εποµένως δηλώνεται ότι υπάρχει εκτεταµένη εγκεφαλική δυσλειτουργία, από την άλλη πλευρά όµως φαίνεται ότι ορισµένα άλλα σηµεία του εγκεφάλου παραµένουν ανέπαφα.. Οι νευροψυχολογικές µελέτες έχουν επίσης αποδείξει ότι τα άτοµα µε αυτισµό έχουν ιδιαίτερη δυσκολία να επεξεργάζονται κοινωνικές πληροφορίες σε σχέση µε οποιοδήποτε άλλο είδος πληροφορίας. Αυτό φανερώνει ότι υπάρχει εξειδικευµένη περιοχή στον εγκέφαλο για τα κοινωνικά ερεθίσµατα. ( Κακούρος & Μανιαδάκη, 2002). Ψυχοδυναµικοί Περιβαλλοντικοί Παράγοντες Ο Kanner ήταν ο πρώτος, όπως προαναφέραµε, που προσπάθησε να συνδέσει τους βιολογικούς παράγοντες µε τη συµπεριφορά και τα χαρακτηριστικά των γονέων των αυτιστικών παιδιών. Περιέγραψε τους γονείς αυτούς ως σκληρούς και άκαµπτους, ψυχαναγκαστικούς, που ήταν ανίκανοι να προσφέρουν στα παιδιά τους θαλπωρή και στοργή. Σε ένα άρθρο του µάλιστα, στο περιοδικό Time το 1960 ανέφερε ότι οι γονείς αυτοί ήταν ένα ψυγείο που «έτυχε να ξεπαγώσουν ίσα ίσα για να παράγουν ένα παιδί, επιστρέφοντας κατόπιν στα επαγγελµατικά, ψυχρά και εγκεφαλικά τους ενδιαφέροντα». Η παρουσία του αυτισµού µπορεί να οφείλεται επίσης σε τραυµατικές εµπειρίες του παιδιού, όπως είναι η ανεπιθύµητη κύηση, η έλλειψη αυτοπεποίθησης των γονέων ιδιαίτερα της µητέρας, γέννηση ενός άλλου παιδιού πριν συµπληρώσει το βρέφος το 18 ο µήνα της ζωής του, έλλειψη σωµατικής επαφής µε τη µητέρα, λανθασµένη συµπεριφορά ή κατάθλιψη της µητέρας, διαζύγιο, θάνατος του ενός από τους δύο ή και των δύο γονέων, ιδρυµατισµός ή αποµάκρυνση του παιδιού από τη µητέρα. ( Bonder, 1995, Κούρος, 1993, Κυπριωτακης, 1995 & Κωνστανταρέα 1988). Τελικά γι αυτήν την εσωτερική δυναµική και αντιδραστική αναδίπλωση του παιδιού στον εαυτό του επικρατούν σήµερα δυο προσεγγιστικές τάσεις. Η µια είναι η ψυχοδυναµική που εκτιµά ότι η αιτία του αυτισµού είναι µια τραυµατική εµπειρία ή ένα προβληµατικό περιβάλλον και η 33

Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες

Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες στην επικοινωνία, κοινωνικότητα και συμπεριφορά, καθώς

Διαβάστε περισσότερα

- Έκπτωση στη χρήση εξoλεκτικών συμπεριφορών πχ βλεμματικής επαφής, εκφραστικότητας προσώπου.

- Έκπτωση στη χρήση εξoλεκτικών συμπεριφορών πχ βλεμματικής επαφής, εκφραστικότητας προσώπου. ΑΥΤΙΣΜΟΣ- ΔΙΑΧΥΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Διάχυτη Διαταραχή της Ανάπτυξης σύμφωνα με το ICD-10 το σύστημα της Διεθνούς Ταξινόμησης των Νόσων είναι μια διαταραχή που περιλαμβάνει δυσκολίες στην ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΑΧΥΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Π. ΒΟΥΤΥΡΑΚΟΣ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ

ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΑΧΥΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Π. ΒΟΥΤΥΡΑΚΟΣ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΑΧΥΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Π. ΒΟΥΤΥΡΑΚΟΣ ΠΑΙ ΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ Κριτήρια Ποιοτική απόκλιση στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ποιοτική απόκλιση στην επικοινωνία υσκολίες στη σκέψη, στη φαντασία, περίεργα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ειδική Φυσική Αγωγή Ενότητα 10η: Αυτισμός Κοκαρίδας Δημήτρης Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Π 2107 Ειδική Αγωγή και αποτελεσματική διδασκαλία

Π 2107 Ειδική Αγωγή και αποτελεσματική διδασκαλία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Π 2107 Ειδική Αγωγή και αποτελεσματική διδασκαλία Ενότητα 8.2: Το φάσμα του αυτισμού. Σουζάνα Παντελιάδου Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΙΣΜΟΣ. Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος

ΑΥΤΙΣΜΟΣ. Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος ΑΥΤΙΣΜΟΣ Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος Ο αυτισμός είναι μία σοβαρή, νευροψυχιατρική διαταραχή και μέρος μίας ομάδας διαταραχών γνωστή ως Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ASD). Ο αυτισμός προσδιορίστηκε πρώτη

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος

Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος Δρ. Αναστασία Κουμούλα Παιδοψυχίατρος Συντ. Διευθύντρια Τμ. Ψυχιατρικής Παιδιών & Εφήβων Διευθύντρια ψυχιατρικού Τομέα Σισμανόγλειο ΓΝΑ 4/10000 άτομα Α:Κ 3:1 70% IQ

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος. Δρ. Αναστασία Χ Γιαννακού Λέκτορας Ενιαίας Εκπαίδευσης Ευρωπαικό Πανεπιστήμιο

Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος. Δρ. Αναστασία Χ Γιαννακού Λέκτορας Ενιαίας Εκπαίδευσης Ευρωπαικό Πανεπιστήμιο Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος Δρ. Αναστασία Χ Γιαννακού Λέκτορας Ενιαίας Εκπαίδευσης Ευρωπαικό Πανεπιστήμιο Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος Πρόκειται για μια χρόνια νευροαναπτυξιακή διαταραχή Νευρολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει το άτομο σε

Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει το άτομο σε Υπέροχα παιδιά Μέσα σε μια εύθραυστη φυσαλλίδα Πάνω από το ουράνιο τόξο Haiku Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει το άτομο σε 1 / 5 γνωστικό, επικοινωνιακό και κοινωνικό

Διαβάστε περισσότερα

Πιο συγκεκριμένα μερικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι οι εξής:

Πιο συγκεκριμένα μερικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι οι εξής: Tι είναι ο αυτισμός Ο Αυτισμός είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν ακούν και γενικά αισθάνονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν σοβαρά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΙΣΜΟΣ. Μια διαφορετική μορφή επικοινωνίας

ΑΥΤΙΣΜΟΣ. Μια διαφορετική μορφή επικοινωνίας ΑΥΤΙΣΜΟΣ Μια διαφορετική μορφή επικοινωνίας ΟΡΙΣΜΟΣ Οι Neisworth και Wolfe (2005) ορίζουν τον αυτισμό ως «αναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από σημειωμένη δυσκολία στην επικοινωνία και τις κοινωνικές

Διαβάστε περισσότερα

Αυτισμός - Νοητική υστέρηση

Αυτισμός - Νοητική υστέρηση Αυτισμός - Νοητική υστέρηση Τζένη Σουμάκη Παιδοψυχίατρος Ψυχαναλύτρια Επιστημονικά Υπεύθυνη Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών ΑΝΑΣΑ Γρ. Ελληνικής Εταιρίας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Μέλος Δ.Σ. Ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. Έτος: Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Κα. Ζακοπούλου Βικτωρία

Σχολή: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. Έτος: Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Κα. Ζακοπούλου Βικτωρία «Πολυπαραγοντική προσέγγιση αναπτυξιακών διαταραχών σε επίπεδο διάγνωσης: Μελέτη περιπτώσεων παιδιών ηλικίας 3-7 ετών με διαταραχή αυτιστικού φάσματος (ASE)» Σχολή: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙ ΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ.

ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙ ΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Α.Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ Σ.Ε.Υ.Π. ΤΜΗΜΑ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙ ΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΟΙ ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΕΣ: ΓΟΥΡΝΙΕΖΑΚΗ ΑΜΑΛΙΑ ΜΠΑΛΩΜΕΝΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΕΝΝΗΣΗ 6 ΕΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΕΝΝΗΣΗ 6 ΕΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΕΝΝΗΣΗ 6 ΕΤΩΝ ΗΛΙΚΙΑ γέννηση ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Αναγνωρίζει και προτιμά τη φωνή της μητέρας καθώς και ήχους της γλώσσας. Μιμείται ήχους της γλώσσας. 2 μηνών Συνδυάζει

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση πτυχιακής εργασίας. Γιώτη Κωνσταντίνα Φρογάκη Ήρα-Αφροδίτη

Παρουσίαση πτυχιακής εργασίας. Γιώτη Κωνσταντίνα Φρογάκη Ήρα-Αφροδίτη Παρουσίαση πτυχιακής εργασίας Γιώτη Κωνσταντίνα Φρογάκη Ήρα-Αφροδίτη Περιεχόμενα Εισαγωγή Γνώση και κατανόηση του αυτισμού Διαγνωστικά εργαλεία για την ανίχνευση του αυτισμού Βασικές αρχές αποτελεσματικής

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδρομο Asperger Το σύνδρομο του μικρού σοφού

Σύνδρομο Asperger Το σύνδρομο του μικρού σοφού Σύνδρομο Asperger Το σύνδρομο του μικρού σοφού Πώς γίνεται ένα παιδί να έχει ιδιαίτερη κλίση στα μαθηματικά, στη μουσική, στις ξένες γλώσσες, στη μετεωρολογία, να έχει ξεχωριστές ικανότητες και ενδιαφέροντα,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Αυτισμός καλής λειτουργικότητας: Δυο χρόνια εμπειρίας στο Τ.Ε.Ν.Ε. ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ MD, Ph.D

Αυτισμός καλής λειτουργικότητας: Δυο χρόνια εμπειρίας στο Τ.Ε.Ν.Ε. ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ MD, Ph.D Αυτισμός καλής λειτουργικότητας: Δυο χρόνια εμπειρίας στο Τ.Ε.Ν.Ε. ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ MD, Ph.D ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Χαρακτηριστικά Αυτισμού Καλής Λειτουργικότητας ( ομιλία, κινητικός συντονισμός,

Διαβάστε περισσότερα

Αυτισμός & Εκπαίδευση. Βάγια Α. Παπαγεωργίου Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Β. Ελλάδας Ψ.Ν.Θ.

Αυτισμός & Εκπαίδευση. Βάγια Α. Παπαγεωργίου Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Β. Ελλάδας Ψ.Ν.Θ. Αυτισμός & Εκπαίδευση Βάγια Α. Παπαγεωργίου Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Β. Ελλάδας Ψ.Ν.Θ. Τι είναι ο αυτισμός; Κύριος εκπρόσωπος των διάχυτων διαταραχών της ανάπτυξης, που διαρκούν ολόκληρη τη ζωή (DSM-IV,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Χαλάνδρι 02/05/2010 Αριστοτέλους 42 Χαλάνδρι Τ.Κ. 15234 Τηλ./210-6800823 e-mail: papdimit@yahoo.gr ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ανάπτυξη της γλώσσας αποτελεί µια πολύχρονη, πολύπλοκη και προοδευτική

Διαβάστε περισσότερα

θέραπειν Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ ,

θέραπειν  Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ , θέραπειν Κέντρο Συµβουλευτικών Υπηρεσιών Ψυχικού Το κέντρο συμβουλευτικών υπηρεσιών θέραπειν αποτελεί ένα σύγχρονο κέντρο ειδικών θεραπειών, πρόληψης, διάγνωσης και αποκατάστασης. Στελεχώνεται από εξειδικευμένους

Διαβάστε περισσότερα

Τι πρέπει να γνωρίζει ο γονιός για τον Αυτισμό!

Τι πρέπει να γνωρίζει ο γονιός για τον Αυτισμό! Τι πρέπει να γνωρίζει ο γονιός για τον Αυτισμό! ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΓΟΝΙΟΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ, της Ψυχολόγου Έλλης Τιγγινάγκα, MSc Τι είναι ο αυτισμός, ποια τα αίτια που τον προκαλούν; Ο αυτισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικες πληροφοριες Πέτρος Γαλάνης Δρ. ΕΚΠΑ, Δάσκαλος Ε.Α. (ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Δ Αθήνας) Τι είναι η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ); Ο όρος «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (ΔΑΦ)

Διαβάστε περισσότερα

Αυτισμός Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές. Γιώργος Καραντάνος, Παιδοψυχίατρος Κων/νος Φρανσίς, Παιδοψυχίατρος Ίδρυμα για το παιδί «Η Παμμακάριστος»

Αυτισμός Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές. Γιώργος Καραντάνος, Παιδοψυχίατρος Κων/νος Φρανσίς, Παιδοψυχίατρος Ίδρυμα για το παιδί «Η Παμμακάριστος» Αυτισμός Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές Γιώργος Καραντάνος, Παιδοψυχίατρος Κων/νος Φρανσίς, Παιδοψυχίατρος Ίδρυμα για το παιδί «Η Παμμακάριστος» Κλινική οντότητα του Αυτισμού Kanner, 1943 Έννοια Καίρια

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου

Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου Απαρτιωμένη Διδασκαλία Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας I. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές II. III. Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας..

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας.. 8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α 1. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Φύση και έννοια της αναπηρίας Η συνειδητοποίηση της αναπηρίας.. Η στάση της οικογένειας απέναντι στο παιδί με αναπηρία Στάσεις της

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικές Ανάγκες στον Αυτισμό. Μαρίτσα Καμπούρογλου Λογοπεδικός Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος»

Εκπαιδευτικές Ανάγκες στον Αυτισμό. Μαρίτσα Καμπούρογλου Λογοπεδικός Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος» Εκπαιδευτικές Ανάγκες στον Αυτισμό Μαρίτσα Καμπούρογλου Λογοπεδικός Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος» Παράγοντες που επιδρούν στη μάθηση Η σοβαρότητα του αυτισμού Το επίπεδο της νοητικής τους ικανότητας

Διαβάστε περισσότερα

Αυτισμός Υψηλής Λειτουργικότητας (Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος με Υψηλή Λειτουργικότητα) Χαρακτηριστικά

Αυτισμός Υψηλής Λειτουργικότητας (Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος με Υψηλή Λειτουργικότητα) Χαρακτηριστικά Αυτισμός Υψηλής Λειτουργικότητας (Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος με Υψηλή Λειτουργικότητα) Χαρακτηριστικά Ιουλιέττα Καλλή-Λαούρη, M.D., Ph.D. Παιδοψυχίατρος, Ψυχοθεραπεύτρια Παιδιών & Εφήβων 1 ο Παγκύπριο

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Ι. Εισαγωγή. Κεφάλαιο 1. Η ψυχολογία ως επιστήμη: σύντομη γνωριμία... 25

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Ι. Εισαγωγή. Κεφάλαιο 1. Η ψυχολογία ως επιστήμη: σύντομη γνωριμία... 25 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 13 Το αντικείμενο του συγγράμματός μας... 13 Οι στόχοι και το κοινό μας... 14 Οργάνωση του βιβλίου... 15 Άλλα χαρακτηριστικά του βιβλίου... 16 Ευχαριστίες... 18 ΜΕΡΟΣ Ι Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, μια αναπηρία που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν, ακούν και γενικά αισθάνονται.

είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, μια αναπηρία που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν, ακούν και γενικά αισθάνονται. Β έτος ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Σοφία Μπάτσιου Απρίλιος 2012 είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, μια αναπηρία που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ & ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. Ευδοξία Ντεροπούλου-Ντέρου

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ & ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. Ευδοξία Ντεροπούλου-Ντέρου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ & ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ευδοξία Ντεροπούλου-Ντέρου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Ονοματεπώνυμο του παιδιού Ημερομηνία σύνταξης της παιδαγωγικής έκθεσης Ημερομηνία γέννησης του παιδιού

Διαβάστε περισσότερα

Προβλήματα ομιλίας στην παιδική ηλικία

Προβλήματα ομιλίας στην παιδική ηλικία Προβλήματα ομιλίας στην παιδική ηλικία Το μικρό μας δεν μιλάει όπως τα άλλα παιδιά της ηλικίας του. Τι μπορεί να συμβαίνει; Το κοινωνικό περιβάλλον, οι συνθήκες ζωής, και οι παραδόσεις επηρεάζουν θετικά

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικές Ανάγκες στον Αυτισμό. Μαρίτσα Καμπούρογλου Λογοπεδικός Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος»

Εκπαιδευτικές Ανάγκες στον Αυτισμό. Μαρίτσα Καμπούρογλου Λογοπεδικός Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος» Εκπαιδευτικές Ανάγκες στον Αυτισμό Μαρίτσα Καμπούρογλου Λογοπεδικός Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος» Παράγοντες που επιδρούν στη μάθηση Η σοβαρότητα του αυτισμού Το επίπεδο της νοητικής τους ικανότητας

Διαβάστε περισσότερα

ο εκπαιδευτικός µπορεί να χρησιµοποιήσει ιστορία σε κόµικς που περιέχει διάλογο να διδάξει κατάλληλες λεκτικές δοµές για το ξεκίνηµα συζήτησης

ο εκπαιδευτικός µπορεί να χρησιµοποιήσει ιστορία σε κόµικς που περιέχει διάλογο να διδάξει κατάλληλες λεκτικές δοµές για το ξεκίνηµα συζήτησης Μαθησιακή υσκολία Στρατηγικές ο εκπαιδευτικός µπορεί να χρησιµοποιήσει ιστορία σε κόµικς που περιέχει διάλογο να διδάξει κατάλληλες λεκτικές δοµές για το ξεκίνηµα συζήτησης να διδάξει στους µαθητές τρόπους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΕΠΕΑΕΚ 2. Τριάδα των διαταραχών: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ Μαρία Βακαλοπούλου

ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΕΠΕΑΕΚ 2. Τριάδα των διαταραχών: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ Μαρία Βακαλοπούλου ΕΠΕΑΕΚ 2 Μαρία Βακαλοπούλου ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Είναι κάθε προσπάθεια την οποία κάνει το παιδί ή ο ενήλικας προκειμένου να επηρεάσει την συμπεριφορά ενός άλλου προσώπου και με την προσμονή ότι αυτό το πρόσωπο

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Βασίλειος Κωτούλας vaskotoulas@sch.gr h=p://dipe.kar.sch.gr/grss Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Η Δομή της εισήγησης 1 2 3 Δυο λόγια για Στόχοι των Ερευνητική

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια

Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Οδηγός διαφοροποίησης για την πρωτοβάθµια Γιατί χρειάζεται να κάνουµε τόσο ειδική διαφοροποίηση; Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσµα του αυτισµού έχουν διαφορετικό τρόπο σκέψης και αντίληψης για τον κόσµο,

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ, ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ

ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ, ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ, ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΠΕΔΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗΣ: Ι. ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ (MENTAL RETARDATION) II. ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΜΟΥ (AYTISM) ΣΕΝΑΡΙΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ: Ι. ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΑ ΙΙ. ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ/ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ. Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού

ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ. Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού Ειδική αναπτυξιακή διαταραχή, η οποία συνδέεται µε ελλείµµατα στην έκφραση ή/και στην κατανόηση Ειδική: δυσκολία χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

Διαγνωστικά κριτήρια κατά DSM-IV για την αυτιστική διαταραχή

Διαγνωστικά κριτήρια κατά DSM-IV για την αυτιστική διαταραχή Αυτισμός Η Αυτιστική διαταραχή χαρακτηρίζεται από έντονα διαταραγμένη κοινωνική διαντίδραση και επικοινωνία και από έντονα περιορισμένες δραστηριότητες και περιορισμένα ενδιαφέροντα. Διαγνωστικά κριτήρια

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΙΣΜΟΣ. Η τυπική κλινική εικόνα του αυτισμού περιλαμβάνει:

ΑΥΤΙΣΜΟΣ. Η τυπική κλινική εικόνα του αυτισμού περιλαμβάνει: ΑΥΤΙΣΜΟΣ Βιργινία Πολυμεροπούλου Εργοθεραπεύτρια Ο Αυτισμός αποτελεί τη βαρύτερη ψυχική διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό Παιδοψυχίατρο L. Kanner το 1943. Ο Kanner

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά

Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά Πρόσβαση στην γνώση και στην πληροφορία -Επιστήµονες-πειράµατα -Πηγή ενηµέρωσης-εξελίξεις

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την administrator Τρίτη, 27 Δεκέμβριος :03 - Τελευταία Ενημέρωση Τρίτη, 27 Δεκέμβριος :20

Συντάχθηκε απο τον/την administrator Τρίτη, 27 Δεκέμβριος :03 - Τελευταία Ενημέρωση Τρίτη, 27 Δεκέμβριος :20 Τι είναι η ΔΕΠΥ; Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) - διεθνώς ADHD: Attention Deficit Hyperactivity Disorder - είναι μια από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 1η Εισαγωγή Στην Ειδική Φυσική Αγωγή: Ορισμοί, Έννοιες

Διάλεξη 1η Εισαγωγή Στην Ειδική Φυσική Αγωγή: Ορισμοί, Έννοιες ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 1η Εισαγωγή Στην Ειδική Φυσική Αγωγή: Ορισμοί, Έννοιες Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Ορισμός Υγείας

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου)

Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου) Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου) Ομιλία-συζήτηση με βασικό άξονα προσέγγισης το Φάσμα του Αυτισμού και με αφορμή το βιβλίο της Εύας Βακιρτζή «Το Αυγό» στο

Διαβάστε περισσότερα

Η εργασία μου χωρίζεται σε 3 μέρη:

Η εργασία μου χωρίζεται σε 3 μέρη: Η εργασία μου χωρίζεται σε 3 μέρη: 1. Αυτισμός 2. Σύνδρομο Asperger 3. Περιστατικό Ο Στόχος μου: να παρουσιάσω τις δύο διαταραχές, ομοιότητες και διαφορές, και να δώσω ένα μικρό δείγμα λογοθεραπευτικής

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΦΑ επηρεάζει περιπου 1 στα 65 άτομα με αυξημένα ποσοστά να επηρεάζουν τα αγόρια (4-1).

Η ΔΦΑ επηρεάζει περιπου 1 στα 65 άτομα με αυξημένα ποσοστά να επηρεάζουν τα αγόρια (4-1). Διαταραχή φάσματος του αυτισμού ΔΦΑ Η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ΔΦΑ) είναι μια αναπτυξιακή αναπηρία που μπορεί να προκαλέσει σημαντικές κοινωνικές, επικοινωνιακές και συμπεριφορικές προκλήσεις.

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδρομο Gilles de la Tourette η Tourette

Σύνδρομο Gilles de la Tourette η Tourette Σύνδρομο Gilles de la Tourette η Tourette Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος Το 1885, ο Georges Gilles de Tourette περιέγραψε 9 ασθενείς που εμφάνιζαν συνδυασμό κινητικών τικ που συνοδεύονταν από ανεξέλεγκτα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η αυτοκτονική συµπεριφορά ορίζεται ως η συµπεριφορά, κατά την οποία το άτοµο θέλει να κάνει κακό στον εαυτό του µε σκοπό να δώσει ένα τέλος στη ζωή του. ιαχωρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Τι Είναι το Σύνδρομο Asperger;

Τι Είναι το Σύνδρομο Asperger; Τι Είναι το Σύνδρομο Asperger; Το σύνδρομο Asperger είναι μία νευρολογική διαταραχή, η οποία, σύμφωνα με τον κλινικό ψυχολόγο και ερευνητή Tony Attwood, προσβάλλει την ικανότητα του ατόμου να κατανοεί

Διαβάστε περισσότερα

* Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: * Μήπως είστε εκπαιδευτικοί που στην τάξη σας έχετε μαθητή ή

* Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: * Μήπως είστε εκπαιδευτικοί που στην τάξη σας έχετε μαθητή ή Εισαγωγή Eiσαγωγη 17 * Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: Η ανατροφή του σας δυσκολεύει και σας κάνει να νιώθετε ανεπαρκείς ή ένοχοι; Δεν μπορείτε να κατανοήσετε τη συμπεριφορά του; Βρίσκεστε συχνά σε

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ Ε.Υ.Π. ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ Φοιτήτριες: Ε. Καραγιάννη Ι. Μέξη Επόπτης Εκπαιδευτικός: Ε. Παπαγιαννοπούλου ΙΩΑΝΝΙΝΑ 2012 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή παρουσιάζει δυσκολίες:

Το παιδί με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή παρουσιάζει δυσκολίες: Γράφει: Κωνσταντίνα Γκόλτσιου, Παιδίατρος - Αναπτυξιολόγος Το ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (ΔΑΔ), ή αλλιώς διαταραχές αυτιστικού φάσματος, στη νέα χιλιετία οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια με τον όρο περιγεννητική περίοδος αναφερόμαστε στο χρονικό διάστημα της κύησης, της λοχείας και των

Διαβάστε περισσότερα

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Γλώσσα- είναι µία ταξινοµική αρχή, ένας κώδικας επικοινωνίας, ένα κοινωνικό φαινόµενο έξω από το άτοµο. Οµιλία-

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ. Πάολα Νικολαίδου και Χρήστος Χριστοφή

ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ. Πάολα Νικολαίδου και Χρήστος Χριστοφή ΦΑΣΜΑ ΑΥΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Πάολα Νικολαίδου και Χρήστος Χριστοφή Ορισμός Ο αυτισμός είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή, στο πλαίσιο της οποίας η γνωσιακή δυσλειτουργία είναι κλειδί για την κατανόηση

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος εργασίας: Θεραπευτικές παρεμβάσεις στη διαταραχή του αυτιστικού φάσματος: βιβλιογραφική ανασκόπηση

Τίτλος εργασίας: Θεραπευτικές παρεμβάσεις στη διαταραχή του αυτιστικού φάσματος: βιβλιογραφική ανασκόπηση Τίτλος εργασίας: Θεραπευτικές παρεμβάσεις στη διαταραχή του αυτιστικού φάσματος: βιβλιογραφική ανασκόπηση Επιβλέπων καθηγητής: ΝΑΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΑΛΟΥ ΑΓΛΑΪΑ Α.Μ: 12514 Τι είναι ο αυτισμός; Είναι μία

Διαβάστε περισσότερα

Αντώνης Καμπάς Αναπληρωτής Καθηγητής

Αντώνης Καμπάς Αναπληρωτής Καθηγητής Το διαγνωστικό και παρεμβατικό πλαίσιο των διαταραχών ΨΑ Αντώνης Καμπάς Αναπληρωτής Καθηγητής Η ανίχνευση και πολύ περισσότερο η διάγνωση είτε της ΑΔΚΣ είτε της ΔΕΠΥ παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες Διαφορές

Διαβάστε περισσότερα

- Καθυστέρηση λόγου (LLI)

- Καθυστέρηση λόγου (LLI) Πολλά άτομα με βαρηκοΐα/κώφωση (Είναι η μερική ή ολική απώλεια των ηχητικών ερεθισμάτων μέσω της ακουστικής οδού. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως προκύπτει δυσκολία επεξεργασίας και παραγωγής των ήχων συνεπώς

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 5η Μαθησιακές Δυσκολίες Σύνδρομο Μειωμένης Προσοχής Και Υπερκινητικότητας

Διάλεξη 5η Μαθησιακές Δυσκολίες Σύνδρομο Μειωμένης Προσοχής Και Υπερκινητικότητας ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 5η Μαθησιακές Δυσκολίες Σύνδρομο Μειωμένης Προσοχής Και Υπερκινητικότητας Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ,

Διαβάστε περισσότερα

Διπολική διαταραχή μανιοκατάθλιψη,

Διπολική διαταραχή μανιοκατάθλιψη, ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ο όρος ψυχική διαταραχή περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος προβλημάτων που έχουν σχέση με την ψυχική κατάσταση και την συμπεριφορά ενός ατόμου. Οι διάφορες ψυχικές διαταραχές εκδηλώνονται

Διαβάστε περισσότερα

Κέντρο Ημέρας για Παιδιά, Εφήβους και Νεαρούς Ενήλικες με Διαταραχή στο Φάσμα του Αυτισμού. Ν. Καστοριάς

Κέντρο Ημέρας για Παιδιά, Εφήβους και Νεαρούς Ενήλικες με Διαταραχή στο Φάσμα του Αυτισμού. Ν. Καστοριάς Κέντρο Ημέρας για Παιδιά, Εφήβους και Νεαρούς Ενήλικες με Διαταραχή στο Φάσμα του Αυτισμού Ν. Καστοριάς Τεύχος 8 Δεκέμβριος 2015 [1] Επίσκεψη στο γιατρό. Η επίσκεψη στο γραφείο ενός γιατρού ή άλλου ειδικού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές : Οι Γονείς των Παιδιών με Αυτισμό ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ ΜΑΡΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΝΤΩΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Μ.Α. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΝΤΩΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Μ.Α. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Ενισχύστε την Αυτοπεποίθηση των Παιδιών Βελτιώνοντας & Μαθαίνοντας τον Γονεϊκό Τύπο!!! ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΝΤΩΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Μ.Α. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Κλεισθένους 12 (Στοά Κοββατζή) 1 ος όροφος Τηλ.: 2742029421 Κιν.: 6979985566

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Γ. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) Ημ/νίες Διεξαγωγής: 16-17/11, 30/11, 01/12, 07 08/12, 2013, 11-12/01, 25-26/01, 01-02/02, 15-16/02,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Τερψιχόρη Γκιόκα Μέλος ΠΟΔ Αττικής Η «Συμβουλευτική Ψυχολογία» είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την δια βίου προσωπική

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός της μετάβασης

Ορισμός της μετάβασης Ορισμός της μετάβασης Ορίζεται ως το από έναν σε έναν που εμπεριέχει σύνθετες και διαδοχικές διαδικασίες αλλαγών που επηρεάζουν το συνολικό φάσμα της ατομικής και

Διαβάστε περισσότερα

Μαθησιακά πλαίσια στο νηπιαγωγείο. Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου

Μαθησιακά πλαίσια στο νηπιαγωγείο. Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου Μαθησιακά πλαίσια στο νηπιαγωγείο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/1947 Η μάθηση είναι συνεχής Τα παιδιά μαθαίνουν με διάφορους τρόπους, σε διάφορα πλαίσια.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών

Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών Ορισμός μαθησιακών διαταραχών Η αδυναμία των μαθητών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενός κανονικού σχολείου. Τα μαθησιακά προβλήματα ΔΕΝ οφείλονται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΘΗΣ ΣΤΟ M.D.D.E. M.Sc. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Γιαννάκη Ειρήνη Α.Μ: 12066 Τμήμα Λογοθεραπείας- Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ

Γιαννάκη Ειρήνη Α.Μ: 12066 Τμήμα Λογοθεραπείας- Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ «Η ψυχοκινητική καθυστέρηση ως σημαντικό κομμάτι πολλών διαταραχών. Μέθοδοι ψυχοκινητικής ανάπτυξης καθώς και υλικό (ασκήσεις) ως εναλλακτική μορφή επικουρικής αγωγής στη λογοθεραπεία». Γιαννάκη Ειρήνη

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Tα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν προβλήματα στις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που περιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν;

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν; Διαζύγιο Σύµφωνα µε στατιστικά στοιχεία, στις αναπτυγµένες χώρες υπολογίζεται ότι ένας στους δύο γάµους καταλήγει σε διαζύγιο. Το διαζύγιο είναι µια ψυχικά τραυματική εμπειρία για αυτούς που χωρίζουν.

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Η οικογένεια είναι το κατ εξοχήν περιβάλλον στο οποίο ζει, αναπτύσσεται και διαμορφώνεται το παιδί. Αντιλαμβάνεται λοιπόν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ Στρεσσογόνος παράγοντας Οτιδήποτε κάνει τον άνθρωπο να βιώνει στρες Είναι μια αλλαγή στην ομοιόσταση του ατόμου Παράγοντες που προκαλούν στρες Ενδογενείς Εξωγενείς Ενδογενείς

Διαβάστε περισσότερα

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ Ερωτήσεις 1. Η δυσγραφία μπορεί να χωριστεί στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: Α) γενική και μερική Β) γενική και ειδική Γ) αναπτυξιακή και επίκτητη Δ) αναπτυξιακή και μαθησιακή 2. Η αναπτυξιακή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ειδική Φυσική Αγωγή Ενότητα 1η: Εισαγωγή, Έννοιες, Ορισμοί Κοκαρίδας Δημήτρης Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε

Διαβάστε περισσότερα

Γλωσσάρι Αναπηρίας. Αντί προλόγου:

Γλωσσάρι Αναπηρίας. Αντί προλόγου: Γλωσσάρι Αναπηρίας Αντί προλόγου: Το γλωσσάρι συντάχθηκε με κύριο στόχο την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού, όσον αφορά το σύνδρομο Down, αλλά και τα δικαιώματα των παιδιών με αναπηρία. Δυστυχώς η κοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Η ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΡΕΠΑΝΗ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ ΑΡ.ΜΗΤΡΩΟΥ.: 11380 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ ΠΑΥΛΟΣ

Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Η ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΡΕΠΑΝΗ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ ΑΡ.ΜΗΤΡΩΟΥ.: 11380 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ ΠΑΥΛΟΣ Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Η ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΡΕΠΑΝΗ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ ΑΡ.ΜΗΤΡΩΟΥ.: 11380 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ ΠΑΥΛΟΣ Η έννοια του αυτισμού Ο όρος «Αυτισμός» προέρχεται από την ελληνική

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Γιώργος Βλειώρας

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Γιώργος Βλειώρας Αναπτυξιακή Ψυχολογία Γιώργος Βλειώρας gvleioras@gmail.com 1 Στόχος έρευνας Η διαμόρφωση καλών θεωριών 2 Προσοχή!!! Το ίδιο εύρημα μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά ανάλογα με το θεωρητικό πλαίσιο αναφοράς

Διαβάστε περισσότερα

Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Οµιλίας

Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Οµιλίας Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Οµιλίας Το παιδί ξεδιπλώνει τις γλωσσικές ικανότητες του µε το χρόνο. Όλα τα παιδιά είναι διαφορετικά µεταξύ τους και το κάθε ένα έχει το δικό του ρυθµό. Τα στάδια ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

Νοητική υστέρηση. είναι η κατάσταση που χαρακτηρίζεται από. σημαντικά υποβαθμισμένη νοητική λειτουργία (κάτω από το μέσο όρο), που εμφανίζεται κατά

Νοητική υστέρηση. είναι η κατάσταση που χαρακτηρίζεται από. σημαντικά υποβαθμισμένη νοητική λειτουργία (κάτω από το μέσο όρο), που εμφανίζεται κατά ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Β έτος Σοφία Μπάτσιου Μάρτιος 2012 Να κατανοήσετε το πρόβλημα της νοητικής υστέρησης, τα χαρακτηριστικά των μαθητών με νοητική

Διαβάστε περισσότερα

οµηµένη διαδικασία καταγραφής και αξιολόγησης των καθηµερινών επικοινωνιακώνδεξιοτήτων,σεµορφήσυνέντευξης.

οµηµένη διαδικασία καταγραφής και αξιολόγησης των καθηµερινών επικοινωνιακώνδεξιοτήτων,σεµορφήσυνέντευξης. ΤσαφάρηΠαρασκευή, ΛογοθεραπεύτριαΤ.Ε. Ιατρική Εταιρία Ελλογον Τι είναι το πραγματολογικό προφίλ; οµηµένη διαδικασία καταγραφής και αξιολόγησης των καθηµερινών επικοινωνιακώνδεξιοτήτων,σεµορφήσυνέντευξης.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ Κάθε ζωντανό πλάσμα που έχει ζήσει και ζει στον πλανήτη είναι το αποτέλεσμα της σεξουαλικότητας. Όπως και τα υπόλοιπα θηλαστικά, έτσι και

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Παιδιά με ειδικές ανάγκες Κατηγορίες διαφορετικών δυνατοτήτων Διανοητικές αναπηρίες (νοητική καθυστέρηση) Μαθησιακές δυσκολίες Συναισθηματικές ή συμπεριφορικές διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακά ορόσημα λόγου

Αναπτυξιακά ορόσημα λόγου Αναπτυξιακά ορόσημα λόγου 0-6 μηνών 7-12 μηνών 13-18 μηνών 19-24 μηνών 2-3 ετών 3-4 ετών 4-5 ετών 5-6 ετών 6-7 ετών 0-6 μηνών Επαναλαμβάνει τους ίδιους ήχους Συχνά μουρμουρίζει, γελά και παράγει ευχάριστους

Διαβάστε περισσότερα

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!!

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Η παραδοχή ενός πρώην νοσηλευτή της ΜΤΝ Κλεισαρχάκη Σοφία Κοινωνική Λειτουργός Εργάζομαι. Ως επαγγελματίας και είμαι Ηθικά ευαίσθητος στην ευπάθεια του ασθενούς Βιώνω

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ

ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ Δ Ε Σ Π Ο Ι Ν Α Χ Α ΡΑ Λ Α Μ Π ΟΥ Σ ΛΟ Γ Ο Π ΕΔΙΚΟ Σ Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ H Σ Υ Ν Ε Ρ Γ ΑΤ Η Σ Ν Ε Υ Ρ ΟΛΟ Γ Ι Κ Η Σ Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Σ Ν ΑΥ Τ Ι ΚΟΥ Ν Ο Σ Ο ΚΟ

Διαβάστε περισσότερα