Δημιουργικές και έξυπνες πόλεις. Ο σχεδιασμός και το μέλλον τους στο πλαίσιο της Δημιουργικής Ευρώπης 2020.

Transcript

1

2 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ & ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΙΔΙΚΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ 8ου Σύγχρονες αστικές πολιτικές στον Ευρωπαϊκό χώρο Δημιουργικές και έξυπνες πόλεις. Ο σχεδιασμός και το μέλλον τους στο πλαίσιο της Δημιουργικής Ευρώπης Σοφία Αυγερινού - Κολώνια, καθηγήτρια ΕΜΠ

3 Αναζητώντας δημιουργικές λύσεις για τα αστικά προβλήματα Οι πόλεις βιώνουν αλλαγές στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας ενώ αναδεικνύονται σε πεδία συνάντησης του τοπικού και του παγκόσμιου: Οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές Κοινωνικές αλλαγές Πολιτικές αλλαγές Πολιτιστικές αλλαγές Αλλαγές στο χώρο και αντιφάσεις στο σχεδιασμό του

4 Η δημιουργικότητα: μια παλιά ιδιότητα ως σύγχρονο εργαλείο αστικής αναβίωσης και ανάπτυξης Η δημιουργική πόλη, ως μέθοδος στρατηγικής για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και προγραμματισμό σκοπεύει σε βιώσιμες και αναπτυσσόμενες πόλεις, όπου αξιοποιείται η φαντασία και το ταλέντο των κατοίκων Η ευφυΐα, η φαντασία, οι δημιουργικές δραστηριότητες επαγγέλματα, η φαντασία των κατοίκων, αναδεικνύονται σε αστικούς πόρους και συντελεστές αστικής ανάπτυξης

5 Ορίζοντας την αστική δημιουργικότητα: Γιατί υπερέχουν ορισμένες πόλεις ως προς την πολιτιστική, τουριστική, επιχειρηματική ελκυστικότητα? Διαθέτουν: προσωπικότητες/οραματιστές/δημιουργικές δραστηριότητες και οργανισμούς/ισχυρή πολιτική και θεσμική κουλτούρα Ο πολιτισµός µετατρέπεται σε βασικό αστικό πόρο και ο νέος στόχος των πολεοδόμων και των θεσµικών οργάνων της πόλης είναι να ανακαλύψουν, να αναγνωρίσουν και να ενδυναµώσουν την πολιτιστική ταυτότητα στις πόλεις τους(laundry)

6 Οι πυλώνες της δημιουργικής πόλης Το δημιουργικό κεφάλαιο «creative capital» είναι άµεσα συνδεδεµένο µε την οικονοµική ανάπτυξη µίας πόλης και την προσέλκυση ανθρώπινου δυναµικού αλλά και κεφαλαίου. Η δημιουργική τάξη «creative class» περιλαµβάνει δημιουργικούς επαγγελματίες,καλλιτέχνες, µουσικούς, συγγραφείς, προγραµµατιστές Η/Υ, µηχανικούς,ακαδημαϊκούς νομικούς κα

7 Σχεδιάζοντας τη δημιουργική πόλη Α. Εγκατάλειψη μη δημιουργικών στρατηγικών: Αποσπασματική προσέγγιση των προβλημάτων Ανεπαρκής ιστορική μνήμη, Yποτίμηση της τοπικής ταυτότητας και τουgenius Loci Υποτίμηση πολιτιστικής κληρονομιάς κά B.Εγκατάσταση περιβάλλοντος καινοτομίας και δημιουργικότητας (creative milieu) με υποδομές: Hard (κτίρια,ιδρύματα,εργαστήρια κά) Soft(δίκτυα συνεργασιών, κοινωνικά δίκτυα, κοινωνικές συνεργασίες και συνεργασίες οργανισµών κά)

8 Η βιωσιμότητα της αστικής δημιουργικότητας Θα πρέπει να αξιολογείται ως προς τους τρεις πυλώνες της αειφορίας, όπου προστίθεται πλέον ο τέταρτος ο πολιτισμός. Πολιτισμός Τοπική ταυτότητα Πνεύμα του τόπου Δημιουργικότητα

9 Στην Ευρώπη η πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά αναγνωρίζονται μεταξύ των βασικότερων αστικών πόρων και εντάσσονται στους σχεδιασμούς για την αναζωογόνηση των πόλεων

10 Στο επίπεδο της ευρωπαϊκής πολιτικής θεωρούνται οι πόλεις ως κέντρα: οικονομίας,καινοτομίας, πολιτισμού Πράσινη βίβλος 1990 Σχέδιο Ανάπτυξης Κοινοτικού Χώρου 1997 Χάρτα Λειψίας 2007 Territorial Agenda 2020

11 Ο πολιτισμός και η κληρονομιά των πόλεων αναγνωρίζονται ως συστατικά της αστικής βιωσιμότητας Αναδεικνύεται η πολιτιστική ταυτότητα κεφαλαιοποιείται η πολιτιστική κληρονομιά κεφαλαιοποιείται κάθε πολιτιστική δραστηριότητα

12 Η εμφάνιση της συμβολικής οικονομίας συνδυάζεται με δημιουργικές διαδικασίες, που οδηγούν τα αστικά κέντρα σε μια συνεχή προσπάθεια εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης Στο το πλαίσιο αυτό ακριβώς τοποθετούνται οι έννοιες δημιουργική και έξυπνη πόλη. Στις περιπτώσεις αυτές οι τοπικές κοινωνίες επενδύουν στη γνώση, την καινοτομία και τον πολιτισμό.

13 Το δίκτυο δημιουργικών πόλεων UNESCO (Creative Cities Νetwork) ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του προωθεί την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη πόλεων του αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Οι πόλεις που αιτούνται τη συμμετοχή τους στο δίκτυο αναζητούν την προώθηση των τοπικών δημιουργικών τους βιομηχανιών, συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού

14 Ο θεσμός των «δημιουργικών πόλεων» βασίζεται στην υπόθεση, ότι ο πολιτισμός μπορεί να αναλάβει σημαντικό ρόλο στην αστική αναζωογόνηση. Λογοτεχνία : Edinburgh, Melbourne, Iowa City, Dublin, Reykjavik, Norwich Φιλμ: Bradford and Sydney Μουσική : Seville, Bologna, Glasgow, Ghent Bogota Λαϊκή τέχνη και χειροτεχνία: Santa Fe, Aswan, Kanazawa, Icheon, Hangzhou Design: Buenos Aires, Berlin, Montréal, Nagoya, Kobe, Shenzhen, Shanghai, Seoul, Saint-Étienne, Graz,Beijing Τέχνες επικοινωνίας: Lyon Γαστρονομία: Popayán, Chengdu, Östersund Jeonju

15 ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ

16 Σε αναζήτηση των καλών πρακτικών από τη διεθνή εμπειρία Με κριτήρια Το βαθμό ενσωμάτωσης της έννοιας της τοπικής ανάπτυξης. Τη γεωγραφική και χωρική παράμετρο /διερεύνηση της χωρικής πλευράς των δημιουργικών κλάδων παραδοσιακής τεχνογνωσίας

17 Το πρόγραμμα Creative Cities ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2012 υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας «CENTRAL EUROPE» με τη συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ERDF). Συνεργασία πέντε πόλεων της κεντρικής Ευρώπης στα θέματα που αφορούν την δημιουργική οικονομία και την αστική ανάπτυξη Λειψία (Γερμανία) Γένοβα (Ιταλία), Gdansk (Πολωνία), Λιουμπλιάνα (Σλοβενία) Pecs (Ουγγαρία).

18 Επιλεγμένες καλές διεθνείς πρακτικές 2 Δίκτυο πόλεων της τέχνης και της ιστορίας (L ANVPAH & VSSP/ L Association Nationale des Villes et Pays d Art et d Histoire et des Villes à secteurs sauvegardés et protégés)

19 Επιλεγμένες καλές διεθνείς πρακτικές: βασικές διαπιστώσεις επιχειρησιακή οργάνωση, προώθηση και προβολή των προϊόντων, οικονομική βιωσιμότητα των

20 ΝΕΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ Η συγκέντρωση δημιουργικών δραστηριοτήτων σε πολιτιστικές πολεοδομικές ενότητες (cultural clusters) ως συντελεστής αστικής βιωσιμότητας ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ

21 ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑ &ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΣ ΑΡΙΑΔΝΗ, ΚΠ EQUAL ΒΚΥΚΛΟΣ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

22 ΒΑΣΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η διατήρηση των δημιουργικών παραδοσιακών βιοτεχνικών δραστηριοτήτων στην πόλη και η δικτύωσή τους, δημιουργεί ένα ανταγωνιστικό βιοτεχνικό-τουριστικό δίκτυο και ένα οργανωμένο μουσειακό σύστημα στον αστικό ιστό(cultural cluster) επηρεάζοντας θετικά την τοπική οικονομία, αναδεικνύοντας παράλληλα την ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα.

23 Παρατηρώντας τις περιοχές εγκατάστασης

24 5 θεματικές ενότητες έρευνας Αναγνώριση και κατανόηση της δομής και οργάνωσης των χώρων επιλεγμένων βιοτεχνικών εργαστηρίων στους ερευνώμενους κλάδους Κριτήρια και προδιαγραφές υπαγωγής βιοτεχνικών επιχειρήσεων στο δίκτυο εργαστηρίων μουσείων Διερεύνηση των δυνατοτήτων και των προϋποθέσεων λειτουργίας ως ανοιχτά εργαστήρια-μουσεία,δημιουργίας και προώθησης στην αγορά παραδοσιακών χειροτεχνικών προϊόντων Βασικές αρχές σχεδιασμού του δικτύου εργαστηρίων μουσείων Προϋποθέσεις και τρόποι λειτουργίας του δικτύου

25 Η διατύπωση των προτάσεων πραγματοποιείται σε δύο επίπεδα: Α. Το γεωγραφικό, μέσα από την καταγραφή στοιχείων χωροθέτησης των δημιουργικών βιοτεχνικών επιχειρήσεων, Β. Της οργάνωσης με εναλλακτικά σενάρια δικτύωσης των ανοικτών εργαστηρίων-μουσείων και προτάσεις οργάνωσης και λειτουργίας τους

26

27 Οδηγός Καλών Πρακτικών Προωθεί τη διάσωση των παραδοσιακών τεχνογνωσιών και τη σύγχρονη προσαρμογή των επαγγελματικών χειροτεχνικών δραστηριοτήτων, Παρουσιάζει επιλεγμένες καλές ευρωπαϊκές και διεθνείς πρακτικές δικτύωσης εργαστηρίων, Προτείνει πρότυπη λειτουργική οργάνωση κατά την αρχιτεκτονική διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων βιοτεχνικών εργαστηρίων.

28 MEDNETA: Η πολιτιστική κληρονομιά ως μέσον διαλόγου και βιώσιμης ανάπτυξης στο πλαίσιο της ευρωμεσογειακής συνεργασίας.

29 ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων επαγγελμάτων τέχνης, Ανάπτυξη διασυνοριακού διαλόγου πολιτισμού και δημιουργικότητας, Αναβίωση τοπικών κοινοτήτων και οικονομικών δικτύων, Αξιοποίηση της εμπειρίας των εταίρων ώστε να διαδοθεί η τεχνογνωσία.

30 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συγκρότηση βιώσιμων αστικών στρατηγικών και πιλοτικών προγραμμάτων Δημιουργία ενός νέου μόνιμου πλαισίου διασυνοριακής πολιτιστικής, οικονομικής συνεργασίας και δικτύωσης Παραγωγή καινοτομίας μέσω ανάπτυξης συνεργειών, ανταλλαγής επιτυχών πρακτικών, μεταφοράς τεχνογνωσίας και εισαγωγής νέων τεχνολογιών, Συγκρότηση Μεσογειακού Δικτύου μεταξύ των επαγγελματιών τέχνης και Παρατηρητηρίου

31 ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΟΧΟΙ: Ιδιωτικές επιχειρήσεις και φορείς επιχειρήσεων δημιουργικών δραστηριοτήτων Τοπικές αρχές και υπηρεσίες τοπικής ανάπτυξης, καθώς και αρμόδιες εθνικές αρχές Εξειδικευμένα δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα για τις τέχνες και την πολιτιστική κληρονομιά Πανεπιστήμια, σχολεία και εμπλεκόμενοι φορείς των δημιουργικών επαγγελμάτων τέχνης (ACD s) καθώς και νέοι δημιουργοί

32 ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΙ: Σχεδιαστές, καλλιτέχνες, κοινότητες χειροτεχνών, Εργαζόμενοι και σχετικές επιχειρήσεις, Οικονομικές δραστηριότητες συνδεδεμένες με τα δημιουργικά επαγγέλματα, Ιδιοκτήτες ξενοδοχείων και τουριστικές επιχειρήσεις, Επισκέπτες των πόλεων, αστική οικονομία, οι κάτοικοι,

33 ΠΕ4 Σχεδιασμός για την αναγέννηση των ΜΜΕ Επαγγελμάτων Τέχνης (ΑCDs- Arts, Crafts and Design) Μεθοδολογία έρευνας Επιλογή για κάθε πόλη ενός ή δύο κλάδων/τύπων ΜΜΕ επαγγελμάτων τέχνης Αναζήτηση κατάλληλων χαρτογραφικών βάσεων δεδομένων / χαρτών Οριοθέτηση της περιοχής μελέτης για κάθε ιστορική πόλη με ένδειξη πιθανής συγκέντρωσης των επιχειρήσεων/ δραστηριοτήτων τέχνης Κατάρτιση μητρώου για κάθε κλάδο/τύπο ΜΜΕ επαγγελμάτων τέχνης ανά πόλη Οριστικοποίηση των ενδιαφερόμενων μερών (stakeholders) για κάθε πόλη Επιλογή δείγματος χαρακτηριστικών περιπτώσεων ΜΜΕ επαγγελμάτων τέχνης για εφαρμογή στοχευμένων συνεντεύξεων

34 Η έρευνα πεδίου στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας περιλαμβάνει κατά προτεραιότητα τον κλάδο της Αργυροχρυσοχοΐας Πλεονεκτήματα Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας έχει σπουδαία παράδοση στο κόσμημα. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων του κλάδου συγκεντρώνεται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας (39,4% του συνόλου των επιχειρήσεων της Αττικής το 2014). Τα εργαστήρια αργυροχρυσοχοΐας συμμετέχοντας σε ένα πλέγμα ομοειδών ή/και συμπληρωματικών παραγωγικών δραστηριοτήτων δομούν τον ιστό της πόλης.

35 Η έρευνα πεδίου στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας περιλαμβάνει κατά προτεραιότητα τον κλάδο της Αργυροχρυσοχοΐας Μειονεκτήματα Η οικονομική ύφεση και τα επακόλουθά της (αύξηση φορολογίας - ΦΠΑ, μειωμένες δυνατότητες χρηματοδότησης, παρεμπόριο κ.λπ.) Οι περιορισμένες δυνατότητες προώθησης - προβολής των έργων των ελλήνων δημιουργών Οι αλλαγές στις αγοραστικές προτιμήσεις και στη συμπεριφορά των καταναλωτών (εξατομικευμένεςετερογενείς ανάγκες προσδιορίζουν τη ζήτηση)

36 Πορίσματα από την έρευνα πεδίου Ανάγκη χωροθέτησης των επιχειρήσεων/ δραστηριοτήτων στο κέντρο της Αθήνας. Η πλειοψηφία των ερωτώμενων επιχειρήσεων εντοπίζει μόνο πλεονεκτήματα και κανένα μειονέκτημα από τη συγκεκριμένη εγκατάσταση. Το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων/ δραστηριοτήτων είναι εγκατεστημένο σε ιδιόκτητο χώρο. Άρρηκτα συνυφασμένη σχέση των επιχειρήσεων με το αστικό περιβάλλον και τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης (κυρίως στην περίπτωση που το εργαστήριο συνδυάζεται με λιανικό εμπόριο). Δυνατότητα αφενός ενσωμάτωσης παραδοσιακών τρόπων και αφετέρου ανάγκη ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία. Ανάγκη συνεργασίας με άλλες επιχειρήσεις ως προς τα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας για την παραγωγή των προϊόντων. Ολοένα μειούμενη εξαγωγική δραστηριότητα.

37 Ο μετασχηματισμός της οργάνωσης της δραστηριότητας στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας Προ κρίσης: σχεδόν καθετοποιημένες επιχειρήσεις αργυροχρυσοχοΐας Σήμερα: επιχειρήσεις που οργανώνονται σε ένα δίκτυο συνεργαζόμενων επιχειρήσεων διαφορετικής ειδίκευσης (όπως η χύτευση, ο σχεδιασμός με ειδικό σχεδιαστικό πρόγραμμα, η κατασκευή του αρχικού μοντέλου που γίνεται με ειδικά ψηφιακά μηχανήματα, οι επιμεταλλώσεις κ.λπ.) Πηγή: Πηγή:

38 Παρά την κρίση, η τέχνη και η δημιουργία παραμένουν ζωντανές και η ελληνική παραγωγή παραμένει παρούσα στο κέντρο της Αθήνας Προοπτικές μέσω Της επένδυσης σε Νέες Τεχνολογίες και στην Εκπαίδευση Της μεταβολής στους τρόπους Παραγωγής- Διάθεσης και Προώθησης- Προβολής των προϊόντων Της Δικτύωσης και Ανταλλαγής Εμπειρίας και Τεχνογνωσίας Των Εξαγωγικών δυνατοτήτων Της δημιουργίας μιας Νέας Ταυτότητας για το ελληνικό κόσμημα Της ισχυρότερης και αμεσότερης ένταξης του ελληνικού κοσμήματος στην Εικόνα της Πόλης

39 Πιλοτικές αστικές παρεμβάσεις σε επιλεγμένα ιστορικά κτίρια του κέντρου της Αθήνας Η επιλογή των κτιρίων βασίζεται στις εξής προϋποθέσεις Να είναι δημόσια περιουσία (να ανήκει στο κράτος, την τοπική αυτοδιοίκηση ή άλλους φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα). Βάσει της θέσης / ιστορικής αξίας/ αντιπροσωπευτικότητας/ καταλληλότητας για φιλοξενία ανοικτών εργαστηρίων (open workshops). Στόχος : Η ανάδειξη ενός κτιρίου σε τοπόσημο για τις επιχειρήσεις/ δραστηριότητες του κλάδου της ελληνικής αργυροχρυσοχοΐας, συστατικό κομμάτι της εικόνας της πόλης και της νέας ταυτότητας του ελληνικού κοσμήματος.