ΑΡΧΑΙΑ- ΓΝΩΣΤΟ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Transcript

1 ΑΡΧΑΙΑ- ΓΝΩΣΤΟ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Α.1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Τι λοιπόν; Αυτό δεν είναι εύλογο, είπα εγώ, και αναγκαίο συμπέρασμα από όσα προελέχθησαν, ότι ούτε οι απαίδευτοι, που δε γνωρίζουν την αλήθεια, θα μπορούσαν ποτέ να κυβερνήσουν αποτελεσματικά μια πόλη ούτε εκείνοι που τους επιτρέπεται να απασχολούνται ως το τέλος της ζωής τους με τα πνευματικά ζητήματα, οι μεν πρώτοι γιατί δεν έχουν ένα σκοπό στη ζωή, για τον οποίο καταβάλλοντας προσπάθεια πρέπει να κάνουν όλα αυτά που θα μπορούσαν να κάνουν στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή τους, οι δε δεύτεροι γιατί δεν είναι πρόθυμοι να ασχοληθούν με τα πρακτικά προβλήματα, καθώς νομίζουν ότι έχουν εγκατασταθεί, ενώ είναι ακόμη ζωντανοί, στις νήσους των μακάρων; Αλήθεια, είπε. Δικό μας λοιπόν έργο, είπα εγώ, εμάς των ιδρυτών της πόλης, είναι να εξαναγκάσουμε τις πιο προικισμένες φυσιογνωμίες να οδηγηθούν προς την έρευνα αυτού το οποίο πριν είπαμε ότι είναι το σπουδαιότερο, να γνωρίσουν το αγαθό και να ανεβούν εκείνη την ανηφορική οδό και, όταν ανεβαίνοντας αρκετά αντιληφθούν, να μην τους επιτρέψουμε αυτό που τώρα επιτρέπεται. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικές απαντήσεις) Β.1. ἐν παιδείᾳ: αρχικά η λέξη σημαίνει αυτό που πρέπει να μάθει το παιδί. Ήδη όμως από τον 5ο αιώνα ως όρος της παιδαγωγικής δηλώνει τη γενική καλλιέργεια, που είναι προνόμιο μόνο του ανθρώπου- γι αυτόν το λόγο άλλωστε αποδίδεται στα λατινικά ως humanitas. Βάση της παιδείας για τον Πλάτωνα είναι η μουσική(λογοτεχνία, τραγούδι, καλλιέργεια της καλλιτεχνικής ευαισθησίας) και η γυμναστική (βλ. σχόλιο σελ.119). Παιδεία τώρα, όσον αφορά το κείμενο, είναι η στροφή της ψυχής προς την ιδέα του αγαθού, η δύσκολη διαδικασία της μετάβασης από το σκοτάδι της άγνοιας προς την ιδέα του αγαθού, προς τη θέαση της αλήθειας, την τελείωση του ανθρώπου. Είναι στην εικόνα του σπηλαίου η ανηφορική οδός που οδηγεί τις βέλτιστες φύσεις, που έχουν σπάσει τα δεσμά της αμάθειας, προς τον εξωτερικό κόσμο, τον πραγματικό. ἀναβῆναι ἐκείνην τήν ἀνάβασιν: Η λέξη ανάβαση κατέχει στην αλληγορία του σπηλαίου μια ιδιαίτερη σημασία, καθώς στην αλληγορική εικόνα συμβολίζει

2 την ανέλιξη των δεσμωτών από το ημίφως του σπηλαίου στον επάνω κόσμο που φωτίζεται από τον ήλιο (το σύμβολο του Αγαθού) που ισοδυναμεί με τον κόσμο του νοητού. Η ανάβαση, η ανηφόρα, συμβολίζει γενικώς, τόσο στην αρχαία, όσο και στη νέα ελληνική γλώσσα, κάτι που είναι δύσκολο να επιτευχθεί, κάτι που απαιτεί κόπο και μόχθο. Στην αλληγορία λοιπόν, η ανάβαση από το σπήλαιο, τον κόσμο των αισθήσεων, τον υλικό κόσμο, της πλάνης, στον έξω κόσμο, τον κόσμο των Ιδεών, τον πραγματικό (σύμφωνα πάντα με το φιλόσοφο) αντιστοιχεί με τη λύτρωση του ανθρώπου, που είναι μια δύσκολη, συνεχής, ανοδική και επίμοχθη πορεία, γεμάτη εμπόδια και καταναγκασμούς. Χάρη στην ορθή παιδεία οι φύλακες και ιδίως οι άρχοντες βασιλείς κατορθώνουν να ξεφύγουν από το σπήλαιο της απαιδευσίας και της πλάνης και να φτάσουν στον επάνω κόσμο, των Ιδεών που φωτίζεται από το Αγαθό, την ύψιστη Ιδέα. Β.2. Στο απόσπασμα «Τόδε οὐκ εἰκός ἀπῳκίσθαι;» ο Σωκράτης εξηγεί στον Γλαύκωνα και κατ επέκταση και στους υπόλοιπους συνομιλητές και τους αναγνώστες ποιες είναι οι δύο κατηγορίες πολιτών που είναι ακατάλληλοι για τη διακυβέρνηση της ιδανικής πολιτείας. Κατά το Σωκράτη λοιπόν, ανίκανοι να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της ιδανικής πολιτείας είναι από τη μία μεριά οι απαίδευτοι και οι άπειροι αλήθειας, επειδή αυτοί γίνονται πολιτικοί τυχαίοι και αφιλοσόφητοι χωρίς υψηλό σκοπό να υπηρετήσουν παρά μόνο το προσωπικό συμφέρον «μήτε τούς ἀπαιδεύτους καί ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι τούς μέν ὅτι σκοπόν ἐν τῶ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἅ ἄν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καί δημοσίᾳ». Αντίθετα, ο ένας σκοπός που έχουν οι φύλακες της πολιτείας είναι να υπηρετήσουν πιστά και ανιδιοτελώς την πόλη ολόκληρη. Οι απαίδευτοι είναι στην αλληγορία του σπηλαίου οι δεσμώτες που ζουν στο σπήλαιο, τον κόσμο των αισθήσεων και της πλάνης, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, οι οποίοι δε γνωρίζουν την αλήθεια που βρίσκεται έξω από το σπήλαιο, στον κόσμο των Ιδεών και δεν έχουν λάβει την κατάλληλη παιδεία, αφού δεν έχουν βγει έξω από το σπήλαιο και η παιδεία συμβολίζεται από τον ανηφορικό δρόμο στις Ιδέες, στον κόσμο της νόησης, στο Αγαθό. Επίσης, ανίκανοι κυβερνήτες της ιδανικής πολιτείας του Πλάτωνα είναι και οι πεπαιδευμένοι, όσοι σπαταλούν όλη τη ζωή τους στη διεύρυνση των πνευματικών τους οριζόντων, των γνώσεών τους, γιατί αυτοί με τη θέλησή τους απέχουν από τα κοινά, δε δείχνουν ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα στην πόλη, αδιαφορούν για τα προβλήματά της και δεν είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν δράση, για την αντιμετώπισή τους. Πιστεύουν ότι έχουν εγκατασταθεί στα νησιά των Μακάρων, εκεί που σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες ζούσαν οι ήρωες, οι άνθρωποι της χρυσής εποχής, οι ευσεβείς. «μήτε τούς ἐν παιδείᾳ ἑωμένους διατρίβειν διά τέλους, τούς δέ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;» Αυτοί είναι οι δεσμώτες που κατόρθωσαν να σπάσουν τα δεσμά τους, να ανέβουν το δύσκολο ανηφορικό δρόμο της παιδείας, της μακρόχρονης αγωγής που θα λάμβαναν τα παιδιά που προορίζονταν για φύλακες δηλαδή στην Πολιτεία και γνώρισαν τις

3 Ιδέες και το Αγαθό. Αυτοί, αν και προορισμός τους είναι να γίνουν οι φύλακεςάρχοντες, είναι απρόθυμοι, σύμφωνα πάντα με τον φιλόσοφο, να αναλάβουν ενεργό πολιτική δράση και προτιμούν να παραμένουν προσκολλημένοι στις φιλοσοφικές τους αναζητήσεις. Β.3. ΕΡΩΤΗΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΕΛ.102 Οι κηφήνες συνεχώς πληθύνονται, επειδή οι ολιγαρχικοί ευνοούν την κατασπατάληση της πατρικής περιουσίας των απόρων για να πλουτίζουν οι ίδιοι ακόμη πιο πολύ. Όταν οι κηφήνες συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους, ανατρέπουν την ολιγαρχία και εγκαθιστούν ένα ανάπηρο πολίτευμα, τη Δημοκρατία. Εδώ επιτρέπονται τα πάντα ο καθένας πράττει και λέγει ό,τι θέλει και ζει όπως θέλει. Τα αξιώματα μοιράζονται με κλήρο ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι οι πολίτες είναι ίσοι. Οι δάσκαλοι φοβούνται και κολακεύουν τους μαθητές, οι γέροντες συμπεριφέρονται σαν να είναι νέοι, ακόμη και τα ζώα ωθούν έξω από το δρόμο τους ανθρώπους! Η άμετρη ελευθερία της Δημοκρατίας οδηγεί στην αναρχία. Μέσα στην πόλη δημιουργείται πόλωση. Από τη μια είναι οι άπληστοι ολιγαρχικοί και από την άλλη οι άκεντροι κηφήνες (οι πτωχοί) που έχουν ωστόσο ως προστάτες τους κηφήνες με κεντρί. Όταν λοιπόν ο κακούργος κηφήνας αναλάβει με τη βοήθεια του Δήμου την εξουσία εγκαθιστά την Τυραννίδα. Ως τύραννος πια λησμονεί τις υποσχέσεις που είχε δώσει στους πτωχούς για την αναδιανομή του πλούτου, κηρύσσει πολέμους για να αποσπά το λαό από τα προβλήματά του και καταδιώκει τους επιφανείς πολίτες. Για να προστατευτεί από τους αγανακτισμένους και ελευθερόφρονες συγκροτεί σωματοφυλακή από απελεύθερους. Ο τυραννικός άνθρωπος περιτριγυρίζεται από σμήνος ηδονών, κλέπτει, συκοφαντεί και διαπράττει κάθε είδους ανοσιούργημα. Β.4. απόρρητος - προειρημένων ντροπαλός- ἐπιτροπεῦσαι, ἐπιτρέπειν, ἐπιτρέπεται αντιβιοτικό- βίῳ, ζῶντες αποχή- μετέχειν, ἔχουσιν δυσπραγία- πράξουσιν, πράττωσιν, πράττειν μονοκατοικία- ἀπῳκίσθαι, οἰκιστῶν προφήτης- ἔφαμεν, ἔφη είδωλο- ἴδωσι, ἰδεῖν βάθρο- ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες, καταβαίνειν ανυπόμονος- καταμένειν

4 ΑΓΝΩΣΤΟ Γ1) Μετάφραση: Εκείνοι λοιπόν σιωπηλά δειπνούσαν, όπως ακριβώς αυτό έχει διαταχτεί σ αυτούς από κάποιον ανώτερο. Ο Φίλιππος ο γελωτοποιός, αφού χτύπησε την πόρτα είπε στον θυρωρό να αναγγείλει ποιος είναι και για ποιο λόγο θέλει να να επιστρέψει από την εξορία και είπε ότι παρουσιάστηκε αφού προετοίμασε όλα τα απαραίτητα, ώστε να δειπνήσει τα ξένα(φαγητά). Και είπε ότι ο υπηρέτης πολύ στεναχωρήθηκε επειδή δεν έφερε τίποτα και ήταν νηστικός. Ο Καλλίας λοιπόν αφού άκουσε αυτά είπε. Αλλά βέβαια, άνδρες, είναι ντροπή να αρνείται κάποιος τη στέγη. Άς εισέλθει λοιπόν. Και συγχρόνως έστρεψε το βλέμμα στον Αυτόλυκο,φανερά εξετάζοντας τι φάνηκε σε εκείνον ότι είναι αστείο. Γ2) κρείττονας-κρείττους οὗτινος- ὃτου φαίη πᾶσι ἐνεγκεῖν αὗται ἄνερ αἰσχίονι εἴσιθι ἔδοξε Γ3α) αὐτοῖς: αντικείμενο στη μετοχή ἐπιτεταγμένον. τῷ ὑπακούσαντι: επιθετική μετοχή έμμεσο αντικείμενο στο εἶπε. διά το φέρειν: εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας στο πιέζεσθαι. ἀνάριστον: κατηγορούμενο στο ενν: Φίλιππον. φθονῇσαι: τελικό απαρέμφατο υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση αἰσχρόν ἐστί. ἐκείνῳ: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου από το δόξειε.

5 Γ3β) Το τελικό απαρέμφατο εἰσαγγεῖλαι αποτελεί πλάγιο λόγο επιθυμίας και στον ευθύ λόγο τρέπεται σε προστακτική. Η πλάγια ερωτηματική πρόταση δεν τρέπεται σε ευθεία ερώτηση επειδή εξαρταται από το εἰσάγγειλον Εἰσάγγειλον ὃστις εἰμί - ἐστί