Ιστορία της Βυζαντινής Αρχαιολογίας

Transcript

1 Ιστορία της Βυζαντινής Αρχαιολογίας Από την ιστορία της χριστιανικής τέχνης του 19 ου αι. στις διεπιστημονικές προσεγγίσεις του 21 ου αι. Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 1

2 Η κατάσταση στην Ελλάδα την επομένη του πολέμου της Ανεξαρτησίας (1830) Φιλέλληνες, Βαυαροί Η γέννηση της πολεοδομίας της πρωτεύουσας και των άλλων πόλεων του βασιλείου Νεοκλασικισμός: θρίαμβος αρχαίων αρχιτεκτ. μορφών Ανάδειξη ή κατάχωση μνημείων ανάλογα με την εποχή που κτίσθηκαν Μαζική καταστροφή μεσαιωνικών μνημείων Η αντίφαση των «Μεγάλων ανασκαφών» του 19 ου αι.: ρωμαϊκά και βυζαντινά κατάλοιπα έρχονται στο φως αλλά δεν μελετώνται Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 2

3 Νεοκλασική Τριλογία (Ακαδημία, Πανεπιστήμιο, Βιβλιοθήκη) και Οφθαλμιατρείο: Η ιστορία μιας αντίθεσης Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 3

4 Σχέδιο του Σίνκελ για ανέγερση ανακτόρων Όθωνα στην Ακρόπολη Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 4

5 Η Καπνικαρέα, λιθογραφία επιζωγραφισμένη του Théodore du Moncel, Vues pittoresques, 1843 (Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών) Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 5

6 Διά την δόξαν της Εκκλησίας και της πατρίδος Προστασία (μερική) από το νόμο των εκκλησιαστικών μνημείων από το 1834, αδιαφορία (καθολική) των αρχαιολόγων Δημιουργία εταιρειών μελέτης Βυζαντίου (Βυζαντιολογική Εταιρεία, 1909 Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών, 1919) Πρώτες συλλογές μεσαιωνικών αντικειμένων Ο ενθουσιασμός ενός οραματιστή : ο Γεώργιος Λαμπάκης και η Χριστιανική Αρχαιολογία (τμήμα της Θεολογίας) Ίδρυση της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 1884 : αρχικός της στόχος η μελέτη της θρησκευτικής ζωής Ο Gabriel Millet και το «Musée Byzantin» του, 1900: συλλογή φωτογραφιών βυζαντινών μνημείων και αντιγράφων Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 6

7 Γ. Λαμπάκης Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 7

8 Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 8

9 Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 9

10 Διά την δόξαν της Εκκλησίας και της πατρίδος Αδαμάντιος Αδαμαντίου, πρώτος διευθυντής μεσαιωνικών αρχαιοτήτων, πρώτος καθηγητής βυζαντινής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Γεώργιος και η Μαρία Σωτηρίου και οι ανασκαφές τους Ο Αναστάσιος Ορλάνδος και η θεμελίωση της βυζαντινής αρχαιολογίας Η ίδρυση του «Κεντρικού Βυζαντινού Μουσείου» στη Θεσσαλονίκη το 1913 και η αναστήλωση των βυζαντινών μνημείων μετά την πυρκαγιά του Η ίδρυση του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, 1914 Το ΒΧΜ εγκαθίσταται οριστικά (1930) στην έπαυλη της δούκισας της Πλακεντίας (Sophie Lebrun, née Barbe de Marbois-, duchesse de Plaisance [σύζυγος του Ch.-Fr. Lebrun, υπουργού του Ναπολέοντα, δούκα της Piacenza] Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 10

11 Α. Αδαμαντίου Γ. Σωτηρίου Α. Ορλάνδος 11

12 Ο Γ. Σωτηρίου στη Νικόπολη Γ. & Μ. Σωτηρίου στην Έφεσο Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 12 Ά. Δημήτριος Θεσ/νίκης μετά την πυρκαγιά

13 Sophie de Marbois-Lebrun Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 13

14 Η συλλογή της ΧΑΕ στο ΒΧΜ Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 14

15 Η αλλαγή Οι θησαυροί των Ελλήνων της Μ. Ασίας βρίσκουν στέγη στο ΒΧΜ και προκαλούν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη βυζαντινή περίοδο Η γενιά του 30 και η επιστροφή στις ρίζες του λαϊκού πολιτισμού Το 3 ο Διεθνές Βυζαντινολογικό Συνέδριο Το διεθνές συνέδριο και η έκθεση του 1963 (Μανόλης Χατζηδάκης) Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 15

16 Η «έξοδος» των Ελλήνων της Μ. Ασίας Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 16

17 Από την ιστορία της χριστιανικής τέχνης στην πρωτοβυζαντινή αρχαιολογία Τα αρχαιολογικά στρώματα που δεν ενδιέφεραν κανέναν Μεταξύ κλασικών αρχαιολόγων και ιστορικών της βυζαντινής τέχνης Εξαντλητική μελέτη της μνημειακής ζωγραφικής και των εκκλησιαστικών μνημείων Μνημεία και καθημερινά αντικείμενα που ερμηνεύονται αποκλειστικά υπό θρησκευτικό πρίσμα («επισκοπεία», «τράπεζες αγαπών») Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 17

18 Η στροφή προς τη μελέτη των κοσμικών κτηρίων Το «νέο κύμα» της μελέτης της καθημερινότητας Η μελέτη των τεχνικών παραγωγής Εγκατάλειψη της στυλιστικής ανάλυσης ως μόνου στοιχείου χρονολόγησης Μελέτη των κοινωνικών φαινομένων μέσα από τα αρχαιολογικά κατάλοιπα Jean-Pierre Sodini, Jean-Michel Spieser Η πανεπιστημιακή διδασκαλία μετά το 1990 Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 18

19 Οι εργασίες πεδίου Ανασκαφές Σωστικές που οφείλονται σε οικοδομικό οργασμό Οι ανασκαφές του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου και του ΝΜΑ Οι συστηματικές ανασκαφές των πανεπιστημίων και των ξένων αρχαιολογικών σχολών : Αλάσαρνα,Ελεύθερνα, Αθήνα, Φίλιπποι, Θάσος, Δελφοί Επιφανειακές έρευνες The Minnesota Messenia Expedition, Cambridge-Bradford Boeotia Expedition, Southern Argolid Exploration Project, Pylos Regional Archaeological Project, Melos Project, Nemea Valley Archaeological Project, Berbati-Limnes Archaeological Survey, Νικόπολις Εφαρμογές Πληροφορικής & Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS) Οι δημοσιεύσεις σωστικών ανασκαφών : σπανιότατες Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 19

20 Υπαίθριο Μουσείο Πανεπιστημίου Αθηνών

21 Οι διεπιστημονικές προσεγγίσεις Οι θετικές επιστήμες στην υπηρεσία της πρωτοβυζαντινής αρχαιολογίας : Χημικές και πετρογραφικές αναλύσεις : Θάσος, Δελφοί, Ελάτεια, Πάρος, Αλάσαρνα Βιοαρχαιολογική προσέγγιση : σε πολλές ανασκαφές Αρχαιομαγνητισμός : Θάσος, Θεσσαλονίκη, Δελφοί Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 21

22 Παράδειγμα : η γραπτή κεραμική Κεντρικής Ελλάδας: Διερεύνηση του τόπου παραγωγής: είναι ή όχι οι Δελφοί; Μακροσκοπική και Μικροσκοπική, Πετρογραφική και Χημική σύγκριση τοπικής κεραμικής Δελφών με ΓΚΚΕ Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 22

23 Γραπή κεραμική Κεντρικής Ελλάδας Τοπική κεραμική Δελφών Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 23

24 ΓΚΚΕ Τοπική κεραμική Δελφών χαλαζίας ασβεστίτης Χημική ανάλυση ΓΚΚΕ (%) Δελφοί, ομάδα Α (%) Al 2 O CaO Mg Fe 2 O MnO K 2 O

25 Δημοσιεύσεις ( ) Τοπογραφία και Αρχιτεκτονική Θεσσαλονίκη Άργος Ελεύθερνα Μεσσήνη Δελφοί Κεραμική Αλάσαρνα Δελφοί Ελεύθερνα Γλυπτική Κρήτη Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 25

26 Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 26

27 Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 27

28 Εκθέσεις ( ) Ελλάδα: «Ώρες Βυζαντίου» ή «Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο» «Ιεροτελεστία και Πίστη» «Μήτηρ Θεού» Εξωτερικό: «Byzance» «The Glory of Byzantium» «Gün Işiğinda» «De Byzance à Istanbul» «Atmeydanı» Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 28

29 Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 29

30 Πλάτων ΠΕΤΡΙΔΗΣ 30

31