19ος αιώνας: Η εμφάνιση της γραφιστικής τέχνης

Transcript

1 19ος αιώνας: Η εμφάνιση της γραφιστικής τέχνης

2 Η απαρχή της τέχνης της αφίσσας Η ταχεία και ευρεία έκθεση του ευρωπαϊκού κοινού στη νέα επικοινωνιακή γλώσσα του έντυπου λόγου και της εικόνας δεν άφησε ανεπηρέαστο τον ρόλο της τυπογραφίας σε σχέση με τη λογοτεχνική και την ευρύτερη εικαστική παραγωγή της περιόδου. Ακόμα και πριν από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο η τυπογραφία μετατράπηκε από έντεχνο μέσο σε ισότιμο δημιουργό καλλιτεχνικού περιεχομένου. Όπως γράφει ο Robert Bringhurst, «Ένας καταστατικός χάρτης αυτής της δημιουργικής και διεισδυτικής χρήσης της τυπογραφίας είχε καταγραφεί, ήδη, από τα τέλη του 19ου αιώνα από τον Stéphane Mallarmé. Το ποίημά του Un coup de dés jamais n abolira le hasard [Μία ζαριά ποτέ δεν θα εξαλείψει το τυχαίο], γραμμένο το 1897, φαινόταν στην εποχή του ως το τολμηρότερο οπτικά λογοτεχνικό έργο που τυπώθηκε ποτέ». Με την εμφάνιση των φουτουριστών και λίγο αργότερα των ντανταϊστών στις αρχές του 20οῦ αιώνα η ώσμωση θα ολοκληρωθεί. Η τυπογραφία δεν οπτικοποιεί μόνο την εκφορά του λόγου, αλλά γίνεται μέρος της εικαστικής έκφρασης των καλλιτεχνών. Από την άλλη πλευρά το Παρίσι στα τέλη του αιώνα είχε αναδείξει σε μεγάλο βαθμό άλλες πλευρές του ευρύτερου χώρου των γραφικών τεχνών. Μία δεκαετία μετά τα καταστροφικά γεγονότα της Κομμούνας, το 1871, η πόλη είχε αρχίσει να ανασυντάσσεται και να επουλώνει τις πληγές της. Το εμπόριο και η βιομηχανία της ψυχαγωγίας επεκτείνονταν ραγδαία και συνεχείς τεχνολογικές καινοτομίες άνοιγαν νέους ορίζοντες και ευκαιρίες ανάπτυξης. Στη Γαλλία έκανε τότε αισθητή την παρουσία της μία καινούργια πρακτική, η οποία μέχρι την τελευταία δεκαετία του αιώνα είχε πλέον εξελιχθεί σε αυτόνομο πεδίο εικαστικής δημιουργίας: η τέχνη της αφίσσας. Πρόδρομος της αφίσσας μπορεί να θεωρηθεί η μεγάλη εξάπλωση του εικονογραφημένου βιβλίου με χαρακτικά κάθε είδους και τεχνικής κατά τον 19ο αιώνα, ιδιαίτερα στη Γαλλία, καθώς και η ταχεία τεχνολογική εξέλιξη της λιθογραφικής τέχνης ώστε να γίνεται όλο και φθηνότερη η έγχρωμη εκτύπωση διευρύνοντας έτσι τη ζήτηση. Η επιτυχία της διαφημιστικής αφίσσας που εικονογράφησε ο μεγάλος ιμπρεσσιονιστής ζωγράφος Edouard Manet για το βιβλίο του Champfleury (Jules Husson), Les chats (Οι γάτες) των εκδόσεων J. Rothschild (1868) σηματοδοτεί, έστω σχηματικά, την έναρξη της σχέσης των ζωγράφων με την εφαρμοσμένη οπτική επικοινωνία. Ωστόσο, οι καλλιτέχνες που διακρίθηκαν ιδιαίτερα τις επόμενες δεκαετίες και ανέδειξαν την αφίσσα σε τέχνη ήταν ο Jules Chéret, ο Eugène Grasset, ο Henri de Toulouse-Lautrec και ο Alphons Mucha εικονογραφόντας εντυπωσιακά τη διαφήμιση θεατρικών έργων, της νυχτερινής ζωής των καμπαρέ και των μουσικο-χορευτικών παραστάσεων του Παρισιού, εμπορικών προϊόντων, μουσείων και εκθέσεων, εκδόσεων κ.ά. Η συνθετική και χρωματική τόλμη που επέδειξαν, η σχεδιαστική ποικιλία γραμματοσειρών και εικονογράφησης, η επικοινωνιακή διεισδυτικότητα και η απαράμιλλη τεχνική δεινότητα των έργων τους αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη για μία εκρηκτική διάδοση του είδους σε όλη την Ευρώπη. Θα πρέπει να αναφερθεί, έστω και επιγραμματικά, η μεγάλη επιρροή που είχε στην ευρωπαϊκή αφίσσα, αλλά και στον ευρύτερο εικαστικό χώρο της περιόδου, η ανακάλυψη της ιαπωνικής τέχνης μέσω της επαφής με τον έως τότε κλειστό κόσμο της Άπω Ανατολής, που άνοιξε βίαια η συνεχής επιθετική ιμπεριαλιστική επέκταση των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων σε αναζήτηση πρώτων υλών και νέων αγορών.

3 1805 Έντυπη ανακοίνωση Έντυπη διαφήμιση

4 Έντυπη ανακοίνωση 1865 Έντυπη διαφήμιση

5 1854 Έντυπη ανακοίνωση 1865 Εξώφυλλο περιοδικού τύπου

6 1869 Champfleury, Les chats, με χαρακτικό του Eduard Manet. Η απαρχή της αφίσας ως κλάδου της έντυπης επικοινωνίας.

7 Αφίσες, ΗΠΑ

8 Ιαπωνική ξυλογραφία

9 Ιαπωνικές ξυλογραφίες

10 Ιαπωνική ξυλογραφία

11 Ιαπωνική ξυλογραφία

12 1877 Jules Chéret, Παρίσι.

13 1877 Jules Chéret, Παρίσι.

14 Jules Chéret, Παρίσι.

15 1869 Jules Chéret, Παρίσι Jules Chéret, Παρίσι.

16 Jules Chéret, Παρίσι.

17 Jules Chéret, Παρίσι.

18 Jules Chéret, Παρίσι.

19 Jules Chéret, Παρίσι.

20 1886 Jules Chéret, Παρίσι.

21 Eugène Grasset, Παρίσι Eugène Grasset, Παρίσι.

22 1893 Jules Chéret, Παρίσι Eugène Grasset, Παρίσι.

23 1891 Jules Chéret, Παρίσι Jules Chéret, Παρίσι.

24

25 Jules Chéret, Παρίσι.

26 Eduard Duyck & Adolphe Crespin, Παρίσι Jules Chéret, Παρίσι.

27 1897 Eugène Grasset, Παρίσι Eugène Grasset, Παρίσι.

28 1871 Frederick Walker, Λονδίνο E.M. Lillien, Βερολίνο

29 1891 Henri de Toulouse Lautrec, Παρίσι.

30 1892 Henri de Toulouse Lautrec, Παρίσι Henri de Toulouse Lautrec, Παρίσι.

31 1893 Henri de Toulouse Lautrec, Παρίσι Henri de Toulouse Lautrec, Παρίσι.

32 1895 Henri de Toulouse Lautrec, Παρίσι.

33 Eugène Grasset, Παρίσι Carloz Schwabe, Παρίσι.

34 1897 Carloz Schwabe, Παρίσι.

35 Λονδίνο Henri Privat-Livemont, Άμστερνταμ

36

37 Eugène Grasset, Παρίσι Mark Henri Meunier, Παρίσι.

38 1895 Jean de Paleologue, Παρίσι 1895 Theophile Alexandre Steinlen, Παρίσι

39 Edward Penfield, Νέα Υόρκη

40 Eugène Grasset, Παρίσι

41 Jean de Paleologue, Παρίσι

42 Διαφημιστικές γραμματοσειρές, HΠΑ.

43 Gibson girl Charles Dana Gibson Charles Dana Gibson: Τα σχέδια του Gibson για το περιοδικό Life έγιναν μόδα κομωτικής για μία εικοσαετία, HΠΑ.

44 Eugène Grasset, Παρίσι Jean de Paleologue, Παρίσι

45 Jean de Paleologue, Παρίσι 1894 Will Bradley, Σικάγο

46 1895 Will Bradley, Σικάγο

47 Giovanni Mataloni, Ρώμη Giovanni Mataloni, Ρώμη

48 Georges de Feure, Παρίσι Ludwig von Zumbusch, Βιέννη.

49 H. McNair & Macdonald, Γλασκώβη Παν. Πηγαδιώτης, Αθήνα

50 Alphoso Hohenstein, Ιταλία Jean Peske Παρίσι.

51 Eugène Grasset, Παρίσι Jules Chéret, Παρίσι.

52 Pierre Bonnard, La revue blanche, Παρίσι A. Guilliaume, Παρίσι.

53 Georges Meunier, Παρίσι Jules Chéret, Παρίσι.

54

55 Victor Oliva, Πράγα.

56 Henri Privat- Livemont, Παρίσι Maurice Biais, Παρίσι.

57 1895 Will Bradley, Βοστώνη

58 1895 Will Bradley, Βοστώνη Βοστώνη

59 1895 Henry van de Velde, Βρυξέλλες 1895 Josef Sattler, Γερμανία

60 1895 Franz Ritter von Stuck, Μόναχο

61 Will Bradley, Βοστώνη

62 Will Bradley, Βοστώνη

63

64 , Γαλλία

65 1885 Frans van Kuyck, Άμστερνταμ 1894 Jan Theodoor Toorop, Άμστερνταμ

66 Eugène Grasset, Παρίσι.

67 1899 Koloman Moser, Βερολίνο

68 1899 Emmanuel Orazi, Παρίσι

69 J.G. van Gaspel, Άμστερνταμ Ethel Reed, Βοστώνη

70 Ethel Reed, Βοστώνη Νέα Υόρκη

71 Edward Penfield, Nέα Υόρκη George Frederick Scotson, Nέα Υόρκη

72 1895 George Frederick Scotson, Nέα Υόρκη 1898 James Ensor, Παρίσι

73 1895 Arthur Sjogren, Στοκχόλμη

74 1895 Arthur Sjogren, Στοκχόλμη 1898 Joseph Maria Olbrich, Βιέννη

75 1897 Νικόλαος Γκύζης, Μόναχο 1899 Peter Brehrens, Ντάρμσταντ

76 1896 C.R. Mackintosh, Γλασκώβη 1899 Gustav Klimt, Βιέννη

77 1895 Edward Penfield, Νέα Υόρκη Aubrey Beardsley, The Yellow Book, Λονδίνο

78 1896 Henri Privat-Livemont, Άμστερνταμ 1896 Theophile Alexandre Steinlen, Παρίσι

79 Peter Schnorr, η γραμματοσειρά Gezeichnete Schrift, Γερμανία.

80 Ρωσία 1895 Edvard Munch, Οσλο

81 Ρωσία 1895 Beggarstaff Bros, Λονδίνο

82 1899 Otto Eckmann, Βερολίνο

83 1900 Edmund Edel, Βερολίνο 1897 Giovanni Mantaloni, Μιλάνο

84 1899 Georges de Frere, Βρυξέλλες 1899 Giovanni Battista Carpanetto, Τορίνο

85 1899 Leonetto Cappiello, Le frou frou, Παρίσι Raphael Kirchner, Βερολίνο.

86 1900 Alphons Mucha, Παρίσι

87 Alphons Mucha, Παρίσι

88 Alphons Mucha, Παρίσι

89 Alphons Mucha, Παρίσι

90 Alphons Mucha, Παρίσι

91 Alphons Mucha, Παρίσι

92 Alphons Mucha, Παρίσι

93 Alphons Mucha, Παρίσι

94 Alphons Mucha, Παρίσι

95 Alphons Mucha, Παρίσι

96 Alphons Mucha, Παρίσι

97 Alphons Mucha, Παρίσι

98 Alphons Mucha, Παρίσι

99 Alphons Mucha, Παρίσι

100 Alphons Mucha, Παρίσι