ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ

Transcript

1 1 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΣΠΕΡΙΔΑ ΘΕΜΑ: ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΕΤΑΡΤΗ 1 Η ΑΠΡΙΛΙΟΥ :30-17:50 «Η διάχυση της επιστημονικής πληροφορίας και οι σύγχρονες χαοτικές συνθήκες. Δημήτριος Μαρίνος-Κουρής, ΧΜ Καθηγητής Σχολής Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ, Τομέας Ανάλυσης Σχεδιασμού & Ανάπτυξης Διεργασιών & Συστημάτων. 17:50-18:10 «Το Τ.Ε.Ε. η Ορολογία ή πως θα το πούμε στη γλώσσα των μηχανικών». Κατερίνα Τοράκη, ΧΜ Προϊσταμένη της

2 2 Διεύθυνσης Επιστημονικής και Αναπτυξιακής Δραστηριότητας Τ.Ε.Ε.. 18:10-18:30 «Ορολογία-Αλήθεια και παρεξηγήσεις» Γιάννης Χ. Σαριδάκης, ΧΜ Υπεύθυνος Τυποποίησης Συστημάτων Διαχείρισης ΕΛΟΤ. 18:30-18:50 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ 18:50-20:10 ΕΝΟΤΗΤΑ Β 18:50-19:10 «Ο Μηχανικός, η Μηχανοτεχνία και ο Τεχνικός Κόσμος: Απόπειρα ορολογικών διευκρινίσεων». Χαράλαμπος Κόκκινος, Δρ. ΧΜ, Συντονιστής Ενεργειών Κατάρτισης ΙΕΚΕΜ Τ.Ε.Ε.. 19:10-19:30 «Ορολογία και πρότυπα. Προβλήματα και παρεξηγήσεις στον κόσμο των επιχειρήσεων. Χαρά Μαντή, ΧΜ Υπεύθυνη Ποιοτικής Εξασφάλισης, μέλος της ΜΕ Ποιότητας και Περιβάλλοντος του ΠΣΧΜ. 19:30-19:50 «Οι Χρησμοί των Χυμιστών Μηχανευτών» Γιώργος Προκοπάκης ΧΜ Τεχνικός Διευθυντής SPEC A.E. Σύμβουλος Διοίκησης ΧΑ. 19:50-21:10 «Χημική μηχανική και ορολογία: μετάφραση του βιβλίου Unit Operation in Chemical Engineering και η συμβολή της». Στέλιος Βουγιούκαλος, ΧΜ Μέλος της μεταφραστικής ομάδας. 20:10-20:30 ΕΝΟΤΗΤΑ Γ Συζήτηση-Ερωτήσεις-Παρεμβάσεις.

3 3 ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ Γ 20:30 Ελαφρύ δείπνο. ***************

4 4 Κα ΜΕΤΙΝΙΔΟΥ: Σας καλωσορίζουμε στη σημερινή εκδήλωση. Ο τίτλος της εσπερίδας μας είναι: Ορολογία και τυποποίηση στη χημική μηχανική. Θα σας πει μερικά λόγια για τη σύλληψη της ιδέας για την εκδήλωση αυτή η κυρία Σπηλιωτοπούλου, η οποία εκπροσωπεί τον Πανελλήνιο Σύλλογο Χημικών Μηχανικών και είναι και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Κα ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ: Καλησπέρα και από εμένα. Να σας καλωσορίσω και εγώ στην εσπερίδα που διοργανώνει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος και η μόνιμη Επιτροπή Περιβάλλοντος του Πανελληνίου Συλλόγου Χημικών Μηχανικών. Αφετηρία για την εσπερίδα αυτή αποτελεί η απόδοση στην ελληνική του βιβλίου Unit Operation in Chemical Engineer με ελληνικό τίτλο Βασικές Φυσικές Διεργασίες Χημικής Μηχανικής. Η εκδήλωση πραγματοποιείται ύστερα από επιστολή του συναδέλφου του κ. Βουγιούκαλου μέλους της μεταφραστικής ομάδας του βιβλίου και στόχος μας είναι με την μετάφραση αυτού του βιβλίου και με την εσπερίδα αυτή, να αναπτυχθούν ουσιαστικά και ζητήματα που αντιμετωπίζουμε και σήμερα στο χώρο της ορολογίας και της τυποποίησης. Η μόνιμη επιτροπή περιβάλλοντος ποιότητα στην οποία ανήκουμε έχει ως βασικό άξονα την μελέτη, την προώθηση και την ανάδειξη θεμάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον και την ποιότητα. Στο σημείο αυτό να τονίσω ότι δεν χρησιμοποιούμε σωστά τον όρο, γιατί ουσιαστικά στην επιτροπή αυτό για το οποίο μιλάμε είναι τα συστήματα διαχείρισης και όχι για την ποιότητα μόνο. Πολλοί συνάδελφοι χημικοί κρίνουν τους χημικούς μηχανικούς αναφέροντας ότι ετεροαπασχολούνται όταν εργάζονται σε θέσεις που σχετίζονται με συστήματα διαχείρισης λόγω έλλειψης χημικής βιομηχανίας, βαριάς βιομηχανίας και εμείς, βέβαια, στην μόνιμη επιτροπή τους απαντάμε ότι οι χημικοί μηχανικοί είναι ίσως ο μόνος κλάδος μηχανικής στον οποίο η έννοια διεργασία είναι τόσο έντονη. Το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί χημικοί μηχανικοί στον χώρο συστημάτων διαχείρισης δεν είναι απαραίτητο ότι οφείλεται στην έλλειψη χημικών βιομηχανιών. Όσοι ασχολούνται λίγο ή πολύ με αυτό τον χώρο θα ξέρουν, ότι οι χημικοί μηχανικοί είμαστε ιδιαίτερα

5 5 επιτυχημένοι σε αυτό τον κλάδο και αυτό, γιατί κατανοούμε την βασική αρχή της σειράς των προτύπων των συστημάτων διαχείρισης, που είναι η κεντρική προσέγγιση. Δεν θα αναλυθώ περισσότερο σε αυτό, καθώς η σημερινή εκδήλωση αφορά στην ορολογία και στην τυποποίηση. Εδώ να πω μόνο ότι με ιδιαίτερη τιμή και χαρά στη μόνιμη επιτροπή περιβάλλοντος δεχτήκαμε επιστολή του συναδέλφου του κ. Βουγιούκαλου για την διοργάνωση αυτής της εσπερίδας και σίγουρα το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος βοήθησε πάρα πολύ στην συνδιοργάνωση αυτή και έστειλε και τις επιστολές και τις προσκλήσεις και σε άλλους συναδέλφους και στα μέλη της μεταφραστικής αυτής ομάδας και σίγουρα η ορολογία μπορεί να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους επιστημονικούς κλάδους, καθώς συλλέγει, επεξεργάζεται και όποτε υπάρχει ανάγκη μεταφράζει και αποδίδει όρους προς την ορθότερη απόδοση κειμένων και εννοιών. Στον κλάδο μας, στον κλάδο της μηχανικής και ειδικότερα της χημικής μηχανικής, έννοιες όπως φυσικές διεργασίες ή φυσικές μέθοδοι ανάλυσης δεν είχαν αποδοθεί στα ελληνικά μέχρι το Ακόμη και σήμερα υπάρχουν όροι οι οποίοι δεν έχουν αποδοθεί πλήρως, ενώ νέα δεδομένα καθιστούν αναγκαία τη σωστή απόδοση των νέων εννοιών. Όσοι ασχολούνται με την τυποποίηση σίγουρα κατανοούν τη σημασία της ορολογίας, όλα σχεδόν τα πρότυπα ως βασική αρχή και πρώτο κεφάλαιο έχουν: όροι και ορισμοί. Από τις πιο τεχνικής φύσεως πρότυπα μέχρι τα πρότυπα διαχείρισης, τα γνωστά σε όλους μας ISO 9001, , , οι πρώτες παράγραφοι των προτύπων αναφέρονται στη γλώσσα που θα χρησιμοποιηθεί. Δίνονται ορισμοί των εννοιών για περαιτέρω, φυσικά, συζήτηση. Η καθημερινότητα, βέβαια, όλων μας πολλές φορές έχει αποδείξει την σημασία της ορολογίας. Δηλαδή, όλοι όσοι ασχολούμαστε στον χώρο της τυποποίησης θα έχουμε δύο διάφορα παραδείγματα και κάποιες καταστάσεις ασυμφωνίας σίγουρα θα μας είναι πολύ γνωστές. Το φαινόμενο, εξάλλου, είναι ιδιαίτερα έντονο σε περιπτώσεις που η ορολογία σχετίζεται με αυτό που λέμε τυποποίηση. Στα ευρέως γνωστά πρότυπα στα συστήματα διαχείρισης το φαινόμενο αυτό είναι σύνηθες και αποτέλεσμα από κάποιες τέτοιες

6 6 δυσκολίες είναι όταν επιθεωρείται ένα τέτοιο σύστημα που ο επιθεωρούμενος και ο επιθεωρητής να έχουν διχογνωμίες. Δεν θα αναφερθώ περισσότερο σε τέτοια προβλήματα, καθώς θα αναπτυχθούν και από τα μέλη της μόνιμης επιτροπής μας. Απλά και μόνο εγώ θα ήθελα να ευχαριστήσω για ακόμη μία φορά τον συνάδελφο τον κ. Βουγιούκαλο για την επιστολή και την παρακίνηση που ήταν για να διοργανωθεί αυτή η εσπερίδα, φυσικά το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος για την συνδιοργάνωση και να ξεκινήσουμε τροχάδην στις όποιες ομιλίες έχουν δημιουργηθεί. Κα ΜΕΤΙΝΙΔΟΥ: Ας ξεκινήσουμε με τον πρώτο ομιλητή, ο οποίος είναι ο κ. Δημήτριος Μαρίνος Κουρής, χημικός μηχανικός καθηγητής της Σχολής Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ. Το θέμα είναι: Η διάχυση της επιστημονικής πληροφορίας και οι σύγχρονες χαοτικές συνθήκες. Κος ΚΟΥΡΗΣ: Και εγώ με τη σειρά μου ήθελα να σας ευχαριστήσω που παραβρεθήκατε το απομεσήμερο αυτής της Πρωταπριλιάς και όταν ένα μέλος της οργανωτικής επιτροπής συζήτησε μαζί μου ότι είναι μια προβληματική ημέρα, διότι έχει αγώνα και κατά συνέπεια θα έχει μικρή προσέλευση, την ενθάρρυνα και της είπα ότι πλέον αυτές οι μαζώξεις όλο μειώνουν τον αριθμό τους και πλέον η ανθρώπινη επικοινωνία γίνεται δυσκολότερη. Έχω όμως την χαρά να βλέπω πολλά γνωστά πρόσωπα και η παρουσία σας, ειδικά εμένα, αλλά υποθέτω και την Οργανωτική Επιτροπή με τιμά. Μου δόθηκε, λοιπόν, η ευκαιρία σε αυτό το μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής, που είναι κύρια η Παπασιώπη, η οποία ήταν και εκείνη που μου έκανε την πρόταση και λόγω παλαιών σχέσεων της αγαπημένης φοιτήτριας ήταν εκείνη που με οδήγησε να λάβω μέρος, γιατί έχω αποσυρθεί πάνω από δέκα χρόνια από τον δημόσιο βίο, της είπα ένα περιστατικό το οποίο μοιάζει με ανέκδοτο.

7 7 Στη Σχολή Χημικών Μηχανικών υπάρχει μια επιτροπή διαλέξεων που μια φορά το δεκαπενθήμερο, μια φορά το μήνα, κάπως έτσι, γίνεται πρόσκληση κάποιου προφανούς Έλληνα ή ξένου ομιλητή. Η εικόνα είναι απογοητευτική, όπως αντιλαμβάνεστε. Εκείνος διασχίζει τον Ατλαντικό ή άλλη μεγαλύτερη απόσταση και βρίσκεται σε μια αίθουσα όπου υπάρχουν μονίμως κάποιοι περίεργοι, κάποιοι μεταπτυχιακοί φοιτητές, όχι παραπάνω από πέντε, δύο, τρεις συνάδελφοι από λόγους συμπάθειας. Αυτή η εικόνα είναι πλέον μόνιμη. Μια λοιπόν φορά ανοίγω την πόρτα και βλέπω την αίθουσα γεμάτη. Ρωτάω, λοιπόν, τον διοργανωτή, τι έγινε; Ποιοι είναι αυτοί; Μου λέει Αλβανοί. Λέω, «Ένα λεπτό, φωνάξατε Αλβανούς από τον δρόμο;». «Όχι» μου λέει «υπήρχε ένα πρόγραμμα συνεργασίας Αλβανίας με τον Δημόκριτο και βρισκόντουσαν στο Δημόκριτο και με επικοινωνία με τον υπεύθυνο του είπαμε ότι δεν τους φέρνεις εδώ;». Και έτσι ήταν η μόνιμη περίπτωση να γεμίσει η αίθουσα. Μετά από αυτό, το οποίο δεν είναι ανέκδοτο, είναι πραγματικό περιστατικό, θα προχωρήσω στην παρουσίαση. Θα προχωρήσω στην παρουσίαση της δικής μου σύντομης εισήγησης. Καταρχήν βλέπετε εδώ την πρόσκληση. Ο λόγος για τον οποίο την παραθέτω είναι ότι με αυτό τον τρόπο θέλω να τιμήσω και εγώ τις πάνω από πέντε δεκαετίες συστηματικές προσπάθειες του Τ.Ε.Ε. στο θέμα τυποποίησης, πρώτα ορολογίας και μετά τυποποίησης. Μέσα σε αυτό, λοιπόν, το πλαίσιο η δική μου εισήγηση είναι: Διάχυση επιστημονική πληροφορίας και σύγχρονες χαοτικές συνθήκες. Προφανώς, αναφορικά με την ορολογία και την τυποποίηση. Θα προσπαθήσω να αναπτύξω το πρόβλημα στις διεθνείς του διαστάσεις και εάν μπορέσω να συνεχίσω μέχρι την ελληνική περίπτωση της χημικής μηχανικής που η κατάσταση δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική. Εδώ, λοιπόν, ξεκινάω με κάτι το οποίο θα σας φαίνεται παράξενο. Είναι ένα απόσπασμα από τα πιο φημισμένα πεζά έργα του Διονυσίου Σολωμού, τον «Διάλογο», δεν το βάζω επειδή πρόσφατα ήταν 25η Μαρτίου, το βάζω, λοιπόν, αυτό το απόσπασμα, το οποίο διαβάζω για όσους είναι μακριά και δεν μπορούν να τον διακρίνουν, «Η γλώσσα είναι ένα μεγάλο ποτάμι το οποίο έχουν ανταπόκριση τα

8 8 όσα γνωρίζει ο άνθρωπος». Αυτή η δήλωση, αυτή η καταγραφή δεν θα έχει ιδιαίτερη σημασία εάν δεν προερχόταν από τον πρωτουργό της νεοελληνικής γλώσσας. Εκείνος λοιπόν ο οποίος, εντός εισαγωγικών, εφεύρε την νεοελληνική γλώσσα, την οποία δεν διδάχτηκε ποτέ, δεν ήταν μητρική του γλώσσα, ούτε η ακαδημαϊκή του γλώσσα, αλλά ήταν πολύ προσεκτικός στην ανακάλυψη της γλώσσας αναγνωρίζει ότι η γλώσσα είναι εκείνη η οποία μεταφέρει την γνώση, δεν υπάρχει άλλος τρόπος, εμμέσως αναγνωρίζει με την ακρίβεια που τον διέκρινε τον προσδιορισμό των όρων ότι η ορολογία είναι εκείνη η οποία έχει ανταπόκριση σε ό,τι γνωρίζω άνθρωπος. Μετά από αυτό το γενικό θα σας πω ότι θα κάνω μια σύντομη εισαγωγή, θα προσπαθήσω στη συνέχεια να αναδείξω την επικοινωνιακή λειτουργία της ορολογίας και τυποποίησης, στη συνέχεια στη ενυπάρχουν προβληματικότητα που παρατηρείται στις σύγχρονες συνθήκες, θα προσγειωθούμε ακολούθως στην ελληνική περίπτωση στη χημική μηχανική και θα καταλήξουμε ορισμένα συμπεράσματα και προτάσεις, προτάσεις οι οποίες πάντοτε είναι απαραίτητες όταν επιχειρείται ένα τέτοιο εγχείρημα, να δούμε από εδώ και πέρα πως θα συνεχίσουμε. Εισαγωγικά, λοιπόν, ήθελα να πω ότι η διάχυση της επιστημονικής πληροφορίας είναι κρίσιμη διαδικασία. Έχω την ευκαιρία εδώ να σας διαβάσω ένα πολύ μικρό κομμάτι από ένα ιστορικό άρθρο το οποίο εμφανίστηκε 1990 στο περιοδικό American Scientist από τους Cooper and Son. Είναι παλαιό, είναι του 1990 αλλά παραμένει μέχρι σήμερα επίκαιρο και έκανε ανατροπή στα μέχρι τότε δεδομένα του επιστημονικού λόγου. Το άρθρο επιγράφεται The science of scientific writing. Η επιστήμη της επιστημονικής γραφής. Εκείνο, λοιπόν, που προσδιορίζει, όσο μπορώ να το μεταφράσω καλά, στο εισαγωγικό του τμήμα, είναι ότι ο σκοπός του επιστημονικού λόγου δεν είναι η παρουσίαση της κύριας ιδέας, αλλά ουσιαστικά η επικοινωνία. Δηλαδή, εάν υποτεθεί ότι μιλάμε για παραγωγής γνώσης και επιστημονικό λόγο ο αντικειμενικός σκοπός είναι να επικοινωνήσουμε με αυτή, όχι απλώς να την παρουσιάσουμε.

9 9 Η επικοινωνία αυτή γίνεται με μια διαδικασία διάχυσης την οποία θα προσπαθήσω να σας περιγράψω. Η διάχυση είναι απαραίτητη και έχει σχέση με την παραγωγή γνώσης, την ίδια την τεχνολογική ανάπτυξη, προφανώς την εκπαίδευση αλλά και τη συνεργασία σε διεθνές επίπεδο, προκειμένου να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακος για μεγιστοποίηση των διαφόρων επιστημονικών επιτευγμάτων. Ανεξάρτητα το μέσο που χρησιμοποιείται για τη διάχυση, είναι ο γραπτός λόγος, τα πολυμέσα, δηλαδή η εικόνα, ήχος και τα λοιπά, η μέθοδος η οποία διευκολύνει αυτή την διάχυση είναι ουσιαστικά η ορολογία και τυποποίηση των όρων. Όταν τα λέω ορολογία - τυποποίηση από δω και πέρα εννοώ ορολογία και τυποποίηση των όρων. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος επικοινωνίας παρά μια ορολογική δραστηριότητα όλοι αυτοί να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Όμως στις σύγχρονες συνθήκες παραγωγής επιστημονικής γνώσης έχουν εμφανιστεί πάρα πολλά προβλήματα. Πριν προχωρήσω στα προβλήματα ήθελα να σας πω το εξής. Ότι η ορολογία και τυποποίηση όσο και εάν υπερβολικό ακούγεται, προσδιορίζει και προσδιορίζεται από την παραγωγή της επιστημονικής γνώσης και από την τεχνολογική ανάπτυξη. Κατά συνέπεια, αφού πηγαίνει μαζί και με την τεχνολογική ανάπτυξη και με την παραγωγή γνώσης η ορολογική ανάπτυξη είναι απαραίτητη. Έτσι λοιπόν, εμμέσως πλην σαφώς, μπορεί να θεωρηθεί ότι η ορολογία τυποποίηση είναι μέτρο εξέλιξης της γλώσσας. Μια γλώσσα η οποία δεν εξελίσσεται την ορολογία στη τυποποίηση ουσιαστικά δεν εξελίσσεται και η ίδια. Στις σύγχρονες συνθήκες όμως υπάρχουν προϋποθέσεις ώστε να δημιουργείται ένα χαοτικό κλίμα και ένα χαοτικό περιβάλλον, όλα αυτά είναι εισαγωγικές παρατηρήσεις, θα τα εξηγήσουμε στη συνέχεια και μέσα σε αυτές τις διεθνείς τάσεις θα προσπαθήσω να προσγειωθούμε, έστω και ανώμαλα, στην ελληνική περίπτωση της χημικής μηχανικής. Ερχόμαστε στο πρώτο θέμα, στην επικοινωνιακή λειτουργία της ορολογίας. Ήδη σας είπα ότι οι Cooper and Son προσδιόρισαν σαν βασικό σκοπό του επιστημονικού λόγου την ίδια την επικοινωνία. Όμως η

10 10 επικοινωνία είναι μια από τις τρεις, τέσσερις λειτουργίες της ορολογίας τυποποίησης. Η ορολογία τυποποίηση έχει μια λειτουργία γνωσιολογική, μια λειτουργία γλωσσολογική και μια λειτουργία επικοινωνιακή. Εμείς, λοιπόν, θα επιμείνουμε σε αυτή την επικοινωνιακή λειτουργία. Πώς μεθοδεύεται ή αυτομάτως διενεργείται αυτή η επικοινωνιακή λειτουργία της ορολογίας τυποποίησης; Κάπου υπάρχει μια παραγωγή γνώσης, προφανώς μας ενδιαφέρει η γλώσσα πρωτογενούς παραγωγής, δηλαδή μια γνώση παράγεται σε μια συγκεκριμένη γλώσσα. Η πληροφορία διαχέεται και δεν έχει άλλο τρόπο παρά τον μηχανισμό ορολογίας τυποποίησης, την ίδια τη γλώσσα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα αποδέκτες διαφορετικά σύνολα. Δηλαδή είναι οι πολύ ειδικοί, είναι εκείνοι οι τεχνολόγοι που τους ενδιαφέρει η τεχνολογική ανάπτυξη και είναι και το ευρύ κοινό, διότι χωρίς εκλαΐκευση μας ενδιαφέρει και η γνώση του κοινού που δεν είναι, εάν θέλετε, εξειδικευμένο. Αυτό αφορά την διάχυση στην γλώσσα της πρωτογενούς παραγωγής. Όμως η διάχυση συνεχίζεται σε άλλες γλώσσες, οπότε αρχίζει άλλη ορολογική δραστηριότητα και εννοείται ότι όλος αυτός ο τίτλος αποτελεί την επικοινωνιακή λειτουργία. Το ερώτημα είναι και πρέπει να απαντηθεί, αυτή η επικοινωνιακή λειτουργία από τι εξαρτάται; Ο βαθμός επιτυχίας από τι προσδιορίζεται; Και τι παράγοντες καθορίζουν αυτόν τον βαθμό επιτυχίας; Χωρίς να σας κουράζω, λοιπόν, θα απαντήσω σε αυτό το ερωτηματικό. Ο βαθμός επιτυχίας εξαρτάται από τον αποδέκτη. Εάν πρόκειται για αποδέκτη στην πρωτογενή γλώσσα, πρέπει εκείνο το οποίο διαβάζει να είναι το ίδιο σαν πρόσληψη με την ιδέα του συγγραφέα. Εάν πρόκειται για αποδέκτη σε διαφορετική γλώσσα, τότε η γνώση την οποία αποκτά πρέπει να είναι ταυτόσημη με τον αναγνώστη της πρωτογενούς γλώσσας. Αυτή είναι η επιτυχία στην ορολογική δραστηριότητα κατά την διαδικασία διάχυσης επιστημονικής πληροφορίας. Το ερώτημα όμως απαντήθηκε μισό. Ποιοι είναι οι παράγοντες οι οποίοι προσδιορίζουν τον βαθμό επιτυχίας; Με πολύ απλά λόγια οι παράγοντες που προσδιορίζουν αυτόν τον βαθμό επιτυχίας στην

11 11 επικοινωνιακή λειτουργία της ορολογίας τυποποίησης δεν είναι τίποτα άλλο παρά η βασική μεθοδολογία του επιστημονικού κλάδου της ορολογίας. Θα γίνω περισσότερο ξεκάθαρος. Έχουμε ένα επιστημονικό αντικείμενο ή μια επιστημονική οντότητα το οποίο το γνωρίζουμε ή το ανακαλύπτουμε, δεν έχει σημασία, σε αυτό αντιστοιχεί μια συγκεκριμένη έννοια, η έννοια όμως δεν είναι όρος, η έννοια είναι περιγραφή. Αυτή η έννοια του τι είναι υλικό σώμα, του τι είναι αέριο, μέσω ενός μηχανισμού που είναι ο δηλωτικός προσδιορισμός πρέπει να του αποδοθεί ένας όρος, ένα σύμβολο, μια απεικόνιση ή σύνθεση όλων αυτών, αλλά με έναν τρόπο μονοσήμαντου προσδιορισμού. Δηλαδή για κάθε επιστημονικό αντικείμενο που αντιστοιχεί σε μια έννοια, πρέπει να υπάρχει ένας και μόνος δηλωτικός προσδιορισμός. Αντιστρόφως, κάθε όρος που χρησιμοποιείται στην ορολογία τυποποίησης των όρων πρέπει να αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη έννοια που αντανακλά συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο ή επιστημονική οντότητα. Μόνο με αυτόν τον μονοσήμαντο προσδιορισμό είναι δυνατόν να πούμε ότι έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό η επικοινωνιακή λειτουργία της ορολογίας και τυποποίησης. Θα έρθουμε τώρα σε ένα άλλο θέμα, στην ενυπάρχουσα προβληματικότητα. Η παραγωγή επιστημονικής γνώσης σήμερα βρίσκεται, εάν θέλετε, σε ένα πλαίσιο τέτοιων συνθηκών ώστε η ίδια δημιουργεί πρόβλημα στην επικοινωνία. Είναι δηλαδή συστατικό στοιχείο της παραγωγής της γνώσης με αποτέλεσμα και ο ορισμός ενυπάρχουσα προβληματικότητα. Ας δούμε, λοιπόν, τι είναι αυτή η ενυπάρχουσα προβληματικότητα. Κατά την διάχυση επιστημονικής πληροφορίας εκείνο το οποίο παρατηρείται σήμερα είναι πάρα πολύ υψηλοί ρυθμοί παραγωγής γνώσης. Ένας τεράστιος όγκος δεδομένων. Θα μου πείτε, τι πρόβλημα δημιουργεί αυτός ο όγκος των δεδομένων; Ο όγκος αυτών των δεδομένων δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα τόσο στην διάχυση όσο και στην διαχείρισή του. Στην διαχείρισή του από την άποψη ότι πρέπει να τις αξιολογήσουμε.

12 12 Άρα οι υψηλοί ρυθμοί δημιουργούν ασφυκτικές συνθήκες στην ορολογία και κατά συνέπεια στην συνέχεια στην διαχείρισή τους, εάν θέλετε και στην χρήση τους. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι το αμέσως επόμενο, η αύξηση της πολυπλοκότητας. Σήμερα οι έννοιες είναι συνθετότερες, τα αντικείμενα είναι συνθετότερα και επιστημολογικά όταν θες να ορίσεις ένα τέτοιο αντικείμενο, μια τέτοια οντότητα, πας σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο, όσο πιο ψηλό πας ώστε τα υποκείμενα να εξαρτώνται από εκείνο, τόσο πιο σύνθετη είναι η έννοια. Εάν θέλετε η αύξηση της πολυπλοκότητας που βάζει την έννοια αύξηση συνθετότητας στις έννοιες είναι ένας, εάν θέλετε, ένα επιπλέον πρόβλημα στην ορολογική δραστηριότητα. Δεν είναι τόσο απλά πλέον τα πράγματα. Θα μου πείτε τώρα, αυτό το θέμα θα μπορούσε να λυθεί με την ύπαρξη ενός αυτοματισμού σε ορολογικές δραστηριότητες. Ξέρουμε ότι αυτός ο μηχανισμός, ο αυτοματισμός σε ορολογική δραστηριότητα απουσιάζει και αντικειμενικά απουσιάζει, δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει για κάθε καινούργια έννοια, να υπάρχει ένας μονοσήμαντος προσδιορισμός ορολογικός. Όμως, το πρόβλημα δεν είναι η απουσία αυτού του αυτοματισμού, το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο αυτοματισμός, η ορολογική δραστηριότητα αντικαθίσταται από μια εμπειρική ορολογική δραστηριότητα. Ο καθένας δηλαδή θεωρεί τον εαυτό του, χωρίς να γνωρίζει τις αρχές του επιστημονικού κλάδου της ορολογίας τυποποίησης ικανό να αποδώσει δηλωτικούς προσδιορισμούς. Αυτό αντιλαμβάνεστε ότι επιτείνει το πρόβλημα. Τέλος, επίσης σημαντικό, είναι το γεγονός ότι σήμερα στην διακίνηση μεγάλου όγκου και με μεγάλες ταχύτητες πληροφοριών επιστημονικών εμείς όλοι και εάν θέλετε και οι σπουδαστές που έχω προσωπική εμπειρία, χρησιμοποιούν σαν βασική πηγή τους διαδικτυακούς τόπους. Οι διαδικτυακοί τόποι είναι πλούσιοι σε πληροφορίας, εάν θέλετε γρήγοροι, αλλά δεν είναι έγκυρη πληροφορία, διότι δεν ενσωματώνουν διαδικασίες αξιολόγησης. Άρα αναγκαζόμαστε και εγώ το βλέπω καθημερινά, από τους σπουδαστές, να χρησιμοποιούμε πηγές οι οποίες δεν έχουν εγκυρότητα.

13 13 Όλα αυτά έχουν επιπτώσεις. Οι επιπτώσεις πολύ απλά τις γνωρίζετε, μερικές από αυτές θα πούμε, εμφανίζονται φαινόμενα πολυσημίας, με λέξη με πολλές σημασίες. Αμφισημίες, αμφισβητούμενη έννοια της λέξης η οποία ορολογική αποδίδει κάτι. Μετωνυμίες. Συγκάλυψη μιας έννοιας με μια άλλη. Πολυωνυμίες ή συνωνυμίες, το διαχωρίζω το συνωνυμίας από το πολυωνυμίες, γιατί το συνωνυμίες έχει καθιερωθεί, είναι μια άλλη συνώνυμη λέξη, ενώ το πολυωνυμίες είναι πολλές λέξεις για την ίδια έννοια, χωρίς να είμαστε σίγουροι εάν το αποδίδουν σωστά. Αποτέλεσμα όλου αυτού του κλίματος το οποίο δημιουργείται είναι να παρατηρείται μια παθογένεια. Δηλαδή με απλά λόγια, δημιουργείται ένα Βαβέλ στην επικοινωνιακή λειτουργία κατά την διάχυση της επιστημονικής πληροφορίας με αποτέλεσμα οι συνθήκες να είναι χαοτικές. Με άλλα λόγια να μην μπορούμε να επικοινωνήσουμε. Ένα άλλο πρόβλημα το οποία δεν το παρουσιάζω αλλά θα σας το πω προφορικά, το οποίο γίνεται κρίσιμο, η γραφή του επιστημονικού λόγου εμφανίζει διεθνώς προβλήματα με αποτέλεσμα να μην υπάρχει Σχολή, τμήμα όχι μόνο Χημικών Μηχανικών, οποιασδήποτε ειδικότητας που να μην έχει μάθημα οδηγίες γραφής κειμένου. Είναι κείμενα με ελλιπή τεκμηρίωση, μη δομημένα, με ασάφειες, πολλές φορές γραμμένα από κάποιον ο οποίος δεν είναι η μητρική του γλώσσα, άρα οι γνώσεις του δεν είναι ανάλογες του εγχειρήματος για να αποδώσει σύνηθες έννοιες και αυτοί είναι πλέον προβληματισμοί που αυξάνουν και διευρύνουν αυτές τις χαοτικές συνθήκες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εάν μπόρεσα να σας έπεισα, εάν μπόρεσα μέχρι τώρα να σας έχω πείσει, λειτουργεί και η ελληνική περίπτωση στη Χημική Μηχανική. Προσγειωνόμαστε. Υπάρχουν μερικές πρώτες, όπως λέω, αλλά πρωτοποριακές προσπάθειες οι οποίες έγιναν. Ας δούμε την πρώτη. Η πρώτη συστηματική και δημοσιοποιημένη προσπάθεια ορολογικής δραστηριότητας ήταν το άρθρο του αείμνηστου Βασίλη Φιλόπουλου το 1969 στα Τεχνικά Χρονικά. Ο Βασίλης ο Φιλόπουλος σε έναν άρθρο έκτασης 5 σελίδων προσπάθησε να περιλάβει τα εν χρήσει τότε μεγέθη και έννοιες και τα χρησιμοποιούμενα σύμβολα της Χημικής Μηχανικής. Είχαν γίνει και

14 14 άλλες προσπάθειες, αλλά το 1969 του Βασίλη του Φιλόπουλου ήταν η πρώτη δημοσιοποιημένη, δηλαδή έχει εκδοθεί στα Τεχνικά Χρονικά. Δύο χρόνια μετά έγινε η έκδοση μετάφρασης από το Τ.Ε.Ε. των Mc Cabe and Smith, το Κάποιος ή κάποιοι από τους πρωτεργάτες παρευρίσκονται εδώ. Οι δυο αυτές προσπάθειες, με διαφορετική έκταση, εάν θέλετε, η καθεμία, μπορούσαν να χαρακτηριστούν πρωτοποριακές για τους εξής λόγους. Πρώτον, αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά η σημασία της ορολογίας και τυποποίησης. Αναγνωρίστηκε για έναν απλούστατο λόγο, διότι επιλήφθηκαν προβλήματα που μέχρι τότε δεν είχαν επιληφθεί. Άρα, με έμμεσο τρόπο μπόρεσε και διείσδυσε, εάν θέλεις, στην Χημική Μηχανική η σημασία της ορολογίας της τυποποίησης με την ορθή ή μη απόδοση των όρων. Θα το πούμε στη συνέχεια. Δεν επιλύθηκαν μόνο προβλήματα, διαπιστώθηκαν πολλά προβλήματα. Στη συνέχεια θα μου δοθεί η ευκαιρία να σας πω μερικά από τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν στο σοβαρό εγχείρημα της μετάφρασης του Mc Cabe and Smith. Υπόψη ότι εκείνα που θα αναφέρω για αυτές τις μεταφράσεις και για αυτές τις προσπάθειες δεν είναι κριτική, απεναντίας θέλω να δείξω ότι μετά από σαράντα χρόνια, διότι περίπου τότε εμφανίστηκαν, το πέλμα συνεχίζεται. Να μην ξεχνάμε, για να αποδίδουμε την πρέπουσα τιμή, ότι η μετάφραση του Mc Cabe and Smith το 1971 λειτούργησε σαν κύριο εκπαιδευτικό μέσο σε πολλές γενεές μηχανικών επάνω. Αυτό είναι μια από τις σημαντικές προσφορές, πέρα από τις ορολογικές προεκτάσεις του θέματος. Με την ευκαιρία θέλω και εγώ να ευχαριστήσω τον πάντοτε δραστήριο συνάδελφο Στέλιο Βουγιούκαλο, μου επιτρέπει να το λέω Στέλιο παρά τη διαφορά ηλικίας, διότι όταν και εγώ νέος και άγουρος μηχανικός συνεργάστηκα μαζί του και με πολλούς άλλους παράγοντες, όπως είναι και ο φίλος μου ο Αργύρης, να συμπεριφέρθηκαν με μεγάλη ευγένεια, με μεγάλη κατανόηση και ισότιμα σαν να ήμασταν φτασμένοι μηχανικοί και αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Θα δούμε τώρα για την ελληνική περίπτωση στην Χημική Μηχανική μερικώς προβληματισμός και αδιέξοδα που επαναλαμβάνω

15 15 ότι δεν είναι κριτική σε αυτές τις πρώτες προσπάθειες, είναι η αναγνώρισή τους για ανάδειξη του προβλήματος. Πριν από όλα ο όρος unit operation. Βάζω ερωτηματικό, λειτούργησε σαν βασική φυσική διεργασία, δεν συνέχισε σαν τέτοιο, το βασικές σβήστηκε, δηλαδή όχι από την μετάφραση του βιβλίου, αλλά καθιερώθηκε σαν φυσικές διεργασίες και στην συνέχεια προστέθηκε, είτε τεχνική φυσικών διεργασιών, είτε μηχανική τεχνικών διεργασιών. Το θέμα είναι εάν το βασικές φυσικές διεργασίες ήταν τότε η ορθή απόδοση του όρου. Εάν τώρα εκ των υστέρων κάνω κριτική, έχω αποδώσει τις τιμές στην προσπάθεια αυτού του εγχειρήματος που ήταν σημαντικές, το κάνω για να δείξω, ότι ακόμη και σήμερα υπάρχει προβληματισμός. Προσέξτε τι εννοώ. Στην ίδια την εισαγωγή της δεύτερης έκδοσης του Mc Cabe and Smith, οι συγγραφείς Mc Cabe and Smith αναφέρουν και το αναφέρω εδώ σε μετάφραση, «καίτοι ορισμένες διεργασίες, ιδίως η απορρόφηση αερίων, η απόσταξη και η εκχύλιση έχουν τείνει στην μεταξύ τους συγχώνευση», η έννοια συγχώνευση που αποδίδει ο μεταφραστής και χρησιμοποιείται δεν είναι ότι συγχωνεύτηκαν σε πρακτικό επίπεδο, αντί να κάνεις εκχύλιση κάνεις απόσταξη, κάνεις απορρόφηση, απλώς έχει την έννοια ότι από άποψη ανάλυσης είναι όμοιες. Με αυτή την έννοια. Έτσι λοιπόν, από τον ίδιο το πρόλογο της έκδοσης καταλαβαίνει κανείς, ότι το ίδιο το βασικές φυσικές διεργασίες, παρόλο που λειτούργησε και εγκαθιδρύθηκε και δεν υπάρχει κανένα θέμα να ξαναγυρίσουμε πίσω, γιατί εκείνοι που ασχολούνται με την ορολογία και την τυποποίηση ξέρουν ότι όταν ονοματοδοτηθεί κάποιος όρος και λειτουργήσει, δεν χρειάζεται να τον μετονομάσεις, αυτό είναι πρόβλημα το οποίο θα δημιουργούσε περισσότερη σύγχυση. Δεν θα προσπαθήσω σε καμία περίπτωση αυτού του παραδείγματος και σε άλλες να κάνω εγώ την απαιτούμενη ορολογική δραστηριότητα, δεν είναι η δουλειά μου και θα κάνω πρόταση για αυτό, ποιος πρέπει να την κάνει, όμως θα βάλω μερικούς προβληματισμούς για την έννοια του unit σε συνδυασμό με την συγχώνευση, που αναφέρεται στον πρόλογο αυτής της έκδοσης.

16 16 Το unit, η μονάδα στα ελληνικά έχει δύο έννοιες. Έχει την έννοια ενός συνόλου ομοειδών πραγμάτων, όπου ακριβώς επειδή είναι ομοειδή, όμοια αποτελούν σύνολο. Παραδείγματος χάρη, η οικογένεια με κοινωνική μονάδα, αλλά η μονάδα στην ελληνική δεν είναι ο επιμερισμός, διότι έχει και την άλλη έννοια, είναι ο επιμερισμός των στοιχείων ενός συνόλου όμοιων, που λέμε ότι αυτοί είναι μονάδα τάδε. Έχει, λοιπόν, και την έννοια της ολότητας, του ενιαίου. Με αυτή την έννοια θα μπορούσε, δεν μπορώ να βρω δόκιμο όρο, να πούμε ότι το unit operation είναι κάτι σαν μοναδιές ή διεργασίες μονάδος. Επαναλαμβάνω είναι αδόκιμοι όροι, απλώς δημιουργώ έναν προβληματισμό για να δείξω πόση δουλειά θέλει μια ορολογική δραστηριότητα. Πάντως, το unit ταυτίζεται με τη διπλή έννοια την οποία έχει και στην ελληνική λεξικογραφία, η έννοια της μονάδας. Η μονάδα είναι και σύνολο όμοιων στοιχείων αλλά και επιμερισμός της κάθε μία μονάδας σαν μέτρηση. Στον πρόλογο της ίδιας έκδοσης, θα επιμείνω για να δείξω ότι τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει. Από τον ίδιο τον υπεύθυνο της μετάφρασης ο ορθός όρος είναι συντονιστής, μια και μιλάμε για ορολογία. Κος ΚΟΥΡΗΣ: Συντονιστή, εάν θέλετε, διατυπώνεται έντονος προβληματισμός αναφορικά με την ορολογική απόδοση του X transfer, του luminal flow, του stream line. Και μια σειρά, τους αναφέρει μέσα. Βάζουμε ερωτηματικό διότι τα ερωτηματικά τα οποία τότε στον πρόλογο των μεταφραστών υπήρχαν, συνεχίζουν να υπάρχουν σήμερα σε μια κατάσταση εντελώς συγκεχυμένη. Τι θέλω να πω; Στα μαθήματα της ίδιας σχολής μεταξύ διαφορετικών Σχολών Χημικών Μηχανικών ή μεταξύ Σχολών Χημικών Μηχανικών και συναφών ειδικοτήτων που έχουν αυτά σαν αντικείμενα, επικρατεί μια πλήρη σύγχυση. Το X transfer, το οποίο προφανώς θέλει να δείξει το φαινόμενο όπου εναλλάσσεται θερμότητα, υπάρχει περίπτωση να το δείτε μεταφορά θερμότητας και μετά μηχανισμοί αγωγής, μεταφορά θερμότητας, ακτινοβολία, γεγονός που δημιουργεί σύγχυση. Ή για

17 17 να αποφύγει αυτό το θέμα τους μηχανισμούς μεταφοράς θερμότητας τους αναφέρει, αγωγοί, συναγωγοί, ακτινοβολία. Δεν έχετε παρά να ανοίξετε δυο ή τρία όμοια βιβλία και θα δείτε τι σύγχυση υπάρχει μετά από τόσα χρόνια στην απόδοση αυτών των όρων. Αναφέρομαι μόνο στο X transfer, η ίδια σύγχυση υπάρχει και με τους άλλους όρους. Έτσι λοιπόν, μετά από σαράντα χρόνια η σύγχυση είναι ίδια, διότι έκτοτε η ορολογική δραστηριότητα στην Χημική Μηχανική δεν έχει άλλα παραδείγματα σαν εκείνα του 69 και του 71. Ποιοι έκαναν ορολογική δραστηριότητα; Οι πανεπιστημιακοί. Μα ο πανεπιστημιακός δεν είναι αναγκασμένος να γνωρίζει τις μεθόδους του επιστημονικού κλάδου της ορολογίας, κάποιος άλλος πρέπει να το κάνει. Θα κάνω μια προσπάθεια να αποδώσω μια ορθή διαδικασία ορολογικού προσδιορισμού, χωρίς να είμαι ειδικός. Το δηλώνω πάρα πολλές φορές. Υπάρχει η λέξη virial, για πολλούς είναι γνωστή. Εκφράζει τις virial equations, μια από τις κατασταλτικές εξισώσεις των αερίων. Η πρότασή μου λοιπόν και πολύ διαδεδομένη, η πρότασή μου λοιπόν, εάν θέλουμε να βρούμε έναν δηλωτικό προσδιορισμό για την λέξη variant, είναι πριν από όλα να δούμε την προέλευσή της. Η προέλευσή της είναι λατινικός τύπος από το vis που σημαίνει βία, δύναμη, εξ ου και για όσους ασχολούνται με τα νομικά ή συναφή compulsiva, η ψυχολογική βία. Αυτό λέει. Η έννοια της λέξης λεξικογραφικά. Εκείνο που έχει σημασία σε δεύτερο στάδιο είναι να δούμε ποιος το πρωτοχρησιμοποίησε+ δηλαδή πως εμφανίστηκε; Με παρθενογένεση; Πρώτος το χρησιμοποίησε ο Κλαούζιος, ο οποίος δίνει και την έννοιά του. Δηλαδή, πρέπει να αναζητήσουμε και την έννοια. Ασκούμενης μεταξύ μορίων δυνάμεις και βρήκα αυτόν τον όρο καλώς ή κακώς. Και ερχόμαστε τώρα στο ερώτημα, ποιος είναι ο δηλωτικός προσδιορισμός; Αντί να σας τον πω εγώ, θα σας πω τι συμβαίνει στην ελληνική βιβλιογραφία. Ο αείμνηστος καθηγητής Νίκος Κουμούτσος στην Θερμοδυναμική λέει ότι το virial είναι δραστικός. Στην μετάφραση της γνωστής Θερμοδυναμικής του Γυφτόπουλος, επειδή συμβαίνει στην

18 18 μεταφραστική ομάδα να συμμετέχει ο ίδιος ο παλιός μας καθηγητής ο Κουμούτσος, το επαναλαμβάνει. virial είναι δραστηρικοί συντελεστές και virial equation είναι δραστική εξίσωση. Στην μετάφραση του best seller και είναι best seller το διαπίστωσα τα τελευταία χρόνια, όλες οι Σχολές Μηχανικών από τα ΤΕΙ μέχρι και τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα χρησιμοποιούν την Θερμοδυναμική για Μηχανικούς τους Cenge και Boles, οπότε αυτό μεταφράστηκε, είναι σε μετάφραση, χρησιμοποιείται ο όρος ενεργοί συντελεστές. Στην μετάφραση της Χημικής Θερμοδυναμικής των Van Ness και Abbott, χρησιμοποιείται ο όρος ενεργοί συντελεστές, επειδή συμβαίνει ο μεταφραστής του Van Ness και ο μεταφραστής του Cenge και Boles να είναι οι ίδιοι. Ερχόμαστε στην πιο πρόσφατη έκδοση του βιβλίου Θερμοδυναμικής του συναδέλφου, απουσιάζει, του Δημήτρη του Τασιού, ο οποίος ήταν υποχρεωμένος να χρησιμοποιήσει την κατασταλτική εξίσωση virial. Ο Δημήτρης ο Τασιός, ο οποίος θα έλεγα, από όσο τον γνωρίζω έχει εντρυφήσει με το θέμα της ορολογίας, με άλλα λόγια το ψάχνει περισσότερο, εφαρμόζει ενδεχόμενα, αγνοώντας αυτή την διαδικασία που περιγράψαμε, διότι ο τελευταίος ο δηλωτικός προσδιορισμός θέλει συνεργασίες και συνεννοήσεις, δεν βγαίνει από έμπνευση προσωπική κάποιου, ο Δημήτρης ο Τασιός, λοιπόν, κάνει το πιο αποτελεσματικό κατά την γνώμη μου, αναφέρει την εξίσωση ως virial και δίνει την έννοια περιγράφοντάς την. Οι συντελεστές virial είναι εκείνοι οι συντελεστές οι οποίοι εκφράζουν και μπορούν να μετρηθούν τις διαμοριακές δυνάμεις. Ο συντελεστής Α μεταξύ των 2 μορίων, το Β μεταξύ 3 μορίων και ούτω καθ εξής. Άρα είναι ένας άλλος τρόπος ορολογικής δραστηριότητας το να διατηρήσεις έναν λατινογενή όρο, δεν είναι αγγλικός, οι λατινογενείς όροι έτσι και αλλιώς είναι πολύ διαδεδομένοι και στην ελληνική ορολογία και να αποδώσεις ορθά την έννοια που κατά την γνώμη μου ο κ. Τασιός το απέδωσε σωστά. Θα προχωρήσω στις συνέπειες. Οι συνέπειες σε όλα αυτά, όπως αντιλαμβάνεστε, είναι να υπάρχει μια πολυσημία, μια συνωνυμία, μια πολυωνυμία, όπου εγώ αντιλαμβάνομαι ότι έχει άμεσες επιπτώσεις

19 19 στην επικοινωνία των ίδιων των μηχανικών της ίδιας σχολής, αλλά και των μηχανικών μεταξύ διαφορετικών σχολών για τις ίδιες έννοιες. Θα μου πείτε, ότι αυτό δημιουργεί πρόβλημα; Θα έλεγα, ναι. Διότι εάν αυτό δεν είναι πρόβλημα, η γλώσσα επιστημονικής επικοινωνίας με ορολογικούς προσδιορισμός ειδικότερα στην τεχνολογική ανάπτυξη, τότε ποιο είναι πρόβλημα; Όμως, οι προκλήσεις στις οποίες έχουν για ορολογική ορθή δραστηριότητα δεν σταματάνε εδώ. Θα μου επιτρέψετε να αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα σχετικά πρόσφατο που με απασχόλησε εμένα μερικά χρόνια πριν, αλλά τώρα έχει πάρει διαστάσεις. Στις σύγχρονες προκλήσεις και είναι κάτι πολύ δημοφιλές, θα αναφέρω το βιβλίο Green Engineering του Allen and Shonnard. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε το Ο προβληματισμός για την έκδοση του βιβλίου ξεκίνησε από το 1997 από στελέχη της Environmental Protection Agency, όπου οι καθηγητές Allen and Shonnard ήταν συνεργάτες. Ξεκίνησαν από το 1997 να προβληματιστούν επάνω σε αυτό το θέμα, διότι πολλά πανεπιστήμια χρόνια πριν, αμερικανικά εννοώ, πριν από το 1997 χρησιμοποιούσαν τον όρο Green. Green products, Green Chemistry, Green Chemicals, Green Processes, και ούτω καθ εξής. Και είπαν ότι δεν υπάρχει Engineering Green; Έτσι λοιπόν, συστηματικά, θα έλεγα, δούλεψαν αυτό το βιβλίο, το οποίο, όπως είπα, εκδόθηκε το 2002 και τώρα η πρόκληση είναι πάρα πολύ απλή, το Green Engineering πώς θα το πούμε; Διότι το Green μας έχει κατακλύσει, Πράσινη ΠΑΕ, Παναθηναϊκός, Πράσινη Ανάπτυξη, πράσινο εκείνο, πράσινο το άλλο, είναι το ίδιο η Πράσινη Ανάπτυξη με το Green Engineering, εάν υποτεθεί ότι θέλουμε να το πούμε; Μια σωστή ορολογική δραστηριότητα ήταν ότι αφού αυτοί είναι οι πρωτουργοί, αυτοί το ονόμασαν για πρώτη φορά δημοσιοποιημένα Green Engineering, οι Allen και Shonnard, να δούμε τι προσδιορίζουν αυτοί σαν Green Engineering. Green Engineering λένε ότι είναι ο σχεδιασμός, η εμπορευματοποίηση και η χρήση διεργασιών και προϊόντων όπου είναι εφικτά και οικονομικά, ενώ ελαχιστοποιούν την παραγωγή ρύπανσης στην πηγή και την διακινδύνευση της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος.

20 20 Αυτό είναι η έννοια του Green Engineering, από εδώ και πέρα και σας το είπα και σας το υποσχέθηκα, δεν θα δώσω εγώ ορολογικό προσδιορισμό. Όμως είναι μια πρόκληση. Άλλο Πράσινη Ανάπτυξη. Μήπως Πράσινη Ανάπτυξη είναι μια συνέχεια σε ένα εύρημα πολιτικό της Αειφόρου Ανάπτυξης επειδή δεν λειτούργησε ποτέ, διότι το sustainability δεν έχει επιστημονικό προσδιορισμό; Εν πάση περιπτώσει, είναι ανοικτά προβλήματα και θα πρέπει κάποια στιγμή να βρεθούμε, όπως βρεθήκαμε σήμερα αυτό το απομεσήμερο, έστω και κάτω από αυτές τις συνθήκες και να τα πούμε. Δεν θέλω να σας κουράσω άλλο. Θεωρώ λοιπόν ότι είναι απαραίτητο να βγουν μερικά συμπεράσματα και πολύ περισσότερο να διατυπωθούν προτάσεις. Θα διατυπώσω εγώ την δική μου και από την συζήτηση μπορεί να είναι και άλλες καλύτερες και εάν θέλετε, γενικότερες. Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ορολογία και η τυποποίηση είναι αναγκαία έως απαραίτητη στην συνέχιση της επιστημονικής πληροφορίας. Ότι σήμερα με τις σημερινές συνθήκες παραγωγής της επιστημονικής γνώσης παρατηρείται μια παθογένεια στην ορολογία και στην τυποποίηση, η οποία μοιάζει να δημιουργεί χαοτικές συνθήκες. Το πρόβλημα στην Χημική Μηχανική που ξέρω είναι έντονο. Εμμέσως μπορώ να σας πληροφορήσω ότι και στους άλλους κλάδους σήμερα το ίδιο. Ένα πρόβλημα το οποίο κύρια δημιούργησαν τα πανεπιστήμια και οι σχετικοί φορείς είτε είναι το Τ.Ε.Ε., είτε είναι ο ΕΛΟΤ είτε είναι η ΕΛΕΤΟ, δεν μπορούν να λύσουν αυτό το πρόβλημα παρά μόνο με συνεργασία. Δεν μπορούν από μόνοι τους να λειτουργήσουν. Έτσι δεν είναι; Για να μην φορτώσουμε ευθύνες τους φορείς που είναι, εάν θέλετε, θεσμικά οι ειδικοί για το θέμα της ορολογίας και τυποποίησης. Σε πρώτη φάση μια τέτοια συνεργασία την βλέπω μεταξύ των πανεπιστημίων, του Τ.Ε.Ε., του ΕΛΟΤ και του ΕΛΕΤΟ και εάν θέλετε περιοριζόμαστε, όταν λέμε Πανεπιστήμια στις Σχολές Χημικών Μηχανικών. Σε μια δεύτερη φάση θα αποφασιστεί μια συστηματική και διαρκής ορολογική δραστηριότητα. Πώς μπορεί αυτή να γίνει ή να επικεντρωθεί; Με πολλούς τρόπους. Ένας από αυτούς τους τρόπους

21 21 είναι το υπάρχον λεξικό μπορεί να δουλευτεί, έκδοση του Τ.Ε.Ε., του 81, μπορεί να ανανεωθεί, μπορεί να λειτουργήσει σαν τέτοιο. Μπορεί όμως να γίνει και κάτι άλλο, κατά το πρότυπο του αείμνηστου του Βασίλη του Φιλόπουλου, να βγει ένα εγχειρίδιο εννοιών και όρων, μεγεθών και συμβόλων Χημικής Μηχανικής, το οποίο θα τροφοδοτείται συνεχώς, θα ανανεώνεται και θα βρίσκεται υπό την κρίση αυτών των μικτών επιτροπών. Πιστεύω ότι όσο διευρύνονται αυτές οι επιτροπές τόσο θα περιορίζεται και το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί με την παθογένεια που εμφανίζει η διάχυση επιστημονικής πληροφορίας στο πλαίσιο της ορολογίας και τυποποίησης. Εάν σας κούρασα σας ζητώ συγγνώμη και ευχαριστώ που με ακούσατε. Κα ΜΕΤΙΝΙΔΟΥ: Σας ευχαριστούμε πολύ. Νομίζω ότι διαδικαστικά θα ήταν πιο σωστό εάν κάποιος έχει να εκφράσει μια ερώτηση, να την κάνει τώρα που είναι πιο φρέσκια. Όχι; Όπως νομίζετε. Παρακαλώ την κυρία Τοράκη, η οποία είναι η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αναπτυξιακής και Επιστημονικής Δραστηριότητας του Τ.Ε.Ε. να μας αναλύσει το θέμα της, το οποίο είναι: Το Τ.Ε.Ε. και η ορολογία ή πως θα το πούμε στην γλώσσα των μηχανικών. Κα ΤΟΡΑΚΗ: Ευχαριστούμε και τον κύριο Κουρή. Θα σας προτείνουμε παρατηρητή στην TEE 21 κατ αρχήν, γιατί έχουμε εκπλαγεί από αυτά που μας είπατε. Ένα αμερικάνικο ανέκδοτο λέει πως ο Μηχανικός προτιμά να συναρμολογήσει την συσκευή του τηλεφώνου παρά να την χρησιμοποιήσει να μιλήσει στην μητέρα του. Και όμως, πόσο αληθεύει αυτό, όταν ο μηχανικός που θα ασχοληθεί με τη σχεδίαση και τον σχεδιασμό, σε ερωτηματικό, διεργασιών και τεχνημάτων με τον έλεγχο, την κατασκευή, την παραγωγή, τη μεταποίηση, την βιομηχάνηση, τη λειτουργία, την

22 22 λειτούργηση και την λειτουργικότητα, με τους κανόνες, τους τρόπους, τις μεθόδους λειτουργίας και δράσεις θα πρέπει να γνωρίζει κάθε φορά πότε και πώς σχεδιάζει, κάνει σχεδίαση και πότε και πως σχεδιάζει, κάνει σχεδιασμό. Και επίσης θα χρειαστεί να εκτιμήσει, να αξιολόγηση, την απόδοση ή την αποδοτικότητα και την επίδοση ή την επιδοτικότητα ή τις επιδόσεις. Θα πρέπει να μεταφέρει τους όρους αυτούς στην αγγλική ή σε άλλη γλώσσα, αλλά επίσης να αποδώσει στην ελληνική τεχνικά εγχειρίδια και άλλα κείμενα που περιέχουν όρους όπως design, την ενέργεια που σχετίζεται με τη σχεδίαση ή και τον σχεδιασμό, planning, τον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό αλλά και τον χωροταξικό σχεδιασμό, performance, απόδοση, ικανότητα απόδοσης, αποδοτικότητα, λειτουργικότητα. Και για να έρθουμε στα πιο κοντινά μας, τι θα πει διεργασία και τι διαδικασία; Ποια η διαφορά ανάμεσα στην διεργασία, στην επεξεργασία, στην κατεργασία και πως αποδίδουμε στην ελληνική process, processing, cooperation, treatment, procedure. Συνεχίζοντας λέμε φυσικές διεργασίες και χημικές διεργασίες. Αναφέρθηκε και ο προηγούμενος ομιλητής, βέβαια, στην αγγλική αποδίδονται unit operations και unit processing, σε κάποιες περιπτώσεις θα την βρούμε και σαν physical processes and chemical processes. Η μετάφραση που έγινε του βιβλίου του Mc Cabe and Smith το 71 έδωσε τον τίτλο «Βασικές φυσικές διεργασίες χημικής μηχανικής», η νεότερη έκδοση από τον οίκο Τζιόλα έχει δώσει τον τίτλο στο βιβλίο, για το ίδιο βιβλίο, για τον ίδιο τίτλο «Βασικές φυσικές διεργασίες μηχανικής» και βέβαια εδώ αναρωτιέται κανείς, τι σημαίνει διεργασίες μηχανικής; Έχω κάποια ερωτήματα. Όταν αναφέρεται, λοιπόν, στις διεργασίες μηχανικής, εννοεί ότι η μηχανική γενικά περιλαμβάνει διεργασίες; Φυσικές διεργασίες, όπως λέει; Ποια μηχανική εννοεί; Την χημική μηχανική, αυτό που λέμε chemical engineering and..chemistre mixt στα γαλλικά; Την μηχανική mechanics που ορίζεται από τον Κολαΐτη ως ο κλάδος της Φυσικής ο οποίος ασχολείται με την ενέργεια και τις δυνάμεις, ως και με την σχέση στην ισορρόπηση παραμόρφωση ή κίνηση των στερεών, υγρών και αερίων σωμάτων; Ή

23 23 όπως αναφέρει το λεξικό του Βασιλίδη πάλι σαν mechanics, μηχανική τον κλάδο της Φυσικής που μελετά την κίνηση των σωμάτων; Ή σαν αυτό που λέμε engineering στα αγγλικά και έχει ταλαιπωρηθεί σαν επιστήμη του μηχανικού, μηχανική τεχνική, τεχνοεπιστήμη, μηχανοτεχνία και τα λοιπά και δεν καταφέραμε τελικά να καταλήξουμε σε κάποια απόδοση, εάν και ο όρος μηχανοτεχνία κατά την γνώμη μου μπορεί να είναι πιο κοντά σε αυτό που σημαίνει. Έχω εδώ κάποια παραδείγματα από πηγές οι οποίες ασχολούνται με τον ορισμό του engineering ή με την ελληνική απόδοση. Ενδιαφέρον έχει ο πρόλογος στο σημείωμα μεταφραστών στο τελευταίο βιβλίο, όπου χρησιμοποιούν τον όρο μηχανοτεχνία και τον αιτιολογούν. Ενδιαφέρον έχουν και τα δύο κείμενα του Κολαΐτη το άρθρο στο Ενημερωτικό Δελτίο του 65 και ο πρόλογος στο Λεξικό που έχει εκδώσει το Τ.Ε.Ε. πάλι του Κολαΐτη των Μαθηματικών. Επίσης, ο καθηγητής Περγιελές σε μια διάλεξη στη Σχολή Μηχανολόγων χρησιμοποιεί τον όρο μηχανοτεχνία, καθώς και ο καθηγητής Τάσσιος. Ένα παράδειγμα είναι και σε άλλες περιπτώσεις από ένα συνέδριο πάλι αιτιολογεί γιατί χρησιμοποιεί, γιατί προτιμά τον όρο μηχανοτεχνία. Εδώ είναι το άρθρο του Κολαΐτη που σας είπα. Εάν θέλουμε να δούμε πως ορίζονται κάποιοι από τους παραπάνω όρους σχεδίασης, σχεδιασμός ή και διεργασία, διαδικασία, έχει ενδιαφέρον ότι για παράδειγμα στον σχεδιασμό το λεξικό Τριανταφυλλίδη στους ορισμούς το δεύτερο που λέει είναι σχεδίαση, οπότε μπορεί να έχουμε μια σύγχυση σε αυτό. Ή διεργασία και διαδικασία το λεξικό Μπαμπινιώτη έχει ενδιαφέρον ότι στην διαδικασία λέει ότι είναι αυτό που λέμε, όπου βέβαια εμείς το αγγλικό process το αποδίδουμε σαν διεργασία. Είναι κάποια παραδείγματα που δείχνουν πόσο όντως έχει δίκαιο και ο κ. Κουρής για το ότι πρέπει να έχουμε μια κατάληξη. Μπορεί, λοιπόν, να αναρωτηθεί κανείς πόση σημασία μπορεί να έχει τόση λεπτομέρεια στην σωστή γνωστική απόδοση και τι διαφορά θα είχε να πει κανείς διεργασίες ή διαδικασίες, σχεδίαση ή σχεδιασμό. Άλλο γάρ εστί χρήσης, άλλο παρακολούθησης, γιατί, Αρχή παιδεύσεως των ονομάτων επίσκεψης, έλεγε ο Επίκτητος, το επικαλέστηκε ο Κοραής στα Χρυσά Έπη για να τονίσει την σημασία

24 24 της των λέξεων έρευνας στην παιδεία των ανθρώπων και των Εθνών. Μάλιστα, ο Κοραής είχε προτείνει δέκα γλωσσικά αξιώματα για τον κανονισμό της γλώσσας και σε ένα από αυτά έλεγε ότι χωρίς ανάγκη δεν πρέπει να καταργείται ή να μεταμορφώνεται λέξη συνήθης στις ακοάσεις όλου του έθνους. Η σωστή χρήση, λοιπόν, της γλώσσας δεν αποτελεί μια λεπτομέρεια χωρίς σημασία και δεν αποτελεί παραξενιά σχολαστικών που νοιάζονται για τους τύπους. Ακόμη και από τους παραπάνω ορισμούς μπορεί να βρει κανείς συλλόγους παιδεύσεως, στοιχεία εμπλουτισμού και απόκτησης νέων γνώσεων. Για να δούμε λίγο το Τ.Ε.Ε. και τα πιο κοντινά μας, είναι αλήθεια ότι οι μηχανικοί χρησιμοποιούν συχνά «διπλή» γλώσσα, σε εισαγωγικά το διπλή και αυτό είναι περισσότερο σύμπτωμα της ελληνικής γλώσσας έχοντας καταβολές από την εποχή που ταλάνιζε τη χώρα το γλωσσικό ζήτημα και που έπρεπε να μιλούν με άλλη γλώσσα οι επίσημοι σπουδαγμένοι και τα λοιπά και με άλλη ο απλός λαός. Όπως γράφει ο Κολαΐτης στην εισαγωγή του λεξικού αυτή η διγλωσσία ανάμεσα στον προφορικό και στο γραπτό επιστημονικό και τεχνικό λόγο, δεν υπάρχει στην αγγλική γλώσσα. Δίνει, μάλιστα, ωραία παραδείγματα όπως κατσαβίδι και κοχλυοστρόφιο, χαρτί και χάρτης, ψωμί και άρτος και τα λοιπά. Η απόδοση όμως των ξενόγλωσσων, κυρίως των αγγλικών, στην ελληνική δεν γίνεται χωρίς δυσκολίες. Έχουμε όλοι ακούσει ή και χρησιμοποιήσει οι ίδιοι πολύ συχνά και με μεγαλύτερη άνεση χρησιμοποιούμε στον προφορικό λόγο απευθείας τους ξενόγλωσσους. Λέμε συχνά ότι κάνε copy και μετά paste. Πολύ εύκολα όμως αποδεχθήκαμε και λέμε ότι κάνε αντιγραφή και μετά επικόλληση. Εάν θεωρήσει κανείς ότι ο προφορικός λόγος είναι πιο χαλαρός, παρατηρούμε ότι και στον γραπτό συναντούμε κείμενα, πολλά στην πληροφορική, αλλά και σε άλλα θεματικά πεδία, να περιέχουν μαζί ελληνικούς και αγγλικούς όρους ή να περιέχουν και τους αγγλικούς σε παρένθεση. Εδώ έχω κάποια παραδείγματα από άρθρα έχουν δημοσιευθεί στα Τεχνικά Χρονικά κατά καιρούς και βλέπουμε ότι χρησιμοποιούμε μέσα στην ίδια πρόταση και ελληνικούς όρους και αγγλικούς. Προφανώς, ο συγγραφέας δεν ήξερε πώς θα αποδώσει, δεν ήθελε να αποδώσει στα

25 25 ελληνικά το paper strips ή σε κάποιες περιπτώσεις όταν ο συγγραφέας δεν είναι σίγουρος ότι ο άλλος θα καταλάβει τι εννοεί ο αναγνώστης, χρησιμοποιεί το αγγλικό σε παρένθεση, όπως τα πολυμερή δείγματα ή τους διασπορείς. Στην μελέτη ζητημάτων σχετικών με την γλώσσα απαντούν θέματα γλωσσικής ομοιογένειας και γλωσσικής ποικιλομορφίας που έχουν να κάνουν με την επικοινωνία, την συνεννόηση, την ανταλλαγή, με την ποικιλία γλωσσικών μορφών, τον γλωσσικό πλούτο, τις συμπεριφορές και νοοτροπίες διαφορετικών ατόμων και ομάδων, έχουμε, λοιπόν, ποικιλομορφία και έχουμε και ομοιογένεια, που μπορεί να οφείλονται σε παράγοντες όπως η ηλικία, η κοινωνική τάξη, το μορφωτικό επίπεδο, το δόγμα, η γεωγραφική προέλευση. Για την αντιμετώπιση ζητημάτων τέτοια, όπως και ζητημάτων της γλωσσικής μεταφοράς, λέμε παράδειγμα φουρκέτα, καβαλάρης, τιράντες, βασικό ρόλο παίζει η τυποποίηση με την θέσπιση κανόνων και την σύνταξη Λεξιλογίων και Θησαυρών, όπου οι έννοιες κατασημαίνονται με ομοιόμορφο τρόπο. Κάνουμε λόγο για ελεγχόμενους όρους, για καθιερωμένους όρους και για παραπεμπτικές μορφές, ώστε να μην χάνονται, έτσι ώστε να ορίζεται και να περιγράφεται με τον ίδιο τρόπο μια έννοια και κατ' επέκταση ένα θεματικό πεδίο, διατηρώντας όμως την ευχέρεια της διατήρησης όλων των γλωσσικών μορφών που αντιστοιχούν σε μια έννοια, συμβάλλοντας και στην προστασία στην διατήρηση της γλωσσικής μας κληρονομιάς. Στον επαγγελματικό χώρο των μηχανικών έχει παρατηρηθεί συχνά ότι υπάρχουν γλωσσικές μορφές που χρησιμοποιούνται στους χώρους δουλειάς, που απαντούν κυρίως τον προφορικό λόγο, ενώ δεν εμφανίζονται πάντα σε γραπτά κείμενα, αλλά επίσης πολύ συχνά δεν βρίσκονται οι ορισμοί τους ή αντιστοιχίες με άλλες γλώσσες. Σε έρευνα που είχαμε κάνει πριν από λίγα χρόνια και την παρουσιάσαμε σε συνέδριο της ΕΛΕΤΟ, κάναμε για τον χώρο των κατασκευών, βρήκαμε ότι αρκετές από τις μορφές αυτές απαντάμε στο Γενικό Λεξικό του Τριανταφυλλίδη, απαντάμε στο Λεξικό του Χαλκιώπουλου, το Τεχνικό Λεξικό που έχει εκδώσει το Τ.Ε.Ε. πριν από χρόνια, το οποίο εάν και αρκετά παλιό σε πολλές περιπτώσεις είναι αρκετά σπουδαίο, δεν συναντάται όμως στις εγγραφές

26 26 δημοσιευμάτων που υπάρχουν στην Βιβλιοθήκη του Τ.Ε.Ε., σε αναφορές, δηλαδή, από δημοσιευμένα κείμενα των μηχανικών. Κάποιους όρους αναφέρουμε ενδεικτικά, είναι καβαλάρης, καβαλέτα, ξεχυτή, μπετονοδεσιά και τα λοιπά, ξαναλέω ήταν από τον χώρο των κατασκευών η έρευνα αυτή. Για να δούμε λίγο το Τεχνικό Επιμελητήριο, οι Έλληνες Μηχανικοί από πολύ νωρίς ασχολήθηκαν και έδειξαν ενδιαφέρον στην ανάγκη τυποποίησης της γλώσσας. Κάποια παραδείγματα εδώ τυποποίησης. Είχαμε την ΕΝΟΡ, η οποία δημιουργήθηκε το 33, υπήρχε το Δελτίο Προτυπώσεως ή Προτυποιήσεως, όπως το ονόμαζε και ήταν ένθετο μέσα στα Τεχνικά Χρονικά όπου αναφέρονταν και ζητήματα της γλώσσας. Έχει ενδιαφέρον όμως ότι ήδη από το 1927 το Τεχνικό Επιμελητήριο είχε εκδηλώσει την πρόθεση να εκδώσει τεχνικό λεξικό και είχε στείλει στα Τεχνικά Χρονικά επιστολή όπου ζητούσε τις γνώμες των αναγνωστών των μηχανικών. Στο συγκεκριμένο άρθρο δημοσιεύτηκε μια απάντηση ενός γνωστού βιομηχάνου μετάξις, όπως το έλεγε τότε στα Τεχνικά Χρονικά, στα έργα, συγγνώμη, του Γεωργίου Γραφιού, δημοσιεύτηκε λοιπόν στις 29 Φλεβάρη και όπου ο βιομήχανος διατυπώνει προτάσεις για το λεξικό, εξειδικεύοντας μάλιστα στις ανάγκες της βιομηχανίας, στο οποίο θα πρέπει να περιέχονται για κάθε όρο, όπως έλεγε, η σημερινή κοινή ονομασία, η ξένη ονομασία, η προτεινόμενη κοινή ονομασία και περιληπτική περιγραφή της χρήσης του μηχανήματος ή του αργαλειού. Είχε τις λεπτομέρειες. Δίνονταν μάλιστα μερικά παραδείγματα για όρους, όπως πινιοφόρους, κοινός μασουρίστρα για το γαλλικό κανατιέ, όπως έλεγε, διαστήρειον, κοινός διάστρα για το γαλλικό ουντουσουάρ και τα λοιπά. Επίσης, την ίδια χρονιά δημοσιεύθηκε άλλο ένα άρθρο με πρότυπους όρους δερματίνων ιμάντων προς καθορισμό της ποιότητας αυτών. Εδώ φαίνεται ακόμα πιο καθαρά η τυποποίηση ορολογίας σε ένα συγκεκριμένο θεματικό πεδίο που για κάθε όρο δίνεται ορισμός και σε κάποιες περιπτώσεις δίνονται και εικόνες.

27 27 Το 36 το Τ.Ε.Ε. εξέδωσε το λεξικό, Λεξιλόγιο Τεχνικών Όρων Οδοποιίας του Χαλκιώπουλου. Στις δεκαετίες 50 και 60 ακολούθησε λεξικό τεχνικών όρων, προχώρησε δηλαδή πάλι του Χαλκιώπουλου και στην συνέχεια, ήταν σε τέσσερις γλώσσες αρχικά, και στη συνέχεια έγινε πεντάγλωσσο. Είναι αυτό που σας ανέφερα και πριν και για το οποίο με την ευκαιρία να πω ότι έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες ανανέωσης, επανέκδοσης, αλλά αντιλαμβανόμαστε ότι δεν μπορεί να γίνει απλή επανέκδοση, πρέπει κανείς να το δει από την αρχή, είναι μια πολύ μεγάλη δουλειά και αρκετά δαπανηρή και δεν είναι εύκολο να το ξεκινήσουμε. Επίσης, το Τεχνικό Επιμελητήριο έχει εκδώσει και άλλα λεξικά, κάποια παραδείγματα εδώ είναι Όρων Αρδεύσεως, Κυκλοφορίας, το αγγλοελληνικό του Κολαΐτη, το οποίο είναι πάρα πολύ σημαντικό και εξίσου σημαντική είναι η εισαγωγή που έχει γράψει ο Κολαΐτης για τα θέματα της ορολογίας της γλώσσας. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός ήταν ή έκδοση του Λεξικού Χημικοτεχνικής Ορολογίας του Θωμή, εκδόθηκε το 81. Η ομάδα η οποία αξιολόγησε τη δουλειά αυτή, γιατί είχε γίνει μια πρόσκληση ενδιαφέροντος και υπήρχε αυτή η πρόταση για το λεξικό του Θωμή και πρόταση άλλο λεξικό και τελικά με την αξιολόγηση που έγινε από τους Βρυώνη, Δεληγιάννη, Περτέση και Πετρούτσου, τα ονόματα νομίζω τα γνωρίζουμε όλοι, αξιολογήθηκε του Θωμή, εξακολουθεί να υπάρχει, δεν υπάρχει άλλο νεότερο λεξικό στο αντικείμενο, παρά τα προβλήματα που έχει, όντως ήταν αρκετά σημαντικό για την εποχή του. Επίσης το 99 το Τ.Ε.Ε. συμμετείχε, ήταν συντονιστής σε πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πρόγραμμα Lingua για την έκδοση Λεξικού Ενέργειας στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και επίσης, αναφέρθηκε ήδη η μετάφραση του βιβλίου του Mc Cabe και Smith που ήταν και η αφορμή για την σημερινή εκδήλωση. Είδατε και το εξώφυλλο του βιβλίου. Τους συντελεστές του βιβλίου θα τους αναφέρει και ο κ. Βουγιούκαλος ήταν Βρυώνης, Αληπράτης, Κότσιρα, Δούκα, Παπαϊωάννου, Γεράκης και ο κ. Βουγιούκαλος βέβαια. Θα σας πει λεπτομέρειες.

28 28 Ήταν πολύ σημαντικό το κείμενο που ανέφερε και ο συνάδελφος Κουρής προηγούμενα, στην εισαγωγή, στον πρόλογο του βιβλίου όπου οι μεταφραστές αιτιολογούν γιατί χρησιμοποίησαν κάποιους όρους και τα προβλήματα που συνάντησαν σε κάποιους όρους, είναι όντως σημαντικό και επίκαιρο και σήμερα. Επίσης, να πω ότι υπάρχει η Επιτροπή Τ.Ε.Ε. 21, Αρχές Ορολογίας, η Επιτροπή του ΕΛΟΤ Τυποποίησης, η οποία ασχολείται με τους κανόνες και τις αρχές με βάση τις οποίες πρέπει να δουλεύει κανείς πάνω στην ορολογία, να αποδίδονται οι όροι και οι ορισμοί τους και τα λοιπά. Στην Επιτροπή Ορολογίας τον συντονισμό τον έχει το Τ.Ε.Ε., συμμετέχουν επίσης εκπρόσωποι από την Ένωση Χημικών, από το Πολυτεχνείο, από τη ΕΛΕΤΟ, την Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας, τον ΕΛΟΤ βέβαια και επίσης να πω ότι η Επιτροπή μαζί με τον ΕΛΟΤ ακόμη το 1992 είχε οργανώσει μια ημερίδα για τυποποίηση ορολογίας, η οποία ακόμη παραμένει σημαντική στο είδος της. Θα ήθελα τελειώνοντας να αναφερθώ σε κάποια πρόσωπα τα οποία έχουν ασχοληθεί ή ασχολούνται ακόμη με τα θέματα ορολογίας και έχουν παίξει πολύ σημαντικό ρόλο, το ένα είναι ο καθηγητής Τάσσιος, ο οποίος είναι πρωτοπόρος και εξέχων μέλος της κοινότητας όσων ασχολούνται με ζητήματα γλώσσας και ορολογίας και βασικός συντελεστής της ομάδας που προώθησε πριν από δέκα και περισσότερα χρόνια το Εθνικό Πρόγραμμα Ορολογικού Συντονισμού, το οποίο βέβαια δεν έχει περάσει. Επίσης, τελειώνοντας δεν μπορώ να μην αναφερθώ αποτείνοντας φόρο τιμής στην μνήμη δυο εκλεκτών συναδέλφων, της Μαίρης Παπαδάκη και του Βασίλη Φιλόπουλου. Η Μαίρη Παπαδάκη ήταν ηλεκτρολόγος μηχανικός, εργαζόταν στο Τεχνικό Επιμελητήριο στο γραφείο Τεκμηρίωσης, ήταν συντονίστρια της Επιτροπής Ορολογίας. Αγάπησε και πρόβαλε με πάθος τα ορολογικά θέματα. Επίσης να αναφερθώ στον Βασίλη Φιλόπουλο, χημικό μηχανικό, ο οποίος ήταν σημαντική προσωπικότητα του επιστημονικού και επαγγελματικού μας χώρου και διετέλεσε στέλεχος τυποποίησης στον ΕΛΟΤ και Πρόεδρος της ΕΛΕΤΟ, τη Ελληνικής Εταιρείας Ορολογίας, ήταν μέλος της Επιτροπής Τ.Ε.Ε. 21.