URBACT II. Ενηµερωτικό ελτίο Ιούλιος - Αύγουστος 2015

Transcript

1 URBACT II Ενηµερωτικό ελτίο Ιούλιος - Αύγουστος 2015

2 2 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΙΚΤΥΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ URBACT III ΗΓΕΣΙΑ ΚΑΙ ΛΑΙΚΗ ΥΝΑΜΗ: ΣΚΕΨΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Πάνω από 400 πόλεις σε όλη την Ευρώπη εκφράζουν ενδιαφέρον! Πρώτα συµπεράσµατα από την 1 η πρόσκληση υποβολής ενδιαφέροντος Της Melody Houk Λίγο µετά την έγκρισή του τον εκέµβριο του 2014, το πρόγραµµα URBACT III δροµολόγησε την 1 η πρόσκληση υποβολής ενδιαφέροντος για τη δηµιουργία 20 δικτύων δράσης. Στόχος: η υποστήριξη των ευρωπαϊκών πόλεων στον σχεδιασµό βιώσιµων και ολοκληρωµένων αστικών στρατηγικών και σχεδίων δράσης. Στα πλαίσια αυτής της πρόσκλησης, υποβλήθηκαν 99 προτάσεις δικτύωσης που αφορούσαν πάνω από 400 πόλεις σε όλη την Ευρώπη. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι η ζήτηση είναι µεγάλη σε τοπικό επίπεδο: οι πόλεις αναζητούν ευκαιρίες να ανταλλάξουν εµπειρίες, να βρουν λύσεις και να αποκτήσουν ικανότητες αντιµετώπισης των σύνθετων προκλήσεων που υπάρχουν σήµερα. Τι περιλαµβάνει σήµερα η ατζέντα των πόλεων της ΕΕ; Στο πλαίσιο αυτής της πρώτης πρόσκλησης υποβολής ενδιαφέροντος για συµµετοχή στο URBACT III, οι πόλεις εκλήθησαν να καταθέσουν προτάσεις δικτύωσης πάνω σε 10 από τους 11 θεµατικούς στόχους των κανονισµών του Ευρωπαϊκού Ταµείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ):

3 3 µε την Κοινωνική ένταξη, (27%) υπό τον Θεµατικό Στόχο 8 και για την Απασχόληση (9%). Αυτή η εστίαση αντικατοπτρίζει ξεκάθαρα τις δυσκολίες που αντιµετωπίζουν εκατοντάδες ευρωπαϊκές πόλεις ως συνέπεια της κρίσης. Στην πραγµατικότητα, τα δύο τρίτα αυτών των προτάσεων ηγούνται από πορτογαλικές, ισπανικές, ιταλικές και ελληνικές πόλεις. Επιπλέον, η δηµιουργία θέσεων απασχόλησης είναι επίσης θεµελιώδης σε όλες τις προτάσεις δικτύωσης που στοχεύουν στην ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας και την υποστήριξη των µικροµεσαίων επιχειρήσεων (το 10% των κατατεθειµένων σχεδίων είναι µε επίκεντρο ειδικά τη λιανική, την ψηφιακή και τη δηµιουργική οικονοµία, την τριπλή έλικα κτλ). Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτοµίας (ΘΣ1) Ενίσχυση της πρόσβασης στο χρηµατοδοτικό πρόγραµµα ICT, της χρήσης και της ποιότητάς του (ΘΣ2) Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των µικροµεσαίων επιχειρήσεων (ΘΣ3) Υποστήριξη µιας οικονοµίας µε µειωµένη χρήση άνθρακα σε όλους τους τοµείς (ΘΣ4) Προώθηση της προσαρµογής στην κλιµατική αλλαγή, της αποτροπής και διαχείρισης κινδύνου (ΘΣ5) Προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων (ΘΣ6) Προώθηση της βιώσιµης µεταφοράς και αντιµετώπιση της συµφόρησης στις βασικές υποδοµές δικτύωσης (ΘΣ7) Προώθηση της απασχόλησης και υποστήριξη της εργασιακής κινητικότητας (ΘΣ8) Προώθηση της κοινωνικής έντασης και καταπολέµηση της φτώχειας (ΘΣ9) Επένδυση στην εκπαίδευση, στις δεξιότητες και στη δια βίου µάθηση µέσω της ανάπτυξης υποδοµών εκµάθησης και κατάρτισης (ΘΣ10) Η επισκόπηση των θεµάτων που προτείνουν οι πόλεις προσφέρει εποµένως κάποια συµπεράσµατα ως προς τo ποια θέµατα πολιτικής είναι ψηλά στην ατζέντα των πόλεων όσον αφορά την αστική ανάπτυξη σήµερα. Το αποτέλεσµα είναι εντυπωσιακό: το 36% των προτάσεων δικτύωσης κατατέθηκαν υπό τον Θεµατικό Στόχο 9 που σχετίζεται Το 25% των προτάσεων έγιναν υπό τους θεµατικούς στόχους 4 και 6, κι αυτό σηµαίνει ότι τα περιβαλλοντολογικά θέµατα έρχονται δεύτερα από πλευράς πολιτικής. Οι πόλεις είναι πρόθυµες να συνεργαστούν µε άλλες πόλεις απ όλη την Ευρώπη. Συγκεκριµένα, οι πόλεις προσφεύγουν στο URBACT προκειµένου να ανταλλάξουν, να µάθουν και να οικοδοµήσουν τοπικά πλάνα δράσης, όσον αφορά την αστική ανάπλαση µε την προοπτική της ενίσχυσης της επαναχρησιµοποίησης κενών ή ελλιπώς χρησιµοποιηµένων κτηρίων/ περιοχών, και της αύξησης της πυκνότητας του αστικού ιστού µε σκοπό τον περιορισµό της άτακτης αστικής εξάπλωσης. Που επικεντρώνεται το ενδιαφέρον για διεθνική συνεργασία µέσω του URBACT; Εκτός του ότι η επισκόπηση των θεµάτων που προσεγγίζονται στις προτάσεις δικτυώσεως παρέχει µια καλή εικόνα των ενδιαφερόντων των πόλεων, προσφέρει επίσης ενδιαφέροντα συµπεράσµατα όσον αφορά τη γεωγραφική διασπορά των υποψήφιων πόλεων. Με πάνω από το 40% όλων των συµµετεχόντων, η ανταπόκριση των πόλεων της Νότιας Ευρώπης (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα και Πορτογαλία) είναι συγκλονιστική. Η Ιταλία, όπως έχει συµβεί συχνά στις προηγούµενες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων του URBACT, ξεχωρίζει καθαρά µε περίπου 70 εµπλεκόµενες πόλεις, συµπεριλαµβανοµένων 21 πόλεων που έθεσαν υποψηφιότητα για τον τίτλο της «Κορυφαίας εταιρικής πόλης» (Lead partner cities).

4 4 Ένα από τα νέα στοιχεία του προγράµµατος είναι η συµµετοχή της Κροατίας. Τον περασµένο χρόνο, καταβλήθηκαν σηµαντικές προσπάθειες από τις εθνικές αρχές για να εξοικειωθούν µε το URBACT και να βοηθήσουν τις πόλεις να έρθουν σ επαφή µε το πρόγραµµα. Το αποτέλεσµα είναι εντυπωσιακό: οι κροατικές πόλεις µπαίνουν για τα καλά στο URBACT µε 19 πόλεις να εµπλέκονται σε 40 προτάσεις δικτύωσης! Είναι ενδιαφέρον το ότι µεταξύ των 15 χωρών της ΕΕ, το Ηνωµένο Βασίλειο καταλαµβάνει την 8 η θέση από πλευράς συµµετοχής, επίσης µε 19 εµπλεκόµενες χώρες, παρουσιάζοντας το σταθερό ενδιαφέρον των τοπικών αρχών για τα µέσα συνεργασίας που προτείνει η ΕΕ. Σκεφτόµαστε την Ελλάδα Αυτή τη στιγµή είναι δύσκολο να δει κανείς κάτι άλλο πέρα απ την Ελλάδα. Χθες ο λαός συµµετείχε σ ένα δηµοψήφισµα, καθορίζοντας µε κάποιον τρόπο το δικό του µέλλον και το µέλλον της Ευρώπης. Στην Αθήνα θα δούµε την αρχή του τέλους ή το τέλος της αρχής. Τέλος, παρατηρούµε επίσης την έντονη συµµετοχή πόλεων από τα 12 νέα κράτη-µέλη της ΕΕ, που αντιστοιχούν στο 25% όλων των συµµετοχών σε αυτή την πρόκληση. Η Ρουµανία και η Πολωνία έρχονται πρώτες µε περίπου 15 πόλεις σε κάθε χώρα (κάποιες απ αυτές να εµπλέκονται σε διάφορα σχέδια). Τι ακολουθεί; Οι προτάσεις δικτύωσης που υποβλήθηκαν βρίσκονται τώρα στα χέρια ανεξάρτητων εµπειρογνωµόνων που θα αξιολογήσουν την ποιότητά τους. Η Επιτροπή Παρακολούθησης URBACT θα επιλέξει τα πρώτα 20 δίκτυα σχεδίων δράσης που θα δηµιουργηθούν στις αρχές Σεπτεµβρίου του Εποµένως, ενηµερωθείτε για όλες τις εξελίξεις µας µετά από το καλοκαίρι για να µάθετε ποια θα είναι τα τυχερά σχέδια που θα εγκριθούν και θα περάσουν στη φάση της ανάπτυξης. Σε αυτό το στάδιο, οι επιλαχόντες θα έχουν στη διάθεσή τους 6 µήνες για να οριστικοποιήσουν τις προτάσεις δικτύωσής τους και να. συµπληρώσουν και να διευρύνουν τις συνεργασίες τους. Υπάρχουν λοιπόν περισσότερες ευκαιρίες να συµµετάσχει κανείς στο URBACT! Ηγεσία και λαϊκή δύναµη: Σκέψεις επί του ελληνικού σεναρίου Του Eddy Adams Πώς βλέπουµε την απόφαση του Τσίπρα να κάνει δηµοψήφισµα; Μια προσπάθεια αποποίησης ευθυνών; Μια επίδειξη εµπιστοσύνης στην ισχύ του λαού; Μια δεξιοτεχνική µανούβρα στο παιχνίδι ανταλλαγής κατηγοριών µε τους πιστωτές της Ελλάδας; Όποια κι αν είναι η απάντησή µας, αυτό το γεγονός αντιπροσωπεύει ένα νέο είδος ηγεσίας που έρχεται ως αποτέλεσµα της τρέχουσας κρίσης. Η ισχύς του ελληνικού λαού έχει µεγάλη ιστορία Την προηγούµενη εβδοµάδα, στο πλαίσιο ενός εργαστηρίου στο Βερολίνο θυµήθηκα κι έναν ακόµα τρόπο µε τον οποίο συσχετίζεται η Ελλάδα µε την ιδέα της λαϊκής ισχύος, απλά αυτή τη φορά έχει πιο βαθιές ρίζες. Αυτό συνέβη στο κατά τη διάρκεια της τελετής παρουσίασης από την πόλη του Amersfoort του νέου της µοντέλου αστικής διακυβέρνησης. Κάποιοι από εσάς θα είναι εξοικειωµένοι µε αυτό, καθώς παρουσιάστηκε στο πρόσφατο σεµινάριο «Κοινωνική καινοτοµία». Για όσους από εσάς δεν έχετε ακούσει για την προσέγγιση του Amersfoort, η πόλη σαλπάρει για ένα φιλόδοξο ταξίδι µε τους κατοίκους της. Στον πυρήνα αυτού του εγχειρήµατος βρίσκεται η προθυµία της διοίκησης να

5 5 «απελευθερώσει» και να κινητοποιήσει κατοίκους σε µια γκάµα τοπικών σχεδίων χρηµατοδοτούµενων από το δηµόσιο. Την ίδια στιγµή, υπάλληλοι του δήµου έχουν αναλάβει να επαναπροσδιορίσουν τα καθήκοντά τους βγαίνουν από το γραφείο και προσφέρουν σηµαντικές διαµεσολαβητικές υπηρεσίες στην κοινότητα. Αυτή η «καινοτοµία» έχει χαρακτηριστεί ως δηµόσιοι υπάλληλοι «ελευθέρας βοσκής». Ο Lucas Bolsius, δήµαρχος της πόλης, ηγείται µιας οµάδας που µιλάει για «συλλογική ηγεσία». Και ήταν ο δήµαρχος της πόλης που δροµολόγησε αυτούς τους νεωτερισµούς όταν βάφτισε το 2014 «Έτος αλλαγής» από τότε στο Amersfoort τίποτα δεν είναι το ίδιο. του δηµάρχου της Σεούλ, του Park Won- Soon. Καθώς οι πόλεις παραµένουν στο επίκεντρο, βρίσκεται σε εξέλιξη ένα µεγάλο κύµα συναρπαστικών νέων δράσεων µε σκοπό την κινητοποίηση πολιτών προκειµένου να ενώσουν τις ιδέες τους και να οικοδοµήσουν σχέσεις εµπιστοσύνης. Όπως λέει επανειληµµένα ο δήµαρχος Park, αυτό θα γίνει ακούγοντας τους πολίτες. Μια πρόσφατη έκδοση του ιδρύµατος NESTA, Επαναπροσέγγιση των έξυπνων πόλεων εκ θεµελίων (Rethinking Smart Cities from the Ground Up) περιέχει κάποια πολύ καλά παραδείγµατα του πώς το κάνουν αυτό οι πόλεις σε όλο τον κόσµο. Η σύνδεση της Ελλάδας µε αυτή την ιστορία γίνεται µέσω του David Van Reybrouk, που εισήγαγε την πρόταση G1000.Κεντρικό σηµείο αποτελεί η ιδέα ότι οι πολίτες εκλέγονται µε κλήρο για να συµµετάσχουν στη διαχείριση της πόλης στο πλαίσιο των αστικών τους καθηκόντων όπως κάνουν όταν συµµετέχουν σε µια οµάδα ενόρκων. Η ιδέα G1000 δοκιµάστηκε στις Βρυξέλλες και µετά εφαρµόστηκε στο Amersfoort, όπου έθεσε τα θεµέλια για ένα νέο κύµα απασχόλησης στην πόλη. Ως αποτέλεσµα, στην ολλανδική πόλη, εθελοντές κάτοικοι διαδραµατίζουν βασικό ρόλο στην αστική ανάπτυξη. Η διαδικασία απηχεί την ελληνική αρχή της εκλογής µε κλήρο για την ανάληψη αστικής ευθύνης. Βασική τους ιδέα ήταν επίσης ότι κάθε κάτοικος θα πρέπει να είναι έτοιµος να συµβάλλει όταν έρθει η σειρά του. Ο Van Reybrouk υποστηρίζει ότι αυτό το µοντέλο είναι ελκυστικό τώρα λόγω του δηµοκρατικού ελλείµµατος και του κλονισµού της εµπιστοσύνης µεταξύ πολιτικών και λαού. Καταλήγει ότι χωρίς µια ριζική αναθεώρηση, το δηµοκρατικό µας σύστηµα κινδυνεύει σοβαρά. Είναι ιδιαίτερα καυστικός όσον αφορά την εκλογική διαδικασία. Η αξία τού να ακούς Το ευρύτερο ερώτηµα σχετικά µε τη σύνδεση ανάµεσα στην ηγεσία και την ενδυνάµωση των πολιτών το έχουµε συναντήσει ξανά στο παρελθόν, για παράδειγµα στην περίπτωση Συµπεριλαµβάνουν το Peta Jakarta που έχει προσφέρει πολυάριθµες λύσεις που προέρχονται από τον κόσµο χρησιµοποιώντας πλατφόρµες κοινωνικής δικτύωσης. Μία απ αυτές είναι το Qlue, το οποίο αναθέτει σε εξωτερικές οµάδες εθελοντών την εκπόνηση εκθέσεων για πληµµύρες µέσω του Twitter κάτι πολύ χρήσιµο στην πόλη που πλήττεται από τις περισσότερες πληµµύρες στον κόσµο. Πιο κοντά στα καθ ηµάς, και σίγουρα στο URBACT, είναι το συµµετοχικό χρηµατοδοτικό µοντέλο της δηµάρχου του Παρισιού, «Κυρία ήµαρχε, έχω µια ιδέα» ( Madame Mayor, I have an idea ). Αυτό θα διαθέσει 500 εκατοµµύρια ευρώ από το 2014 έως το 2020 σε σχέδια που προτείνουν οι πολίτες. Μέχρι σήµερα, η σηµαντικότερη ιδέα αφορά τη δηµιουργία ενός αριθµού κάθετων κήπων σε κτήρια σε όλη την πόλη. Η πρωτοβουλία θα αποτελέσει το µεγαλύτερο εγχείρηµα συµµετοχικής χρηµατοδότησης που έχει γίνει οπουδήποτε στον κόσµο. ηµιουργώντας εξυπνότερες πόλεις και εξυπνότερους ηγέτες Αυτό που βλέπουµε είναι ο επαναπροσδιορισµός της ιδέας της Έξυπνης Πόλης, αναγνωρίζοντας όλο και περισσότερο ότι έχει βασιστεί σε υπερβολικό βαθµό στο υλισµικό και σε λύσεις βασισµένες στην τεχνολογία. Θα πρέπει να δοθεί περισσότερη έµφαση στα λογισµικά και στους ανθρώπους καθώς αναζητούµε τρόπους να αποκτήσουµε καλύτερες, πιο βιώσιµες λύσεις µε (σε πολλές

6 6 περιπτώσεις) µειωµένους πόρους. Αυτό υπονοεί επίσης έναν επαναπροσδιορισµό και στάθµιση του ρόλου του ιδιωτικού τοµέα, που πρέπει να προχωρήσει πέρα από το βραχυπρόθεσµο εµπορικό µέληµα της πώλησης εξοπλισµού. Υπάρχει η αίσθηση ότι όλα αυτά παραµένουν πολύ ρευστά, κι ότι κινούµαστε σε αχαρτογράφητα νερά. Στην Ελλάδα, απ όπου ξεκινήσαµε, πόλεις σαν τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα έχουν αναπτύξει πολλές καινοτοµίες από τότε που ξεκίνησε η κρίση, µε πενιχρά µέσα. Το ίδιο είδαµε να συµβαίνει και στην Ισπανία όπου οι πρόσφατες εκλογές πρόσθεσαν άλλο ένα λιθαράκι στην εξέλιξη του νέου αστικού τρόπου ηγεσίας. Στις δύο µεγαλύτερες πόλεις της χώρας, τη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη, τα δηµαρχιακά γραφεία καταλαµβάνουν επιφανείς ακτιβίστριες που αντιτίθενται στα µέτρα λιτότητας. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι και οι δύο είναι γυναίκες, απελευθερωµένες από παλιούς πολιτικούς δεσµούς και µε µεγάλη εµπειρία στις καµπάνιες. Στην πρωτεύουσα της Καταλονίας, η Ada Calao υλοποιεί ήδη µια φρέσκια ατζέντα και είναι σε θέση να ενεργοποιήσει µια πολύ διαφορετική οµάδα δικτύων ισχύος στην πόλη. Είµαστε µάρτυρες της εξέλιξης του τρόπου ηγεσίας των πόλεων τον 21 ο αιώνα. Στην Ισπανία και την Ελλάδα µπορούµε να δούµε τις συνέπειες της κρίσης σε αυτό. Κι άλλοι όµως παράγοντες µεταξύ των οποίων τα κοινωνικά δίκτυα, η κατάρρευση των έµπιστων ιδρυµάτων και η οργή του κόσµου για την ενδηµική διαφθορά είναι στο παιχνίδι. Εποµένως, ό,τι κι αν διαδραµατίζεται στην Ελλάδα, η όρεξη για νέους τρόπους ηγεσίας, ικανούς να κινητοποιήσουν πραγµατικά τους πολίτες προς την κατεύθυνση του µετασχηµατισµού των πόλεών µας, δεν µπορεί παρά να µεγαλώσει.

7 Το URBACT είναι ένα Ευρωπαϊκό πρόγραµµα ανταλλαγής και γνώσης που προωθεί την αειφόρο αστική ανάπτυξη. Βοηθά τις πόλεις να συνεργαστούν για να αναπτύξουν λύσεις σε µείζονες αστικές προκλήσεις, επιβεβαιώνοντας τον κυρίαρχο ρόλο που παίζουν στην αντιµετώπιση πολύπλοκων κοινωνικών προκλήσεων. Τις βοηθά να αναπτύξουν πραγµατιστικές λύσεις νέες και βιώσιµες, οι οποίες ενσωµατώνουν τις οικονοµικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Βοηθά τις πόλεις να µοιραστούν καλές πρακτικές και συµπεράσµατα µε όλους τους επαγγελµατίες που εµπλέκονται στην πολιτική για τις αστικές περιοχές, σε όλη την Ευρώπη. Το URBACT περιλαµβάνει 181 πόλεις, 29 χώρες και συµµετέχοντες