Ιοντίζουσες ακτινοβολίες. Τι είναι, σε τι χρησιμεύουν; Σταυρούλα Βογιατζή Τμήμα Αδειών & Ελέγχων. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ www.

Transcript

1 Ιοντίζουσες ακτινοβολίες Τι είναι, σε τι χρησιμεύουν; Σταυρούλα Βογιατζή Τμήμα Αδειών & Ελέγχων

2 Η ακτινοβολία ΔΕΝ «φαίνεται» ΔΕΝ «μυρίζει» ΔΕΝ προκαλεί - με την πρώτη επαφή - άμεσα συμπτώματα (πχ τσούξιμο, ζαλάδα, κλπ) Η ακτινοβολία ανιχνεύεται ΜΟΝΟ με ειδικά όργανα

3 Tο ΑΤΟΜΟ Θετικά φορτισμένα πρωτόνια (+) αφόρτιστα νετρόνια αρνητικά φορτισμένα ηλεκτρόνια (-) Πυρήνας : Πρωτόνια & νετρόνια Ο πυρήνας είναι διαφορετικός στα στοιχεία - υλικά & καθορίζει το ατομικό βάρος του στοιχείου

4 Στοιχεία Ο αριθμός των πρωτονίων καθορίζει το είδος του στοιχείου. Στα άτομα ο αριθμός των πρωτονίων είναι ίσος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων

5 ΙΣΟΤΟΠΑ Άτομα με ΙΔΙΟ αριθμό πρωτονίων, αλλά με διαφορετικό αριθμό νετρονίων

6 ΑΣΤΑΘΕΙΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΟΙ ΠΥΡΗΝΕΣ Ακτινοβολία α Ακτινοβολία γ Ακτινοβολία β Ακτινοβολία : εκπομπή ενέργειας με τη μορφή ηλεκτρομαγνητικού κύματος ή σωματιδίων Ραδιενέργεια : ιδιότητα ορισμένων υλικών να εκπέμπουν ακτινοβολία

7 Ακτινοβολία α Ακτινοβολία γ, Χ ΑΣΤΑΘΕΙΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΟΙ ΠΥΡΗΝΕΣ Ακτινοβολία β ΣΤΑΘΕΡΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ 1 Bq = 1 διάσπαση ανά δευτερόλεπτο

8 Χρόνος Ημιζωής Ραδιονουκλίδιο Χρόνος (ραδιοϊσότοπο) Ημιζωής Oxygen 18 2 λεπτά Tc99m 6 ώρες Iridium μέρες Cobalt χρόνια Caesium χρόνια Carbon χρόνια Uranium τρις εκατ χρόνια

9 Ραδιενεργός πηγή Ακτινοβολία α Ακτινοβολία β Ακτινοβολία γ πυρήνας ηλεκτρόνια ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία X-RAY TUBE HOUSING (ASSEMBLY) HIGH VOLTAGE CABLES Ακτίνες Χ ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία COLLIMATOR

10 Ακτινοβολία γ, Χ

11 Τι σημαίνει απορρόφηση ακτινοβολίας ; ηλεκτρόνιο e - e + ουδέτερο άτομο Θετικό ιόν Αλλαγή της «δομής της ύλης»!

12 Τι σημαίνει απορρόφηση ακτινοβολίας ; Ακτινοβολία α πυρήνας Ακτινοβολία β ηλεκτρόνια Ακτινοβολία γ, X ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία

13 ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΩΝ

14 Η ακτινοβολία επιδρά στο Χρωμοσώματα κέντρο της ζωής : στο κύτταρο

15

16 ΦΥΣΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ : χιλιοστά δευτερολέπτου Αλληλεπίδραση ακτινοβολίας - Ύλης Εναπόθεση Ενέργειας μέσω ιοντισμών & διεγέρσεων ΧΗΜΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ : δευτερόλεπτα Ρήξη χημικών δεσμών Δημιουργία ελεύθερων ενεργών ριζών Πολύ ενεργές - δραστικές ρίζες, που προσβάλλουν στη συνέχεια άλλα μόρια ΟΗ-, Η-Η R*, R-R ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ : (ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗ) : ώρες - μέρες Επιδιορθωτικοί Μηχανισμοί του κυττάρου

17 Ακτινοβόληση του κυττάρου Καμμία αλλαγή Η ακτινοβολία κτυπά τον πυρήνα Βλάβη - Μετάλλαξη DNA

18 Βλάβες στο DNA

19 Αποτελέσματα ακτινοβόλησης κυττάρου Επιδιόρθωση Βλάβης Επιζόν κύτταρο Θάνατος κυττάρου Άμεσα αποτελέσματα Μετάλλαξη DNA Το κύτταρο επιζεί μεταλλαγμένο Απώτερα αποτελέσματα

20 Φυσικές πηγές ακτινοβόλησης αέρας διάστημα ήλιος έδαφος τροφές & ποτά νερό

21 Ανθρωπογενείς Πηγές Ακτινοβόλησης Βιομηχανικές Εφαρμογές Πυρηνική ενέργεια Καταναλωτικά αγαθά Ιατρικές εφαρμογές Πυρηνικές δοκιμές

22 Συνεισφορά των πηγών ακτινοβόλησης στη δόση του Ευρωπαϊκού πληθυσμού Iσότοπα στο σώμα 7% Κοσμική 11% Άλλες 0.3% Ιατρικές 31% γ από το έδαφος 14% Ραδόνιο 37% U.Ns Scientific Commitee on the Effects of Atomic Radiation

23 ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Wilhelm Conrad RΟΕΝTGΕΝ ( ) 1923) in 1896

24 Ακτινογραφία χεριού Albert von Kolliker, Wurzburg Physical-Medical Society, 23 Ιαν

25 Ο ακτινολόγος Mihran Kassabian ( ) 1910) εξασκεί το επάγγελμά του στο Philadelphia Roentgen Lab Η πρώτη κατακλινόμενη τράπεζα ( λίγο άβολη για τον ακτινολόγο, ο οποίος έπαιζε το ρόλο του ενισχυτή εικόνας! ) (1898)

26 από τότε μέχρι σήμερα... τεχνολογική εξέλιξη...

27 ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Gamma Camera

28 ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Θεραπευτικά Συστήματα Ακτίνων Χ

29 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Fixed Gauges

30 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Ραδιογραφήσεις

31 ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΑ ΕΙΔΗ