Υπό το πρίσμα της ακτινοβολίας

Transcript

1 Υπό το πρίσμα της ακτινοβολίας Γιώργος Σημαντηράκης Ακτινοφυσικός Ιατρικής, PhD Τμήμα Αδειών & Ελέγχων Μάρτιος 2017

2 Τι σημαίνει ο όρος «ακτινοβολία»; Πολύ γενικός όρος - μπορεί να θεωρηθεί ως η μετάδοση ενέργειας μέσω εκπομπής: Ατομικών και υπό-ατομικών σωματιδίων (π.χ. ηλεκτρόνια, σωμάτια-α, νετρόνια, πρωτόνια)

3 Τι σημαίνει ο όρος «ακτινοβολία»; Πολύ γενικός όρος - μπορεί να θεωρηθεί ως η μετάδοση ενέργειας μέσω εκπομπής: Ατομικών και υπό-ατομικών σωματιδίων (π.χ. ηλεκτρόνια, σωμάτια-α, νετρόνια, πρωτόνια) Ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων (π.χ. ορατό φως, ακτίνες - Χ, μικροκύματα, ακτινοβολία κινητών τηλεφώνων)

4 Το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα Επιφανειακές θερμικές επιδράσεις Φωτοχημικές επιδράσεις Θερμικές επιδράσεις Σπάσιμο χημικών δεσμών Ηλεκτροδιεγερτικές επιδράσεις

5 Το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα Επιφανειακές θερμικές επιδράσεις Φωτοχημικές επιδράσεις Θερμικές επιδράσεις Σπάσιμο χημικών δεσμών Ηλεκτροδιεγερτικές επιδράσεις

6 Το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα Επιφανειακές θερμικές επιδράσεις Φωτοχημικές επιδράσεις Θερμικές επιδράσεις Σπάσιμο χημικών δεσμών Ηλεκτροδιεγερτικές επιδράσεις

7 Το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα Επιφανειακές θερμικές επιδράσεις Φωτοχημικές επιδράσεις Θερμικές επιδράσεις Σπάσιμο χημικών δεσμών Ηλεκτροδιεγερτικές επιδράσεις

8 Τι είναι η «ραδιενέργεια»; Πυρήνας ατόμου Ο πυρήνας ενός ατόμου μπορεί να είναι είτε σταθερός είτε ασταθής Ραδιενέργεια είναι η ιδιότητα των ασταθών πυρήνων να διασπώνται αυθόρμητα με παράλληλη εκπομπή ακτινοβολίας, υπό τη μορφή σωματιδίων ή και ηλεκτρομαγνητικής (γ) ακτινοβολίας. α - διάσπαση β - διάσπαση και εκπομπή γ - ακτινοβολίας Ο μητρικός πυρήνας μετατρέπεται σε πυρήνα άλλου στοιχείου Οι ακτινοβολίες α, β και γ είναι ιοντίζουσες ακτινοβολίες

9 Η ακτινοβολία είναι παντού γύρω μας ηλιακή ακτινοβολία κοσμική ακτινοβολία ιατρικές εφαρμογές ραδόνιο έδαφος νερό Ελληνική πυρηνική Επιτροπή ενέργεια Ατομικής Ενέργειας τροφές

10 Η ακτινοβολία είναι παντού γύρω μας Ορατό Υπεριώδες Εφαρμογές ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών Στατικά πεδία Πεδία πολύ χαμηλών συχνοτήτων Ραδιοκύματα Μικροκύματα Υπέρυθρο Ακτίνες Χ Ακτίνες γ Συχνότητα (Hz) Πετρώματα, νερό, αέρας: φυσικά ραδιενεργά στοιχεία, όπως Κάλιο ( 40 Κ), Ουράνιο ( 238 U, 235 U), Ραδόνιο ( 222 Rn) Τεχνητώς παραγόμενα ραδιενεργά στοιχεία: ιατρικές, βιομηχανικές και ερευνητικές εφαρμογές Παραγωγή ενέργειας με πυρηνικούς αντιδραστήρες, πυρηνικές δοκιμές

11 Η ακτινοβολία είναι παντού γύρω μας Ορατό Υπεριώδες Εφαρμογές ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών Στατικά πεδία Πεδία πολύ χαμηλών συχνοτήτων Ραδιοκύματα Μικροκύματα Υπέρυθρο Ακτίνες Χ Ακτίνες γ Συχνότητα (Hz) Πετρώματα, νερό, αέρας: φυσικά ραδιενεργά στοιχεία, όπως Κάλιο ( 40 Κ), Ουράνιο ( 238 U, 235 U), Ραδόνιο ( 222 Rn) Τεχνητώς παραγόμενα ραδιενεργά στοιχεία: ιατρικές, βιομηχανικές και ερευνητικές εφαρμογές

12 Η Η αρμόδια εθνική αρχή για τον έλεγχο, τη ρύθμιση και την εποπτεία του τομέα πυρηνικής ενέργειας, πυρηνικής τεχνολογίας, ραδιολογικής, πυρηνικής ασφάλειας και ακτινοπροστασίας ΝΠΔΔ, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Α π ο σ τ ο λ ή Η προστασία πληθυσμού, εργαζομένων και περιβάλλοντος από τις ιοντίζουσες και τις τεχνητά παραγόμενες μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες

13 Δραστηριότητες της ΕΕΑΕ Ρυθμίζουμε Ελέγχουμε Παρέχουμε υπηρεσίες Εκπαιδεύουμε Αδειοδοτούμε Εκπροσωπούμε Ερευνούμε Ενημερώνουμε

14 Επικινδυνότητα ακτινοβολιών Αντίληψη κινδύνου από το κοινό ηλεκτρομαγνητικά πεδία Πραγματικός κίνδυνος για την δημόσια υγεία UV ακτίνες -Χ ραδόνιο ραδόνιο ακτίνες -Χ UV ηλεκτρομαγνητικά πεδία

15 Επικινδυνότητα ακτινοβολιών Μη ιοντίζουσα ακτινοβολία Ιοντίζουσα ακτινοβολία ELF Χαμηλές συχνότητες ΙF Μεσαίες Υψηλές συχνότητες Υψηλές Πολύ υψηλές συχνότητες συχνότητες Υπέρυθρο Ορατό UV Ακτίνες Χ Ακτίνες γάμμα 0Hz 30Hz 300Hz 3ΚHz 30ΚHz 300ΚHz 3ΜHz 30ΜHz 300ΜHz 3GHz 30GHz 300GHz 3THz 30THz 300THz 3PHz 30PHz 300PHz 3EHz 30EHz 300EHz ELF RF Κατηγορία 2Β: Πιθανώς (possibly) καρκινογόνα 2001: ELF 2011: RF Κατηγορία 1: Καρκινογόνα για τον άνθρωπο Κατηγορία 3: Δεν μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως καρκινογόνοι 2002: Δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις ότι τα στατικά ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία είναι καρκινογόνα για τον άνθρωπο International Agency for Research on Cancer 3

16 Πηγές έκθεσης σε ιοντίζουσα ακτινοβολία και ακτινική επιβάρυνση στην Ελλάδα Ετήσια ενεργός δόση ανά άτομο πληθυσμού (msv) Ενεργός δόση: Δοσιμετρικό μέγεθος το οποίο σχετίζεται με την «συνολική» ακτινική επιβάρυνση και την επικινδυνότητα από μια έκθεση σε ιοντίζουσα ακτινοβολία ΠΡΙΣΜΑ ΚΡΗΠΙΣ, Εκτίμηση της ακτινικής επιβάρυνσης του πληθυσμού και ανάπτυξη εθνικού πληροφοριακού συστήματος για τις ακτινοβολίες

17 Ιατρική έκθεση στην Ελλάδα Ετήσια ενεργός δόση ανά άτομο πληθυσμού (Σύνολο: 1,8 msv) Ετήσια ενεργός δόση ανά άτομο πληθυσμού (msv) ΠΡΙΣΜΑ ΚΡΗΠΙΣ, Εκτίμηση της ακτινικής επιβάρυνσης του πληθυσμού και ανάπτυξη εθνικού πληροφοριακού συστήματος για τις ακτινοβολίες Αξονική τομογραφία: 1,47 Επεμβατικές πρακτικές: 0,13 Πυρηνική ιατρική: 0,11 Ακτινοσκοπήσεις: 0,01 Μαστογραφίες: 0,02 Ακτινογραφίες: 0,08

18 person Ιατρική έκθεση στην Ελλάδα Αξονική τομογραφία: 1,47 Ετήσια ενεργός δόση ανά άτομο πληθυσμού (Σύνολο: 1,8 msv) Ετήσια ενεργός δόση ανά άτομο πληθυσμού (msv) 100% % 60% 40% 0 ΠΡΙΣΜΑ ΚΡΗΠΙΣ, Εκτίμηση της ακτινικής επιβάρυνσης του πληθυσμού και ανάπτυξη εθνικού πληροφοριακού συστήματος για τις ακτινοβολίες Συνεισφορά δόσης ανά άτομο πληθυσμού Συχνότητα εξετάσεων 20% 0% Επεμβατικές πρακτικές: 0,13 Πυρηνική ιατρική: 0,11 Ακτινοσκοπήσεις: 0,01 Μαστογραφίες: 0,02 Ακτινογραφίες: 0,08

19 Ραδόνιο Φυσικό ραδιενεργό αέριο το οποίο προέρχεται από τη διάσπαση του ραδίου, θυγατρικό του ουρανίου Είναι άχρωμο, άοσμο, άγευστο και αδρανές Λόγω της παρουσίας του ραδονίου στο έδαφος, στα πετρώματα και στο νερό, καθώς και στα προερχόμενα από αυτά οικοδομικά υλικά, το ραδόνιο βρίσκεται σε όλα τα κτίρια Το ραδόνιο αποτελεί παγκοσμίως την πιο σημαντική πηγή έκθεσης του πληθυσμού σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες

20 Ραδόνιο στο εσωτερικό κατοικιών Το ραδόνιο εισέρχεται στους εσωτερικούς χώρους μέσω: Των ρωγμών του δαπέδου Των ενώσεων των κατασκευών Των ρωγμών στους τοίχους Των κενών στις εισόδους των αγωγών Των κενών στους τοίχους Της παροχής του νερού

21 Πώς επιδρά το Ραδόνιο Ισότοπο Διάσπαση Τ 1/2 Πολύ μικρό ποσοστό από το εισπνεόμενο ραδόνιο διασπάται μέσα στους πνεύμονες Τα θυγατρικά του ραδονίου (τα οποία δεν είναι αδρανή) λίγο μετά το σχηματισμό τους προσκολλώνται σε αιωρούμενα σωματίδια Με την εισπνοή επικάθονται στο πνευμονικό επιθήλιο με αποτέλεσμα την (εσωτερική) ακτινοβόληση των πνευμόνων 222 Rn 218 Po 214 Pb 214 Bi 214 Po 210 Pb 210 Bi 210 Po 206 Pb a a,g b,g b,g a,g b,g b,g a,g 3,8 ημέρες 3 λεπτά 27 λεπτά 20 λεπτά 0.2 ms 22 χρόνια 5 ημέρες 138 ημέρες Σταθερό

22 Πώς επιδρά το Ραδόνιο Ισότοπο Διάσπαση Τ 1/2 Πολύ μικρό ποσοστό από το εισπνεόμενο ραδόνιο διασπάται μέσα στους πνεύμονες Τα θυγατρικά του ραδονίου (τα οποία δεν είναι αδρανή) λίγο μετά το σχηματισμό τους προσκολλώνται σε αιωρούμενα σωματίδια Με την εισπνοή επικάθονται στο πνευμονικό επιθήλιο με αποτέλεσμα την (εσωτερική) ακτινοβόληση των πνευμόνων Το 218 Po και το 214 Po είναι τα θυγατρικά του ραδονίου που είναι υπεύθυνα για το μεγαλύτερο ποσοστό της δόσης λόγω του ραδονίου 222 Rn 218 Po 214 Pb 214 Bi 214 Po 210 Pb 210 Bi 210 Po 206 Pb a a,g b,g b,g a,g b,g b,g a,g 3,8 ημέρες 3 λεπτά 27 λεπτά 20 λεπτά 0.2 ms 22 χρόνια 5 ημέρες 138 ημέρες Σταθερό

23 Ραδόνιο Παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκέντρωση ραδονίου η θερμοκρασία οι καιρικές συνθήκες το είδος θεμελίωσης της οικοδομής πάνω στο έδαφος το ύψος του κτιρίου ο εξαερισμός η εκροή του ραδονίου από τα οικοδομικά υλικά και μάλιστα από τις εσωτερικές επιφάνειες και άλλοι Σύσταση της ΕΕ: επίπεδα δράσης για λήψη μέτρων όσον αφορά στη συγκέντρωση ραδονίου στο εσωτερικό αέρα των κατοικιών (400 Bq/m 3 για τις υπάρχουσες κατοικίες, 200 Bq/m 3 για τις νεόδμητες) Μετρήσεις συγκέντρωσης ραδονίου πραγματοποιούνται από την ΕΕΑΕ Υπάρχουν τεχνικές μείωσης συγκέντρωσης του ραδονίου: απομάκρυνσή του πριν εισέλθει στο κτίριο, βελτίωση μόνωσης της θεμελίωσης των κτιρίων, βελτίωση εξαερισμού του εσωτερικού των κτιρίων κλπ.

24 Υπεριώδης ακτινοβολία 2009 IARC \ WHO Γνωμοδοτήσεις Διεθνών Οργανισμών & ΕΕ Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans: Radiation Υπεριώδης Ακτινοβολία: Καρκινογόνος για τον άνθρωπο Κατηγοριοποίηση: Ομάδα 1 τα πλέον επικίνδυνα καρκινογόνα καπνός του τσιγάρου, αμίαντος, ακτινοβολία X & γ, ραδόνιο European Code against Cancer 4 th edition : Ultraviolet radiation and cancer 2015 IARC \ WHO 12 τρόποι μείωσης του καρκίνου του δέρματος: Τρόπος No 7: Απέφυγε τον υπερβολικό ήλιο, κυρίως προφύλαξε τα παιδιά. Χρησιμοποίησε αντηλιακό. Μην κάνεις σολάριουμ Οpinion on Biological effects of ultraviolet radiation relevant to health with particular reference to sunbeds for cosmetic purposes 2016 SCHEER Δεν υπάρχει ασφαλές όριο έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία των σολάριουμ. Υπάρχει πληθώρα δεδομένων που αποδεικνύει τις επιβλαβείς επιπτώσεις και την απουσία ωφέλιμων επιδράσεων στην υγεία του ανθρώπου από το να κάνεις σολάριουμ. Νέες μελέτες για αυτό το θέμα δεν είναι προτεραιότητα.

25 Σολάριουμ

26 Επιδράσεις τεχνητού μαυρίσματος Scientific Committee on Health, Environmental and Emerging Risks

27 Κίνδυνοι τεχνητού μαυρίσματος Κάθε χρόνο σε Ευρώπη, ΗΠΑ & Αυστραλία > νέες περιπτώσεις μη μελανωματικού καρκίνου > νέες περιπτώσεις μελανώματος Στην Αυστραλία Ο αποδιδόμενος κίνδυνος εξαιτίας της χρήσης μηχανημάτων τεχνητού μαυρίσματος σε ασθενείς που διαγνώστηκαν με μελάνωμα σε ηλικία μικρότερη των 30 ετών είναι 76% Στην Ευρώπη Από ~ νέα περιστατικά μελανώματος που διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο, τα ~ (5,4%) μπορούν να συσχετιστούν με το τεχνητό μαύρισμα Περίπου 498 γυναίκες και 296 άνδρες πεθαίνουν κάθε χρόνο από μελάνωμα, συνέπεια της χρήσης μηχανημάτων τεχνητού μαυρίσματος

28 Στην Ελλάδα Η ΕΕΑΕ, έχοντας υπόψη: Τη σοβαρότητα της κατάστασης Την έλλειψη δεδομένων για την παροχή υπηρεσιών τεχνητού μαυρίσματος Δράση Αξιολόγηση της υπεριώδους ακτινοβολίας των μηχανημάτων & της παροχής υπηρεσιών τεχνητού μαυρίσματος Εναρμόνιση του τομέα τεχνητού μαυρίσματος με τις απαιτήσεις της ΕΕ (εκπαίδευση επαγγελματιών) Την ανάγκη θέσπισης εθνικής νομοθεσίας για τη ρύθμιση του τομέα τεχνητού μαυρίσματος Ευαισθητοποίηση & ενημέρωση του κοινού για το τεχνητό μαύρισμα Προσχέδιο εθνικής νομοθεσίας για τη ρύθμιση του τομέα παροχής υπηρεσιών τεχνητού μαυρίσματος ΠΡΙΣΜΑ ΚΡΗΠΙΣ

29 Έλεγχοι - Μετρήσεις

30 Σύνοψη αποτελεσμάτων Ερυθηματώδης πυκνότητα ισχύος Όριο 0,3 W/m 2 Κατηγοριοποίηση σολάριουμ βάσει της κατανομής πυκνότητας ισχύος 25% Συμμόρφωση Μόνο 13 από τα 56 μηχανήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τεχνητό μαύρισμα *6 συστήματα κατάλληλα για ιατρικές πρακτικές 63.5% Μη συμμόρφωση 11.5% Μη συμμόρφωση: 3 σολάριουμ Πιθανή μη συμμόρφωση* Πυκνότητα ισχύος στο UVC Όριο 0,003 W/m 2 Παροχή υπηρεσιών Υγιεινή εγκατάστασης οκ Εκπαίδευση προσωπικού x Χρήση σε ανήλικους x Μη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της ΕΕ

31 Δράσεις της ΕΕΑΕ Εναρμόνιση τομέα τεχνητού μαυρίσματος Κώδικας δεοντολογίας Εκπαίδευση Ενημέρωση Νομοθεσία Πλάνο εκπαίδευσης Ενημέρωση κοινού & επαγγελματιών Σχέδιο νομοθετικού πλαισίου

32 Η σελίδα της ακτινοβολίας

33

34

35

36

37

38

39 Ευχαριστώ! facebook.com/eeaegr twitter.com/eeaegr # aktinovolia EEAE info@eeae.gr